صوبا سنگھ

صوبا سنگھ دا جم 15 مئی 1915 نوں پنڈ اودھو ننگل ضلع امبرسر وچ پیؤ سر رام سنگھ سوہل تے ماں رادھی جی دے گھر ہویا۔ اہنا دا ویاہ سری متی ہردیپ کور نال ہویا جنہاں دی ککھوں اہنا دے دو بچیا منڈے اتے کڑی نے جنم لیا۔ منڈے دا نام یوگیراج سنگھ اتے کڑی سریندر کور سی۔ گردے خراب ہون کارن اتے انت دل دی حرکت بند ہو جان نال صوبہ سنگھ دی موت گورو نانک ہسپتال، امرتسر وکھے 6 دسمبر 1981 نوں ہو گئی ۔

سکھیا

اپنی مڈھلی سکھیا مڈل درجے تکّ دی صوبہ سنگھ نے جدی پشتی پنڈ دے سکول اودھو ننگل وچّ ہی پراپت کیتی۔ مڈل سکھیا اچّ درجے وچّ پاس کرن توں بعد صوبہ سنگھ نے خالصا سکول باب بکالا توں میٹرک فسٹ ڈویزن وچّ پاس کیتی اتے سکول پڑائی دے دوران پڑائی اتے کھیڈن کدن وچّ وی اکسار مہارت، جسّ اتے نامنا کھٹیا۔ اس توں اپرنت اوہنے رندھیر کالج، کپورتھلہ توں ایف.ایسّ.سی پاس کیتی اتے بعد وچّ سیالکوٹ توں بی.اے. دی ڈگری، پنجاب یونیورسٹی لاہور راہیں پراپت کیتی۔ اچّ ودیا پراپتی دی کھچّ صوبہ سنگھ نوں لاہور لے گئی۔ اتھے اس نے پنجاب یونیورسٹی، لاہور توں ایمّ.اے (mathematics) 1939 وچّ فسٹ ڈویزن وچّ پاس کیتی ۔

نوکری

صوبا سنگھ سانجھے پنجاب وچّ یوگتا دے آدھار تے راج دے پرتھم پرشاسکی سیوا (پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ.سی.ایسّ) وچّ 1940 وچّ پنجاب اتے نارتھ ویسٹ فرنٹیئر پروونس (N.W.F.P) وچّ پبلک سروس کمیشن راہیں مقابلے دے امتحان توں بعد چنے گئے سن، پرنتو اس چون توں تھوڑھا چر پہلوں ہی اوہناں روزگار پراپتی لئی کاہلی ہون کارن بھارتی فوج وچّ بطور جمعدار ( جونیئر کمسنڈ افسر ) سیوا پد سنبھال لیا سی اتے انگریزی سرکار ولوں لاگوُ فوجی بھرتی لئی متھے نیماں انوسار اک بانڈ وی بھر کے صحیح کر دتا گیا جس انوسار لوک ہت اتے جنگی لوڑاں انوسار اس دی نیوکتی دنیا دے کسے کونے وچّ وی برطانوی سرکار کر سکدی سی۔ اس اقرار نامے دیاں سخت شرطاں کارن صوبہ سنگھ پی.سی.ایسّ افسر بھنن توں ونچت رہِ گیا، نہیں تاں شاید اوہ ہن نوں آئی.اے ایسّ. دی اچّ طلب پوڑی توں سیوا نورت ہندا۔صوبہ سنگھ نے 1961 توں 1967 تکّ بطور لوک سمپرک افسر وجوں کم کیتا۔ 1967 وچّ اوہ پرشاسکی افسر وکاس اتے پرکاشن وبھاگ پنجابی یونیورسٹی پٹیالہ وکھے ڈیپوٹیشن تے چلا گیا۔ 1972 وچّ گیانی ذیل سنگھ دے مکھ منتری بنن تے پٹیالہ توں چنڈی گڑھ آ کے مکھمنتری دا پریس سکتر لگّ گیا۔ 1975 وچّ اس دی نیوکتی ڈائریکٹر پنجاب سٹیٹ یونیورسٹی ٹیکسٹ بکّ بورڈ وچّ ہوئی ۔

ہاسرس لکھاری اتے وئنگکار

پنجابی ہاس وئنگ(مخولیہ شاعری) نوں آدھونک مہاندرا صوبہ سنگھ نے ہی بخشیا ۔اس کلا وچّ اسدا کوئی ثانی نہیں سی۔

رچناواں

صوبہ سنگھ دی اہم رچنا ‘الوپ ہو رہے چیٹک’ ہے، جو لاہور بکّ شاپ لدھیانہ نے 1967 وچ اپنی اک نویں ستھاپت کیتی فرم ‘سہت سنگم چنڈی گڑھ’ دوارا پرکاشت کیتی۔ اس وچ درج نبندھ اجوکے پنجابی گدّ ساہت وچّ میل پتھر ہون دا درجہ رکھدے ہن۔ اس وچ وکھ وکھ وشیاں تے گیاراں لیکھ ہن، پر سبھ دے انتر پن اک ہے-سنگٹھت پنجاب وچ جس ڈھنگ نال منورنجن لئی امیر، غریب اتے درمیانے طبقے دے لوک ناٹکاں-چیٹکاں، ککڑاں بٹیریاں دیاں لڑائیاں، شطرنج دیاں بعضیاں، ناچیاں دے جلسیاں، کویشرا دے چٹھیاں نوں دیکھ سن کے اپنا من پرچاؤندے سن، صوبا سنگھ نے نرویچ سہج سبھا اپنی سوکھی پر منجھی ہوئی بولی راہیں ایہدا ورنن اینے دلچسپ انداز وچ کیتا اے اس توں علاوہ اس دیاں ہور کئی اہم رچناواں نیں :-

• اگّ پانی تے ہور کہانیاں-1960
• الوپ ہو رہے چیٹک-1967 مضمون مجموعہ
• جنگ مساپھا وجیا-1964
• غلطیاں-1971
• انقلابی یودھا اودھم سنگھ-1974
• گورو تیغ بہادر جی دی بانی دا ادھٔین
• ہاسے تے حادثے
• ہیر صوبا سنگھ
• دیوان سنگھ کالے پانی
• پنجابی پترکاری دا اتہاس
• وینگ ترنگ
• اگّ تے پانی
• چرن سنگھ شہید رچناولی

سنپادت رچناواں

• پرنسپل تیجا سنگھ دے چونویں لیکھ-سمپادک
• نروان مارگ-ترجمہ
• صوفی کوی سرمد دیاں رباعیاں-انوادں
• بنگالی ساہت دا اتہاس-ترجمہ
• جلیاں والا باغ-ترجمہ
• گوشٹیاں-انوادں
• جھانسی دی رانی-ترجمہ
• توپاں دے پرچھاویاں تھلے

سنمان

1975 وچّ شرومنی پترکار وجوں سنمانت ۔

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد