سنت رام اداسی
سنت رام اداسی | |
---|---|
فائل:Udasi pictures.jpg | |
جم | 20 اپریل 1939 پنڈ رائیسر ضلع برنالہ |
موت | 11 جنوری 1986 (عمر سنتالی سال) برنالہ |
قلمی ناں | اداسی |
کم کِتہ | شاعری |
بولی | پنجابی |
دور | 1960-86 |
مضمون | دبے کچلے لوکاں بارے |
تحریک | نکسلی |
وڈے کم | "لہو بھجے بول" |
سنت رام اداسی (20 اپریل 1939-11 جنوری 1986) پنجابی کوی اتے گیت کار سی۔ اوہ اپنے گیت آپ ہیک نال گاؤن والے کرانتی کاری کوی دے طور تے جانیا جاندا ہے۔
جیون
سودھوسنت رام اداسی دا جم پنڈ رائیسر ضلع برنالہ وکھے اک غریب دلت پروار وچّ ہویا سی۔ انہیں دنیں، دلت لوکاں دی سماجی، معاشی لٹ سکھراں تے سی[۱]۔ چوہڑیاں نوں دہری غلامی دا جیون بھوگنا پیندا سی۔ نیویں جات دے لوک اچی جات دے بھانڈیا نوں بھٹّ چڑ جان دا ڈروں ہتھ نہیں لا سکدے سی۔ دوجیاں دست کار جاتاں، نائی، چھیمبے، جھیور، ترکھان آدی اپنے کتے کرکے روزی کماؤن لئی آزاد سن، جد کہ غیر ہنری جات لئی زمینداراں دے کھیتاں وچّ پشواں وانگ کم کرنا، اوہناں دے گھریں گوہا کوڑا تکّ کرنا پیندا سی۔ بھاویں چمیار جات نوں نیویں جات ورگی ضلالت دا ساہمنا کرنا پیندا سی پر چمڑے دا کم کردے ہون کرکے کچا مال مفت ملن کارن معاشی طور اپنی ترقی ول تیز گتی نال ودھی ہے۔ اجیہے حالت وچّ سنت رام اداسی دا بچپن بیتیا۔
پڑھنا تے لکھنا
سودھوسنت رام اداسی نے گھور غریبی وچّ پڑھائی جاری رکھی۔ ہور اس سمیں چوہڑےآں دے منڈیاں لئی صرف سیری رلن توں سوا ہور سوچیا وی نہی جاندا سی۔ پر اداسی نوں آزادی اپرنت ہوئے ودیک پسار صدقہ پڑھن دا موقع مل گیا۔
ایہناں سماجی، معاشی پرستھتیاں دے گنجھل دار الچیا پلچیا راہی ہی سنت رام اداس دا انوبھوَ پروان چڑھیا ہے۔ اسنوں اکھاں کھولن توں لے کے انتلی گھڑی تکّ ایہہ جاتی کوہڑ دا وتکرا ہنڈھاؤن پیا۔ جاتی فرقے نے اداسی دے من تے ڈونگھا پربھاو پایا۔ سنت رام اداسی نامی اک ہریجن نامدھاری نے گورنمنٹ سکولتا توں پربھاوت ہو اپنے ہن دے پنڈ سنت نگر آ کے نامدھاری نال ڈراماں کھیڈن دا شوق دسیا۔ 1965 دے دور توں بعد سنت رام اداسی نے اپنی سماجی، راجسی سوجھ راہی ایہہ انوبھوَ کر لیا سی کہ بھارت اندر کم کر رہیاں اکھوتی کمیونسٹ پارٹیاں سماجی تبدیلی دی جامنی نہی بھر سکدیاں۔ اپنے لوکاں دی مکتی دے سپنے ویکھن دا چاہوان، سنت رام اداسی نکسل باڑی لوک یدھ دا اک درڑھ سپاہی سی۔ سنت رام اداسی دا جیون انے وشال کینوس وچّ پھیلیا ہویا ہے لوک مکتی دے ججھارو سپاہی نوں جتھے ہکوکت نے سریرک طور تے اپنے ظلماں دا سکار بنایا۔ اتھے اسنوں ہور مانسک تسیہے وی دتے گئے۔ دلتّ پریوار دے ہون کارن اداسی کول روزی دا وسیلہ وی صرف سکول ملازمت ہی سی۔ جس راہیں اوہ ٹبر دا پیٹ پالدا سی۔ اوہ اچّ کوٹی دا کوی، سپاہی تے ذمہ وار انسان سی۔
گرفتاری
سودھوسنت رام اداسی دی گرفتاری 11-1-71 نوں ہندی ہے۔ اسنوں بہادر سنگھ والا دی پولیس دے سپیشل سٹاف نے گرفتار کر لیا۔ اداسی بھاویں پاس وانگ شہید ہو کے دھرو تارے وانگ تا نہی چمک سکیا پر سمے دا سچ اس کول سی۔ پر جد اس وقت دی گرد غبار بیٹھکے اتہاس نکھریگا تاں اداسی دا صحیح ملاکن ہو سکیگا۔ کیونکہ انقلابی لہر نوں وکست کرن دا سوال اجی وی پہاڑ وانگ منہ اڈی کھڑھا ہے۔
سنّ 1979 وچّ سنت رام اداسی انڈین پیپلز ایسوسی ایشن ان نارتھ امریکہ (اپانا) دے سدے 'تے کینیڈا آیا۔ اس پھیری دوران اداسی نے کینیڈا دے صوبے برٹش کولمبیا دے وکھ وکھ شہراں وچّ اپنے پروگرام کیتے۔ اس ہی سمیں اپانا نے سنت رام اداسی دے گیتا دا اک ریکارڈ تیار کروایا، اتے اس دا ناں رکھیا 'سنت رام اداسی دے گیت (Revolutionary songs from India)۔ اس ریکارڈ دے کور اتے ہیٹھ لکھے شبد لکھے ہوئے ہن:
- سنت رام اداسی لوکاں دا آدمی اتے کوی ہے۔ اسدا جم بھارتی پنجاب وچّ اک بے زمینے "دلت" پریوار دے گھر ہویا۔ بھارتی لوکاں دیاں انقلابی جدوجہداں وچّ سرگرمی نال حصہ لین دے نال نال اداسی نے ایہناں جدوجہداں وچّ اپنی کویتا نال وی یوگدان پایا ہے۔ اس دے سیاسی وچاراں کرکے بھارتی سٹیٹ ولوں اس نوں کئی واری گرفتار کیتا گیا اتے اس اتے انھا تشدد ڈھاہیا گیا جس کارن اس دیاں اکھاں دی لوء بہت بری طرحاں گھٹّ گئی ہے۔
- اداسی دے گیت بھارتی لوکاں دی جد وجہد اتے حوصلے دا جشن مناؤندے ہن۔ اوہ کساناں، مزدوراں، عورتاں اتے سارے دبے کچلے لوکاں دے گیت گاؤندا ہے۔ اوہ لوکاں دیاں دبیاں، کچلیاں حالتاں دے، جگیررداراں، سودخوراں اتے امیراں ولوں ہندی لٹ-کھسٹّ پرتی نفرت دے اتے لوکاں ولوں اپنی آزادی واسطے ہتھیاربند گھول کرن دے بلند ارادیاں دے گیت گاؤندا ہے۔ ایہناں گیتاں دا سوما بھارتی لوکاں دے سبھیاچار دے نال نال نکسلباڑی دا انقلابی گھول وی ہے؛ ایہہ گیت بھارت دے نوجمہوری انقلاب دے گیت ہن۔[۲]
جدوں اداسی کینیڈا وچّ سی اس سمیں بریٹیش کولمبیا وچّ کھیت مزدوراں نوں یونین وچّ جتھیبند کرن دی لہر چل رہی سی۔ ایہناں مزدوراں وچّ بہت مزدور بھارت توں آئے نویں اواسی سن۔ اس لہر بارے پرسدھ ڈاکومینٹری فلمکار آنند پٹوردھن نے اک فلم بنائی۔ اس نے اپنی فلم دا ناں 'اٹھن دا ویلا (Time to Rise)' رکھیا جہڑا کہ سنت رام اداسی دے مشہور گیت اٹھن دا ویلا 'تے آدھارت ہے۔
اس ہی پھیری دوران برٹش کولمبیا دے اک چھوٹے جہے شہر پورٹ البرنی وچّ اداسی دے پروگرام دی فلم 8 ملی میٹر دے کیمرے نال بنائی گئی۔ ایہہ فلم سنّ 2014 وچّ ساہمنے آئی۔ شاید اداسی دی ریکارڈ ہوئی ایہہ اکو اک فلم ہے۔ [۳]
رچناواں
سودھو- لہو بھجے بول (شعری مجموعہ)
- چو-نکریاں سیکھاں (شعری مجموعہ)
- سینتاں (شعری مجموعہ)
- کمیاں دا وہڑھا (شعری مجموعہ)
پرسدھ گیت
سودھو- وصیت
- ادھوری سوے گاتھا۔
- او لے آ تنگلی۔
- چٹھیا ونڈن والیا۔
- ور کہ سراپ۔
- دلیئے دیالا دیخ۔[۴]
- کالیا کاواں وے۔
- ہن تہاڈی یاد وچّ۔
- اک شردھانجلی - اک للکار۔
- ماواں ٹھنڈیاں چھاواں۔
- چتّ نہ ڈلائیں بابلا۔
- ہوکا۔
- ہنھیریاں دے نام۔
- پکا گھر ٹولیں بابلا۔
- امڑی نوں ترلا۔
- قیدی دی پتنی دا گیت۔
شعری نمونہ
سودھو وصیت[۵]
میری موت تے نہ روئیو، میری سوچ نوں بچائیو۔
میرے لہو دا کیسر ریتے چ نہ رلائیو۔
میری وی زندگی کی؟ بس بور سرکڑے دا
آہاں دا سیک کافی، تیلی بے شک نہ لائیو۔
ہونا نہیں مے چاہندا سڑ کے سواہ اکیراں،
جد جد ڈھلیگا سورج کن کن میرا جلائیو۔
ولگن چ قید ہونا ساڈے نہیں موافق،
یاراں دے وانگ ارتھی سڑکاں تے ہی جلائیو۔
جیون توں موت تائیں آؤندے بڑے چراہے
جس دا ہے پندھ بکھڑا اوسے ہی راہ لجائیو۔
میری موت تے نہ روئیو، میری سوچ نوں بچائیو۔
میرے لہو دا کیسر ریتے چ نہ رلائیو۔
آخری ویلا
سودھوحضور صاحب وکھے ہوئے کوی دربار توں واپس آؤندے ہوئے 06 نومبر 1986 نوں رستے وچّ ریلگڈی وچّ ہی اوہناں آخری ساہ لیا۔ اوہناں دے پریوار نوں اس بارے جانکاری 3 دن بعد ملی۔ اداسی جی بھاویں جسمانی طور تے جگّ توں رخصت ہو گئے نے پر آپنیا لختاں راہی اج ویں زندہ ہن اتے چیتنا پیدا کر رہے ہن۔
باہرلے جوڑ
سودھوسنت رام اداسی لائو - پورٹ البرنی کینیڈا، 1979
پنجابی دے انقلابی کوی سنت رام اداسی نال اک ملاقات (لکھتی)
پنجابی دے انقلابی کوی سنت رام اداسی نال اک ملاقات (آڈیو)
حوالے
سودھو- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ سنت رام اداسی دے گیت
- ↑ Naxalite Punjabi poet’s rare video surfaces سنت رام اداسی لائو - پورٹ البرنی کینیڈا، 1979
- ↑ دلیئے دیالا دیکھ…
- ↑ میری موت 'تے نہ روئیو