سلطان باہو
Sultan Bahu سلطان باہو | |
---|---|
سُلطان باہو دا مزار
| |
جم | 17 جنوری 1630 [۱][۲][۳] |
وفات | 1 مارچ 1691 (61 سال)[۱][۲][۳] |
قومیت | پنجابی |
نسل | اعوان |
مذہب | اِسلاَم |
عملی زندگی | |
پیشہ | شاعر ، لکھاری |
پیشہ ورانہ زبان | پنجابی ، فارسی |
وجہ شہرت | صوفی شاعر، شاعری، سروری قادری صُوفی سلسلہ |
ترمیم |
سلطان باہو (1628-1691) پنجابی صوفی شاعر سن۔ اوہ شورکوٹ، پنجاب دے رہن آلے سن۔ اوہناں نے سروری قادری سلسے دی نینہہ رکھی۔ صوفیاں تے کتاباں لکھیاں۔ اوہناں دی شاعری کافیاں دی صورت وچ اے جیہناں نوں لوک قوالیاں وچ گاؤندے نیں۔ حضرت سلطان باہو دا مزار گڑھ مہاراجا، پنجاب وچ اے۔
ولادت
سودھوسلطان العارفین سخی سلطان باہو یکم جمادی الثانی 1039ھ (17 جنوری 1630ء) بروز جمعرات بوقت فجر شاہجہان دے عہدِ حکومت وچ شورکوٹ ضلع جھنگ ہندوستان (موجودہ پاکستان) وچ پیدا ہوئے۔
شجرہ نسب
سودھوآپ اعواݨ قبیلہ نال تعلق رکھدے نيں تے اعواݨاں دا شجرہ نسب علی کرم اللہ وجہہ الکریم توں جا ملدا اے۔ اعوان علی کرم اللہ وجہہ الکریم دی غیر فاطمی اولاد نيں۔ سخی سلطان باہو دے والد سلطان بازید محمد پیشا ور سپاہی سن اَتے شاہجہان دے لشکر وچ ممتاز عہدے اُتّے فائز سن۔ آپ اک صالح، شریعت دے پابند، حافظِ قرآن فقیہ شخص سن ۔ سخی سلطان باہو دی والدہ بی بی راستی عارفہ کاملہ سن تے پاکیزگی تے پارسائی وچ اپݨے خاندان وچ معروف سن۔ سخی سلطان باہو دی پیدائش توں پہلے ہی بی بی راستی نوں اوہناں دے اعلیٰ مرتبہ دی اطلاع دے دتی گئی سی تے اوہناں دے مرتبہ فنا فی ھُو دے مطابق انہاں دا اسمِ گرامی باھُو الہاماً بتا دتا گیاتھا جداں کہ سخی سلطان باہو فرماندے نيں:
- ناں باہومادر باہو نہاد
- زانکہ باہودائمی باہو نہاد
ترجمہ:باہو دی ماں نے ناں باہو رکھیا کیوں جے باہو ہمیشا ہو کے نال رہیا۔
جیون
سودھوسُلطان باہُ دے جنم بارے وِدواناں دے اِک مت نہیں ہے۔ کُچھ وِدواناں دے مطابق سُلطان باہو دا جیون کال 1629/30 ای. 1690/91 ای. ہی منّدے ہَن کُجھ وِدوان 1631 ای. توں 1691 ای. منّدے ہَن۔ سُلطان باہو دا جنم جھنگ ضلعے دے پِنڈ اوان وِچّ ہویا منّیا جاندا ہے۔ اُسدے پِتا دا ناں بازید محمد اَتے ماتا دا ناں بیبی راستی کُدس سرّا سی۔ باہو نوں مُڈھلی ادھیاتمِک سِکّھیا اپنی ماتا توں گھر وِچّ ہی پراپت ہوئی۔ اُسدا سنبندھ وی شاہ حسِین وانگ قادری سمپردا نال سی۔ باہو شاہ حسِین پِچّھوں دُوجا مہان صُوفی کوَی ہویا ہے۔ باہو نے دِلّی دے سیّد عبدُل رحمٰن نوں اپنا مُرشِد دھارن کِیتا اَتے اُس توں ادھیاتمِک سِکّھیا گرہِن کِیتی۔ آپ عربِی فارسی دے چنگے وِدوان سن اَتے فارسی وارتک وِچ آپ نے 140 دے قریب پُستکاں لِکھیاں جِنہاں وِچ صُوفی سِدھانتاں دی ویاکھیا کِیتی ہے۔ پنجابی وِچ آپ دِیاں کافیاں تے سیہرفیاں بڑیاں پرسِدّھ ہَن۔ آپ دی رچنا دی ہر تُک دے اخیر تے ہُو آؤدا ہے جس نال کویتا وِچ اِک سنگیتک لَے آ جاندی ہے ایسے ہُو دی رچنا نال ہی باہو دی کویتا ہور کوِیاں نالوں نِکھیڑی جا سکدی ہے سُلطان باہو دا پِتا جھنگ دے عِلاقے دا اِک چنگا زِمیدار سی تے باہو وی کُڑ چِرکھیتی کردا رِہا عامَ صُوفی فقیر توں اُلٹ باہو بڑی شان-شوکت نال رہندا سی۔ اوہناں دِیاں 4 واہُٹیاں تے 17 داسیا سن۔ سُلطان باہو دی موت دِن شُکّروار ساجھرے پہلے جُمدی المانی مہینے 1102 ہِجری (1691) نوں ہوئی موت سمیں اُوہناں دی عُمر 63 سال دی سی”[۴]
سیفل مُلوک دا کرتا محمد بخش لِکھدا:
پھیر سُلطان باہو اِک ہویا، خاصہ مرد ہاکنا
دوہڑے پاک زُبان اوہدی دے، روشن دوہی جہانی
سُلطان باہو دے پُرکھے عرب دے نِواسی سن۔ پرنتُو کربلاں دی لاڑئی وِچ حضرت محمد صاحِب دے دوہتریا اَتے خلیفہ حضرت علی دے سُپتّراں حَسن تے حسِین دی سہادت توں پِچھوں پنجاب وِچ دریا جیہلم دے کنڈھے پِنڈ دادنکھاں وِچ آوسے سن۔ سُلطان باہو دے کِتّے بارے کوئی لِکھتی پرمان نہیں مِلدا۔
سُلطان باہو نے اپنا پرِوارک جیون تیاگ دِتّا اَتے دریا راوی دے کنڈھے وسدے پِنڈ بگداد دے حضرت ہبیبُلّا قادری نوں مُرشد دھارن کِیتا۔ پر ستُنشٹی پراپت نہ ہون تے دِلّی دے سیّد عبدُل رحمٰن نوں مُرشد دھارن کِیتا۔
جماندرو ولی
سودھوسخی سلطان باہو جماندرو عارف باللہ سن ۔ اوائل عمری وچ ہی آپ وارداتِ غیبی تے فتوحاتِ لاریبی وچ مستغرق رہندے۔ آپ نے ابتدائی باطنی و روحانی تربیت اپنی والدہ ماجدہ توں حاصل کيتی۔ آپ دتی پیشانی نورِ حق توں اس قدر منور سی دی جے کوئی کافر آپ دے مبارک چہرے اُتے نظر پاندا تاں فوراً کلمہ پڑھ کر مسلمان ہو جاندا۔
تلاش مرشد
سودھوآپ اپنی کتاباں وچ بیان فرماندے نيں کہ ماں تِیہہ سال تک مرشد دی تلاش وچ رہیا مگر مینوں اپنے پائے دا مرشد نہ مل سکا۔ ایہ اس لئی کہ آپ فقر دے اس اعلیٰ ترین مقام اُتے فائز سن جتھے دوسرےآں دی رسائی بہت مشکل سی۔ چنانچہ آپ اپنا اک کشف اپنی کتاباں وچ بیان فرماندے نيں کہ اک دن آپ دیدارِ الٰہی وچ مستغرق شورکوٹ دے نواح وچ گھوم رہے سن کہ اچانک اک صاحبِ نور، صاحبِ حشمت سوار نمودار ہوئے جنہاں نے اپنائیت توں آپ نوں اپنے نیڑے کيتا تے آگاہ کيتا کہ وچ علیؓ ابنِ طالبؓ ہاں تے فیر فرمایا کہ اج تسيں رسول اللہﷺ دے دربار وچ طلب کیتے گئے ہو۔ فیر اک لمحے وچ آپ نے خود نوں آقا پاک ﷺ دی بارگاہ وچ پایا۔ اس وقت اس بارگاہ وچ ابوبکر صدیق ،عمر، عثمان غنی تے تمام اہلِ بیت حاضر سن ۔ آپ نوں دیکھدے ہی پہلے ابوبکر صدیق نے آپ اُتے توجہ فرمائی تے مجلس توں رخصت ہوئے، بعد وچ عمر تے عثمان غنی وی توجہ فرمانے دے بعد مجلس توں رخصت ہوئے گئے۔ فیر آنحضرت ﷺ نے اپنے دونے دستِ مبارک میری طرف ودھیا کر فرمایا میرے ہتھ پکڑو تے مینوں دونے ہتھوں توں بیعت فرمایا۔ بعد وچ آقائے دو جتھے ﷺ نے آپ نوں غوث الاعظم شیخ عبد القادر جیلانی دے سپرد فرمایا۔ آپ فرماندے نيں جب فقر دے شاہسوار نے مجھ اُتے کرم دی نگاہ پائی تاں ازل توں ابد تک دا تمام راستہ ميں نے طے کر ليا۔ فیر عبد القادر جیلانی دے حکم اُتے سخی سلطان باہو نے دہلی وچ عبد الرحمن جیلانی دہلوی دے ہتھ اُتے ظاہری بیعت کيتی تے اک ہی ملاقات وچ فقر دی وراثت دی صورت وچ اپنا ازلی نصیبا انہاں توں حاصل کر ليا۔
سلسلہ نسبت
سودھولیکھ لڑی |
سخی سلطان باہوکا تعلق سلسلہ سروری قادری توں اے۔ سلسلہ قادری دا آغاز عبد القادر جیلانی توں ہويا تے اس دی دو شاخاں سروری قادری تے زاہدی قادری نيں۔ سخی سلطان باہو دا سلسلہ سروری قادری اے تے آپ سروری قادری طریقہ نوں ہی اصل قادری یا کامل قادری تسلیم کردے نيں۔ آپ فرماندے نيں: قادری طریقہ وی دو قسم دا اے، اک سروری قادری تے دوسرا زاہدی قادری۔ سروری قادری مرشد صاحبِ اسم اللہ ذات ہُندا اے اس لئی اوہ جس طالبِ اللہ نوں حاضراتِ اسمِ اللہ ذات دی تعلیم و تلقین توں نوازتا اے تاں اسنوں پہلے ہی روز اپنا اسيں مرتبہ بنا دیندا اے جس توں طالبِ اللہ اِنّا لایحتاج و بے نیاز متوکل الی اللہ ہوئے جاندا اے کہ اس دی نظر وچ مٹی و سونا برابر ہوئے جاندا اے۔ زاہدی قادری طریقے دا طالب بارہ سال تک ایسی ریاضت کردا اے کہ اس دے پیٹ وچ طعام تک نئيں جاندا، بارہ سال دی ریاضت دے بعد شیخ عبد القادر جیلانی اس دی دستگیری فرماندے نيں تے اسنوں سالک مجذوب یا مجذوب سالک بنا دیندے نيں اس دے مقابلے وچ سروری قادری دا مرتبہ محبوبیت دا مرتبہ اے۔[۵] آپ سروری قادری مرشد دا مرتبہ ایويں بیان فرماندے نيں: سروری قادری دی ابتدا کيتا اے ؟ قادری کامل (سروری قادری) نظر توں یا تصورِ اسمِ اللہ ذات توں یا ضربِ کلمہ طیب توں یا باطنی توجہ توں طالبِ اللہ نوں معرفتِ الٰہی دے نور وچ غرق کر کے مجلسِ محمدیﷺ دی حضوری وچ پہنچیا دیندا اے کہ طریقہ قادری وچ ایہ پہلے ہی روز دا سبق اے۔ جو مرشد اس سبق نوں نئيں جاندا تے طالباں نوں مجلسِ محمدی ﷺ دی حضوری وچ نئيں پہنچاندا اوہ قادری کامل ہرگز نئيں۔[۵] سلطان العارفین سخی سلطان باہو ايسے اعلیٰ ترین پائے دے مرشد کامل اکمل نيں۔ آپ فرماندے نيں
- ہر کہ طالب حق بود من حاضرم
- زابتداء توں انتہا یکدم برم
- طالب بیا طالب بیا طالب بیا
- توں رسانم روز اول باخدا
ترجمہ: ہر اوہ شخص جو حق تعالیٰ دا طالب اے وچ اس دے لئی حاضر ہون۔ وچ اسنوں ابتدا توں انتہا تک فوراً پہنچیا دیندا ہون۔ اے طالب آ۔ اے طالب آ۔ اے طالب آ تاکہ وچ تینوں پہلے ہی دن اللہ تعالیٰ تک پہنچیا داں۔
سلطان الفقر
سودھوفقر وچ سخی سلطان باہو دا مقام و مرتبہ ہر کسی دے وہم و گمان توں وی بالا تر اے۔ آپ سلطان الفقر پنجم دے مرتبہ اُتے فائز نيں۔ آپ نوں اوہ خاص روحانی قوت حاصل اے کہ آپ قبر وچ وی زنداں دی طرح تصرف فرماندے نيں۔ آپ فرماندے نيں جب توں لطفِ ازلی دے باعث حقیقتِ حق دی عین نوازش توں سربلندی حاصل ہوئی اے تے حضور فائض النور نبی اکرم ﷺسے تمام خلقت، کيتا مسلم، کيتا کافر، کيتا بانصیب کيتا بے نصیب، کيتا زندہ کيتا مردہ سب نوں ہدایت دا حکم ملیا اے، آپ ﷺنے اپنی زبانِ گوہر فشاں توں مینوں مصطفیٰ ثانی تے مجتبیٰ آخرزمانی فرمایا اے ۔[۶] سخی سلطان باہو نے ہر لمحہ استغراقِ حق وچ مستغرق رہنے دی وجہ توں ظاہری علم حاصل نئيں کيتا لیکن فیر وی آپ نے طالبانِ مولیٰ دی رہنمائی دے لئی اک سو چالیس کتاباں تصنیف فرماواں۔ آپ دی تمام کتاباں علمِ لدّنی دا شاہکار نيں۔ انہاں کتاباں دا سب توں وڈا کرامت ایہ اے کہ انہاں نوں ادب تے اعتقاد توں پڑھنے والے دی مرشدِ کامل اکمل تک راہنمائی ہوئے جاندی اے۔ اپنی تمام کتاباں وچ آپ نے معرفتِ الٰہی دی منازل طے کرنے دے لئی راہِ فقر اختیار کرنے تے مرشدِ کامل دی زیرِ نگرانی ذکر و تصور اسمِ ذات دی تلقین دی اے۔ آپ ذکر و تصورِ اسمِ ذات نوں قلب (باطن) دی کلید فرماندے نيں جس دے ذریعے تزکیہ نفس تے تجلیۂ روح دے بعد طالبِ مولیٰ نوں دیدارِ الٰہی تے مجلسِ محمدی ﷺ دی حضوری دے اعلیٰ ترین تھاںواں عطا ہُندے نيں۔ سخی سلطان باہو فرماندے نيں کہ ماں تِیہہ سال ایداں دے طالبِ حق دی تلاش وچ رہیا جسنوں ميں اوتھے تک پہنچیا سکدا جتھے وچ ہاں لیکن مینوں ایسا طالبِ حق نہ مل سکا۔ چنانچہ آپ امانتِ فقر کسی دے وی حوالے کیتے بغیر وصال فرما گئے۔
وصال
سودھوآپ دا وصال یکم جمادی الثانی 1102ھ (بمطابق یکم مارچ 1691ء) بروز جمعرات بوقت عصر ہويا۔ سلطان العارفین سخی سلطان باہو دا مزار مبارک گڑھ مہاراجا ضلع جھنگ پاکستان وچ اے۔ آپ دا عرس ہر سال جمادی الثانی دی پہلی جمعرات نوں منایا جاندا اے
باہرلے جوڑ
سودھو20 توں زیادہ لوکاں دی آواز چ اونہاں دا کلام Archived 2009-02-12 at the وے بیک مشین
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ وصلة : https://d-nb.info/gnd/1012534782 — اخذ شدہ بتاریخ: ۵ اپریل ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Open Library ID: https://openlibrary.org/works/OL2472971A?mode=all — subject named as: Sultan Bahu — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — مصنف: Aaron Swartz — اجازت نامہ: GNU Affero General Public License, version 3.0
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/91955 — subject named as: Sult̤ān Bāhū — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ڈاکٹر. پرمِندر سنگھ، پنجابی ساہت دا اِتہاس، پبلیکیشن بِیوروو، پنجابی یونیورسٹی، پٹیالہ، پنہ-59
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ کلید التوحید کلاں،سلطان باہو
- ↑ رسالہ روحی شریف،سلطان باہو