فقیر محمد فقیر

فقیر محمد فقیر
جم	5 جون 1900   گجرانوالا ،  پنجاب
وفات	11 ستمبر 1974 (74 سال)  گجرانوالا
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
پیشہ	مترجم ،  شاعر ،  محقق
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی
باب ادب

فقیر محمد فقیر پنجابی دے شاعر، کھوجی تے لکھاری سن۔

بابائے پنجابی فقیر محمد فقیر ہوریں 1900ء وچ پیدا ہوئے۔ گجرانوالہ دے وسنیک سن۔ اینہاں سن 1914ء وچ استاد ابراھیم عادل دی شاگردی کیتی۔ والد دی وفات اوتے مرثیہ لکھ کے شاعری دا مڈھ بدھا۔ میڈیکل کالج وچ اک کورس کر کے ڈٓاکٹری دکان وی کردے رئے تے ایسے پاروں ڈاکٹر وی کہلوائے۔ اینا نے نظم تے نثر وچ پنجابی ادب نوں ودھیرا کج دتا اے۔ اینا دی شاعری اسلامی سوچ نال بھری ہوئی اے۔ 1924ء وچ صدائے فقیر شائع ہوئی۔ پاکستان بنن مغروں اینا نے رسالہ پنجابی جاری کیتا۔ پنجابی ادبی اکیڈمی ولوں بہت سارا پرانا پنجابی ادب ایڈٹ کرکے چھاپیا۔ پنجابی زبان تے ادب نوں نویاں لیہاں تے ٹورن والے اگو رباعی لکھن وچ اونہاں نوں خاص مہارت حاصل سی۔ پنجابی تنقید وچ مہک دے پھل نوں اک نویکلی اہمیت حاصل اے۔ او پنجابی شعر تے ادب دے انمول موتی سن۔ پنجابی زبان رہندی دنیا تیکر اونہاں دی احسان مند رہے گی۔ سن 1974 ء نوں وفات گجرانوالہ وچ ہوئی۔

جم پل

فقیر محمد فقیر 25 جون 1900 نوں کجرانوالا وچ جمیا۔ اوہناں دے پیو دا ناں حکیم میاں لال دین سی جیہڑے حکیم سن۔ اسلامیہ ہائی سکول گجرانوالہ وچوں پڑھائی کیتی۔ پہلا شعر اوہناں اپنے پیو دے ورنے تے آکھیا۔ صدا‎ فقیر شاعری دی تہلی کتاب 1924 وچ چھپی۔ پہلے اوہ اک ہندستان ول سن تے فیر پاکستان لئی کم کرن لگ پۓ۔ جدوں محمد علی جناح گجرانوالا 1946 وچ کجرانوالا آۓ تے فقیر ہوراں اپنی کار دی چابی اوہناں نوں دتی۔ 1951 وچ اوہناں اک پنجابی میگزین 'پنجابی' دا مڈھ رکھیا۔

باباۓ پنجابی

'باباۓ پنجابی' وجوں مقبول ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر لیہندے اتے چڑھدے پنجاب وچ اکو جنا مقبول پنجابی لکھاری اے ۔ مشہور شعری ٹکڑی ماں بولی جے بھلّ جاوونگے، ککھاں وانگوں رلّ جاوونگے دے رچیتا ڈاکٹر: فقیر دی پیدائش گجرانوالا وکھے والد حکیم لال دین دے گھر ہوئی ۔ بچپن وچ فقیراں اتے درویشاں دی سنگت ماندیاں رہن کارن اس ذہین پنجابی بالک اتے فقیری دا رنگ چڑھ گیا سی ۔ ایوں اس نے اپنا تخلص 'فقیر' ہی رکھ لیا ۔

خاندانی پچھوکڑ

ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر ہراں دا خاندانی پچھوکڑ کشمیر علاقے نال جڑدا اے ۔ 1857 عیسوی دے غدر دوران ایہہ پریوار گجرانوالے جا وسیا ۔ ڈاکٹر: فقیر دے والد اپنے زمانے دے منے-پرمنے خاندانی حکیم(وید) وجوں جانے جاندے سن ۔

پٹیالے چ

ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر دے کلام 'تے ٹھیٹھ پنجابی دی لگی موہر اس گلّ دا پرمان اے کہ فقیر ہوراں نوں ماں-بولی اتے ادب نال ڈونگھی اپنتّ رہی اے ۔ 1947 توں پہلاں اس نے اپنی زندگی دا کجھ سماں پٹیالے وی گزاریا ۔ سمچے پنجاب وچ جانی جاندی سینٹرل پنجابی سبھا، پٹیالہ دی صدارت دی واگڈور وی اس دے ہتھ رہی ۔ اس دی شاعری دا پلیٹھا پراگا 'سنگی' سی جس توں خوش ہو کے مہاراجہ سردار بھوپندر سنگھ پٹیالہ نے اس نوں اس ویلے پنج سو روپئے دا نغد انعام دے کے شرومنی پنجابی شاعر دے خطاب نال سنمانیا سی ۔

لہور چ وسنا تے ساہتی سرگرمیاں

1947 چ ہندستان دی ونڈ ویلے اوہ پریوار سمیت پٹیالہ چھڈّ کے لاہور جا وسیا ۔ ڈاکٹر: فقیر نے لاہور دے دیال سنگھ کالج وکھے پنجابی پکھی سرگرمیاں نوں عملی روپ دین دے منصوبے تیار کیتیے اتے 1951 وچ اک ماہواری پنجابی رسالہ 'پنجابی' شاہمکھی لپی وچ آرنبھیا(شروع کیتا) ۔ اجکل اوہناں دے لگائے اس بوٹے نوں اوہناں دا لکھاری اتے پروفیسر دوہترا جنید اکرم جنید پال رہا اے ۔ ڈاکٹر: فقیر نے 'لہراں' نامی پنجابی کہانی سنگریہہ وچ چڑھدے لیہندے پنجاب دے پرسدھ کہانی کاراں دیاں کہانیاں وی پیش کیتیاں ۔ پاکستانی پنجاب وچ جے اج پنجابی زبان تے ادب دی گلّ ترقی دی لیہ 'تے تر رہی اے تاں اس دے اتہاسک پچھوکڑ وچ ڈاکٹر: فقیر ہوراں دیاں مڈھلیاں کوششاں بیج روپ وچ پئیاں دکھائی دندیاں ہن ۔ اس دی شاعری لوک-منک دی آواز اے ۔ اس نے پنجابی وچ 'رباعیاں' راہیں سماجی، معاشی اتے سیاسی حالات اتے کٹاخش وی کیتے ہن ۔ ہیٹھ لکھت رباعی وچ زندگی توں بے آس-نراس ہوئے شخص(ویکتی) نوں زندگی توں بھانجوادی رویہ اختیار نہ کرن دا سنیہا اس پرکار دتا اے :

فقیر محمد فقیر
جمن پو:	گجرانوالہ
جیون :	25 جون 1900 -11 ستمبر 1974
گن:	پنجابی دے شاعر تے لکھاری

دکھ جرن توں، دم ہرن توں پہلاں تے نہ مر

آیا ایا تے کجھ کرن توں، پہلاں تے نہ مر

مرنا اے تے مر لئی خاں، جد آویگی موت

غم موت دے وچ مرن توں، پہلاں تے نہ مر

ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر دیاں بہت ساریاں رباعیاں وچ حسن تے عشق جذبات سموئے ہوئے نیں۔ ایہناں وچلی نزاکت اتے نازک جذبیاں دے آدھار 'تے ہی اس نوں کئی ودواناں/آلوچکاں نے 'پنجابی دا 'عمر خیام' دا خطاب دتا اے ۔ اس دیاں رباعیاں 'رباعیات فقیریات' ناں دے مجموعہ کلام وچ موجود نیں ۔ 'سنگی' توں علاوہ ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر نے 'صداۓ فقیر'، 'چنگیاڑے'، 'ہیر رانجھا'، 'مہکدے پھلّ' اتے 'مواتے' کتاباں دی سرجنا کیتی اے ۔ کلاسکی شاعراں دے جیون اتے اوہناں دی رچنا بارے وی ڈاکٹر: فقیر نے 'سید بلہے شاہ دا مکمل کلام،' 'سلطان باہو' اتے 'علی حیدر' پستکاں رچ کے پنجابی کھوج لئی سکھاواں کارج کیتا ۔ ڈاکٹر: فقیر محمد فقیر نے نظماں اتے غزلاں توں علاوہ پنجابی وچ بچیاں لئی وی کویتاواں رچیاں ۔ دوواں پنجاباں نوں اوہناں دی ادبی رچنا 'تے ہمیشہ فخر رہے گا ۔ 16 دسمبر 1971 دی لڑائی دی ہار اوہناں لئی اک وڈا دکھ سی۔ اوہ 11 ستمبر 1974 نوں مرے۔

کتاباں

• غزل گرنتھ
• صداۓ فقیر

بارلے جوڑ

• گل بات
• منو بھائی دا کالم Archived 2013-10-03 at the وے بیک مشین
• صداۓ فقیر کتاب
• وچار وچ کالم

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد