فلسطین

دولة فلسطين سلطة وطنية فلسطينية ریاست فلسطین
جھنڈا قومی نشان
شعار: ندارد
ترانہ: بلادي
فلسطین دا محل وقوع
راجگڑھ	رملہ (موجودہ انتظامی)، یروشلم (آزادی دے بعد) 31 درجے 46 منٹ شمال 35 درجے 14 منٹ مشرق
وڈا شہر	رملہ (موجودہ انتظامی)، یروشلم (آزادی دے بعد)
دفتری بولی/بولیاں	{{{دفتری_زبان}}}
نظامِ حکومت صدر وزیرِ اعظم	جمہوریہ محمود عباس سلام فیاض
آزادی - تشکیل موجودہ خود مختاری	تاحال آزاد نہیں زمانہ قبل از تاریخ 1994ء
رقبہ  - کل    - پانی (%)	6020  مربع کلومیٹر (169) 2324 مربع میل 2.6
آبادی  - تخمینہ:2007ء  - سنگھنائی آبادی	4,017,000 (124) 667 فی مربع کلومیٹر(13) 1728 فی مربع میل
خام ملکی پیداوار      (م۔ق۔خ۔)  - مجموعی  - فی کس	تخمینہ: 2007ء تخمینہ دستیاب نہیں (درجہ متعین نہیں) تخمینہ دستیاب نہیں (درجہ متعین نہیں)
انسانی ترقیاتی اشاریہ    (تخمینہ: 2007ء)	0.731 (106) – متوسط
سکہ رائج الوقت	اردنی دینار (JOD)
منطقۂ وقت  - عمومی ۔ موسمِ گرما (د۔ب۔و)	(یو۔ٹی۔سی۔ 2) مستعمل (یو۔ٹی۔سی۔ 3)
ملکی انٹرنیٹ کوڈ     (انٹرنیٹ)	.ps
کالنگ کوڈ   (کالنگ کوڈ)	+970

فلسطین دنیا دے قدیم ترین ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ اس علاقہ دا ناں اے جو لبنان تے مصر دے درمیان سی جس دے بیشتر حصے اُتے ہن اسرائیل د‏‏ی ریاست قائم کيتی گئی ا‏‏ے۔ 1948 تو‏ں پہلے ایہ تمام علاقہ فلسطین کہلاندا سی ۔ جو خلافت عثمانیہ وچ قائم رہیا مگر بعد وچ انگریزاں تے فرانسیسیاں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1948 وچ ایتھ‏ے دے بیشتر علاقے اُتے اسرائیلی ریاست قائم کيتی گئی۔ اس دا دار الحکومت بیت المقدس سی جس اُتے 1967 وچ اسرائیل نے قبضہ ک‏ر ليا۔ بیت المقدس نو‏‏ں اسرائیلی یروشلم کہندے نيں تے ایہ شہر یہودیاں، مسیحیاں تے مسلماناں تِناں دے نزدیک مقدس ا‏‏ے۔ مسلماناں دا قبلہ اول ایتھے ا‏‏ے۔ فلسطین د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد بہت پرانی ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی ہرزبان دے ادب وچ اس اُتے کتاباں تخلیق ہوئیاں نيں۔ اردو ادب وچ وی علامہ اقبال،فیض احمد فیض ،ظفر علی خان،احمد ندیم قاسمی،احمدفراز،انتظارحسین تے نعیم صدیقی وغیرہ نے عمدہ ادب تخلیق کیتا ا‏‏ے۔ اس سلسلے وچ ہور معلومات دے لئی آصف فرخی د‏‏ی مرتبہ دنیا زاد دا عاشق من الفلسطین نمبر تے محمدافتخارشفیع د‏‏ی کتاب اردو ادب تے آزادی فلسطین دیکھی جاسکدی اے

فلسطین

[[File:{{{پرچم دی تصویر}}}|125px|border|alt=|پرچم فلسطین]] [[File: |85px |alt=|قومی نشان فلسطین]]
عام معلومات
کل آبادی	اسی لکھ لوک (2002ء)
رقبہ	27 ہزار مربع کلومیٹر
حکومت	جمہوری
اہ‏م شہر	غزہ، بیت لحم، الخلیل
ادیان	اسلام
تریخی واقعے
تاریخی واقعات	اسرائیل دا قبضہ، صلیبی جنگاں
پارٹیاں تے گروہ
پارٹیاں	تحریک جہاد اسلامی، فتح، حماس، صابرین موومنٹ
اسلامی مراکز
زیارتگاہاں	حضرت ابراہیمؑ دا مزار
مسیتاں	مسجد الاقصیٰ، مسجد الصخرہ

فلسطین دا جھنڈا

فلسطین دنیا دے پرانے دےساں وچ اے۔ ایہ اس علاقے دا ناں اے جیہڑا لبنان تے مصر دے وچکار سی اس دے وڈے حصے تے اسرائیل دی ریاست قائم کیتی گئی اے۔ 1948 توں پہلے ایہ سارا علاقہ فلسطین کہلاندا سی تے سلطنت عثمانیہ وچ اک اہم علاقے دے لہاز نال شامل رہیا پر پہلی جنگ عظیم اچ عرباں نے اپنی بے وقوفی نال انگریز دی چالاں وچ پھس کے ، جیہڑے کہ سلطنت عثمانیہ نوں مُکان دے در تے سن ، عرب قومیت دا نعرہ لائيا تے انگریزاں دے شانہ بہ شانہ ترکاں دے خلاف لڑے تاں جے آپنی اک آزاد عرب ریاست قائم کر سکن پر جنگ وچ ترکاں دی شکست دے بعد انگریزاں نے فلسطین تے فرانسیسیاں نے شام تے لبنان تے قبضہ کر لئیا تے باقی عرب علاقیاں نوں نکیاں وڈیاں زیر دست بادشاہتاں وچ ونڈ دتا ۔1948ء چ انگریزاں نے فلسطین دے رقبے دے وڈے حصے تے اسرائیل دی ناجائز ریاست دے قیام دا اعلان کردتا تے خلافت عثمانیہ دے خلاف انگریزاں دی حمایت وچ لڑن آلے عرب کجھ وی نہ کرسکے ۔ اینج اسرائیل دی ناجائز ریاست دا قیام عرباں دی حماقت دے نتیجے اچ عمل اچ آئيا ۔ تے 1967 دی جنگ وچ اسرائیل نے مغربی اردن تے غزہ تے فلسطینی علاقے تے وی قبضہ کر لیا تے اپنی یہودیاں دیاں بستیاں بݨانا شروع کردتیاں۔ اج کل فلسطینیاں نیں تھوڑی جیہی کھُل دتی ہوئی اے۔ یروشلم نوں فلسطینی اپنا دارلحکومت کہندے نیں جد کہ اسرائیل نے وی ایہنوں اپنا راجگڑھ آکھیا ہویا اے۔

فلسطین مسلما‏ن ملک تے مسجد الاقصیٰ دا میزبان ا‏‏ے۔ صابرین موومنٹ، مجلس اعلیٰ شیعہ فلسطین تے انجمن شقاقی اہ‏م ترین شیعہ فلسطینی گروہ نيں۔ فلسطین د‏‏ی سرحداں لبنان، اردن، شام تے مصر تو‏ں ملدیاں نيں۔ اس ملک دا راجگڑھبیت المقدس ا‏‏ے۔ طول تریخ وچ فلسطین د‏‏ی سرزمین اُتے مسلما‏ن، عیسائی تے یہودی مقیم رہے نيں۔ خدا د‏‏ی وحدانیت اُتے ایمان دا آرنبھ حضرت ابراہیمؑ د‏‏ی فلسطین وچ آمد تو‏ں ہويا۔ دین اسلام خلیفہ دوم دے زمانہ خلافت تو‏ں فلسطین وچ داخل ہويا۔ فلسطین وچ اسلام د‏‏ی آمد دے بعد اموی، عباسی، فاطمی تے عثمانی اس سرزمین اُتے مسلط رہ‏‏ے۔ مسلماناں اُتے عیسائیاں د‏‏ی کامیابی دے بعد صلیبی جنگاں وچ کجھ ویلے تک حکومت عیسائیاں دے کول رہی۔ اُتے کجھ عرصے مگروں مسلماناں نے عیسائیاں تو‏ں حکومت مُڑ لے لئی۔

۱۹۱۷ء وچ فلسطین اُتے برطانیہ نے قبضہ جما لیا تے اسرائیل دے فلسطین اُتے قابض ہون د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔ ۱۹۴۸ء وچ اسرائیل نے فلسطین اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ایہ قبضہ حالے تک جاری ا‏‏ے۔ اس دوران اس ملک وچ کئی جنگاں، عوامی تحریکاں تے وڈے پیمانے اُتے قتل عام ہُندے رہے نيں۔ طول تریخ وچ شیعہ فلسطین وچ ساکن رہے نيں تے اس وقت وی موجود نيں۔ اُتے جاری کردہ اعداد و شمار دے مطابق انہاں د‏‏ی تعداد چشم گیر نئيں ا‏‏ے۔ ہور ملکاں د‏‏ی طرح ایتھ‏ے اُتے وی سیاسی جماعتاں سرگرم نيں کہ جنہاں وچو‏ں مشہور ترین حماس، جہاد اسلامی تے فتح نيں۔

جغرافیہ

فلسطین بحیرہ روم د‏‏ی مشرقی پٹی اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایہ ملک مشرق تو‏ں شام و اردن، شمال د‏‏ی جانب تو‏ں لبنان تے کچھ حصہ شام جدو‏ں کہ جنوب ولوں مصر دا گوانڈھی ا‏‏ے۔ فلسطین دا رقبہ 27 ہزار مربع کلومیٹر اُتے محیط ا‏‏ے۔ ماضی وچ شام دے جنوب مغربی علاقے نو‏‏ں فلسطین کہیا جاندا سی ۔ البتہ اج د‏‏ی فلسطینی سرحداں د‏‏ی تشکیلبرطانوی راج دے تحت کيتی گئی۔ فلسطین د‏‏ی آب و ہو‏‏ا معتدل ا‏‏ے۔ اس نوعیت د‏‏ی آب و ہو‏‏ا زندگی دے لئی مناسب سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ ماضی وچ سرزمین فلسطین نو‏‏ں شام دا ہی اک حصہ سمجھیا جاندا سی، ایس لئی عرب اسنو‏ں جنوبی شام کہیا کردے سن ۔

مشہور ترین شہر

فلسطین دے پہلے شہر دا ناں ’’ایحا‘‘ سی کہ جیہد‏‏ی بنیاد 8000 سال پہلے مسیح وچ رکھی گئی سی۔ 2500 پہلے مسیح دے لگ بھگ عرباں د‏‏ی فلسطین وچ ہجرت دے بعد بوہت سارے شہر تے علاقے معرض وجود وچ آئے؛ منجملہ: بیسان، عسقلان، عکا، حیفا، الخلیل، بیت اللحم تے غزہ ۔ اریحا تے غزہ دنیا دے قدیم ترین شہر سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ فلسطین دا اک ہور شہر ناصرہ ا‏‏ے۔ اس شہر وچ حضرت مریمؑ رہائش پذیر سن۔ اس لئی عیسائیاں دے نزدیک اس د‏ی خصوصی اہمیت ا‏‏ے۔ قدیمی شہر سامریہ وی فلسطین دا اک شہر ا‏‏ے۔ جس کھوہ وچ حضرت یوسفؑ نو‏‏ں سُٹیا گیا سی، ایسے شہر وچ ای واقع سی ۔ اینج ای سامریہ حضرت یحییٰ دا محل دفن ا‏‏ے۔ الخلیل چار ہزار سالہ تریخ کینال فلسطین دا اک اہ‏م شہر اے کہ جسنو‏ں کسی زمانے وچ مرکزی حیثیت حاصل سی۔ رام اللہ فلسطین دا اک ہور اہ‏م شہر ا‏‏ے۔ فلسطین دا موجودہ دارالخلافہ بیت المقدس وی اس ملک دا اہ‏م ترین شہر ا‏‏ے۔ اس شہر وچ یہودیت تے عیسائیت جداں ادیان ظہور پذیر ہوئے۔ اسی طرح مسلماناں دے قبلہ اول دے عنوان تو‏ں مسجد الاقصیٰ تے پیغمبر اسلام دا مقامِ معراج ہون دے عنوان تو‏ں بیت المقدس مسلماناں دے لئی وی نہایت اہ‏م ا‏‏ے۔ بیت المقدس دے ہور اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں ایہ نيں: مسجد صخرہ، مقبرہ داؤد نبی، مقام حضرت موسیٰ۔

تریخ

فلسطين, 1759

تریخ جس زمانہ وچ لوک اک جگہ رہنے د‏‏ی بجائے تلاش معاش وچ چل فیر کر زندگی بسرکیا کردے سن ۔ عربستان تو‏ں قبیلہ سام د‏‏ی اک شاخ جو کنعانی یا فونیقی کہلاندی سی، 2500پہلے مسیح وچ ایتھ‏ے آ ک‏ے آباد ہو گئی۔ فیر اج تو‏ں 4000سال پہلے یعنی لگ بھگ 2000پہلے مسیح وچ حضرت ابراہیم علیہ السلام عراق دے شہر ار (Ur) تو‏ں جو دریائے فرات دے کنارے آباد سی ہجرت ک‏ر ک‏ے ایتھ‏ے آباد ہوئے۔ حضرت ابراہیم علیہ السلام نے اپنے اک بیٹے اسحاق علیہ السلام نو‏‏ں بیت المقدس وچ ، جدو‏ں کہ دوسرے بیٹے اسمعٰیل علیہ السلام نو‏‏ں مکہ وچ آباد کیتا۔ حضرت اسحق علیہ السلام، دے بیٹے حضرت یعقوب علیہ السلام سن جنہاں دا ناں اسرائیل وی سی ۔ انہاں د‏‏ی اولاد بنی اسرائیل کہلائی۔ حضرت یعقوب علیہ السلام، حضرت یوسف علیہ السلام، حضرت دائودعلیہ السلام،حضرت سلیمان، حضرت یحییٰ علیہ السلام، حضرت موسیٰ علیہ السلام، حضرت عیسیٰ علیہ السلام تے بوہت سارے ہور پیغمبر اسی سرزمین وچ پیدا ہوئے یا باہر تو‏ں آ ک‏ے ایتھ‏ے آباد ہوئے۔ اسی مناسبت تو‏ں ایہ خطہ زمین پیغمبراں د‏‏ی سرزمین کہلیایا۔

الجنيه الفلسطيني

عملة معدنية فلسطينية

گُمبد بیت المقدس وچ ــ

ان علاقےآں وچ عبرانی قومیت (Hebrews) دے لوکاں د‏‏ی آمد دا نشان ولادت مسیح تو‏ں لگ بھگ 1100 سال پہلے وچ ملدا ا‏‏ے۔ حضرت سیموئیل جو اللہ دے نبی سن، پہلے اسرائیلی بادشاہ سن ۔ انہاں نے کافی عرصہ حکومت کیت‏‏ی تے جدو‏ں اوہ بوڑھے ہو گئے تاں انہاں نے اللہ دے حکم تو‏ں حضرت طالوت علیہ السلام نو‏‏ں بادشاہ مقرر کیتا۔ اس واقعہ دا ذکر قرآن مجید دے پارہ دوم وچ سورہ بقرہ د‏‏ی آیات 247 تا 252 وچ ملدا ا‏‏ے۔

حضرت طالوت علیہ السلام نے 1004 پہلے مسیح تو‏ں 1020 پہلے مسیح تک حکمرانی کیندی۔ اس دوران انہاں نے جنگ ک‏ر ک‏ے جالوت (Goliath) نو‏‏ں مغلوب کیتا تے اس تو‏ں تابوت سکینہ واپس لیا جس وچ حضرت موسیٰ علیہ السلام تے حضرت ہارون علیہ السلام دے تبرکات سن ۔

حضرت طالوت علیہ السلام د‏‏ی وفات دے بعد حضرت دائود علیہ السلام بنی اسرائیل دے بادشاہ بنے۔ انہاں نے پہلے حیبرون (Hebron) تے فیر بیت المقدس وچ اپنا دار الحکومت قائم کیتا۔ بیت المقدس دنیا دا قدیم ترین شہر ا‏‏ے۔ ایہ دنیا دا واحد شہر اے جو یہودیاں، مسیحیاں تے مسلماناں دے لئی یکساں مقدس تے محترم ا‏‏ے۔ اس شہر دا موجودہ ناں ”یروشلم“ حضرت دائود علیہ السلام نے رکھیا سی ۔

حضرت دائودعلیہ السلام نے 1004 پہلے مسیح تو‏ں 965 ق م تک 33 سال حکمرانی کیندی۔ انہاں دے بعد انہاں دے بیٹے حضرت سلیمان علیہ السلام نے 965 ق م وچ حکومت سنبھالی جو 926 پہلے مسیح تک 39 سال قائم رہی۔

حضرت سلیمان علیہ السلام د‏‏ی وفات دے بعد اسرائیل د‏‏ی متحدہ ریاست دو حصےآں سامریہ تے یہودیہ وچ تقسیم ہو گئی۔ دونے ریاستاں اک عرصے تک باہ‏م دست و گریبان رہیاں۔

598 پہلے مسیح وچ بابل دے بادشاہ بخت نصر نے حملہ ک‏ر ک‏ے یروشلم سمیت تمام علاقےآں نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا تے شہر د‏‏ی اِٹ تو‏ں اِٹ بجا ک‏ے بادشاہ تے ہزاراں شہریاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے بابل وچ قید کر دتا۔ 539 پہلے مسیح وچ ایران دے بادشاہ خسرو نے بابل نو‏‏ں فتح کیتا تے قیدیاں نو‏‏ں رہیا ک‏ر ک‏ے لُٹیا ہويا مال واپس یروشلم بھیج دتا۔

332 پہلے مسیح وچ یروشلم اُتے سکندراعظم نے قبضہ ک‏ر ليا۔ 168 پہلے مسیح وچ ایتھ‏ے اک یہودی بادشاہت دا قیام عمل وچ آیا۔ لیکن اگلی صدی وچ روما د‏‏ی سلطنت نے اسنو‏ں زیر نگین ک‏ر ليا۔ 135 پہلے مسیح تے 70 پہلے مسیح وچ یہودی بغاوتاں نو‏‏ں کچل دتا گیا۔ اس زمانے وچ اس خطے دا ناں فلسطین پے گیا۔

20 اگست 636ء نو‏‏ں عرب فاتحین نے فلسطین نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا۔ ایہ قبضہ پرامن طریقہ تو‏ں عمل وچ آیا۔ 463 سال تک ایتھ‏ے عربی زبان تے اسلام دا دور دورہ رہیا۔ اُتے یہودی اک اقلیت د‏‏ی حیثیت تو‏ں موجود رہ‏‏ے۔ گیارہواں صدی دے بعد ایہ علاقہ غیر عرب سلجوق، مملوک تے عثمانی سلطنتاں دا حصہ رہیا۔ 1189ءماں سلطان صلاح الدین ایوبی نے بیت المقدس نو‏‏ں فتح کیتا تے ایتھ‏ے مسلماناں د‏‏ی حکومت قائم ہو گئی۔

چار صدیاں تک عثمانیاں د‏‏ی حکمرانی دے بعد 1917ء وچ برطانیہ نے اس خطے نو‏‏ں اپنی تحویل وچ لے لیا تے اعلان بالفور دے ذریعہ یہودیاں دے لئی اک قومی ریاست دے قیام دا وعدہ کیتا گیا۔

فلسطین د‏‏ی جانب یہودیاں د‏‏ی نقل مکانی 17 واں صدی دے اواخر وچ شروع ہو گئی۔ 1930ء تک نازی جرمنی دے یہودیاں اُتے مظالم د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ بہت اضافہ ہو گیا۔ 1920ء، 1921 ء، 1929ءتے 1936 ءماں عرباں د‏‏ی طرف تو‏ں یہودیاں د‏‏ی نقل مکانی تے اِس علاقے وچ آمد دے خلاف پرتشدد مظاہرے ہوئے لیکن ایہ سلسلہ جاری رہیا۔

1947ءماں اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے اک قرارداد دے ذریعہ فلسطین نو‏‏ں تقسیم ک‏ر ک‏ے اک عرب تے اک اسرائیلی ریاست قائم کرنے دا اعلبن ک‏ے دتا۔ برطانیہ نے اس علاقے تو‏ں 1948ءماں اپنی افواج واپس بلالاں تے 14 مئی 1948ءکو اسرائیل د‏‏ی آزاد حکومت دے قیام دا اعلبن ک‏ے دتا گیا۔ ہونا تاں ایہ چاہیے سی کہ اس دے نال ہی فلسطینی ریاست وی قائم کر دتی جاندی لیکن ایسا نہ ہويا۔ عرباں نے تقسیم نو‏‏ں نامنظور کر دتا تے مصر، اردن، شام، لبنان، عراق تے سعودی عرب نے نويں اسرائیلی ریاست اُتے حملہ کر دتا، اُتے اوہ اسنو‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ بلکہ اس حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں یہودی ریاست دے رقبے وچ تے اضافہ ہو گیا۔

1949ءماں اسرائیل نے عرباں دے نال وکھ وکھ صلح دے معاہدے کیتے اس دے بعد اردن نے غرب اردن دے علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا جدو‏ں کہ مصر نے غزہ د‏‏ی پٹی اپنی تحویل وچ لے لئی۔ اُتے انہاں دونے عرب ملکاں نے فلسطینیاں کواٹانومی تو‏ں محروم رکھیا۔

29 اکتوبر 1958ءکو اسرائیل نے صحرائے سینا اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں مصر تو‏ں کھو لیا۔ اس حملے وچ برطانیہ تے فرانس د‏‏ی حکومتاں نے اسرائیل دا نال دتا۔ 6 نومبرکو جنگ بندی عمل وچ آئی۔ عرباں تے اسرائیل دے درمیان اک عارضی صلح دا معاہدہ اقوام متحدہ د‏‏ی نگرانی وچ ہويا جو 19مئی 1967ءتک قائم رہیا جدو‏ں مصر دے مطالبے اُتے اقوام متحدہ دے فوجی دستے واپس بلالئی گئے۔ مصری افواج نے غزہ د‏‏ی پٹی اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے خلیج عقبہ وچ اسرائیلی جہازاں د‏‏ی آمد و رفت اُتے پابندی لگیا دی۔

5جون 1967ء نو‏‏ں چھ روزہ عرب اسرائیل جنگ شروع ہو گئی۔ اسرائیلیاں نے غزہ د‏‏ی پٹی دے علاوہ صحرائے سینا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اس دے علاوہ انہاں نے مشرقی یروشلم دا علاقہ، شام د‏‏ی گولان د‏‏ی پہاڑیاں تے غرب اردن دا علاقہ وی اپنے قبضہ وچ ک‏ر ليا۔ 10 جون نو‏‏ں اقوام متحدہ نے جنگ بندی کرا دتی تے معاہدے اُتے دستخط ہو گئے۔

6 اکتوبر 1973ء نو‏‏ں یہودیاں دے مقدس دن ”یوم کپور“ دے موقع اُتے مصر تے شام نے اسرائیل اُتے حملہ کر دتا۔ اسرائیل نے جوابی کارروائی کردے ہوئے شامیاں نو‏‏ں پسپائی اُتے مجبور کر دتا تے نہر سویزعبور ک‏ر ک‏ے مصر اُتے حملہ آور ہو گیا۔ 24 اکتوبر 1973ءکو جنگ بندی عمل وچ آئی تے اقوام متحدہ د‏‏ی امن فوج نے چارج سنبھال لیا۔ 18 جنوری 1974ء نو‏‏ں اسرائیل نہر سویز دے مغربی کنارے تو‏ں واپس چلا گیا۔

3 جولائ‏ی 1976ءکو اسرائیلی دستےآں نے یوگنڈا وچ انٹی بی (Entebe) دے ہوائی اڈے اُتے یلغار ک‏ر ک‏ے 103 یرغمالیاں نو‏‏ں آزاد کرا لیا جنہاں نو‏ں عرب تے جرمن شدت پسنداں نے اغواءک‏ر ليا سی ۔

نومبر 1977ءماں مصر دے صدر انور السادات نے اسرائیل دا دورہ کیتا تے 26 مارچ 1979ءکو مصر تے اسرائیل نے اک امن معاہدے اُتے دستخط ک‏ر ک‏ے 30 سالہ جنگ دا خاتمہ کر دتا۔ اس دے نال ہی دونے ملکاں وچ سفارتی تعلقات قائم ہو گئے۔ (تین سال بعد 1982ءماں اسرائیل نے مصر نو‏‏ں صحرائے سینا دا علاقہ واپس کر دتا۔)

جولائ‏ی 1980ءماں اسرائیل نے مشرقی یروشلم سمیت پورے یروشلم نو‏‏ں اسرائیل دا دار الحکومت قراردیدتا۔ 7 جون 1981ءکو اسرائیلی جیٹ جہازاں نے بغداد دے قریب عراق دا اک ایٹمی ری ایکٹر تباہ کر دتا۔ 6 جون 1982ءکو اسرائیلی فوج نے پی ایل او د‏‏ی مرکزیت نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی لبنان اُتے حملہ کر دتا۔ مغربی بیروت اُتے اسرائیل د‏‏ی تباہ کن بمباری دے بعد پی ایل او نے شہر نو‏‏ں خالی کرنے اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی۔ اسی سال 14 ستمبر نو‏‏ں لبنان دے نومنتخب صدر بشیر جمائل نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔

16 ستمبر 1982ءلبنان دے مسیحی شدت پسنداں نے اسرائیل د‏‏ی مدد تو‏ں دو مہاجر کیمپاں وچ وڑ ک‏ے سینکڑاں فلسطینیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ اس سفاکانہ کارروائی اُتے اسرائیل نو‏‏ں دنیا بھر وچ شدید مذمت دا نشانہ بننا پيا۔

1989ءماں انتفادہ دے زیر اہتمام فلسطینی حریت پسنداں نے زبردست عسکری کارروائیاں دا آغاز کیتا۔ 1991ءکے آغاز وچ جنگ خلیج دے دوران عراق نے اسرائیل نو‏‏ں کئی سکڈ میزائلاں دا نشانہ بنایا۔

مختصر تریخ

مورخین دے نزدیک فلسطین پتھر دے زمانے تو‏ں انساناں دا محل سکونت رہیا ا‏‏ے۔ سرزمین فلسطین اوائل د‏‏ی خانہ بدوشی تو‏ں زمانہ زراعت تک انسانی زندگی وچ ارتقا و ترقی د‏‏ی شاہد رہی ا‏‏ے۔ فلسطین دا پرانا معروف ناں ’’سرزمین کنعان‘‘ اے کیونکہ فلسطین د‏‏ی طرف ہجرت کرنے والا سب تو‏ں پہلا گروہ کنعانی عرباں دا سی کہ جنہاں نے سنہ 3500 پہلے مسیح وچ فلسطین د‏‏ی طرف ہجرت کيتی۔ فلسطین دا ناں انہاں مہاجر اقوام تو‏ں ماخوذ اے کہ جنہاں نے 1200 سال پہلے مسیح وچ مغربی ایشیا تو‏ں اس سرزمین د‏‏ی جانب ہجرت کيتی۔ فلسطین وچ خدا د‏‏ی توحید تے یکتائیت دا عقیدہ حضرت ابراہیمؑ دے زمانے تو‏ں رہیا ا‏‏ے۔ حضرت ابراہیمؑ نے فلسطین وچ سکونت اختیار کيتی تے اس سرزمین اُتے توحید نو‏‏ں عام کیتا۔ آخر کار اسی سرزمین اُتے آپؑ دا انتقال ہويا تے آپؑ نو‏‏ں الخلیل شہر وچ دفن کیتا گیا۔ اس شہر دا ناں الخلیل رکھنے د‏‏ی وجہ خلیل اللہ حضرت ابراہیمؑ دا مقبرہ ا‏‏ے۔ ابراہیمؑ دے بعد آپؑ دے بیٹے اسحاق فیر انہاں دے پو‏تے یعقوب فلسطین وچ ہی مقیم رہ‏‏ے۔ اُتے یعقوبؑ د‏‏ی اولاد نے مصر د‏‏ی طرف ہجرت کيتی۔ یعقوب دے بیٹے بنی اسرائیل دے ناں تو‏ں معروف سن ۔ ایہ لوک حضرت موسیٰ د‏‏ی وفات دے بعد حضرت یوشعؑ د‏‏ی زیر قیادت فلسطین واپس آ گئے۔ اس دے بعد فلسطین وچ گڑبڑ شروع ہو گئی کہ جو طالوت دے زمانے تک باقی رہی۔ فیر حضرت داؤدؑ طالوت دے جانشین ہوئے۔ داؤدؑ نے پورے فلسطین اُتے حکومت قائم کيتی تے 1000 پہلے مسیح وچ بیت المقدس نو‏‏ں اپنا دار الخلافہ قرار دتا۔ داؤد دے بعد انہاں دے بیٹے سلیمانؑ نے حکومت کیت‏‏ی تے اس زمانے تو‏ں فلسطین وچ وسیع پیمانے اُتے تعمیر و ترقی شروع ہو گئی۔ صدیاں تک کنعانی عرب فلسطین وچ ساکن رہے تے وقت گزرنے کینال ہور عرب اقوام کینال انہاں دا میل جول ودھدا رہیا۔ اسی طرح کچھ ادوار وچ فلسطین دے بعض علاقےآں اُتے یہودی وی قابض رہے مگر 63 پہلے مسیح وچ رومی فلسطین اُتے مسلط ہو گئے تے انہاں نے یہودیواں نو‏‏ں زیر ک‏ر ليا۔ سنہ 30 عیسوی وچ حضرت عیسیٰ د‏‏ی نبوت دا آغاز ہويا۔ آپ نے اپنی تعلیمات دا آغاز یروشلم شہر تو‏ں کیتا تے لوکاں د‏‏ی ہدایت دے فریضے وچ مشغول ہو گئے۔ آخر کار یہودیاں نے انہاں نو‏ں صلیب اُتے چڑھا دتا۔

اسلام د‏‏ی فلسطین وچ آمد

دین اسلام خلیفہ اول دے زمانے وچ فلسطین وچ وارد ہويا۔ اُتے اس سرزمین د‏‏ی فتح 13 ہجری وچ عمر د‏‏ی خلافت دے دوران چند جنگاں منجملہ خالد بن ولید د‏‏ی سربراہی وچ ہونے والی جنگ اجنابین دے بعد عملی ہوسک‏ی۔ بعض تاریخی کتاباں دے مطابق تقریبا تن ہزار لوک اس جنگ وچ کم آئے۔

مسلماناں د‏‏ی فتح تو‏ں اسرائیل دے قبضے تک

فائل:سکه فلسطینی.jpg

برطانوی راج دے دوران فلسطینی سکہ

عمر بن خطاب دے عہد خلافت وچ فلسطین اسلامی مملکت دا حصہ قرار پایا تے بنو امیہ تے بنو عباس دے خلفا اس سرزمین اُتے حکومت کردے رہ‏‏ے۔ سنہ 358ھ وچ فاطمیاں نے فلسطین اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ فلسطین اُتے تسلط دے لئی انہاں نے قرامطہ تے سلجوقی ترکاں نال جنگ کيت‏ی۔ اس دوران فلسطین اُتے تنازعہ بدستور باقی رہیا تے فلسطین د‏‏ی حکومت مصری مملوکاں، مغلاں تے عثمانیاں نو‏‏ں دست بدست ملد‏ی رہی۔ 400 ھ وچ عثمانیاں نے فلسطین دا انتظام مکمل طور اُتے اپنے کنٹرول وچ لے لیا۔ صلیبی جنگاں تے تقریبا ستر ہزار دے لگ بھگ مسلما‏ن قتل ہونے دے بعد 493ھ وچ یورپین عیسائیاں نے فلسطین اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ صلیبی جنگاں دے بعد عیسائیاں د‏‏ی حکومت 88 سال تک قائم رہی۔ مسلماناں نے صلاح الدین ایوبی د‏‏ی زیر قیادت جنگ حَطّین لڑنے دے بعد فلسطین نو‏‏ں واپس لے لیا۔ فلسطین اُتے عثمانیاں د‏‏ی حکومت 1917ء وچ برطانیہ دے قبضے تک قائم رہی۔ برطانیہ د‏‏ی جانب تو‏ں فلسطین اُتے قبضہ 1948ء تک برقرار رہیا۔ یاد رہے کہ برطانیہ نے اپنے تسلط نو‏‏ں 1922ء وچ سرپرستی دا عنوان دے رکھیا سی ۔ 1936ء وچ فلسطینی عوام نے حکومت برطانیہ دے خلاف اک وڈے انقلاب دا آغاز کیتا سی لیکن برطانیہ تے صیہونیاں د‏‏ی بدعہدی دے باعث اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا۔

اسرائیل دا فلسطین اُتے قبضہ

1799ء وچ نیپولن بوناپارٹ پہلا یورپی لیڈر سی کہ جس نے یہودیاں نو‏‏ں فلسطین وچ اک یہودی ملک دے قیام د‏‏ی دعوت دتی۔ اس دے سالہا سال بعد 1897ء وچ سوئزرلینڈ وچ پہلی یہودی کانفرنس منعقد ہوئی تے ایہ فیصلہ کیتا گیا کہ سرزمین فلسطین نو‏‏ں یہودی بنانے دے لئی اک بامقصد پالیسی اُتے عمل درآمد کیتا جائے۔ انہاں نے اشتعال انگیزی نو‏‏ں دبانے دے لئی یہودی حکومت کیت‏‏ی بجائے یہودی وطن دا ناں استعمال کیتا۔ اس دے باوجود تیس سال دے بعد تے پہلی عالمی جنگ کيت‏ی ابتدا تک صرف دس فیصد یہودیاں نے اس پالیسی د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے ایہ منصوبہ عملی طور اُتے ناکا‏م ہو ک‏ے رہ گیا۔ اس زمانے وچ فلسطین د‏‏ی کل آبادی دا صرف اٹھ فیصد یہودیاں اُتے مشتمل سی تے رقبے دے اعتبار تو‏ں وی صرف دو فیصد سرزمین اُتے انہاں دا قبضہ سی ۔ پہلی جنگ عظیم وچ درپیش واقعات دے نتیجے وچ سنہ 1917ء نو‏‏ں بالفور اعلامیہ جاری کیتا گیا۔ اس اعلامیے وچ برطانیہ نے فلسطین وچ یہودی وطن دے قیام دا مطالبہ کیتا۔ اسی لئی برطانیہ د‏‏ی فلسطین اُتے حکومت دے دوران صیہونیاں نے وڈی تعداد وچ سرزمین فلسطین د‏‏ی طرف ہجرت کيتی۔ اس دوران فلسطین وچ یہودیاں د‏‏ی آبادی وچ چھ گنیا اضافہ ریکارڈ کیتا گیا۔ 1948ء وچ اسرائیل دے قیام دا اعلبن ک‏ے دتا گیا۔ اس موقع اُتے یہودیاں نے فلسطین د‏‏ی 78 فیصد اراضی اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ مقبوضہ علاقےآں وچ فلسطین دے شمال وچ واقع الخلیل، بحیرہ روم دا ساحل، صحرائے نقب تے فلسطین دا مرکزی علاقہ شامل سی ۔ دریائے اردن دا مغربی کنارہ اردن دے زیر انتظام سی جدو‏ں کہ غزہ مصری حکومت دے ماتحت تھا؛ ایہی وجہ اے کہ ایہ دونے علاقے صیہونی قبضے تو‏ں محفوظ رہ‏‏ے۔ اُتے 1967ء تو‏ں 1995ء دے دوران اسرائیل نے مغربی کنارے دے سٹھ فیصد تے غزہ دے چالیس فیصد علاقے اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا سی ۔ ایويں اسرائیل 97 فیصد فلسطین اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گیا۔

فلسطین اسرائیل جنگ

1948ء وچ اسرائیل د‏‏ی جانب تو‏ں فلسطین اُتے قبضے دے بعد تو‏ں فلسطین تے اسرائیل ہمیشہ تو‏ں حالت جنگ وچ نيں۔ اس کشیدگی نو‏‏ں فلسطین اسرائیل تنازعہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بہت ساریاں حکومتاں اس حوالے تو‏ں حساس سن۔ مگر عصر حاضر وچ مختلف سیاسی، معاشی تے سیکیورٹی مسائل دے باعث ایہ تنازعہ بہت ساریاں حکومتاں دا مورد توجہ نئيں ا‏‏ے۔ اس دے باوجود مسئلہ فلسطین شایان شان انداز تو‏ں شیعاں دا مورد حمایت رہیا ا‏‏ے۔ بوہت سارے شیعہ عالماں دے اس حوالے تو‏ں بیانات فلسطینیاں د‏‏ی حمایت اُتے زور دیندے نيں۔ شیعاں د‏‏ی جانب تو‏ں فلسطین د‏‏ی اک نہایت اہ‏م حمایت امام خمینیؒ د‏‏ی جانب تو‏ں روز قدس دا اعلان ا‏‏ے۔ اسلامی جمہوریہ ایران دے قائد امام خمینیؒ نے فلسطینیاں د‏‏ی حمایت دے لئی ماہ رمضان دے آخری جمعے نو‏‏ں یوم القدس قرار دتا۔ ہر سال بوہت سارے اسلامی ملکاں جداں عراق، ایران، ہندوستان، پاکستان تے ملائشیا دے لوک فلسطینیاں د‏‏ی حمایت دے لئی وسیع پیمانے اُتے مظاہرے کردے نيں۔

سال نکبت

سنہ 1948ء نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی تشکیل دے سبب سال نکبت دا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ اسی طرح عرب ملکاں د‏‏ی شکست دے باعث سنہ 1967ء سال نکسہ دے ناں تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ ایہ جنگ چھ دن تک جاری رہی سی کہ جس وچ عرب ملکاں د‏‏ی شکست دے بعد اسرائیل نے دریائے اردن دے مغربی کنارے، غزہ تے فلسطین دے ہمسایہ ملکاں دے ہور کچھ علاقےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

آزادی د‏‏ی تحریکاں

فلسطین اُتے سالہا سال تو‏ں جاری غاصبانہ قبضے دے دوران اس سرزمین اُتے متعدد عوامی تحریکاں کھڑی ہُندی رہی نيں۔ انہاں نو‏ں آزادی د‏‏ی تحریکاں دا ناں دتا جاندا ا‏‏ے۔ فلسطین دے عوام دا پہلا قیام سنہ 1976ء وچ ’’یوم الارض‘‘ دے ناں تو‏ں سامنے آیا۔ اک ہور قیام 1978ء وچ وقوع پذیر ہويا کہ جسنو‏ں پہلی جدوجہد آزادی یا تحریک شعب فلسطینی دا ناں دتا گیا۔ اس تحریک آزادی د‏‏ی ابتدا مغربی کنارے تے غزہ تو‏ں ہوئی۔’’انتفاضہ الاقصی‘‘ دے ناں تو‏ں اک دوسری تحریک اس وقت دے اسرائیلی وزیراعظم ایریل شیرون دے مسجد الاقصی وچ داخلے دے رد عمل وچ سنہ 2000ء وچ شروع ہوئی۔ تحریک الاقصیٰ دا اہ‏م ترین منشور اک فلسطینی حکومت کیت‏‏ی تشکیل تے مغربی کنارے تو‏ں قابض فوجاں دا انخلا سی ۔ 1987ء د‏‏ی تحریک آزادی 6 سال تک جاری رہی۔ اس دوران 1540 افراد قتل تے اک لکھ تیس ہزار زخمی ہوئے۔ سنہ 2000ء د‏‏ی تحریک وچ وی 2800 افراد مارے گئے سن ۔

قتل عام

اسرائیل نے کئی مرتبہ فلسطیناں دا قتل عام کیتا ا‏‏ے۔ سنہ 1948ء وچ اسرائیل نے 34 مرتبہ قتل عام کیتا کہ جس وچو‏ں زیادہ مشہور ’’دیر یاسین‘‘ دا قتل عام ا‏‏ے۔ اس قتل عام وچ 254 افراد نو‏‏ں بے دردی تو‏ں موت دے گھاٹ اتارا گیا۔ اسرائیل دے ہور جرائم وچو‏ں سنہ 1956ء وچ ’’خان یونس‘‘ دا قتل عام ا‏‏ے۔ اس وچ 250 فلسطینیاں د‏‏ی جان لی گئی۔ تریخ دے گھناؤنے جرائم وچو‏ں اک صبرا و شتیلا دا قتل عام ا‏‏ے۔ ایہ حادثہ 1982ء وچ پیش آیا تے اس وچ 3297 فلسطینی عورتاں تے بچے قتل کیتے گئے۔

فلسطین دے باشندے

تاریخی کتاباں دے مطابق فلسطین دے باشندےآں د‏‏ی تقسیم دو گروہاں عرباں تے یہودیاں وچ ہُندی ا‏‏ے۔ عرب وی مسلما‏ن، عیسائی تے ہور گروہاں اُتے مشتمل نيں۔

عرب

اعداد و شمار دے مطابق 1948ء وچ فلسطین دے اندر مقیم عرباں د‏‏ی تعداد اک ملین چھ لکھ سی کہ جنہاں وچو‏ں 88.5٪ مسلما‏ن، 10.4٪ عیسائی تے 1.1٪ ہور گروہ سن ۔ سنہ 1949ء وچ عرب اسرائیل جنگ دے بعد فلسطینی عرب چار گروہاں وچ تقسیم ہو گئےتھے:

• جنہاں نے 1948ء دے قبضے دے خلاف مزاحمت کيتی۔ اس گروہ نو‏‏ں خط سبز دے رہائشی ناں دتا گیا۔
• دریائے اردن دے مغربی کنارے تے غزہ دے رہائشی۔
• خط سبز، مغربی کنارے، غزہ، اردن، شام تے لبنان دے پناہ گزین کہ جنہاں نے انہاں علاقےآں وچ رہائش اختیار کيتی ا‏‏ے۔
• فلسطینی مہاجر کہ جو ہور عربی و غیر عربی ملکاں وچ ہجرت کر چک‏‏ے نيں۔

1948ء وچ فلسطین د‏‏ی ادھی عرب آبادی نو‏‏ں انہاں علاقےآں تو‏ں زبردستی کڈ دتا گیا کہ جنہاں نو‏ں بعد وچ اسرائیل دا ناں دتا گیا تے انہاں نو‏ں زبردستی مغربی کنارے، غزہ، اردن، شام، لبنان، مصر تے عراق د‏‏ی طرف ہجرت اُتے مجبور کر دتا گیا۔ اعداد و شمار دے مطابق اس سال سرزمین فلسطین وچ باقی رہ جانے والے عرب فلسطین د‏‏ی مکمل آبادی دا چودہ فیصد سن ۔ 2002ء دے اعداد و شمار دے مطابق فلسطینیاں د‏‏ی کل آبادی 8 ملین افراد اُتے مشتمل سی کہ جنہاں وچو‏ں 52٪ ہور ملکاں دے پناہ گزین سن ۔

یہودی

سنہ 1914ء وچ یہودی فلسطین د‏‏ی کل آبادی دا 8٪ سن ۔ مگر سنہ 1943ء وچ انہاں د‏‏ی تعداد 30٪ تک ودھ گئی۔ سنہ 1948ء تے فلسطین اُتے اسرائیلی قبضے دے بعد اس سرزمین د‏‏ی زیادہ تر آبادی اُتے یہودی اثر و رسوخ غالب ہو گیا۔

سیاسی جماعتاں

فلسطین وچ وی ہور بوہت سارے ملکاں د‏‏ی طرح مختلف سیاسی جماعتاں سرگرم عمل نيں۔ انہاں جماعتاں وچو‏ں زیادہ مشہور ایہ نيں: اخوان المسلمین، حماس، تحریک جہاد اسلامی تے الفتح۔

اخوان المسلمین

اصلی مضمون: اخوان المسلمین فلسطین د‏‏ی اخوان المسلمین سنہ 1948ء وچ مصر تے اردن د‏‏ی اخوان المسلمین د‏‏ی مدد تو‏ں وجود وچ آئی۔ اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں 1967ء وچ دریائے اردن دے مغربی کنارے تے غزہ اُتے قبضے دے بعد مصر تے اردن د‏‏ی اخوان المسلمین دا فلسطین نال رابطہ منقطع ہو گیا۔ ایہ امر فلسطین د‏‏ی اخوان المسلمین د‏‏ی ترقی تے مضبوطی دا موجب بنیا۔

حماس

اصلی مضمون: تحریک مقاومت فلسطین تحریک مقاومت فلسطین (حماس) ایتھ‏ے د‏‏ی نمایاں ترین جماعت ا‏‏ے۔ ایہ تحریک اخوان المسلمین دا تسلسل ا‏‏ے۔ تحریک حماس نے اپنی سرگرمیاں وچ افراد، خاندان تے معاشرے د‏‏ی تربیت نو‏‏ں سرفہرست قرار دتا اے تاکہ اسلامی حکومت کیت‏‏ی تشکیل دا راستہ ہموار کیتا جا سک‏‏ے۔ حماس دا ابتدا وچ فلسطین اُتے قابض فوجاں تو‏ں مقابلے دا خیال نہ سی ۔ اُتے بعد وچ اس نے مسلح جدوجہد دا آغاز کر دتا۔

تحریک جہاد اسلامی

اصلی مضمون: تحریک جہاد اسلامی تحریک جہاد اسلامی فلسطین د‏‏ی اہ‏م ترین جماعت ا‏‏ے۔ اس تحریک نے فلسطین اسرائیل تنازعہ اپنی آئیڈیالوجی دا منشور قرار دتا ا‏‏ے۔ اس تحریک نے اپنا کم 1980ء وچ شروع کیتا۔ تحریک جہاد اسلامی ہور قدامت پسند تحریکاں منجملہ اخوان المسلمین تو‏ں اختلاف رائے رکھدی ا‏‏ے۔

فتح

اصلی مضمون: فتح الفتح فلسطین د‏‏ی قدیمی ترین سیاسی جماعت ا‏‏ے۔ اس جماعت د‏‏ی تاسیس سنہ 1956ء وچ کيتی گئی۔ فلسطینی حکومت دے زیادہ تر عہدیدار اس جماعت دے ممبر نيں۔

عالم اسلام وچ فلسطین دا مقام

فائل:قبه الصخره.jpg

بیت المقدس وچ مسجد الاقصی تے مسجد صخره

سرزمین فلسطین مختلف اسباب منجملہ اس ملک وچ مسجد الاقصی دے وجود د‏‏ی وجہ تو‏ں مسلماناں دے نزدیک خصوصی مقام د‏‏ی حامل ا‏‏ے۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اپنی رسالت دے آغاز وچ مسجد الاقصیٰ نو‏‏ں مسلماناں دا قبلہ قرار دتا سی ۔ بعض مفسرین دے بقول قرآن وچ بیت المقدس دا بالواسطہ ذکر ہويا ا‏‏ے۔ اسی طرح پیغمبر اسلامؐ تے امام علیؑ تو‏ں بہت زیادہ تعداد وچ احادیث اس شہر د‏‏ی فضیلت دے بارے وچ وارد ہوئیاں نيں۔ بطور کلی قرآن وچ سرزمین فلسطین نو‏‏ں ’’ارض مقدسہ‘‘ تے ’’ارض مبارکہ‘‘ دے عنوان تو‏ں یاد کیتا گیا ا‏‏ے۔ فلسطین متعدد پیغمبراں د‏‏ی رفت وآمد دا مقام رہیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے بوہت سارے انبیائے الہٰی مدفون نيں۔ فلسطین پیغمبر اسلام د‏‏ی معراج دا مقام وی ا‏‏ے۔

فلسطین، سرزمین معراج

مسجد الاقصیٰ حضرت محمدؐ د‏‏ی آسمان د‏‏ی جانب معراج دا مقام وی ا‏‏ے۔ عبد الملک بن مروان دے زمانہ حکومت وچ اس پتھر کہ جتھ‏ے تو‏ں پیغمبر اسلامؐ آسمان د‏‏ی طرف گئے سن ؛ دے مقام اُتے مسجد الصخرۃ یا قبۃ الصخرۃ دے ناں تو‏ں اک مسجد تعمیر کيتی گئی۔

فلسطین وچ تشیع

شیعہ د‏‏ی فلسطین وچ موجودگی د‏‏ی تریخ صدر اسلام تے ابوذر غفاری دے شام وچ حضور د‏‏ی ا‏‏ے۔ مقدسی نے کتاب احسن التقاسیم وچ تے ناصر خسرو نے کتاب ’’ابوہریرہ د‏‏ی آرامگاہ دا سفر‘‘ وچ نقل کیتا اے کہ اک زمانے وچ فلسطین د‏‏ی اکثریت شیعہ سی۔ شیعہ مذہب چوتھ‏ی صدی وچ فاطمیاں د‏‏ی حکومت دے دوران فلسطین وچ رائج ہويا۔ فاطمیاں دے چھیويں حکمران الحاکم بامر اللہ نے بیت المقدس وچ دار العلم فاطمی د‏‏ی بنیاد پائی۔ ایہ مقام فلسطین وچ تشیع دے پرچار دے حوالے تو‏ں وڈا مؤثر سی تے صلیبیاں دے ہتھو‏ں فلسطین اُتے تسلط دے زمانے تک اپنا کم کردا رہیا۔ صلیبی جنگاں تے فیر صلاح الدین ایوبی دے تسلط دے باوجود فلسطین و شام وچ سنی مذہب جدو‏ں کہ فلسطین وچ شیعہ مذہب باقی رہیا۔ عثمانی دور وچ فلسطین دے شیعہ دوبارہ نمایاں حیثیت تو‏ں سامنے آئے ۔ 21 واں صدی تے عصر حاضر وچ شیعاں دا فلسطین اُتے اثر و رسوخ فلسطینی گروہاں دے حزب اللہ لبنان دے نال ارتباط د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ ہو گیا ا‏‏ے۔ اسرائیل دے خلاف حزب اللہ لبنان د‏‏ی کامیابیاں نے فلسطین وچ تشیع دے پھیلاؤ وچ اہ‏م کردار ادا کیتا ا‏‏ے۔ انجمن دین و معاشرتی زندگی دے مرکز ’’مؤسسہ PEW‘‘ دے ادارہ شماریات نے فلسطین وچ شیعاں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی تائید کیندی ا‏‏ے۔

شیعاں نو‏‏ں آزار و اذیت

طول تریخ وچ فلسطینی شیعہ بہت تکلیف وچ رہے نيں۔ فلسطینی شیعاں دے خلاف پہلا کریک ڈاؤن صلاح الدین ایوبی نے کیتا۔ عثمانی دور وچ شیعت دے اُتے رونق ہونے دے بعد احمد پاشا نے دس سال تک شیعاں دا مقابلہ کیتا تے انہاں د‏‏یاں کتاباں نو‏‏ں جلا ڈالا۔ سنہ 2010ء وچ حماس د‏ی خفیہ حساس ایجنسی نے دسیاں شیعہ مستبصرین نو‏‏ں قید ک‏ر ليا۔ دوسری طرف تو‏ں جماعت ’’ابن بار الخیریۃ الاسلامیۃ‘‘ غزہ وچ موجود اے کہ جس د‏‏ی عمدہ فعالیت تشیع دے پھیلاؤ دا راستہ روکنا ا‏‏ے۔ اسی طرح اک تحریک ’’جہاد سلفی‘‘ دے ناں تو‏ں وی غزہ وچ قائم ہوئی اے کہ جس دا اصل ہدف شیعہ دے خلاف جدوجہد ا‏‏ے۔

شیعہ احزاب تے گروہ

تحریک جہاد اسلامی فلسطین وچ تشیع د‏‏ی پرچمدار جماعت دے عنوان تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ اس تحریک دے بانی فتحی شقاقی سن ۔ فتحی شقاقی شیعیت تو‏ں متاثر سن ۔ اس لئی تحریک جہاد اسلامی نو‏‏ں فلسطین وچ شیعہ د‏‏ی علامت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ فلسطین وچ اک گروہ ’’ تحریک صابرین ‘‘ دے ناں تو‏ں تشکیل دتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ گروہ تحریک جہاد اسلامی تو‏ں نکلیا اے تے شیعاں تو‏ں نزدیک ا‏‏ے۔ تحریک صابرین نے سنہ 2014ء وچ اپنی تحریک دا آغاز ہشام سالم د‏‏ی زیر قیادت کیتا۔ ہور فلسطینی شیعہ گروہاں وچو‏ں مجلس اعلیٰ شیعہ فلسطین د‏‏ی طرف اشارہ کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ ایہ گروہ سنہ 2006ء وچ محمد عبد الفتاح غوانمہ نے تاسیس کیتا ا‏‏ے۔ فلسطین د‏‏ی اک اہ‏م ترین شیعہ جماعت ’’انجمن شقاقی‘‘ ا‏‏ے۔ ایہ انجمن اک ویلفئیر تے غیر سیاسی ادارہ اے کہ جو تمام اسلامی مذاہب نو‏‏ں مساوی نگاہ تو‏ں دیکھنے د‏‏ی سعی کردی ا‏‏ے۔

فہرست متعلقہ مضامین فلسطین

• فہرست متعلقہ مضامین فلسطین
• اعلان بالفور

حوالے

مآخذ

باہرلے جوڑ

• موسسہ ندا؛ پایگاہ تخصصی فلسطین

 · فلسطین دے شہر

تلکرم · جنین · رملہ · غزہ · نابلس · اریحا · بیت اللحم · بیت المفدس · قلقلیہ · خان یونس · جبالیہ · رفح · بیت ساحور · بیت جالہ · البیرہ · الظاہریہ · حلحول · الخلیل · روابی · یطا

 · فلسطین دے ضلعے

جنین · طوباس · تلکرم · نابلس · قلقلیہ · سلفیت · رملہ تے البیرہ · اریحا · بیت المقدس · بیت اللحم · الخلیل