ظہور امام زمانہ
ظہور شیعاں دی اصطلاح وچ غیبت کبری دے بعد امام مہدی علیہ السلام دا عالمی حکومت عدل دی تاسیس و تشکیل دے لئی قیام دی خاطر ظاہر ہونے نوں کہیا جاندا اے۔
لغوی معنی
سودھولفظ ظہور ـ جس دی جڑ "ظ ۔ ہ ۔ ر" اے ـ دے معنی کسی مخفی چیز دے ظاہر ہونے دے نيں۔[۱] لفظ ظہور دے لسانی مطالعے توں معلوم ہُندا اے کہ ایہ لفظ شدت دے نال ظاہر ہونے دے معنی وچ آندا اے تے اس دے معنی بہت زیادہ نمایان ہوجانے دے نيں تے جو شیئے ظاہر ہُندی اے اوہ پہلے ازاں خفیہ تے نہاں تے غائب سی۔
ظہور دے مراحل
سودھودوران ظہور دے لئی تن مراحل ہوسکدے نيں:
- پہلا مرحلہ، ظہور تے آشکار ہونا جو صرف اللہ دے علم و ارادے تک محدود اے۔
- دوسرا مرحلہ، اللہ دے امر توں قیام تے تحریک تے ظالمین دے خلاف اٹھ کھڑا ہونا تے دشمناں دے خلاف جنگ تے جدوجہد کرنا۔
- تیسرا مرحلہ، ایہ استحکام تے عالمی حکومت دے قیام دا مرحلہ اے۔
پہلا مرحلہ (ظہور)
سودھو1۔ زرارہ کہندے نيں: ميں نے امام باقر(ع) نوں فرماندے ہوئے سنیا:
2۔ امام صادق(ع) نے امہدی موعود(عح) دے ظہور دے بارے وچ فرمایا:
- إن منا إماما مستترا فإذا أراد الله إظهار أمره نكت في قلبه نكتة فظهر فقام بأمر الله تعالى۔
- بتحقیق جدوں خداوند متعال نے ارادہ فرمایا کہ حضرت مہدی علیہ السلام نوں ظاہر کرے تاں انہاں دے دل اُتے الہام فرمائے گا پس اوہ ظاہر ہونگے تے اللہ دے امر توں قیام کرن گے۔[۳]
- إن منا إماما مستترا فإذا أراد الله إظهار أمره نكت في قلبه نكتة فظهر فقام بأمر الله تعالى۔
قابل ذکر اے کہ قیام دا مرحلہ ظہور دے مرحلے توں متاخر اے: بیان اے کہ پہلے ظہور حاصل ہوئے گا تے بعدازاں جدوں امام(عج) دے اصحاب و انصار اکٹھے ہونگے تے ہور حالات سازگار ہون گے تاں آپ(عج) قیام و انقلاب دا آغاز کرن گے۔
دوسرا مرحلہ (قیام)
سودھو1۔ امام سجاد(ع) نے فرمایا:
- إذا قام قائمنا أذهب الله عزوجل عن شيعتنا العاهة، وجعل قلوبهم كزبر الحديد، وجعل قوة الرجل منهم قوة أربعين رجلا، ويكونون حكام الارض وسنامها۔
- جب ساڈے قائم قیام کرن خداوند متعال عیب و علت تے خوف نوں ساڈے پیروکاراں دے دلاں توں مٹا دے گا تے انہاں دے دلاں نوں لوہے دے ٹکڑےآں دی مانند مستحکم کريں گا تے ہر فرد نوں چالیس آدمیاں دی طاقت عطا کريں گا۔۔۔[۴]
- إذا قام قائمنا أذهب الله عزوجل عن شيعتنا العاهة، وجعل قلوبهم كزبر الحديد، وجعل قوة الرجل منهم قوة أربعين رجلا، ويكونون حكام الارض وسنامها۔
2۔ امام صادق(ع) نے فرمایا:
جو کچھ کہیا گیا اس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ اوہ تمام روایات جنہاں وچ لفظ "قیام" یا اس لفظ دے مشتقات نوں بروئے کار لیایا گیا اے عین مرحلۂ قیام توں تعلق رکھدی نيں بلکہ بعض مواقع اُتے قیام دا اطلاق حضرت مہدی(عج) ظہور دے مرحلے اُتے وی ہويا اے ؛ اُتے ایسی اکثر روایات ـ جو لفظ قیام یا اس لفظ دے مشتقات اُتے مشتمل نيں ـ دا تعلق مرحلہ ظہور دے بعد دے مرحلے توں اے۔
3۔ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ نے فرمایا:
- لا تقوم الساعة حتی یقوم قائم للحق منا وذالك حین يأذن له ومن تبعه نجا ومن تخلف عنه هلك۔
- ہرگز قیامت بپا نہ ہوئے گی مگر ایہ کہ اس توں پہلے حق دے لئی قیام کرنے والا ساڈے خاندان توں اٹھے گا ایہ اوہ وقت ہوئے گا جدوں اسنوں (پروردگار دی طرف سے) اذن ملے گا تے جو اوہدی پیروی کريں گا نجات یافتہ ہوئے گا تے جو اس توں منہ موڑے گا ہلاک ہوجائے گا۔[۸]
- لا تقوم الساعة حتی یقوم قائم للحق منا وذالك حین يأذن له ومن تبعه نجا ومن تخلف عنه هلك۔
4۔ امام باقر(ع) نے فرمایا:
- إذا قام قائمنا وضع الله يده على رؤوس العباد فجمع بها عقولهم وكملت به أحلامهم۔
- ساڈے قائم قیام کرن گے تاں خداوند اپنا ہتھ اپنے بندےآں دے سر اُتے رکھے گا تے انہاں دی عقلاں تے فکراں نوں مجتمع کريں گا۔[۹]
- إذا قام قائمنا وضع الله يده على رؤوس العباد فجمع بها عقولهم وكملت به أحلامهم۔
شاید زمانۂ ظہور دی روایات دے درمیان اختلاف نوں اس بیان توں حل کیتا جاس دے کہ ظہور دی بعض روایات زمانۂ ظہور دے لئی نيں تے بعض ہور زمانۂ قیام دے لئی۔
قابل ذکر اے کہ بعض روایات وچ حضرت مہدی(عج) دے قیام نوں "خروج" دا عنوان دتا گیا اے ؛ امام صادق(ع) نے فرمایا:
تیسرا مرحلہ: (مہدوی حکومت)
سودھوپیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ فرماندے نيں: ::لا تذهب الدنيا حتى يخرج رجل مني يحكم بحكومة آل داود ولا يسأل بينة، يعطي كل نفس حقها۔
ہور پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ نے اک حدیث دے ضمن وچ فرمایا:
- أبشروا بالمهدي، رجل من قريش من عترتي، يخرج في اختلاف من الناس وزلزال، فيملا الأرض عدلا وقسطا كما ملئت ظلما وجورا، ويرضى عنه ساكن السماء وساكن الارض، ويقسم المال بالسوية، ويملا قلوب أمة محمد غنى، ويسعهم عدله حتى أنه يأمر مناديا فينادي: من له حاجة إلى المال يأتيه، فما يأتيه أحد۔
- معاشراں دے تزلزل دے زمانے وچ اٹھایا جائے گا؛ اوہ دنیا نوں عدل و انصاف توں مالامال کرن گے جدوں کہ ایہ ظلم و ستم توں مالامال ہوچکی ہوئے گی؛ آسمان تے زمین دے باشندے انہاں توں راضی و خوشنود ہونگے؛ بیت المال نوں انصاف تے مساوات دی بنیاد اُتے تقسیم کرن گے تے امت محمد(ص) دے دلاں نوں بےنیازی تے غنی توں بھر دین گے تے انہاں دی حکومت دا عدل و انصاف پوری دنیا وچ پھیل جائے گا تے عدل اس قدر فروغ پائے گا کہ منادی آنجناب(عج) دی طرف توں ندا دے گا کہ جو وی ضرورتمند اے ساڈے طرف آجائے تاں اک شخص وی نئيں آئے گا۔۔۔[۱۲]
- أبشروا بالمهدي، رجل من قريش من عترتي، يخرج في اختلاف من الناس وزلزال، فيملا الأرض عدلا وقسطا كما ملئت ظلما وجورا، ويرضى عنه ساكن السماء وساكن الارض، ويقسم المال بالسوية، ويملا قلوب أمة محمد غنى، ويسعهم عدله حتى أنه يأمر مناديا فينادي: من له حاجة إلى المال يأتيه، فما يأتيه أحد۔
ہور فرماندے نيں:
- ينزل بأمتي في آخر الزمان بلاء شديد من سلطانهم حتی تضيق الأرض عنهم فيبعث الله رجلا من عترتي فيملأ الأرض قسطا وعدلا ما ملئت ظلما وجورا يرضی عنه ساكن السماء شيئا من قطرها إلا صبته يعيش فيهم سبع سنين او ثمان او تسع۔
- میری امت اُتے آخر الزمان وچ سلطان دی طرف توں شدید بلا نازل ہوئے گی ایتھے تک کہ زمین انہاں دے لئی تنگ ہوجائے گی پس خداوند متعال میری عترت توں اک مرد نوں اٹھا دے گا پس اوہ اس (زمین) نوں عدل و انصاف توں بھر دے گا جس طرح کہ ایہ ظلم و ستم توں بھر چکی ہوئے گی۔[۱۳]
- ينزل بأمتي في آخر الزمان بلاء شديد من سلطانهم حتی تضيق الأرض عنهم فيبعث الله رجلا من عترتي فيملأ الأرض قسطا وعدلا ما ملئت ظلما وجورا يرضی عنه ساكن السماء شيئا من قطرها إلا صبته يعيش فيهم سبع سنين او ثمان او تسع۔
ظہور دا زمانہ
سودھووہ سوال جس نے لوکاں دے اذہان نوں مصروف کيتے رکھیا اے ایہ اے کہ امام زمانہ(عج) کدوں ظہور کرن گے؟ کیتا ظہور دے لئی وقت دا تعین ہويا اے ؟
جواب ایہ اے کہ دینی پشواؤں دے کلام دے مطابق ظہور دا وقت لوکاں توں مخفی اے۔
امام صادق(ع) فرماندے نيں:
- كذب الموقتون، ما وقتنا فيما مضى، ولا نوقت فيما يستقبل۔
- وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھے نيں، اساں ماضی وچ وقت دا تعین نئيں کیتا تے مستقبل دے بارے وچ وی وقت دا تعین نئيں کردے۔[۱۴]
- كذب الموقتون، ما وقتنا فيما مضى، ولا نوقت فيما يستقبل۔
چنانچہ جو لوک ظہور دے لئی کوئی خاص وقت معین کردے نيں فریبی تے جھوٹھے نيں تے ایہ گل احادیث وچ واضح کيتی گئی اے۔
اک صحابی نے امام باقر(ع) توں ظہور دے زمانے دے بارے وچ پُچھیا تاں آپ(عج) نے فرمایا:
- كذب الوقاتون، كذب الوقاتون، كذب الوقاتون۔
- وقت دا تعین (یعنی ظہور دے لئی وقت معین) کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں، وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں، وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں۔[۱۵]
- كذب الوقاتون، كذب الوقاتون، كذب الوقاتون۔
اس قسم دی احادیث توں اس نکتے دا ادراک بخوبی ممکن اے کہ ہمیشہ ایداں افراد سن جو شیطانی محرکات دی بنا اُتے ظہور دے لئی وقت معین کردے سن تے ایداں افراد مستقبل وچ وی ہونگے۔ اسی بنا اُتے ائمۂ معصومین علیہم السلام نے اپنے پیروکاراں نوں ہدایت دی اے کہ وقت دا تعین کرنے والے افراد دے سامنے خاموشی تے غیر جانبداری اختیار نہ کرن بلکہ انہاں نوں جھٹلا دتیاں
امام صادق (ع) نے اس حوالے توں اپنے اک صحابی محمد بن مسلم توں فرمایا:
- من وقت لك من الناس شيئا فلا تهابن أن تكذبه، فلسنیا نوقت لاحد وقتا۔
- ان لوکاں نوں کوئی پروا کيتے بغیر جھٹلا دو جو ظہور دے لئی وقت دا تعین کردے نيں کیونکہ اساں کدی وی کسی لئے وقت دا تعین نئيں کیتا اے۔[۱۶]
- من وقت لك من الناس شيئا فلا تهابن أن تكذبه، فلسنیا نوقت لاحد وقتا۔
متعلقہ مآخذ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ الفراهیدی، العین، ج4، ص37۔
- ↑ طوسی، الغیبه، ص332۔
- ↑ طوسی، الغیبه، ص164۔
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ص542۔
- ↑ كمالالدين و تمام النعمة، ج2، ص480۔
- ↑ امين الاسلام طبرسي، اعلام الوري، ص 426۔
- ↑ النعمانی، الغیبة، ص196۔
- ↑ ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، ج2، ص65۔
- ↑ کلینی، الکافی، ج1، ص25۔
- ↑ طوسی، الغیبه، ص435۔
- ↑ کلینی، الکافی، ج1، ص397۔
- ↑ ینابیع الموده، ج3، 344۔
- ↑ التستری، احقاق الحق، ج19، ص664۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص426۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص425۔
- ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص426۔
مآخذ
سودھو- الفراہیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق الدکتور مہدی المخزومی و الدکتور إبراہیم السامرائی، بیروت، دار و مکتبۃ الہلال، بیتا۔
- الطوسي، الشيخ محمد بن حسن، الغيبۃ، تحقيق: الشيخ عباد اللہ الطہراني، الشيخ علي أحمد ناصح، مؤسسۃ المعارف الإسلاميۃ - قم المقدسۃ، الطبعۃ الأولى، 1411ہجری قمری۔
- الصدوق، الشيخ محمد بن علي، كتاب الخصال، جماعۃ المدرسين في الحوزۃ العلميۃ قم المقدسۃ ۔ 1403ہجری قمری / 1362ہجری شمسی۔
- ابن بابويہ القمى، الصدوق، محمد بن على بن الحسين، عيون أخبار الرضا، مقدمہ و تعلیق: حسين الاعلمي، منشورات مؤسسۃ الاعلمي للمطبوعات بيروت - لبنان 1404ہجری قمری / 1984عیسوی۔
- الطبرسي، الشيخ أمين الاسلام أبو علي الفضل بن الحسن، تحقيق: مؤسسۃ آل البيت عليہم السلام لاحياء التراث - قم المشرفۃ الطبعۃ: الاولي - ربيع الاولى - 1417 ہ
- ابن بابويہ القمى، الشيخ أبو جعفر الصدوق محمد بن على بن الحسين، عيون أخبار الرضا، انتشارات الشریف الرضی، الطبعۃ الاولى ۔ قم ۔ 1378ہ ش
- الكليني الرازي، ثقۃ الاسلام أبى جعفر محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، تصحیح: على اكبر الغفاري، دار الكتب الاسلاميۃ ۔ الطبعۃ الثالثۃ ۔ طہران 1388ہجری قمری۔
- القندوزي الحنفي، الشيخ سليمان بن ابراہيم، ينابيع المودۃ لذوى القربى، تحقيق: سيد علي جمال اشرف الحسيني، الناشر: دار الاسوۃ للطباعۃ والنشر المطبعۃ: اسوہ ۔ قم ۔ الطبعۃ: الاولى تاريخ النشر: 1416 ہ. ق
- التستری، العلامۃ القاضی السید نور اللہ الحسینی المرعشی، الشہید فی بلاد الہند سنہ 1019ہجری قمری، تعلیق: السید شہاب الدین الحسینی المرعشی، ناشر: مکتبۃ المرعشی النجفی، قم المشرفہ، 1406ہجری قمری۔
- النعمانی، محمد بن ابراہیم بن جعفر الکاتب، المعروف بہ ابن ابی زینب، الغیبۃ، تحقیق: فارس حسون کریم، دار الجوادین(ع) ۔ قم المشرفۃ ۔ الطبعۃ الاولی 1432ہجری قمری / 2011عیسوی۔
- ابن بابویہ القمى، الشیخ الصدوق محمد بن على بن الحسين، تصحیح: على اكبر الغفاري، مؤسسۃ النشر الاسلامي (التابعۃ) لجامعۃ المدرسين بقم المشرفۃ (ايران) ۔ محرم الحرام 1405 - الموافق ل: مہر 1363.