قرقیسیا دی جنگ
جنگ قرقیسیا [معركة قرقيسيا]، اس جنگ دا ناں اے جس دا تذکرہ آخر الزمان تے سفیانی توں متعلق روایات وچ ہويا اے۔ بعض احادیث وچ اے کہ آخر الزمان وچ امام مہدی دے ظہور دی آمد اُتے بہت زیادہ جنگاں ہونگیاں فتنے رونما ہونگے تے ایہ وسیع بدامنیاں تے جنگ و آشوب دا دور ہوئے گا۔ جنگ قرقیسیا سفیانی دیاں جنگاں وچوں اک اے۔ اوہ اک وڈی سپاہ لے کے عراق دا رخ کرے گا تے بیچ راستے موجودہ ملک شام دے شمال وچ واقع قرقیسیا دے مقام اُتے اوہدی سپاہ تے اک دوسری سپاہ دے درمیان گھمسان دی خوفناک لڑائی ہوئے گی۔
احادیث وچ جنگ قرقیسیا
سودھوشیعہ تے اہل سنت دی روایات وچ جنگ قرقیسیا دی طرف اشارے ہوئے نيں تے اس گل اُتے زور دتا گیا اے کہ ایہ بہت وڈی جنگ ہوئے گی جس دی ماضی وچ کوئی مثال نہ ملے گی۔
شیعہ روایات
سودھورسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ انہاں فتنےآں دا ایويں تذکرہ کردے نيں:
- "اک فتنہ بپا ہوئے گا تے اس دے بعد دوسرا فتنہ اٹھے گا۔ پہلا فتنہ دوسرے فتنے دے مقابلے وچ تازیانے کھانے دی مانند اے شمشیر دی دھار دی تیز ضربتاں دے مقابلے وچ ! بعدازاں اک فتنہ بپا ہوئے گا جس وچ محرمات نوں حلال سمجھیا جائے گا! بعد وچ خلافت خلائق دے بہترین فرد نوں سپرد ہوئے گی جدوں کہ اوہ اپنے گھر وچ بیٹھا ہوئے گا"۔[۱]
امام محمد باقر علیہ السلام اک حدیث وچ "میسر" توں اس دے مسکن توں قرقیسیا تک دا فاصلہ دریافت کرنے دے بعد قرقیسیا دی جنگ دی عظمت تے ماضی وچ اوہدی مثال نہ ہونے دی طرف اشارہ کردے نيں:
- "فرمایا: اے میسر! ایتھے توں قرقیسیا تک کتتا راستہ اے ؟ ميں نے عرض کیتا، ایتھے قریب ہی اے، ساحل دریائے فرات اُتے واقع اے۔ فرمایا: اس علاقے وچ اک واقعہ رونما ہوئے گا جس دی مانند کوئی واقعہ اس وقت توں رونما نئيں ہويا اے جدوں توں خداوند متعال نے آسماناں تے زمین نوں خلق کیتا اے تے جدوں تک آسمان و زمین بپا نيں اس جداں واقعہ رونما نئيں ہوئے گا۔ اک خوان اے جس توں زمین دے درندے تے آسمان دے پرندے سیر ہوجان گے"۔[۲]۔[۳]
ہور اک روایت وچ ابن ابی یعفور نے امام باقر(ع) توں نقل کیتا اے کہ آپ(ع) نے فرمایا:
امام باقر(ع) نے اک حدیث دے ضمن وچ جنگ قرقیسیا تے خروج سفیانی دی طرف اشارہ کیتا اے تے فرمایا اے:
امام صادق(ع) اک حدیث وچ قرقیسیا دی جنگ دے بارے وچ فرماندے نيں:
- "بے شک خداوند عالم نے قرقیسیا وچ اک خوان بچھایا اے جس دی خبر آسمانی منادی دی طرف توں آئے گی، پس اوہ ندا دے گا: اے آسمان دے پرندو! تے اے زمین دے درندو! ستمگراں دے گوشت توں پیٹ بھرنے دے لئی دوڑو"۔[۶]
اک معاصر محقق نے وی اپنی کتاب وچ اس حدیث دی طرف اشارہ کیتا اے تے اس دے ذیل وچ لکھیا اے:
- "جس طرح کہ حدیث اشارہ کردی اے، میدان جنگ خشک تے بےآب و گیاہ ہوئے گا تے اوتھے لوک اپنے مقتولین دیاں لاشاں دفن نئيں کرن گے یا فیر ایسا کرنے توں عاجز نيں، چنانچہ آسمانی پرندے تے زمینی درندے انہاں دا گوش کھا کے اپنا پیٹ بھرن گے۔ ہلاک شدہ سپاہی وی ظالم تے ستمگر نيں کیونکہ اوہ جابراں تے ظالماں دے سپاہی نيں؛ یا فیر انہاں دے درمیان فریقین دے متعدد ظالم و ستمگر افسر موجود ہونگے"۔[۷]
اہل سنت دی روایت
سودھواہل سنت دے مآخذ وچ ایسی روایات و احادیث نقل کيتیاں نيں جنہاں توں قرقیسیا وچ جنگ دی شدت دا اظہار ہُندا اے۔ منجملہ ذیل دی روایت جو ابن حماد نے نقل کيتی اے:
ابن حماد اک روایت وچ امام علی(ع) توں نقل کردے نيں:
جنگ قرقیسیا دا پس منظر تے اسباب
سودھوروایات و احادیث توں ظاہر ہُندا اے کہ قرقیسیا دی جنگ اک خزانے دے لئی ہوئے گا جو فرات دی حدود وچ منکشف ہوئے گا۔ ابن حماد پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ دے حوالے توں اس خزانے دے بارے وچ روایت کردے نيں:
- "فرات سونے تے چاندی دے اک پہاڑ نوں منکشف کرے گا تے فیر اس دے اُتے جنگ ہوئے گی، ایتھے تک کہ ہر نو آدمیاں دے گروہ وچوں ست افراد ہلاک ہونگے؛ پس جے اس [خزانے یا اس جنگ] دا تساں نے ادراک کیتا (تے تواڈے زمانے وچ ایسا ہويا) تاں اس دے قریب مت جاؤ"۔[۱۰]
سید ابن طاؤس نے وی الفتن و الملاحم وچ پیغبر اکرمصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی حدیث حوالے توں اس خزانے دے انکشاف دی طرف اشارہ کیتا اے:
- "عنقریب فرات سونے دے اک خزانے اُتوں پردہ اٹھائے گا۔ پس جو وی اسنوں پائے اس وچوں کچھ نہ اٹھائے"۔ [۱۱]
ابن حسام جونپوری اپنی کتاب البرہان وچ فرات وچ سونے دے پہاڑ دی طرف اشارہ کردے نيں:
- "قیامت بپا نئيں ہونگی مگر ایہ کہ فرات سونے دے اک پہاڑ نوں آشکار کردے گا؛ اس خزانے اُتے قبضہ جمانے دے لئی لڑن گے تے انہاں وچوں 90 فیصد لوک قتل ہوجان گے"۔[۱۲]
کتاب عصر ظہور دے مؤلف شیخ علی کورانی سفیانی دے خروج اُتے بحث کردے ہوئے لکھدے نيں:
- "عراق اُتے سفیانی دی جنگ دا مقصد عراق و شام دے راستے قدس دی آزادی دے لئی عزیمت کرنے والی ایرانی افواج دی راہ وچ رکاوٹ ڈالنا تے ظہور دے لئی ماحول فراہم کرنے والے لوکاں دے خلاف مزاحمت تشکیل دینا، اے۔ لیکن عراق وچ اک عجیب واقعے دے بعد جنگ قرقیسیا دا آغاز ہوجائے گا؛ تے اوہ حادثہ ایہ اے کہ فرات وچ اک خزانہ آشکار ہو جائے گا ایتھے تک کہ بعض لوک اس دے حصول دے لئی سرگرم ہوجان گے تے انہاں دے درمیان گھمسان دی جنگ چھڑے گی تے 100000 افراد قتل ہونگے تے اس جنگ وچ کوئی غلبہ نئيں پائے گا تے خزانے تک کسی دا ہتھ نہيں پہنچے گا؛ بلکہ لوک اسنوں نظرانداز کردین گے تے دوسرے مسائل دی طرف مائل ہونگے"۔[۱۳]
جنگ قرقیسیا وچ ملوث لوک
سودھوروایات توں ظاہر ہُندا اے کہ جنگ قرقیسیا وچ ملوث گروہ دی تعداد چار ہوئے گی:
- ترک: اوہ بین النہرین دے علاقے وچ فوج تعینات کرن گے۔
- رومی: رومی سرزمین فلسطین وچ فوج اتارن گے۔
- سفیانی: اوہ پوری سرزمین شام تے اردن اُتے قابض ہوئے گا۔
- عبداللہ: اوہ رومیاں دا حلیف ہوئے گا۔
- قیس: اوہ اس زمانے وچ سرزمین مصر دی افواج دا سالار ہوئے گا۔
- عباس دے فرزند: ایہ لوک سرزمین عراق توں ہونگے۔[۱۴]
ایتھے اس سلسلے وچ وارد ہونے والی بعض روایات دی طرف اشارہ کردے نيں:
- "اہل مغرب (رومی) مصر دی طرف روانہ ہونگے تے اس سرزمین وچ انہاں دی آمد سفیانی دے ظہور دی علامت اے۔ اس توں پہلے اک شخص ـ جو دعوت دے گا تے خروج کرے گا تے ترک حیرہ وچ داخل ہونگے تے رومی فلسطین وچ اترن گے۔ عبداللہ وی انہاں توں سبقت لے گا تے دریا دے اُتے انہاں دے سامنے صف آرا ہوئے گا تے ایتھے دو لشکر روبرو ہونگے۔ پس بہت وڈی جنگ چھڑ جائے گی۔ تے صاحب المغرب (رومیاں دا حلیف) وی حرکت وچ آئے گا۔ مرداں نوں ماریا جائے گا تے عورتاں نوں قیدی بنایا جائے گا۔ بعدازاں قیس دی طرف پلٹن گے ایتھے تک کہ سفیانی شہر حیرہ وچ داخل ہوئے گا تے جو کچھ وی انھاں نے اکٹھا کیتا ہوئے گا سفیانی اسنوں توڑ کے رکھ دے گا تے اس دے بعد کوفہ دی طرف روانہ ہوئے گا"۔۔[۱۵]
سفیانی اپنی سپاہ دے ذریعے انہاں اُتے غلبہ پائے گا تے ترکاں تے رومیاں نوں قرقیسیا وچ قتل کرے گا۔[۱۶]
ہور مروی اے:
- "جدوں ترک تے رومی اپنی قوتاں مجتمع کرن گے تے اک دوسرے دے خلاف میدان جنگ وچ اترن گے تے شام وچ تن پرچم لہرائے جان گے؛ بعدازاں سفیانی انہاں دے خلاف جنگ لڑے گا تے قرقیسیا وچ انہاں نوں آ لے گا"۔[۱۷]
اک روایت وچ منقول اے:
امام علی علیہ السلام توں عبد اللہ بن زبیر دی منقولہ روایت وچ وی قرقیسیا دی جنگ وچ عبداللہ دے ناں توں دو افراد تے انہاں دی افواج دی طرف اشارہ کیتا گیا اے:
- "عبداللہ، عبداللہ دے پِچھے اٹھے گا حتی کہ انہاں دیاں فوجاں قرقیسیا وچ دریا دے کنارے اک دوسرے دے سامنے آجان گئیاں"۔[۱۹]
جنگ دا آغاز
سودھوجنگ قرقیسیا ماہ شوال وچ دو اہم واقعات دے درمیان لڑی جائے گی:
متعلقہ مآخذ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ سلیمان کامل، روزگار رهایی، (ترجمہ فارسی از "یوم الخلاص": ترجمہ: علی اکبر مہدی پور)، ص894۔
- ↑ روضه کافی، ثقہ الاسلام شیخ کلینی، ص 451۔
- ↑ عقد الدرر فی اخبار المنتظر، ب4، فصل2، ص135 و بعد دے صفحات۔
- ↑ الطوسی، الغیبہ، ص422۔
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج52، ص237۔
- ↑ محمد فقیہ، السفیانی و علامات الظہور، ص127۔
- ↑ کورانی، عصر ظہور، ص130۔
- ↑ ابن حماد، الفتن، ح797، ص195۔
- ↑ ابن حماد، الفتن، ح838، ص208۔
- ↑ ابن حماد، الفتن، ح233، ص921۔
- ↑ السید ابن طاؤس، الفتن و الملاحم، ج106، ص58۔
- ↑ متقی ہندی (ابن حسام جونپوری)، البرهان فی علامات مهدی اخرالزمان، ص111۔
- ↑ کورانی، عصر ظہور، ص 129۔
- ↑ مجتبی الساده، شش ماه پایانی، (ترجمہ فارسی: محمود مطہری نیا)، موعود عصر، ص128۔
- ↑ مجتبی الساده، شش ماه پایانی، (ترجمہ فارسی: محمود مطہری نیا)، موعود عصر، ص129۔
- ↑ الفتن، ابن حماد، ح797، ص 195۔
- ↑ الفتن، ابن حماد، ح596، ص 145۔
- ↑ الفتن، ابن حماد، ح850، ص 212۔
- ↑ ابن حماد، الفتن، ح923، ص203۔
مآخذ
سودھو- [۱] نبرد قرقیسیا
- [۲] نبرد قرقیسیا
- عصر ظہور، علی کورانی، ترجمہ: عباس جلالی، سازمان تبلیغات اسلامی، تہران، 1375 ش
- شش ماه پایانی، مجتبی الساده، ترجمہ: محمود مطہری نیا، موعود عصر، تہران،1383 ش
- حسینی، سيد شاه پور، سفياني و نشانہ ہای ظہور (ترجمہ فارسی "السفياني و علامات الظہور" تأليف محمد فقيہ)، ناشر: موعود عصر (عج)، چاپ دوم، 1385 ہجری شمسی۔
- الشيخ الطوسي، الغيبہ، تحقيق: الشيخ عباد الله الطہراني، الشيخ علي أحمد ناصح، مؤسسہ المعارف الإسلاميہ - قم المقدسہ، الطبعہ: الأولى، سنہ الطبع: شعبان 1411 ہجری قمری۔
- کورانی، علی، عصر ظهور، ترجمہ (فارسی): عباس جلالی، سازمان تبلیغات اسلامی، تہران، 1375 ہجری شمسی۔
- ابن حماد، و ھو نعيم بن حماد بن معاويہ بن الحارث الخزاعى المروزى، کتاب الفتن، تحقيق و تقديم: الدكتور سہيل زكار، الناشر: دار الفكر للطباعہ والنشر والتوزيع - بيروت - لبنان۔ 1993 عیسوی/1414 ہجری قمری۔
- المقدسی الشافعی، یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز، عقد الدرر فی اخبار المنتظر (و هو المہدی (ع))۔تعلیق: مہیب بن صالح البورینی۔مکتبہ المنار۔الاردن - الزرقاء۔ الطبعہ الثانیہ۔ 1310 ہجری قمری/ 1989 عیسوی۔
- متقی (جونپوری)، علی بن حسام الدین، البرهان فی علامات مہدی آخر الزمان، محقق: غفاری، علیاکبر۔ ناشر: شرکہ الرضوان۔ قم۔
- ابن طاؤس، سيد علي بن موسي، کتاب الملاحم والفتن يا فتنہ وآشوبہاى آخر الزمان، (ترجمہ فارسی: محمد جواد نجفى) کتاب فروشي اسلاميہ چاپ اول، تہران۔
- موعود جوان، اردیبہشت و خرداد 1382، ش 25.
- ماہنامہ موعود، سال ششم، ش 31.