ایشیا
ایشیا دنیا دے ست براعظماں وچوں اک سب توں وڈا تے زیادہ آبادی والا براعظم اے۔ ایہ زمین دے کل رقبے دا 8.6 فیصد، کل بری علاقے دا 29.4 فیصد تے کل آبادی دے 60 فیصد حصے دا حامل اے۔ ایتھے اُتے دنیا دی نصف توں زیادہ آبادی آباد اے
.svg) | |
| رقبہ | 44,579,000 کلومیٹر2 (17,212,000 مربع میل)[۱] |
|---|---|
| آبادی | 4,164,252,000 (اول)[۲] |
| کثافت آبادی | 87/km2 (225/sq mi) |
| لقب آبادی | ایشیائی |
| ملکاں | 48 اقوام متحدہ اراکین 6 ہور ریاستاں (دیس لسٹ) |
| زیر نگین علاقے | |
| غیر تسلیم شدہ علاقے | |
| زباناں | ایشیا دیاں بولیاں |
| منطقۂ وقت | متناسق عالمی وقت+02:00 to متناسق عالمی وقت+12:00 |
| جالبین بلند ترین اسمِ ساحہ | Asia. |
| وڈے شہر | لسٹ ایشیاء دے میٹروپولیٹن علاقہ جات شہر |
ایشیا روايتی طور اُتے یوریشیا دا حصہ اے جس دا مغربی حصہ یورپ اے۔ ایشیا نہر سوئز دے مشرق، کوہ یورال دے مشرق تے کوہ قفقاز،یعنی ہمالیہ قراقرم تے کوہ ہندوکش بحیرہ قزوین تے بحیرہ اسود دے جنوب وچ واقع اے۔
قرون وسطیٰ توں پہلے یورپی ایشیا نوں براعظم نئيں سمجھدے سن اُتے قرون وسطیٰ وچ یورپ دی نشاۃ ثانیہ دے وقت تن براعظماں دا نظریہ ختم ہوئے گیا تے ایشیا نوں بطور براعظم تسلیم کر ليا گیا۔ افریقہ تے ایشیا دے درمیان سوئز تے بحیرہ قلزم نوں سرحد قرار دتا گیا جدوں کہ یورپ تے ایشیا دے درمیان سرحد درہ دانیال، بحیرہ مرمرہ، باسفورس، بحیرہ احمر، کوہ قفقاز، بحیرہ قزوین، دریائے یورال تے کوہ یورال توں بحیرہ کارہ تک پہنچکی اے۔
عام طور اُتے ماہر ارضیات و طبعی جغرافیہ دان ایشیا تے یورپ نوں وکھ براعظم تصور نئيں کردے تے اک ہی عظیم قطعہ زمین دا حصہ قرار دیندے نيں۔
جغرافیہ وچ دو مکتب فکر نيں اک تاریخی حوالے دے تحت یورپ تے ایشیا نوں وکھ براعظم قرار دیندا اے جدوں کہ دوسرا یورپ دے لئی براعظم تے ایشیا دے لئی خطے دا لفظ استعمال کردا اے۔ استوں علاوہ ایہ تنازع ایشیا بحرالکاہل خطے اُتے وی کھڑا ہُندا اے جتھے موجود جزیرے وچوں چند براعظم آسٹریلیا دا حصہ منے جاندے نيں جدوں کہ چند ایشیا وچ تسلیم کیتے جاندے نيں اس لئی ایشیا دی حدود دا درست تعین کرنا مشکل ہوئے جاندا اے ۔
ایشیا دنیا دا اک براعظم اے جیہڑا لوک گݨتی تے رقبے دے حساب نال سبھ توں وڈا براعظم اے ۔ ایہ زمین دے چڑھدے تے اتلے انگ وچ اے تے ایہنے زمین دا %8.6 حصہ (یا %29.9 سکا تھاں) گھیریا ہویا اے ۔ 4 ارب دے لگ بھگ لوک گݨتی نال ایتھے دنیا دے ٪60 لوک وسدے نیں تے 20ویں صدی وچ ایتھے دی لوک گݨتی چار گݨا ودھ گئی ۔
ایشیا یوریشیا دے زمینی حضے دا اک انگ اے جیہدے لیہندے پاسے ول یورپ اے ۔ ایشیا نہر سوئز دے چڑھدے پاسے ، یورال پہاڑ دے چڑھدے پاسے تے قفقاز ، کالا سمندر تے کیسپیئن سمندر دے لمے پاسے آ ۔ ایہنوں چڑھدے پاسے پیسفک ساگر نے لمے پاسے اِنڈک ساگر تے اُبھے پاسے آرکٹک ساگر نے گھیریا ہویا اے ۔
ناںلکھو
ایشیا یونانی بولی دا لفظ اے ۔ ایہنوں پہلی واری ہیروڈوٹس نے اناطولیا لئی ورتیا سی ۔
ایشیا دے خِطےلکھو
ایشیا نوں 6 خطےآں وچ ونڈیا جاندا اے ۔
جغرافیائی خصوصیاتلکھو
ایشیا دنیا دا سب توں وڈا بر اعظم اے۔ جتھے دنیا دا سب توں اُچا، سب توں نیچا تے سب توں سرد ترین مقام پایا جاندا اے (ماؤنٹ ایورسٹ دنیا دی بلند ترین چوٹی، مغرب دی جانب بحیرہ مردار سطح سمندر توں سب توں نچلا مقام تے شمالی سائبیریا دے تھاںواں )۔ ایشیا وچ کِسے وی براعظم توں زیادہ افراد رہائش پزیر نيں جنہاں وچوں اک اعشاریہ دو ارب آبادی چین تے 94 کروڑ بھارت وچ آباد اے۔
براعظم دا شمالی حصہ قدیم پہاڑاں تے سطح ہائے مرتفع اُتے مشتمل اے جدوں کہ وسطی علاقہ کوہ ہمالیہ تے سطح مرتفع تبت نے گھیرا ہويا اے۔ ہمالیہ دنیا دے ہور پہاڑی سلسلےآں دی نسبت زیادہ قدیم نئيں تے ہن وی ایہ اونچائی دی جانب رواں اے۔ ایہ سلسلہ تب تشکیل پایا جدوں برصغیر ایشیا توں ٹکرایا۔
جنوب مشرقی ایشیا وچ ہزاراں جزیرے نيں جتھے آتش فشاناں دا پھٹنا تے زلزلے آنے روز دا معمول نيں۔ انہاں جزیرے وچ کئی جزیرے آتش فشاناں اُتے واقع نيں۔ انہاں زلزلےآں وچ سب توں زیادہ خوفناک دسمبر 2005ء وچ بحر ہند وچ آنے والا زیر آب زلزلہ سی جس توں پیدا ہونے والی لہراں "سونامی" نے بحر ہند دے گرد بسنے والے ملکاں دے لکھاں نفوس نگل لئی۔
جنوب مشرقی ایشیا وچ منطقہ حارہ دے جنگلات وی وڈی تعداد وچ واقع نيں خصوصاً تھائی لینڈ، بورنیو دے جزیرے، سلاویسی، جاوا تے سماٹرا دے جنگلات مشہور نيں۔
ایشیا وچ دنیا دے کئی مشہور صحرا وی واقع نيں جنہاں وچ صحرائے عرب (ربع الخالی)، صحرائے شام، دشت کویر، دشت لوط، تھر، تھل، کراکم، ٹکلا مکان، گوبی دنیا دے عظیم صحراواں وچ شمار ہُندے نيں۔
ایشیا وچ دنیا دے کئی وڈی دریا وی واقع نيں جنہاں وچ دریائے زرد، یانگزے، سندھ، گنگا، جمنا، برہم پترا، اراوندی، میکانگ، فرات، دجلہ، جیحاں، سیحاں، ارتش، اوب، لینا دنیا دے عظیم دریاواں وچوں نيں۔
جھیلاں وچ جھیل قزوین جسنوں اس دے عظیم حجم دے باعث بحیرہ قزوین وی کہیا جاندا اے، دنیا دی سب توں وڈی جھیل اے۔ استوں علاوہ جھیل ارال (بحیرہ ارال)، جھیل بالکش، جھیل بیکال، جھیل وان، جھیل ارمیہ دنیا بھر وچ جانی جاندیاں نيں۔
جزیرہ سماٹرا، بورنیو تے نیو گنی دنیا دے وڈے جزیرے وچ شمار ہُندے نيں جدوں کہ دنیا دے وڈے جزیرہ نما اناطولیہ تے عرب وی ایتھے واقع نيں۔
سیاسی خصوصیاتلکھو
ایشیا مختلف تہذیباں دا مسکن اے، ایتھے دی زمین، لوکاں تے روایتاں وچ وڈا تنوع پایا جاندا اے۔ سوویت یونین دے ٹوٹنے توں ایتھے قازقستان,تاجکستان، ترکمانستان اور|کرغزستان]] دی نويں ریاستاں وجود وچ آئیاں ۔ جنوب مغرب دے بیشتر ملکاں دے عوام مسلمان نيں لیکن قومیت تے مسالک دی بنیاداں اُتے تقسیم نيں۔ بھارت دنیا دی سب توں وڈی جمہوریت اے جدوں کہ چین دنیا دی تیزی توں ابھرتی ہوئی معاشی و عسکری قوت اے۔
آبادی دی خصوصیاتلکھو
براعظم دی بیشتر آبادی عظیم دریاواں دے کنارےآں اُتے آباد اے جس دی وجہ ایتھے دی بیشتر آبادی دا ذریعۂ معاش زراعت ہونا اے۔ گنگا، سندھ، برہم پتر، زرد، یانگزے تے ہور دریاواں دے ارد گرد دے علاقے انتہائی گنجان آباد نيں۔ دوسری جانب معدنی دولت دے حصول دے لئی لوک ایداں دے علاقےآں وچ وی رہائش پزیر نيں جتھے آبادی بوہت گھٹ اے مثلاً تیل دی تلاش دے لئی عرب دے صحرا تے سائبیریا دے سرد میدان۔
براعظم ایشیا دے صحرا تے پہاڑی علاقے تقریباً غیر آباد نيں خصوصاً روس وچ کثافت آبادی بوہت گھٹ اے۔ جاپان تے بھارت دنیا دے گنجان آباد ترین علاقےآں وچوں اک نيں۔ چین دنیا وچ سب توں زیادہ آبادی والا ملک اے تے دنیا بھر دی آبادی دا تقریباً 20 فیصد چین وچ رہندا اے جدوں کہ بھارت وچ وی آبادی وچ بہت تیزی توں وادھا ہوئے رہیا اے تے اوہ جلد چین نوں پِچھے چھڈ دے گا۔
جتھے ایتھے دی تہذیباں دی تنوع وچ پایا جاندا اے اوتھے عوام دے معیار زندگی وچ وی بہت زیادہ تفریق پائی جاندی اے۔ اک طرف جاپان تے مشرقی وسطیٰ دی خلیجی ریاستاں دے عوام طرز زندگی دے اعلیٰ معیار اپنائے ہوئے نيں اوتھے دنیا دے چند غریب ترین ملکاں وی ایشیا وچ ہی پائے جاندے نيں جنہاں وچ شمالی کوریا، بنگلہ دیش، افغانستان تے لاؤس قابل ذکر نيں۔ ایشیا دی غریب ملکاں دی معیشت نوں خانہ جنگیاں، قحط، سیلاب، قدرتی آفات تے زراعت دے لئی جدید طریقۂ کار اختیار نہ کرنے دے باعث شدید مشکلات دا سامنا اے۔
|
| |
| تھاں | 44,579,000 مربع کلومیٹر |
| لوک گݨتی | 3,879,000,000 |
| سنگھݨا | 89/مربع کلومیٹر |
| دیس | 47 |
| بولیاں | |
| دیس دا ناں تے جھنڈا |
تھاں |
لوک گݨتی |
سنگھݨا |
راجگڑھ |
|---|---|---|---|---|
| وچکارلا ایشیا: | ||||
 · قازقستان
|
2,724,927 | 15,666,533 | 5.7 | نور سلطان |
 · کرغیزستان
|
198,500 | 5,356,869 | 24.3 | بشکیک |
 · تاجکستان
|
143,100 | 7,211,884 | 47.0 | دوشنبے |
 · ترکمانستان
|
488,100 | 5,179,573 | 9.6 | اشک آباد |
 · ازبکستان
|
447,400 | 28,268,441 | 57.1 | تاشقند |
| چڑھدا ایشیا: | ||||
 · چین
|
9,584,492 | 1,322,044,605 | 134.0 | بیجنگ |
 · ہانگ کانگ
|
1,092 | 7,008,300 | 6,417.9 | — |
 · مکاؤ
|
25 | 460,823 | 18,473.3 | — |
 · جپان
|
377,835 | 127,288,628 | 336.1 | ٹوکیو |
 · تائیوان
|
35,980 | 22,920,946 | 626.7 | تائے پی |
 · اتلا کوریا
|
120,540 | 23,479,095 | 184.4 | پیانگ یانگ |
 · دکھنی کوریا
|
98,480 | 49,232,844 | 490.7 | سیول |
 · منگولیا
|
1,565,000 | 2,996,082 | 1.7 | اولان باتور |
| ابھا ایشیا: | ||||
 · روس
|
17,075,400 | 142,200,000 | 26.8 | ماسکو |
| لموچی چڑھدا ایشیا: | ||||
 · برونائی
|
5,770 | 381,371 | 66.1 | بندر سری بیگوان |
 · میانمر
|
676,578 | 47,758,224 | 70.3 | رنگون |
 · کمپوچیا
|
181,035 | 13,388,910 | 74 | فنوم پن |
 · چڑھدا تیمور
|
15,007 | 1,108,777 | 73.8 | دلی |
 · انڈونیشیا
|
1,919,440 | 230,512,000 | 120.1 | جکارتا |
 · لاؤس
|
236,800 | 6,677,534 | 28.2 | وینتیان |
 · ملائشیا
|
329,847 | 27,780,000 | 84.2 | کوالالمپور |
 · فلپائن
|
300,000 | 92,681,453 | 308.9 | منیلا |
 · سنگاپور
|
704 | 4,608,167 | 6,545.7 | سنگاپور |
 · تھائی لینڈ
|
514,000 | 65,493,298 | 127.4 | بنکاک |
 · ویتنام
|
331,690 | 86,116,559 | 259.6 | ہنوئی |
| لما ایشیا: | ||||
 · افغانستان
|
647,500 | 32,738,775 | 42.9 | کابل |
 · بنگلا دیش
|
147,570 | 153,546,901 | 1040.5 | ڈھاکہ |
 · بھوٹان
|
38,394 | 682,321 | 17.8 | ٹھمپھو |
 · ھندستان
|
3,287,263 | 1,147,995,226 | 349.2 | نئی دلی |
 · مالدیپ
|
300 | 379,174 | 1,263.3 | مالے |
 · نیپال
|
147,181 | 29,519,114 | 200.5 | کھٹمنڈو |
 · پاکستان
|
803,940 | 167,762,049 | 208.7 | اسلام آباد |
 · سری لنکا
|
65,610 | 21,128,773 | 322.0 | کولمبو |
| لہندا ایشیا: | ||||
 · آرمینیا
|
29,800 | 2,968,586 | 111.7 | یریوان |
 · آذربائیجان
|
46,870 | 3,845,127 | 82.0 | باکو |
 · بحرین
|
665 | 718,306 | 987.1 | مناما |
 · قبرص
|
9,250 | 792,604 | 83.9 | نیکوسیا |
 · جارجیا
|
20,460 | 4,630,841 | 99.3 | تبلیسی |
 · عراق
|
437,072 | 28,221,181 | 54.9 | بغداد |
 · ایران
|
1,648,195 | 70,472,846 | 42.8 | تہران |
 · اسرائیل
|
20,770 | 7,112,359 | 290.3 | تل ابیب |
 · اردن
|
92,300 | 6,198,677 | 57.5 | عمان |
 · کویت
|
17,820 | 2,596,561 | 118.5 | کویت شہر |
 · لبنان
|
10,452 | 3,971,941 | 353.6 | بیروت |
 · عمان
|
212,460 | 3,311,640 | 12.8 | مسقط |
 · فلسطین
|
6,257 | 4,277,000 | 683.5 | رملہ |
 · قطر
|
11,437 | 928,635 | 69.4 | دوحا |
 · سعودی عرب
|
1,960,582 | 23,513,330 | 12.0 | ریاض |
.svg){kind=small} · شام
|
185,180 | 19,747,586 | 92.6 | دمشق |
 · ترکی
|
756,768 | 71,892,807 | 76.5 | انکرا |
 · متحدہ عرب امارات
|
82,880 | 4,621,399 | 29.5 | ابو ظہبی |
 · یمن
|
527,970 | 23,013,376 | 35.4 | صنعا |
| سارے رلا کے | 43,810,582 | 4,162,966,086 | 89.07 | |
معاشی خصوصیاتلکھو
| آبادی: | 3,958,768,100 (2006ء اندازہً) | |
| جی ڈی پی (پی پی پی): | 18.077 ٹریلین امریکی ڈالرز | |
| جی ڈی پی (کرنسی): | 8.782 ٹریلین ڈالرز | |
| جی ڈی پی فی کس (پی پی پی): | 4,518 ڈالرز | |
| جی ڈی پی فی کس (کرنسی) | 2,143 ڈالرز | |
| لکھ پتی Millionaires | 2.0 ملین (0.05%) | |
| بیشتر اعداد و شمار اقوام متحدہ دے ترقیاتی پروگرام 2002ء توں حاصل کیتے گئے نيں، چند اعداد و شمار وچ معلومات دے کمی دے باعث مختلف ملکاں نوں خارج کر دتا گیا اے | ||
ایشیا دی بیشتر آبادی دا ذریعۂ معاش زراعت اے تے چند ملکاں وچ تاں صنعتاں بہت ہی کم نيں۔ مشرقی چین تے روس وچ بھاری صنعتاں قائم نيں لیکن سب توں صنعتی پیداوار دے لحاظ توں جاپان سرلسٹ اے۔ جاپان برقی و جدید ٹیکنالوجی دی صنعت وچ عالمی قائد سمجھیا جاندا اے جدوں کہ تائیوان، جنوبی کوریا تے سنگاپور وی برقی مصنوعات تیار کردے نيں۔ حالیہ سالاں وچ تائیوان تے ملائیشیا دی معیشتاں نے وڈی ترقی دی اے تے انہاں نوں "ایشین ٹائیگر" کہیا جاندا اے۔
ایشیا دی زمین دا بیشتر حصہ بانجھ مٹی یا سخت یا خشک موسم دے باعث ناقابل کاشت اے جداں سطح مرتفع تبت، سائبیریا تے جزیرہ نما عرب دا بیشتر حصہ کاشت دے قابل نئيں۔ براعظم دی سب توں زیادہ زرخیز زمیناں چین، ہندوستان تے پاکستان وچ دریاواں دے نال نال واقع نيں جتھے چاول کاشت کیتے جاندے نيں۔ اس دے علاوہ نقد فصلاں وی کاشت دی جاندیاں نيں جداں جنوب مغربی ایشیا وچ کھجوراں، جنوب مشرقی ایشیا وچ ربڑ، بھارت، چین تے سری لنکا وچ چائے تے جنوب مشرقی ایشیا دے جزیرے وچ ناریل۔ کھجوراں جزیرہ نما عرب تے ملحقہ علاقےآں دی اہم نقد فصل اے جتھے ایہ زمانۂ قدیم توں کاشت ہُندی اے۔
ایشیا دے خطےلکھو
شمالی ایشیا
وسط ایشیا
جنوب مغربی ایشیا
جنوبی ایشیا
مشرقی ایشیا
جنوب مشرقی ایشیا
| ملک دا ناں مع پرچم | رقبہ (مربع کلومیٹر) | آبادی بمطابق یکم جولائی 2018ء | آبادی کثافت فی مربع کلومیٹر | راجگڑھ | |
|---|---|---|---|---|---|
| وسط ایشیا: | |||||
| قازقستان
|
2,346,927 | 13,472,593 | 5.7 | استانا | |
| کرغزستان
|
198,500 | 4,822,166 | 24.3 | بشکک | |
| تاجکستان
|
143,100 | 6,719,567 | 47.0 | دوشنبے | |
| ترکمانستان
|
488,100 | 4,688,963 | 9.6 | اشک آباد | |
| ازبکستان
|
447,400 | 25,563,441 | 57.1 | تاشقند | |
| مشرقی ایشیا: | |||||
| عوامی جمہوریہ چین
|
9,584,492 | 1,384,303,705 | 134.0 | بیجنگ | |
| ہانگ کانگ
|
1,092 | 7,303,334 | 6,688.0 | چین دے زير انتظام | — |
| جاپان
|
377,835 | 126,974,628 | 336.1 | ٹوکیو | |
| مکاؤ
|
25 | 461,833 | 18,473.3 | چین دے زير انتظام | — |
| منگولیا
|
1,565,000 | 2,694,432 | 1.7 | یولان باتار | |
| شمالی کوریا
|
120,540 | 22,224,195 | 184.4 | پیانگ یانگ | |
| جنوبی کوریا
|
98,480 | 48,324,000 | 490.7 | سیول | |
| تائیوان
|
35,980 | 22,548,009 | 626.7 | تائی پے | |
| جنوب مشرقی ایشیا: | |||||
| برونائی
|
5,770 | 350,898 | 60.8 | بندری سری بیگوان | |
| کمبوڈیا
|
181,040 | 12,775,324 | 70.6 | نوم پنہہ | |
| انڈونیشیا
|
1,419,588 | 227,026,560 | 159.9 | جکارتہ | |
| لاؤس
|
236,800 | 5,777,180 | 24.4 | وینتیان | |
| ملائیشیا
|
329,750 | 22,662,365 | 68.7 | کوالالمپور | |
| میانمار یا برما
|
678,500 | 42,238,224 | 62.3 | نیپیداو | |
| فلپائن
|
300,000 | 84,525,639 | 281.8 | منیلا | |
| سنگاپور
|
693 | 4,452,732 | 6,425.3 | سنگاپور | |
| تھائی لینڈ
|
514,000 | 62,354,402 | 121.3 | بینکاک | |
| ویت نام
|
329,560 | 81,098,416 | 246.1 | ہنوئی | |
| جنوبی ایشیا: | |||||
| افغانستان
|
647,500 | 27,755,775 | 42.9 | کابل | |
| بنگلہ دیش
|
144,000 | 133,376,684 | 926.2 | ڈھاکہ | |
| بھوٹان
|
47,000 | 2,094,176 | 44.6 | تھمپو | |
| بھارت
|
3,287,590 | 1,045,845,226 | 318.2 | نويں دہلی | |
| مالدیپ
|
300 | 320,165 | 1,067.2 | مالے | |
| نیپال
|
140,800 | 25,873,917 | 183.8 | کھٹمنڈو | |
| پاکستان
|
803,940 | 201,663,429 | 250.8 | اسلام آباد | |
| سری لنکا
|
65,610 | 19,576,783 | 298.4 | کولمبو | |
| مغربی ایشیا: | |||||
| بحرین
|
665 | 656,397 | 987.1 | منامہ | |
| غزہ
|
363 | 1,203,591 | 3,315.7 | غزہ | |
| ایران
|
1,648,000 | 68,467,413 | 42 | تہران | |
| عراق
|
437,072 | 24,001,816 | 54.9 | بغداد | |
| اسرائیل
|
20,770 | 6,029,529 | 290.3 | یروشلم | |
| اردن
|
92,300 | 5,307,470 | 57.5 | عمان | |
| کویت
|
17,820 | 2,111,561 | 118.5 | کویت شہر | |
| لبنان
|
10,400 | 3,677,780 | 353.6 | بیروت | |
| اومان
|
212,460 | 2,713,462 | 12.8 | مسقط | |
| قطر
|
11,437 | 793,341 | 69.4 | دوحہ | |
| سعودی عرب
|
1,960,582 | 23,513,330 | 12.0 | ریاض | |
 شام
|
185,180 | 17,155,814 | 92.6 | دمشق | |
| متحدہ عرب امارات
|
82,880 | 2,445,989 | 29.5 | ابو ظہبی | |
| مغربی کنارہ
|
5,860 | 2,303,660 | 393.1 | — | |
| یمن
|
527,970 | 18,701,257 | 35.4 | صنعاء | |
| کل | 43,810,582 | 3,902,404,193 | 86.8 | ||
ہور ویکھولکھو
دوسرے براعظم
- ایشیا ،
- یورپ ،
- افریقا ،
- انٹارکٹیکا ،
- آسٹریلیا ،
- شمالی امریکا اور
- جنوبی امریکا
حوالےلکھو
- ↑ (2006) National Geographic Family Reference Atlas of the World. Washington, D.C.: National Geographic Society (U.S.), 264.
- ↑ "Continents of the World". The List. Worldatlas.com. https://web.archive.org/web/20110722181955/http://www.worldatlas.com/geoquiz/thelist.htm. Retrieved on 25 July 2011.
- ↑ "United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49)". United Nations Statistics Division. 6 May 2015. http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm. Retrieved on 2010-07-24.
· شمالی امریکہ · اوشیانا · ایشیاء · یورپ · افریقہ · دکھنی امریکہ · انٹارکٹکا
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ایشیا |
اُبھا امریکا · اوشیانا · ایشیا · افریقا · انٹارکٹکا · لما امریکا · یورپ
آذربائیجان · افغانستان · اردن · ابھیچی کوریا · اسرائیل · ازبکستان · ایران · انڈونیشیا · برونائی · پاکستان · بھارت · نیپال · بھوٹان · بنگلا دیش · سری لنکا · ترکی · تائیوان · شام · لبنان · عراق · کویت · قطر · بحرین · سعودی عرب · یمن · عمان · فلسطین · قازقستان · تاجکستان · ترکمانستان · چین · جپان · منگولیا · لموچی کوریا · ویتنام · میانمر · کمپوچیا · لاؤس · ملائشیا · سنگاپور · مالدیپ · متحدہ عرب امارات · تھائی لینڈ · فلپائن · کرغیزستان
باہرلے جوڑلکھو
| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ایشیا |