سوہن سنگھ سیتل

سوہن سنگھ سیتل
جم	7 اگست 1909 کادیونڈ، ہن (پاکستان)
موت	ستمبر ۲۳, ۱,۹۹۸(1998-09-23) (عمر 89 سال)
کم کِتہ	لکھاری
قومیت	بھارتی
سواݨی	کرتار کور
نیاݨے	4

سوہن سنگھ سیتل 7 اگست 1909 پنجابی گائک اتے ساہتکار سن اوہناں دا مکھ پیشہ ڈھاڈی کلا سی۔ اوہ گیت، گلپ (فکشن)اتے اتہاسک برتانت وی لکھدے سن۔

جیون

سوہن سنگھ سیتل دا جم 7 اگست 1909 نوں پنڈ کادیونڈ، تحصیل قصور، ضلع لاہور (پاکستان) وچ ماں دیال کور تے پیؤ سردار خوش حال سنگھ پنوں دے گھر ہویا سی۔

پڑھائی

اوہناں نے پنڈ دے گرنتھی پاسوں پنجابی پڑھنی سکھ لئی ۔ سنّ1923 وچ 14 سال دی عمرے لاگلے پنڈ ورن دے سکول دوجی جماعت وچ داخل ہو گئے تے کجھ مہینے بعد ہی ستمبر 1923 وچ اوہناں نوں چوتھی جماعت وچ اتے 1924 دیاں نویاں کلاساں شروع ہون ویلے پنجویں جماعت وچ داخلہ مل گیا۔ 1930 وچ اوہناں نے گورنمنٹ ہائی سکول قصور توں دسویں فسٹ ڈویزن وچّ پاس کیتی ۔1931 وچ اوہناں دے پیؤ خوش حال سنگھ پنوں اکال چلانا کر گئے۔ 1933 وچ پنجاب یونیورسٹی لاہور توں گیانی دی پریکھیا(امتحان) پاس کر لئی۔

مڈھلیاں رچناواں

باراں-تیرھاں سال دی عمر وچّ اوہناں نے کویتا(شعر) لکھنی شروع کر دتی سی۔ 1924 وچ اوہناں دی کویتا پہلی وار 'اکالی' اخبار وچ چھپی۔ 1927 وچّ اوہناں دی کویتا 'قدرت رانی' کلکتے توں چھپن والے پرچے 'کوی' وچ چھپی۔ ایہہ کویتا اوہناں دیاں شعری مجموعے ( کویتاواں دے سنگریہہ) 'سجرے ہنجھو' وچ شامل اے۔ 1932 وچّ اوہناں نے کجھ کہانیاں وی لکھیاں جو مہینہ وار رسالے وچ وی چھپیاں۔ اوہناں دیاں کہانیاں 'قدراں بدل گئیاں'، ' اجے دیوا بل رہا سی' اتے 'جیب کٹی گئی' خاص کر جکریوگ (قابل ذکر) نیں۔

پروار

اٹھویں وچ پڑھدیاں 10 ستمبر 1927 نوں سیتل جی دی شادی بیبی کرتار کور نال ہوئی۔ ایہناں دے گھر تنّ پتر اتے اک بیٹی نے جنم لیا ۔

ڈھاڈی جتھا

1935 ای. وچ اوہناں نے اک ڈھاڈی جتھا بنایا۔ اس جتھے دے آگوُ اوہ آپ سن۔ کادیونڈ توں ستّ-اٹھ میل دور نگر 'للیانی' دے بزرگ مسلمان بابا چراغ دین پاسوں اوہناں نے ڈھڈّ تے سارنگی دی سکھلائی لئی۔ اوہ پڑھے-لکھے اتے سکھ اتہاس دی اتے ہندی، پنجابی، اردو، انگریزی کئی بولیاں دی جانکاری رکھدے سی تے اوہ ویاکھیاکار وی چنگے سن۔ اس توں علاوہ اوہ اک چنگے کوی(شاعر) وی سن۔ اوہ گاؤن لئی واراں وی آپ لکھ لیندے سن۔ تھوڑھے سمیں وچ ہی اوہناں نوں ڈھاڈی دے طور 'تے چنگی پرسدھی (مشہوری) پراپت(حاصل) ہو گئی۔ ہولی ہولی اوہناں نوں ودیشاں توں وی سدے آؤن لگ پئے۔ 1960 وچ اوہ برما، تھائی لینڈ، سنگاپور اتے ملائشیا گئے۔ 1977 وچ انگلینڈ اتے کینیڈا دا دورہ کیتا۔ انگلینڈ وچ اوہناں نے ولورہینپٹن، ساؤتھینپٹن، والسل، برمنگھم، ڈڈلی، بریڈ فورڈ، کوینٹری، ٹیلفورڈ، لمنگان، بارکنگ، سمیدک اتے ساؤتھ ہال دیاں تھاواں 'تے دیوان کیتے۔ 1980 وچ اتے فیر 1981 وچ اوہناں نے انگلینڈ اتے کینیڈا وچّ دیوان کیتے۔

کھوج کرکے پی. ایچّ. ڈی.

سوہن سنگھ سیتل ولوں لکھے ناولاں 'چوں 'جگّ بدل گیا'، 'توتاں والا کھوہ' اتے 'جنگ یاں امن' خاص طور اتے مشہور نیں۔ ڈاکٹر. بھپندر سنگھ جو ہن خالصہ کالج امرتسر دے پنجابی ڈیپارٹمنٹ (وبھاگ) وچ سینئر لیکچرار ہن، اوہناں نے گرو نانک دیو یونیورسٹی توں گیانی سوہن سنگھ سیتل دی ناولکاری 'تے کھوج کرکے پی. ایچّ. ڈی. دی ڈگری حاصل کیتی سی۔

رچناواں

پرسنگ تے کتاباں

1	2	3	4	5	6
سیتل کرناں سیتل سنیہے سیتل ہنجھو	سیتل ہلارے سیتل ترنگاں سیتل پرسنگ	سیتل پرکاش سیتل ترانے سیتل واراں	سیتل تاگھاں سیتل ولولے سیتل چنگیاڑے	سیتل چمکاں سیتل رمزاں سیتل امنگاں	سیتل انگیارے سیتل منارے سیتل سوغاتاں

پرسنگ

1	2	3	4
دمسیش آگمن شہید گنج سنگھنیاں (لاہور) شہیدی گورو ارجن دیوَ جی بندی چھوڑ گورو ہرگوبند صاحب جی ساکہ سرہند-شہیدی چھوٹے صاحبزادے گورو نانک دیوَ جی تے نماز دولت خان ولی قندھاری ساکہ گڈی پنجہ صاحب سنگھاں نے ابدالی توں ڈھکاں چھڈوائیاں پیارے دا پیارا شہیدی گورو تیغ بہادر جی بالا پریتم (گورو گوبند سنگھ جی) شہیدی مہاں سنگھ مکتسر بندہ سنگھ دی سرہند اتے فتح جنگ سید خان شہیدی بھائی تارو سنگھ جی سیٹھ ناہرو ملّ شہیدی سبیگ سنگھ شاہباز سنگھ گورو نانک دیوَ جی دی رہیل کھنڈ یاترا	شہیدی س. ہری سنگھ نلوآ شہیدی بابا دیپ سنگھ جنگ بھنگانی-گرونی گوبند سنگھ شہیدی بندہ سنگھ وار بیبی صاحب کور شہیدی اکالی پھولا سنگھ جنگ چمکور جنگ ملتان- مظفر خان دی موت قصور فتح- کتبدین نوں جاگیر چون پنج پیارے شہیدی بھائی تارہ سنگھ 'واں' جنگ ہرگوبندپرا-چھیوینندپرا گراں نال ڈلے دا صدق بندوق پرکھنی مسے رنگھڑ دی موت چودھری نتھے دی بہادری وڈا گھلوگھارا جنگ پپلی صاحب (گھلوگھارے پچھوں) شہیدی بھائی بوتا سنگھ چھوٹا گھلوگھارا قصور مار کے پنڈتانی چھڈائی	زین خان سرہند دی موت احمد شاہ دا اٹھواں حملہ جنگ سنگرانا صاحب (پا٭ 6) بدھی چند گھوڑے لیاندے شہیدی بھائی منی سنگھ شہیدی بھائی گربخش سنگھ شاہ زمان دا آخری حملہ کشمیر فتح 'سکھ راج' وچ شامل اچّ دا پیر (دسمیش گورو) جنگ للا بیگ (پا*6) بابر دی چکی-گورو نانک دیوَ جی جنگ پیندے خان (پا٭6) جلال آباد مار کے پنڈتانی چھڈائی حمزہ گوس تے گورو نانک دیوَ جی ندون یدھ رستم خاں دی انندپور 'تے چڑھائی حسینی تے کرپال دی موت بچتر سنگھ دا ہاتھی نال جنگ ستگور نانک پرگٹیا ہرگوبند صاحب پرگٹے	پرسنگ بھائی جوگا سنگھ چونڈے دیاں سنگھنیاں دی بہادری شہیدی حقیقت رائے جنگ رام رؤنی میر منو نال نادر دا ہند 'تے حملہ ماتا سلکھنی (پا٭6) سجن ٹھگّ تے گورو نانک دیوَ جی پنگلا تے بیبی رجنی کھڈور دا تپا شوناتھ بابا آدم تے بھائی بھگتو اگھڑ سنگھ ہتھوں مومن خاں دی موت ستا بلونڈ تے لدھا اپکاری بھائی گرداس دے صدق دی پرکھ مکھن شاہ گورو لادھو رے ویاہ کنور نونہال سنگھ جنگ ہند تے چین حیدرآباد دی جت جنگ حضرو شہیدی س. کیول سنگھ، شہیدی س. اودھم سنگھ

ناول

اوہناں نے کل 22 ناول لکھے ہن۔

1	2	3	4	5	6
ایچوگل نہر تک سننجا آہلنا، ملّ دا ماس پتونتے قاتل،	وجوگن دیوے دی لوء، بدلہ انی سندرتا	جنگ جاں امن توتاں والا کھوہ جگّ بدل گیا کالے پرچھاویں	پریت تے پیسہ دھرتی دے دیوتے پریت کہ روپ دھرتی دی بیٹی	مہارانی جنداں مہاراجہ دلیپ سنگھ ہمالیا دے راکھے سرگ سویرا	سبھے ساجھیوال سدائنِ جوالامکھی۔

اتہاسک لکھتاں

1	2	3
سکھ راج کویں بنیا، سکھ مسلاں تے سردار گھرانے،	سکھ راج تے شیرے پنجاب، سکھ راج کویں گیا، دکھیئے ماں-پتّ،	مہارانی جنداں، دلیپ سنگھ

کہانی مجموعے

1. قدراں بدل گئیاں
2. انترجامی۔

ناٹک

1. سنت لادھو رے۔

کویتا

1. وہندے ہنجھو
2. سجرے ہنجھو
3. دل دریا

گیت

1. 'کیسری دپٹہ'
2. 'جدوں میں گیت لکھدا ہاں'

اوہناں دا لکھیا 'کیماں ملکی'، تے 'بھابی میری گتّ نہ کری'، تے 'اج ساڈے اوس آؤنا' ورگے کئی گیت بہت مقبول ہوئے۔ پنجاب دے ہر معیاری کلچرل پروگرام وچّ اوہناں دے گیت گائے جاندے سن۔ 'کیماں ملکی' انا مقبول ہویا کہ بہتے لوک اس نوں لوک گیت ہی سمجھدے نیں۔

سکھ اتہاس نال جڑے کھوج کم

پنج جلداں وچ 'سکھ اتہاس دے سومے'

1. سری گر سوبھا کرتا سینا پتی
2. گر بلاس کرتا کٔر سنگھ
3. گر بلاس پاتشاہی چھیویں
4. بنساولیناما کرتا کیسر سنگھ (چھبر)
5. گر بلاس کرتا سکھا سنگھ

سکھ اتہاس دے سومے (دوجا حصہ) اگست 1982 وچّ گرنتھ ہن—

1. گورو نانک مہما کرتا سروپ داس بھلا۔
2. مہما پرکاش کرتا سروپ داس بھلا۔
3. پرچیاں سیوا داس اداسی۔
4. نوں گر پرنالیاں۔

سکھ اتہاس دے سومے (تیجا حصہ) - اگست 1982، اس وچ کوی سنتوکھ سنگھ دی رچنا 'نانک پرکاش' اے۔

سکھ اتہاس دے سومے (چوتھا حصہ) - نومبر 1983، اس وچ 'گر پرتاپ سورج گرنتھ' دیاں پرتھم دس راساں نیں۔

سکھ اتہاس دے سومے (پنجواں حصہ) - جنوری 1984، اس وچ گر پرتاپ سورج گرنتھ دا باقی بھاگ اے۔

اعزاز (سنمان)

1. بولی ڈیپارٹمنٹ پنجاب ولوں 'کالے پرچھاویں' ناول نوں پرسکار ( 1962)
2. بھارتی ساہت اکادمی دلی ولوں اوارڈ (1974)
3. شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی سری امرتسر ولوں 'شرومنی ڈھاڈی' پرسکار ( 1979)
4. بھاشا وبھاگ پنجاب ولوں 'شرومنی ڈھاڈی' سنمان (1983 )
5. پنجابی ساہت اکادمی لدھیانہ ولوں 'کرتار سنگھ دھالیوال' پرسکار (1983)
6. شرومنی پنجابی ساہتکار سنمان (1993)
7. پنجابی ستھّ لامبڑاں ولوں 'بھائی گرداس پرسکار' (1994)

سنسار نوں الوداع

اس مہان کرانتی کاری(انقلابی)، وچاروان، ڈھاڈی، وارکار، کوی، اتہاسکار، کہانی کار، ناول کار گرسکھ ساہتکار دی یاد وچ گورو پنتھ وچ ڈھاڈیاں دے جم داتے-سرپرست-چھیوینست گورو ہرگوبند صاحب جی دے جم استھان 'گورو کی وڈالی' امرتسر وکھے شرومنی گرودوارہ پربندھک کمیٹی ولوں 'گیانی سوہن سنگھ سیتل' یادگاری ڈھاڈی اتے کویشری کالج اساری ادھین اے۔

'سیتل' سدا جہان 'تے جینودا اے،

جیہدا مر گیاں دے پچھوں جسّ ہووے۔

23 ستمبر، 1998 نوں سیتل جی اس سنسار نوں الوداع کہہ گئے۔

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد