نماز
صلوٰۃ " (نماز) دے لغوی معنی "دعا" دے نيں۔ قرآن وچ فرمانِ اللہ اے:
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
اے پیغمبر! انہاں لوکاں دے اموال وچوں صدقہ وصول کرلو جس دے ذریعے تسيں انہاں نوں پاک کردو گے تے انہاں دے لئی باعثِ برکت بنو گے، تے اُنہاں دے لئی دعا کرو۔ یقینا! تواڈی دعا انہاں دے لئی سراپا تسکین اے، تے اللہ ہر گل سندا تے سب کچھ جاندا اے
نماز اسلام دی اک عام عبادت اے۔ اے دن چ پنج واری کیتی جاندی اے۔اے اسلام دے پنج تھماں چوں اک اے۔نمازاں دے پنج ویلے تے ناں: سرگی،پیشی،ڈیگر،نماشاں،کفتاں
جدوں کہ فرمانِ نبوی اے:
| ” | اذا دعى أحدكم فليجب فاِنہاں كان صائماً فليصلِ و اِنہاں كان مفطراً فليطعم [۱] ترجمہ: جدوں تسيں وچوں کسی نوں دعوت دتی جائے تاں اوہ اسنوں قبول کرلے فیر جے اوہ روزے توں ہوئے تاں دعا کردے تے جے روزے توں نہ ہوئے تاں (طعام) کھالے |
“ |
اور اللہ دی جانب توں "صلوٰۃ" دے معنی بہترین ذکر کے نيں جدوں کہ ملائکہ دی طرف توں "صلوٰۃ" دے معنی دعا ہی دے لئی جاواں گے۔ قرآن وچ لکھیا اے:
إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا
بے شک اللہ تے اس دے فرشتے نبی اُتے درود گھلدے نيں۔ اے ایمان والو! تسيں وی اُنہاں اُتے درود بھیجو، تے خوب سلام بھیجیا کرو
فلسفۂ نماز
سودھواسلامی قوانین تے دساتیر دے مختلف تے متعدد فلسفے تے اسباب نيں جنہاں دی وجہ توں انہاں نوں وضع کيتا گیا اے۔ انہاں فلسفےآں تے اسباب تک رسائی صرف وحی تے معدن وحی دے ذریعہ ہی ممکن اے۔ قرآن مجید تے معصومین علیہم السلام دی احادیث وچ بعض قوانین اسلامی دے بعض فلسفہ تے اسباب دی طرف اشارہ کيتا گیا اے۔ انہاں نوں دستورات وچوں اک نماز اے جو ساری عبادتاں دا مرکز، مشکلات تے سختیاں وچ انسان دے تعادل و توازن دی محافظ، مومن دی معراج، انسان نوں برائیاں تے منکرات توں روکنے والی تے دوسرے اعمال دی قبولیت دی ضامن اے۔ اللہ اس سلسلہ وچ ارشاد فرماندے نيں :
وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي
میری یاد دے لئی نماز قائم کرو۔— قرآن: سورۃ طٰہٰ:14
اس آیت دی روشنی وچ نماز دا سب توں اہم فلسفہ یادِ خدا اے تے یادِ خدا ہی اے جو مشکلات تے سخت حالات وچ انسان دے دل نوں آرام تے اطمینان عطا کردی اے ۔
أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ
آگاہ ہوئے جاؤ کہ یادِ خدا توں دل نوں آرام تے اطمینان حاصل ہُندا اے۔
رسول نے وی ايسے گل کيتی طرف اشارہ فرمایا اے :
| ” | نماز تے حج و طواف نوں اس لئی واجب قرار دتا گیا اے تاکہ ذکرِ خدا ( یادِ خدا ) محقق ہوئے سکے۔ | “ |
علی بن ابی طالب فلسفۂ نماز نوں اس طرح بیان فرماندے نيں :
| ” | خدا وند عالم نے نمازکو اس لئی واجب قرار دتا اے تاکہ انسان تکبر توں پاک و پاکیزہ ہوئے جائے ۔ نماز دے ذریعے خدا توں نیڑے ہوئے جاؤ ۔ نماز گناہاں نوں انسان توں اس طرح گرا دیندی اے جداں درخت توں سوکھے پتے گردے نيں،نماز انسان نوں ( گناہاں سے) اس طرح آزاد کر دیندی اے جداں جانوراں دی گردن توں رسی کھول کر انہاں نوں آزاد کيتا جاندا اے ۔ | “ |
فاطمہ بنت رسول اللہ محمد مسجد نبوی وچ اپنے تاریخی خطبہ وچ اسلامی دستورات دے فلسفہ نوں بیان فرماندے ہوئے نماز دے بارے وچ اشارہ فرماندیاں نيں:
| ” | خدا وند عالم نے نماز نوں واجب قرار دتا تاکہ انسان نوں کبر و تکبر تے خود بینی توں پاک و پاکیزہ کر دے۔ | “ |
ہشام بن حکم نے جعفر صادق توں سوال کيتا : نماز دا کیہ فلسفہ اے کہ لوکاں نوں کاروبار توں روک دتا جائے تے انہاں دے لئی زحمت دا سبب بنے؟
انہاں نے اس دے جواب وچ فرمایا:
| ” | نماز دے بوہت سارے فلسفے نيں انہاں نوں وچوں اک ایہ وی اے کہ پہلے لوک آزاد سن تے خدا و رسول دی یاد توں غافل سن تے انہاں دے درمیان صرف قرآن سی امت مسلمہ وی گذشتہ امتاں دی طرح سی کیونجے انہاں نے صرف دین نوں اختیار کر رکھیا سی تے کتاب تے انبیاء نوں چھڈ رکھیا سی تے انہاں نوں قتل تک کر دیندے سن ۔ نتیجہ وچ انہاں دا دین پرانا (بے روح) ہوئے گیا تے انہاں لوکاں نوں جتھے جانا چاہیے سی چلے گئے۔ خدا وند عالم نے ارادہ کيتا کہ ایہ امت دین نوں فراموش نہ کرے لہذا اس امت مسلمہ دے اُتے نماز نوں واجب قرار دتا تاکہ ہر روز پنج بار آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نوں یاد کرن تے انہاں دا اسم گرامی بولی اُتے لاواں تے اس نماز دے ذریعہ خدا نوں یاد کرن تاکہ اس توں غافل نہ ہاں تے اس خدا نوں ترک نہ کر دتا جائے۔ | “ |
علی رضا فلسفۂ نماز دے سلسلہ وچ ایويں فرماندے نيں :
| ” | نماز دے واجب ہونے دا سبب،خدا وند عالم دی خدائی اوراس دتی ربوبیت دا اقرار، شرک دی نفی تے انسان دا خداوند عالم دی بارگاہ وچ خشوع و خضوع دے نال کھڑا ہونا اے۔ نماز گناہاں دا اعتراف تے گذشتہ گناہاں توں طلب عفو تے توبہ اے۔ سجدہ، خدا وند عالم دی تعظیم و تکریم دے لئی خاک اُتے چہرہ رکھنا اے ۔ | “ |
نماز سبب بندی اے کہ انسان ہمیشہ خدا دی یاد وچ رہے تے اسنوں بھولے نئيں، نافرمانی تے سرکشی نہ کرے۔ خشوع و خضوع تے رغبت و شوق دے نال اپنے دنیاوی تے اخروی حصہ وچ وادھا دا طلب گار ہوئے۔ اس دے علاوہ انسان نماز دے ذریعہ ہمیشہ تے ہر وقت خدا دی بارگاہ وچ حاضر رہے تے اس دی یاد توں سرشار رہے۔ نماز گناہاں توں رکدی تے مختلف برائیاں توں منع کردی اے سجدہ دا فلسفہ غرور و تکبر، خودخواہی تے سرکشی نوں خود توں دور کرنا تے خدائے وحدہ لا شریک دی یاد وچ رہنا تے گناہاں توں دور رہنا اے۔
نماز عقل و وجدان دے آئینہ وچ
سودھواسلامی حق دے علاوہ کہ جو مسلمان اسلام دی وجہ توں اک دوسرے دی گردن اُتے رکھدے نيں اک دوسرا حق وی اے جس نوں انسانی حق کھا جاندا اے جو انسانیت دی بنا اُتے اک دوسرے دی گردن اُتے اے۔ انہاں نوں انسانی حقوق وچوں اک حق، دوسرےآں دی محبت تے نیکیوں تے احسان دا شکر ایہ اداکرنا اے اگرچہ مسلمان نہ ہون۔ دوسرےآں دے احسانات تے نیکیاں ساڈے اُتے شکریے دی ذمہ داری نوں عائد کردیاں نيں تے ایہ حق تمام زباناں، ذاتاں، ملتاں تے ملکاں وچ یکساں تے مساوی اے۔ لطف تے نیکی جِنّی زیادہ تے نیکی کرنے والا جِنّا عظیم و بزرگ ہوئے شکر وی اِنّا ہی زیادہ تے بہتر ہونا چاہیے۔
کیا خدا توں زیادہ کوئی تے ساڈے اُتے حق رکھدا اے ؟ نئيں۔ اس لئی کہ اس دی نعمتاں ساڈے اوپربے شمار نيں تے خود اس دا وجود وی عظیم او ر فیاض اے۔ خدا وند عالم نے سانوں اک ذرے توں تخلیق کيتا تے جو چیز وی ساڈی ضروریات زندگی وچوں سی جداں، نور و روشنی، حرارت، مکان، ہويا، پانی، اعضاء و جوارح، غرائز و قوائے نفسانی، وسیع و عریض کائنات، پودے و نباتات، حیوانات، عقل و ہوش تے عاطفہ و محبت وغیرہ نوں ساڈے لئی فراہم کیہ۔
ساڈی معنوی تربیت دے لئی انبیاء نوں بھیجیا، نیک بختی تے سعادت دے لئی آئین وضع کیتے، حلال و حرام وچ فرق واضح کيتا۔ ساڈی مادی زندگی تے روحانی حیات نوں ہر طرح توں دنیاوی تے اخروی سعادت حاصل کرنے تے کمال دی منزل تک پہنچنے دے وسائل فراہم کیتے۔ خدا توں زیادہ کس نے ساڈے نال نیکی تے احسان کيتا اے کہ اس توں زیادہ اس حق شکر دی ادائیگی دا لائق تے سزاوار ہوئے۔ انسانی وظیفہ تے ساڈی عقل و وجدان ساڈے اُتے لازم قرار دیندی نيں کہ اسيں اس دی انہاں نعمتاں دا شکر ادا کرن تے انہاں نیکیوں دے شکرانہ وچ اس دی عبادت کرن تے نماز ادا کرن۔ چونکہ اوہ ہماریا خالق اے، لہذا اسيں وی صرف ايسے دی عبادت کرن تے صرف ايسے دے بندے رہیاں تے مشرق و مغرب دے غلام نہ بنیاں۔
نماز خدا دی شکر گزاری اے تے صاحب وجدان انسان نماز دے واجب ہونے نوں درک کردا اے۔ جدوں اک کتے نوں اک ہڈی دے بدلے وچ جو اس نوں دتی جاندی اے حق شناسی کردا اے تے دم ہلاندا اے تے جے چور یا اجنبی آدمی گھر وچ داخل ہُندا اے تاں اس اُتے حملہ کردا اے تاں جے انسان پروردگار دی انہاں تمام نعمتاں توں لاپرواہ تے بے توجہ ہوئے تے شکر گزار ی دے جذبہ توں جو نماز دی صورت وچ جلوہ گر ہُندا اے بے بہرہ ہوئے تاں کيتا ایسا انسان قدردانی تے حق شناسی وچ کتے توں پست تے کمتر نئيں اے ؟
فضیلت نماز از روئے احادیث
سودھوحمزہ بن حبیب صحابی رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم کہندے نيں: ميں نے رسول خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں نماز دے بارے وچ سوال کيتا تاں آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اس دے خواص، فائدے تے اسرار دے بارے وچ اس طرح فرمایا:
{{اقتباس|نماز دین دے قوانین وچوں اک قانون اے۔ پروردگار دی رضا و خوشنودی نماز وچ اے۔ نماز انبیاء علیہم السلام دا راستہ اے۔ نمازی، محبوب ملائکہ اے۔ نماز ہدایت، ایمان تے نور اے۔ نماز روزی وچ برکت، بدن دی راحت، شیطان دی ناپسندی تے کفار دے مقابلہ وچ اسلحہ اے۔ نماز دعا دی اجابت تے اعمال دی قبولیت دا ذریعہ اے۔ نماز نمازی تے ملک الموت دے درمیان شفیع اے۔ نماز قبر وچ انسان دی مونس، اس دا بستر تے منکر و نکیر دا جواب اے۔ نماز قیامت دے دن نمازی دے سرکا تاج، چہرے دا نور، بدن دا لباس تے آتشِ جہنم دے مقابلہ وچ سپر اے۔ نماز پل صراط دا پروانہ، جنت دی کنجی، حوراں دا مہر تے جنت دی قیمت اے۔ نماز دے ذریعہ بندہ بلند درجہ اوراعلیٰ مقام تک پہنچکيا اے اس لئی کہ نماز تسبیح و تہلیل، تمجید و تکبیر، تمجید و تقدیس تے قول و دعا اے۔
نماز دیاں قسماں
سودھوفرض نمازاں
سودھواللہ تعالٰی نے شب معراج دی رات امت محمدی اُتے پنج درجِ ذیل نمازاں فرض کيتياں۔
- فجر (صبح دی نماز)
- ظہر (دوپہر دی نماز)
- عصر (سہ پہر دی نماز)
- مغرب (غروب آفتاب دے بعد دی نماز)
- عشاء (رات دی نماز)
اوہناں دے پنجابی ناں
سودھو- فجر - سرگی
- ظہر - پیشی
- عصر - دیگر
- مغرب - شاماں
- عشاء - کفتاں
نفل نمازاں
سودھواصل مضمون: سنت نماز
- نماز اشراق- سورج طلوع ہونے دے بعد دی نماز
- نماز چاشت - ظہر توں پہلے دی نماز
- نماز تحیۃ المسجد - مسجد وچ داخل ہونے دے بعد دی نماز
- نماز خوف - خوف دے وقت دی نماز
- نماز کسوف – گرہن دے وقت دی نماز
- نماز سفر - سفر دے وقت دی نماز
- نماز استسقا - بارش دی نماز
نماز دی اہمیت
سودھودین دا ستون
سودھوہر عبادت دا اک ستون تے پایہ ہُندا اے جس اُتے پوری عمارت دا دارو مدار ہُندا اے، جے کدی اس ستون اُتے کوئی آفت آجائے تاں پوری عمارت زماں بوس ہوئے جاندی اے۔ ايسے طرح توں نماز اک دیندار انسان دے دین و عقائد کےلئی اک ستون دے مانند اے۔ علی ابن ابی طالب تمام مسلماناں تے مؤمناں نوں وصیت کردے ہوئے فرماندے نيں :
| ” | اوصیکم بالصلوة ، و حفظھا فانھا خیر العمل و ہی عمود دینکم ترجمہ: وچ تسيں سب نوں نماز دی اوراس دتی پابندی دی وصیت کردا ہاں اس لئی کہ نماز بہترین عمل تے تواڈے دین دا ستون اے ۔ |
“ |
محمد باقر فرماندے نيں :
| ” | بنی الاسلام علی خمسة: الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایة ترجمہ:اسلام دی عمارت پنج چیزاں اُتے استوار اے: نماز، زکوٰۃ، حج، روزہ تے اہلبیت علیہم السلام دی ولایت۔ |
“ |
مومن دی معراج
سودھونماز انسان نوں بلند ترین درجہ تک پہنچانے دا ذریعہ اے جس نوں معراج کہندے نيں۔رسول خدا فرماندے نيں:
| ” | الصلوة معراج المومن ترجمہ:نماز مومن دی معراج اے ۔ |
“ |
نمازی اللہ اکبر کہندے ہی مخلوقات توں جدا ہوئے کے اک روحانی تے ربانی سفر دا آغاز کردا اے جس سفر دا مقصد خالق و مالک توں راز و نیاز تے اس توں گفتگو کرنا اے تے اپنی بندگی دا اظہار کرنا، اس توں ہدایت و راہنمائی تے سعادت و خوش بختی طلب کرنا اے۔
اک دوسری حدیث وچ فرمایا اے:
| ” | الصلوة تبلغ العبد الی الدرجة العلیا ترجمہ: نماز بندے نوں بلند ترین درجہ تک پہنچاندی اے ۔ |
“ |
ایمان دی نشانی
سودھونماز عقیدہ دی تجلی، ایمان دا مظہر تے انسان دے خدا نال رابطہ دی نشانی اے۔ نماز نوں زیادہ اہمیت دینا ایمان تے عقیدہ توں برخورداری دی علامت اے تے نماز نوں اہمیت نہ دینا منافقین دی اک صفت اے۔ خدا وند عالم نے قرآن وچ اسنوں منافقین دی اک نشانی قرار دیندے ہوئے فرمایا اے :
| ” | ” انہاں المنافقین لیخادعون اللہ وھو خادعھم و اذا قاموا الی الصلواة قاموا کسالی یراء ون الناس و لا یذ کرون اللہ الا قلیلا ترجمہ: منافقین خدا نوں فریب دینا چاہندے نيں جدوں کہ خدا خود انہاں دے فریب نوں انہاں دی طرف پلٹا دیندا اے تے منافقین جدوں نماز دے لئی کھڑے ہُندے نيں تاں سستی تے کاہلی دی حالت وچ نماز دے لئی کھڑے ہُندے نيں تے لوکاں نوں دکھاندے نيں تے بوہت گھٹ اللہ نوں یاد کردے نيں۔ |
“ |
شکر گزاری دا بہترین ذریعہ
سودھومنعم (نعمت دینے والے) دا شکر ادا کرنا ہر انسان بلکہ ہر حیوان دی طبیعت وچ شامل اے۔ اس لئی کہ شکر گزاری نعمت دینے والے دی محبت تے نعمت و برکت وچ وادھا دا سبب اے۔ شکر کدی زبانی ہُندا اے تے کدی عملی۔ نماز اک عبادت تے خدا دی نعمتاں اُتے اظہار شکر اے جو زبانی تے عملی شکر دا اک حسین مجموعہ اے۔
میزان عمل
سودھورسول خدا فرماندے نيں:
| ” | الصلوٰۃ میزان ترجمہ: نماز ترازو اے ۔ |
“ |
جعفر صادق فرماندے نيں :
| ” | اول ما یحاسب بہ العبد الصلوۃ فاذا قبلت پہلے سائر عملہ و اذا ردت ردّ علیہ سائر عملہ ترجمہ: سب توں پہلے انسان توں آخرت وچ نماز دے بارے وچ پُچھیا جائے گا جے نماز قبول کر لئی گئی تاں تمام اعمال قبول کرلئی جاواں گے تے جے رد کر دتی گئی تاں دوسرے سارے اعمال رد کر دتے جاواں گے۔ |
“ |
مندرجہ بالا فرامین دی روشنی وچ نماز دوسری عبادتاں دی قبولیت دے لئی میزان و ترازو دے مانند اے نماز نوں اس درجہ اہمیت کیوں نہ حاصل ہوئے جدوں کہ نماز دین دی علامت و نشانی اے۔
ہر عمل نما ز دا تابع
سودھوچونکہ نماز دین دی بنیاد تے اس دا ستون اے ۔عمل دی منزل وچ وی ایسا ہی اے کہ جو شخص نماز نوں اہمیت دیندا اے اوہ دوسرے اسلامی دستورات نوں وی اہمیت دے گا تے جو نماز توں بے توجہی تے لاپرواہی کريں گا اوہ دوسرے اسلامی قوانین توں وی لا پرواہی بردے گا۔ گویا نماز تے اسلام دے دوسرے احکام دے درمیان لازمہ تے اک طرح دا رابطہ پایا جاندا اے۔
اسی لئی حضرت علی علیہ السلام نے محمد بن ابی بکر نوں خطاب کردے ہوئے فرمایا:
| ” | و اعلم یا محمد ( بن ابی بکر ) انہاں کل شئی تبع لصلاتک و اعلم انہاں من ضیع الصلاة فھو لغیرھا اضیع ترجمہ: اے محمد بن ابی بکر! جان لو کہ ہر عمل تواڈی نماز دا تابع تے پیرو اے تے جان لو کہ جس نے نماز نوں ضائع کيتا تے اس توں لا پرواہی برتی اوہ دوسرے اعمال نوں زیادہ ضائع کرنے والا تے اس توں لا پرواہی برتنے والا اے ۔ |
“ |
روز قیامت پہلا سوال
سودھوقیامت اصول دین وچوں اک یے تے ایہ اوہ دن اے کہ جدوں تمام انساناں نوں حساب و کتاب دے لئی میدان محشر وچ حاضر کيتا جائے گا۔ روایات دی روشنی وچ اس دن سب توں پہلا عمل جس دے بارے وچ انسان توں سوال کيتا جائے گا، نماز اے۔ رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا:
| ” | اول ما ینظر فی عمل العبد فی یوم القیامة فی صلاتہ ترجمہ:روز قیامت بندےآں دے اعمال وچ سب توں پہلے جس چیز نوں دیکھیا جائے گا اوہ نماز اے ۔ |
“ |
نمازی دے نال ہر چیز خدا دی عبادت گزار
سودھوحضرت علی علیہ السلام فرماندے نيں:
| ” | انہاں الانسان اذا کان فی الصلاۃ فان جسدہ و ثیابہ و کل شئی حولہ یسبح ترجمہ: جدوں انسان حالت نماز وچ ہُندا اے تاں اس دا جسم ،کپڑے تے اس دے ارد گرد موجودساری اشیاء خدا دی تسبیح و تہلیل کردیاں نيں۔ |
“ |
نماز دے اثرات تے فائدے
سودھونماز دے بوہت سارے فائدے تے اثرات نيں جو نمازی دی دنیاوی تے اخروی زندگی وچ نمایاں ہُندے نيں۔ انہاں وچوں بعض دی طرف اشارہ کيتا جا رہیا اے۔
گناہاں توں دوری دا ذریعہ
سودھوانسان ہمیشہ اک ایسی قوی تے طاقتور چیز دی تلاش وچ رہندا اے جو اسکوقبیح تے برے کماں توں روک سکے تاکہ ایسی زندگی گزار سکے جو گناہاں دی زنجیر توں آزاد ہوئے۔ قرآن دی نگاہ وچ اوہ قوی تے طاقتور چیز نماز اے۔
إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ
بے شک نماز گناہاں تے برائیاں توں رکدی اے۔
اس آیت دی روشنی وچ نماز اوہ طاقتور تے قوی شئی اے جو انسان دے تعادل و توازن نوں حفظ کردی اے تے اسنوں برائیاں تے گناہاں توں رکدی اے۔
گناہاں دی نابودی دا سبب
سودھوچونکہ انسان جائز الخطا اے تے کدی کدی چاہندے ہوئے یا نہ چاہندے ہوئے گناہ دا مرتکب ہوئے جاندا اے تے ہر گناہ انسان دے دل اُتے اک تاریک اثر چھڈ جاندا اے جو نیک کم دے انجام دینے دی رغبت تے شوق نوں کم تے گناہ کرنے دی طرف رغبت تے میل نوں زیادہ کر دیندا اے۔ ایسی حالت وچ عبادت ہی اے جو گناہاں دے ذریعہ پیدا ہونے والی تیرگی تے تاریکی نوں زائل کر کے دل نوں جلاء تے روشنی دیندی اے۔ انہاں نوں عبادتاں وچوں اک نماز اے۔ خدا وندعالم نے فرماندا اے :
إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ “
نماز قائم کرو کہ بے شک نیکیاں گناہاں نوں نیست و نابود کر دیندی نيں بے شک نماز گذشتہ گناہاں توں اک عملی توبہ اے تے پروردگار اس آیت وچ گنہگاراں نوں ایہ امید دلا رہیا اے کہ نیک اعمال تے نماز دے ذریعہ تواڈے گناہ محو و نابود ہوئے سکدے نيں۔— قرآن: سورۃ ھود:114
شیطان نوں دفع کرنے دا وسیلہ
سودھوشیطان جو انسان دا دیرینہ دشمن اے تے جس نے بنی آدم نوں ہر ممکنہ راستہ توں بہکانے تے گمراہ کرنے دی قسم کھا رکھی اے، مختلف رستےآں، حیلےآں تے بہانےآں توں انسان نوں صراط مستقیم توں منحرف کرنے دی کوشش کردا اے مگر کچھ چیزاں ایسی نيں جو اس دی تمام چالبازیاں اُتے پانی پھیر دیندی نيں۔ انہاں نوں وچوں اک نماز اے۔ رسول اکرم نے فرماندے نيں :
| ” | لا یزال الشیطان یرعب من بنی آدم ما حافظ علی الصلوات الخمس فاذا ضیعھن تجرء علیہ و اوقعہ فی العظائم ترجمہ: جدوں تک اولاد آدم نمازاں نوں پابندی تے توجہ دے نال انجام دیندی رہندی اے اس وقت تک شیطان اس توں خوف زدہ رہندا اے لیکن جداں انہاں نوں ترک کردی اے شیطان اس اُتے غالب ہوئے جاندا اے تے اسنوں گناہاں دے گڑھے وچ دھکیل دیندا اے ۔ |
“ |
دافع بلاء
سودھونمازی نوں خدا، انبیاء علیہم السلام تے ائمہ اطہار علیہم السلام دے نزدیک اک خاص درجہ و مقام حاصل اے جس دی وجہ توں خدا وند عالم دوسرے لوکاں اُتے برکدیاں نازل کردا اے تے انہاں توں بلاواں تے عذاب نوں دور کردا اے۔ جداں کہ حدیث قدسی وچ خدا وند عالم فرماندا اے :
| ” | لولا شیوخ رکع و شباب خشع و صبیان رضع وبھائم رتع لصبت علیکم العذاب صباً ترجمہ: اے گنہگار و! جے بُڈھے نمازی، خاشع جوان، شیرخوار بچے تے چرنے والے چوپائے نہ ہُندے تاں وچ تواڈے گناہاں دی وجہ توں تسيں اُتے سخت عذاب نازل کردا۔ |
“ |
واجبات نماز
سودھوواجب دے معنی نيں "ضروری"۔ واجب توں مراد اوہ چیزاں نيں جنہاں دا نماز وچ ادا کرنا ضروری اے تے جے انہاں وچوں کوئی چیز رہ جائے تاں اس دے ازالہ دے لئی سجدہ سہو کرنا پئے گا۔ تے جے سجدہ سہو نہ کيتا تاں نماز نوں دہرانا پئے گا۔
نماز وچ واجب گلاں
سودھو- تکبیر تحریمہ وچ لفظ ’’ اللہ اکبر‘‘ کہنا۔
- سورۃ الفاتحہ پڑھنا
- قرأت (فرض نمازاں دی پہلی دو رکعتاں تے واجب، سنت تے نفل نمازاں دی تمام رکعتاں وچ اک چھوٹی سورت یا اک وڈی آیت یا تن چھوٹی آیتاں دی تلاوت کرنا
- فرض نمازاں دی پہلی دو رکعتاں وچ قرأت کرنا
- سورۃ فاتحہ نوں قرأت توں پہلے پڑھنا
- قرأت توں فارغ ہُندے ہی رکوع کرنا
- اک سجدہ دے بعد دوسرا سجدہ کرنا
- رکوع ، سجود، قومہ تے جلسہ وغیرہ وچ گھٹ توں گھٹ اِنّی دیر ٹھہرنا کہ اک بار ’’ سبحان اللہ‘‘ کہیا جا سکے
- قومہ یعنی رکوع دے بعد سیدھا کھڑا ہونا
- جلسہ یعنی دوسجدےآں دے درمیان سیدھا بیٹھنا
- قعدہ اولی وچ تشہد دی مقدار بیٹھنا
- دونے قعداں وچ پورا تشہد پڑھنا
- لفظ السلام دو بار کہنا
- وتر وچ دعائے قنوت پڑھنا تے تکبیر قنوت کہنا
- عیداں دی نماز وچ چھ تکبیراں ودھ کہنا۔ اس وچ دوسری رکعت دی تکبیر، رکوع تے تکبیر دے لئی لفظ اللہ اکبر ہونا وی واجب اے
- ہر جہری نماز وچ امام نوں آواز توں قرأت کرنا تے غیر جہری نماز وچ آہستہ قرأت کرنا
- امام دی قرأت دے وقت مقتدی دا خاموش رہنا
- قرأت دے سوا تمام واجبات وچ امام دی پیروی کرنا
- آیت سجدہ اُتے سجدہ کرنا
- نماز وچ سہو ہوئے جائے تاں سجدہ سہو کرنا
- ہر واجب و فرض دا اپنے مقام اُتے ہونا
- رکوع دا ہر رکعت وچ اک ہی بار ہونا
- سجود دا ہر رکعت وچ دو بار ہی ہونا
- فرض، وتر تے سنت موکدہ وچ قعدہ اولی وچ صرف تشہد پڑھنا
- دو رکعتاں توں پہلے قعدہ نہ کرنا
- دو فرض یا دو واجب یا واجب و فرض دے درمیاں تن تسبیح دی مقدار وقفہ نہ ہونا ۔
سنن نماز
سودھوسنن جمع اے سنت دی تے سنن نماز اوہ چیزاں نيں جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں ثابت نيں انہاں دی تاکید فرض تے واجب دے برا بر نئيں ايسے لئی جے نماز دی سنتاں وچوں کوئی اک چھُٹ جائے تاں نماز ہوئے جاندی اے تے سجدۂ سہو واجب نئيں ہُندا۔ مگر جان بجھ کر کسی سنت نوں چھڈ دینا بہت بری گل اے تے کسی سنت دی توہین کرنا سخت گناہ بلکہ کفر اے۔
نماز دی مسنون گلاں
سودھو- تکبیر تحریمہ دے لئی ہتھ اٹھانا
- ہتھوں دی انگلیاں فطری طور اُتے کشادہ رکھنا تے ہتھیلیاں نوں قبلہ رخ رکھنا
- بوقت تکبیر سر نہ جھکانا
- ہتھوں نوں تکبیر کہنے توں پہلے اٹھانا ايسے طرح تکبیر قنوت تے تکبیرات عیدین وچ کاناں تک ہتھ لے جانے دے بعد تکبیر کہنا ۔
- امام دا بقدر حاجت بلند آواز وچ تکبیرات ، تسمیع تے سلام کہنا۔
- تکبیرکے فوراً بعد ہتھوں نوں ناف دے تھلے بنھ لینا۔
- ثناء پڑھنا
- تعوذ و تسمیہ پڑھنا ۔
- سورۂ فاتحہ دے اختتام اُتے آمین کہنا۔
- رکوع وچ گھٹ توں گھٹ تن بار ’’رکوع دی تسبیح‘‘ پڑھنا
- رکوع وچ گھٹناں نوں ہتھوں توں پھڑنا تے انگلیاں کشادہ رکھنا۔
- رکوع توں اٹھدے ہوئے امام دے لئی تسمیع پڑھنا تے مقتدی دے لئی ’’تحمید‘‘ پڑھنا تے منفرد دے لئی تسمیع و تحمید دونے پڑھنا
- رکوع وچ سر تے پیٹھ نوں اک سیدھ وچ رکھنا۔
- سجدہ دے لئی تے سجدہ توں اٹھنے دے لئی اللہ اکبر کہنا۔
- سجدہ وچ جاندے وقت زمین اُتے پہلے گھٹنے رکھنا، فیر ہتھ رکھنا، فیر فیر ناک تے فیر پیشانی۔ سجدہ توں اٹھدے وقت پہلے پیشانی اٹھانا فیر ناک فیر ہتھ تے فیر گھٹنے اٹھانا۔
- سجدہ وچ گھٹ توں گھٹ تن بار سجدہ دی تسبیح پڑھنا