لالا دھنی رام چاترک

لالا دھنی رام چاترک
(انگریزی وچ: Dhani Ram Chatrik)،(Punjabi وچ: ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ)
جم	4 اکتوبر 1876   شیخوپورا
وفات	18 دسمبر 1954 (78 سال)  امبرسر
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی

جم:	4 اکتوبر 1876
موت:	18 دسمبر 1954 (عمر 78 سال)
کم_میدان:	شاعر
شہریت:	بھارتی
بولی:	پنجابی
دور:	20ویں صدی دا پہلا ادھ
موضوع:	پنجابی سبھیاچار

لالا دھنی رام چاترک (4 اکتوبر 1876– 18 دسمبر 1954) جدید پنجابی شاعری دے بانی منے جاندے ہن۔ اوہناں دیاں رچناواں پرانے اتے نویں پنجابی شاعری وچکار کڑی ہن۔ گورمکھی لپی لئی ٹائیپ سیٹ نوں معیاری بناؤن دا سہرا وی اوہناں نوں جاندا اے۔ اوہ ہی سبھ توں پہلے ودوان‌ ہن، جنہاں نوں ساہت سیوا دے بدلے اوہناں دی 75ویں برسی اتے ابھنندن گرنتھ وقف کرکے نوازیا گیا گیا ۔

لالا دھنی رام چاترک (1876–1954) اک پنجابی شاعن سن اوہناں نے ساری زندگی پنجابی ماں بولی دی ترقی لئی کم کیتا ۔ اوہناں نے پنجابی دے معیاری ٹائیپ سیٹ تیار کیتے ۔ اوہناں دی بولی اتے موضوع عام لوکاں دے نیڑے ہون کرکے بہت ہی ہرمن پیارے رہے ہن ۔ اوہناں نے پھلاں دی ٹوکری، بھرتھری ہری بکرماجیت، نل دمئنتی،چندنواڑی، دھرمویر، کیسر کیاری، نواں جہان، نور جہاں بادشاہ بیگم اتے صوفی خانہ رچناواں رچیاں ۔

جیون

چاترک دا جم قصہ کار امام بخش دے پنڈ پسیانوالا، ضلع سیالکوٹ (پاکستان) وچ 4 اکتوبر، 1876 نوں ہویا۔ اجے اوہناں دی اجے بال عمر ہی سی کہ روزی دے چکر وچ پروار لوپوکے، ضلع امرتسر وچ آ گیا۔ معاشی تنگیاں کارن رسمی سکھیا پرائمری تک ہی محدود ہوکے رہِ گئی اتے وثیقہ نویسی سکھنی پے گئی۔ پر چنگی قسمت کہ اوہناں نوں 17 سال دی عمر وچ ہی بھائی ویر سنگھ دے 'وزیر ہند پریس' وچ نوکری مل گئی۔ اتھے کم کردے ویلے اوہناں نوں شاعری لکھن دی چیٹک لگی۔ 1926 وچ امرتسر وچ جدوں پنجابی سبھا بنی تاں چاترک جی نوں اسدا پردھان چنیا گیا۔ اس سبھا وچ چرن سنگھ، مولٰی بخش کشتہ، ہیرا سنگھ درد، پرنسپل تیجا سنگھ، گیانی گرمکھ سنگھ مسافر، ودھاتا سنگھ تیر، لالا کرپا ساگر، فضل دین اتے استاد ہمدم ورگے اگھے ساہتکار شامل سن۔

رچناواں

1. بھرترہری (1905)
2. نل دمینتی (1906)
3. پھلاں دی ٹوکری (1904)
4. دھرمویر (1912)
5. چندنواڑی (1931)
6. کیسر کیاری (1940)
7. نواں جہان (1945 )
8. صوفی خانہ (1950)
9. نورجہاں بادشاہ بیگم (1953)

اوہناں دی آخری رچنا 1954 وچ شاہمکھی لپی وچ شائع ہوئی سی۔ باقی ساریاں گورمکھی لپی وچ ہن۔ محاوریدار ٹھیٹھ پنجابی اوہناں دی اڈری پچھان اے۔ اوہناں دیاں ارمبھک کویتاواں اتے تاں روحانی اتے پرانے وچاردھارا دی ڈونگھی چھاپ سی۔ پر بعد وچ اوہناں دا رجھان ریئلزم دے ول ہویا۔ اوہناں دے ریئلزم وچ ترقی پسند تنداں اگھڑویاں ہن۔ اوہناں دی کویتاواں وچ تصوف دے فلسفہ وی ہندے ہن مذہبی کھیتر وچ اوہ سیکولر امن دے حامی پرتیت ہندے ہن۔ اوہناں دے ہلکے پھلکے گیتاں وچ انفرادی پریم دا اظہار وی اے۔ پر اس وچ لجا اتے لجا دے بندھن موجود ہن۔ آزاد بھارت دیاں سمسیاواں، دیش اتے سماج وچ انت اتے اونت پکھ صوفی خانہ وچ بھلی پرکار چترت ہوئے ہن۔ مضموناں دی اتے چھنداں دی کثیر صنفی (خاص طور تے بینت، دوہرا، کورڑا) اوہناں دیاں کاوگت خاصیتاں ہن۔ اوہ لوکمکھی سٹائل وچ لکھدے سن۔ ورنناتمک برتانتک سٹائل اوہناں کسانی بارے لکھے ہیٹھلے کاوَ-ٹکڑے وچوں بھلیبھانت دیکھی جا سکدی اے:

   توڑی تند سانبھ ہاڑی ویچ وٹّ کے،
   لمبڑاں تے شاہاں دا حساب کٹّ کے،
   میہاں دی اڈیک تے سیاڑ کڈھ کے،
   مال دھندا سامبھنے نوں چوڑا چھڈّ کے،
   پگّ جھگا چادرا نواں سوائ کے،
   سماں والی ڈانگ اتے تیل لائِ کے،
   کچھے مار ونجھلی انند چھا گیا،
   ماردا دمامے جٹّ میلے آ گیا،

تخلیقاں

• پنجابی کویتا
• چندنواڑی
• کیسر کیاری
• نواں جہان
• صوفی خانہ
• چونویں کویتا

شعری نمونے

اندھیر نگری (گیت) اس اندھیر نگری وچ میں نہیں رہنا-ٹیکنا

1
جتھے ہردم رہے اداسی،
اک گلی ویہڑے دے واسی،
ملے ن رل کے رہنا سہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔

2
اسرافت کڈھیا دیوالا،
مانکھتا منہ کیتا کالا،
مشکل ہو گیا کٹھیاں بہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔

3
امن-پسندی دی وادی سی،
لکھن پڑھن دی آزادی سی،
سچ سچ سننا، سچ سچ کہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔

4
اپجی چترائی چلاکی،
کھوٹی محفل، خچرا ساقی،
مومی موتی، گلٹی گہنہ،
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔
 

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج (شاعر) • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد