دنیا

دنیا - جگ - زمین - تعرتی
کعمدی دنیا

رقبہ: 149,000,000 km²
لوک گنتی:6,750,000,000

جگ یا دنیا انسانی سوچ دے جوڑ نال زمین نوں دیکھن دا ناں ہے ایہہ ساڈے تجربیاں، تریخ تے ساڈے روپ دی مورت ہے۔

نیرکتا

دنیا عربی دا بول ہے ایہدا مطلب ہے نکی، چھوٹی نیڑے دی۔

زمین

زمین اس کائنات چ انساناں دی سوچ تک اک ہی تھاں ہے جتھے جندڑی یا زندگی ہیگی ہے۔ سائنسی اشارے ایہہ ہی دسدے نیں جے زمین 4۔6 ارب ورھے پہلاں بنی تے اک ارب ورھیاں دے اندر ایہدے تے جیون ٹر پیا۔ اودوں توں زمین تے ہر ونڈ دے جیون نے زمین دے آلے دوالے نوں بدل دتا جیہدے نال ہوا چ ہون والے جیون ودھ گۓ ۔ اوزون دی پٹی تے زمین دے م‍قناطیسی نے خطرناک شعاواں نوں زمین تے اپڑن توں روک دتا اَتے زمین تے جندڑی نوں ودھن دتا۔

زمین دی بارلی پٹی نوں کئ تیواں چ ونڈیا جاسکدا ہے ۔ جیڑیاں زمین دے اتے کروڑاں ورھیاں دے ویلے چ ٹر رہِیاں نیں۔ زمین دی 71٪ اتلی پٹی تے نمکین سمندری پانی ہے۔ تے باقی تے براعظم جزیرے تے پانی ہے۔ جیہڑا جندڑی لئی لازمی ہے ۔ تے پانی دے بارےچ کوئی دس یا خبر نئیں جے کتے ہور وی ہیگا ہے یا نہیں۔ زمین دا اندر ہلدا جلدا رہندا ہے۔ ایہدے اندر موٹی پٹی پینڈی ہے تے بارلی پٹی نرم اے جیڑی مقناطیسی میدان ٹوردی ہے۔ زمین ست براعظماں تے ہیگی ہے جیہڑے اے نیں ایشیاء یورپ افریقہ اتلا امریکہ دکھنی امریکہ انٹارکٹکا تے اوشیانا۔

زمین تے باروں وی دوجیاں شیواں دے نال اثرات ہوندے نیں جناں چ جن تے سورج ہے گے نیں اج کل زمین سورج دے دوالے اک چکر کٹدیاں ہوئیاں اپنے آپ دے دوالے وی 365.25 چکر کٹدی ہے ویلے دی اے لمبائی 365.26 دناں دے برابر ہے۔ زمین 23.4 دے اینگل یا ڈکری نال اک پاسے نوں مڑی ہوئی ہے جیہدے نال زمین تے اک سال چ موسمی تبدیلیاں ہوندیاں نیں۔ چن زمین دا نکا سنگی ہے جیہڑا ایہدے دوالے 4.53 بلین ورھے پہلاں چکر کٹن لگا ہے ایہدے سمندراں نوں لہراں دیندا ہے اَتے ایہدا 23.4 ڈگری دے موڑن نوں پکا رکھدا ہے نالے ایہدے چکراں نو وی ہولا کر رہیا ہے۔

انسان

انسان دو پیراں تے ٹرن والے پرائیمیٹ(Primate) نے جناں دا جوڑ دودل ونڈ دے ہومیو سیپینز نال ہے۔ دوجی جندڑیاں دے مقابلے تے ایہناں چ وڈا دماغ ہوندا ہے۔ ایہہ بول سکدے نیں اَتے ایہناں دی دماغی صلاحیت تے ایہناں دے کھڑے پنڈے نیں ایہناں نوں اس قابل کیتا ہے جے کہ اوہ اپنیاں باواں نوں ورتدیاں ہوئیاں کسے وی ہور جندڑی دے مقابلے تے چنگا ورت سکدے نیں۔ ڈی این اے دے ثبوت دسدے نیں جے انسان اج توں 200000 ورے پہلاں افریقہ توں ٹرے۔ اوہ ہن ہر براعظم تے رہ رۓ نیں اَتے اوہناں دی لوک گنتی جنوری 2009 تک 6.73 ارب دے نیڑے سی۔ دوجے پرائیمیٹس وانگوں انسان رل مل کے رہندے نیں۔ پر انسان گل بات چ اپنے آپ نوں دسن لگیاں اپنیاں سوچاں نوں دسن لگیاں تے جٹھ بناندے ہوئیاں گرو نیں ۔ انسان نے گوڑیاں رہتلاں بنائیاں تے ٹبر توں ٹردیاں ہوئیاں قوماں دیاں پیچیدہ ونڈاں بنائیاں ۔ رہتلی میل جول نے رسماں، رواج، ریتاں، تے قنون بناۓ جیہڑے انسانی رہتل دی نیو نیں۔ انساناں چ روپ تے سوہنے پن نوں پسند کرن دی کہچ ہے تے اس نوں دسن لئی اوہ موسیقی ادب تے مورتاں نوں ورتدے نیں۔

انسان اپنے آس پاس دی دنیا نوں جانن تے اس تے اپنا اثر پان تے وکھرے دسدے نیں۔ اوہ کوشش کردے نیں جے فطرت دیاں کماں نوں سائنس، فلاسفی، مائیتھالوجی تے مزہب نال سمجن تے ورتن ۔ انسان دے فطری کھوجی پن نے اودے کولوں ودھیا اوزار بنواۓ تے نویں گر ٹورے۔