سنتوکھ سنگھ
| سنتوکھ سنگھ | |
|---|---|
| تاریخ پیدائش | سنہ 1788
|
| تاریخ وفات | سنہ 1843 (54–55 سال)
|
| عملی زندگی | |
| پیشہ | لکھاری |
 باب ادب
| |
ترمیم  | |
بھائی سنتوکھ سنگھ سنسکرت کا ایک بہت بڑا شاعر ، برج زبان کا ماہر اور بڑا شاعر تھا ، اور پنجابی حساسیت کا گہرا ماہر تھا۔ سنتوکھ سنگھ (1788 - 1843) اک سکھ مذہبی شاعر سی ۔
سنتوکھ سنگھ، جنہاں ناں مہانکوی جاں شرومنی کوی کرکے پکاریا جاندا اے، نے سکھ اتہاس ناں جس وستھار سہت سورج پرکاش وچ سمبھالیا اے، اس دتی برابری ہور کوئی تریخی کتاب نئيں کر سکدی۔ اس کتاب دا پورا ناں 'سری گرپرتاپ سورج' اے، جس ناں چلنت ناں 'سورج پرکاش' دتا گیا اے۔
جم
سودھوسنتوکھ سنگھ دا جنم سنّ 1788 عیسوی (1845 سمت بکرمی) نوںضلع امرتسر دے اک چھوٹے جہے پنڈ نور دی سراں وکھے ہویا۔ اسدے پیؤ دا ناں دیوا سنگھ اتے ماں رجائی جی جاں رجی سی۔
سکھیا
سودھواوہناں امرتسر وکھے بھائی سنت سنگھ پاسوں تغلیم حاصل کیتی۔ اوہ تعلیم وچ بڑے چتر اتے ہشیار سن۔
زندگی
سودھووہ 22 ستمبر 1788 نوں سرائے نورڈی ، ضلع امرتسر دے گائاں وچ بھائی دیسہ سنگھ تے ماندا راجدی دے ہاں پیدا ہوئے سن ۔ بھائی سنتوک دے والد اک عالم دین سن تے اوہ چاہندے سن کہ انہاں دا بیٹا اک چنگا عالم ہوئے۔
تعلیمی زندگی
سودھوبھائی صاحب نے سنسکرت ، ہندی ، پنجابی ، شاعری ، ویدانت تے گوربانی دی تعلیم حاصل کيتی۔ بھائی صاحب گیانی سنت سنگھ نوں اپنا کردار گرو سمجھدے سن ۔ اوہ تعلیم وچ بہت ہوشیار تے ہوشیار سی۔ اوہ مہاراجہ ادائی سنگھ دے درباری شاعر بن گئے۔ مہاراجہ پٹیالہ تے کیتھل دے مہاراجہ ادائی سنگھ توں متاثر ہوئے کے انہاں نے سکھ دی تریخ لکھنا شروع دی ۔ نرمالہ نظام نے اس اُتے گہرا اثر ڈالیا۔
درباری شاعر
سودھوآپ مہاراجہ اُدے سنگھ دے درباری کوی بنے۔ مہاراجہ پٹیالہ اتے کیتھل دے مہاراجہ ادے سنگھ دی پریرنا 'تے اوہناں سکھ اتہاس لکھنا شروع کیتا سی۔
ہور لکھتاں
سودھوگرپرتاپ سورج توں بناں بھائی صاحب نے نام کوش، سری نانک پرکاش، پنجابی سی حرفی، غرب گنجنی، بالمیکی رامائن اتے آتم پران وغیرہ کتاباں وی لکھیاں۔ بوڑیا نواس ویلے آپ نے بہت سارا ساہت لکھیا۔
ویاہ
سودھواتھے ہی آپ دی شادی جگادھری دی بیبی رام کور نال ہوئی۔ آپ دے گریہہ وکھے 5 لڑکے اتے 3 لڑکیاں پیدا ہوئیاں۔
شاعر لکھاری
سودھواوہ برج بھاشا تے پنجابی دے مہان ودوان لکھاری ہوئے ہن۔ سورج پرکاش گرنتھ بھائی صاحب نے کئی سالاں دی کرڑی محنت کرکے تیار کیتا۔ اینی وڈی کتاب دنیا بھر وچ ہور کسے لکھاری نے نہیں لکھی۔ موجودہ صدی دے جنے لیکھکاں نے سکھ اتہاس لکھیا ہے، اوہناں نے بھائی سنتوکھ سنگھ دیاں لکھتاں نوں ہی آدھار بنایا ہے۔
کتاب سورج پرکاش
سودھوسورج پرکاش گرنتھ دے کل 115 حصے ہن۔ 64 ہزار توں ودھ چھند ہن، جنہاں دیاں لگپگ ڈھائی لکھ سطراں ہن۔ اس گرنتھ دیاں کل 14 جلداں ہن اتے 6000 پنے ہن۔
اعزازیا
سودھواُگھے ودوان پرو: پیارا سنگھ پدم نے بھائی صاحب دا جیون لکھدیاں اک تھاں لکھیا ہے کہ جیکر سکھ قوم دی صدی وار پرتیندھ ودواناں دی چون کیتی جاوے تاں 17ویں صدی وچ بھائی گرداس، 18ویں صدی 'چ بھائی منی سنگھ، 19ویں صدی وچ بھائی سنتوکھ سنگھ اتے 20ویں صدی دے مکھی ودوان بھائی ویر سنگھ نوں مننا ہووےگا۔ پنجاب سرکار نوں چاہیدا ہے کہ بھائی صاحب دے پنڈ نور دی سراں، جس دا ناں ہن قلعہ کوی سنتوکھ سنگھ رکھیا گیا ہے، دا پورا وکاس کرے، تاں جو بھائی جی دی ساہت سیوا نوں مانتا ملے۔ گرو نانک دیو یونیورسٹی اتے ہریانہ دی کروکشیتر یونیورسٹی وچ بھائی سنتوکھ سنگھ چیئرز زجلا کیتیاں جان۔ ہریانہ سرکار نوں کیتھل نگر مہانکوی دے نال سبندھت کرنا چاہیدا ہے۔ ہریانہ سرکار نے بھائی صاحب دے ناں تے سالانہ ایوارڈ جاری کیتا ہے۔ پنجاب سرکار نوں وی اجیہا ایوارڈ جاری کرنا چاہیدا ہے۔ جس گھر وچ مہانکوی نے جنم لیا، اوہ پہلاں لالا دینا ناتھ دے قبضے وچ سی۔ بینتی کرن 'تے اوہناں نے دو مرلے دا مکان بناں کوئی معاوضہ لئے دے دتا۔ اتھے پہلاں ٹانک کشتری برادری نے گرودوارہ بنایا، جس نوں بابا جگتار سنگھ کار سیوا والیاں نے نویں سریوں بہت شاندار اساریا۔ جالندھر وچ مہانکوی بھائی سنتوکھ سنگھ یادگار کمیٹی (رجِ:) ہر سال کوی جی دا جنم دہاڑا مناؤندی ہے۔ اس وار وی 16 اکتوبر، 2016 (پنیاں) نوں اتہاسک استھان گرودوارہ چھیویں پاتشاہی، بستی شیخ وکھے ایہہ مہان تقریب ہو رہی ہے، کیرتن دربار، کوی دربار ہونگے۔ کالج پدھر دے طالب علماں دے لیکھ مقابلے وچ جیتو بچیاں نوں انعام دتے جان گے۔
تریخ دیاں کتاباں
سودھو- گروپرتاپ سورج
- نام کی لغت
- گرو نانک پرکاش
- انگریزی
- گربھ گنجنی
- بالمیک رامائن
- اتم پرانا
گروپرتاپ سورج
سودھوگورپارتپ سورج تریخ ، ادب ، شاعری ، لغت ، وغیرہ دا زیور اے۔ اس گرنتھ وچ شاعری دی تمام خوبیاں ، نويں رساں ، استعاراں ، آیات نوں بیان کيتا گیا اے۔
ناں دی لغت
سودھویہ امر کوش دا ترجمہ اے۔ ایہ گرنتھ برج بولی وچ اے۔ اس دی 2000 توں زیادہ آیات نيں۔ اس گرنتھ نوں اکاس ورج ، پٹل ورج ، بھومی ورج وغیرہ وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ انہاں دی وفات 1821 ء وچ ہوئی۔ اس نے ایہ گرنتھ مکمل کيتا۔
گرو نانک پرکاش
سودھوگرو نانک پرکاش اک خوبصورت کلاسیکی انداز وچ لکھیا گیا اے۔ ایہ دو حصےآں وچ تقسیم اے۔ پہلے حصے وچ 73 ابواب نيں۔ دوسرے نصف حصے وچ 57 ابواب نيں۔ پوری گرنت وچ 9700 اشعار نيں۔
پنجابی سحرفی
سودھوگربھ گنجنی
سودھوبالمیک رامائن
سودھویہ سنسکرت توں برج بولی وچ ترجمہ اے۔ بھائی ویر سنگھ دے مطابق ، ترجمہ 71 دن تے دو سال توں وی کم عرصے وچ مکمل ہويا۔ ترجمہ دے وقت ، شاعر نے صرف دس گروس ہی کیتے نيں۔ 4000 توں زیادہ اشعار استعمال کیۓ گئے نيں۔
اتم پورن
سودھواس گرنت دا ترجمہ سنسکرت توں ہويا اے۔ اس وچ برہمسوترس ، اپنشادس ، یوگا واشیت وغیرہ دی تفصیلی وضاحت اے۔ [۱]
گرو گوبند سنگھ دے بارے وچ
سودھوبھائی صاحب دی شاعری وچ سطح دی روانی بہت بلند اے۔ دسمیش پیندا دے بارے وچ ، اوہ لکھدے نيں کہ جے دسام پیندا دا اوتار نہ ہُندا تاں ہندو سبھیاچار دا صفایا ہوجاندا۔ [۲]
عظیم تخلیق سورج دی روشنی
سودھوسورج پرکاش نوں بھائی صاحب نے 10 سال دی محنت دے بعد تیار کيتا سی ۔ دنیا دے کِسے تے مصنف نے اِنّی وڈی کتاب نئيں لکھی اے۔ موجودہ صدی دے بہت سارے مصنفاں نے سکھ دی تریخ لکھی اے ، جو بھائی سنتوک سنگھ کی تحریراں اُتے مبنی اے۔ سورج پرکاش دے کل 115 ابواب نيں۔ ایتھے تقریبا 2.5 ملین لائناں والی 64،000 توں زیادہ اشعار نيں۔ اس گرنتھ دی مجموعی طور اُتے 14 جلداں تے 6،000 صفحات نيں۔ پنجاہ ہزار توں زیادہ آیات وچ لکھے گئے ، اس گرنتھ دے تمام تاریخی سیاق و سباق اپنے طور اُتے اہم نيں۔ [۳]
- ممتاز سکالر پروفیسر پیارا سنگھ پدم نے بھائی صاحب دی زندگی نوں لکھدے ہوئے اک جگہ لکھیا اے
جے سکھ برادری دی نمائندگی صدیاں دے نمائندہ اسکالراں دے ذریعہ کيتی جائے تاں ، ایہ 17 واں صدی وچ بھائی گورداس ، 18 واں صدی وچ بھائی منی سنگھ ، 19 واں صدی وچ بھائی سنتوک سنگھ تے 20 واں صدی وچ بھائی ویر سنگھ اُتے مبنی اے۔...
- شرومینی کمیٹی نے سکھ ریفرنس لائبریری امرتسر دی وڈی عمارت دا ناں 'مہاکاوی سنتوک سنگھ ہال' رکھیا اے۔
موت
سودھوانہاں نے تقریبا 56 سال دی عمر وچ کیتھل وچ انتقال کيتا۔ بھائی سنتوک سنگھ جداں اسکالر بعض اوقات کِسے معاشرے وچ پیدا ہُندے نيں۔ سکھ برادری نوں زیادہ توں زیادہ اس عظیم مورخ دی سوانح حیات تے کم نوں فروغ دینا تے انہاں دا احترام کرنا چاہیدا۔
کیتھل وکھے 1843 سنّ عیسوی نوں لگپگ 56 سال دی عمر بھوگ کے اوہ چلانا کر گئے۔
حوالے
سودھو- ↑ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ,ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ,ਜੂਨ 2007,ਪੰਨੇ 168-190
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ http://www.sanumaanpunjabihonda.com/ਮਹਾਂਕਵੀ-ਭਾਈ-ਸੰਤੋਖ-ਸਿੰਘ-ਜੀ/