نیو گنی

نیو گنی
مقام
متناسقات	5°S 140°E
مجموعۂ جزیرے	آسٹریلیا
رقبہ (كم²)	785753 مربع کلومیٹر
حکومت
ملک	انڈونیشیا پاپوانیوگنی
کل آبادی	11300000
[مکمل اسکرین پر]

نیو گنی (انگریزی: New Guinea) گرین لینڈ دے بعد دنیا دا دوسرا سب تاں وڈا جزیرہ اے جو 7 لاکھ 86 ہزار مربع کلومیٹر دا رقبہ رکھدا اے تے بحر الکاہل دے جنوب مغرب وچ مجموعہ الجزائر مالے وچ واقع اے۔ ارضیاتی طور تے ایہ آسٹریلیا دا حصہ اے لیکن آخری برفانی عہد دے بعد آسٹریلیا تے اس دے درمیان آبنائے ٹورس حائل ہو گئی تے ہن دوناں دے درمیان کوئی زمینی رابطہ نہیں اے۔ سیاسی طور تے اس جزیرے دا مشرقی نصف علاقہ پاپوا نیو گنی دی حیثیت توں آزاد ملک اے جبکہ بقایہ مغربی حصہ انڈونیشیا وچ شامل اے جتھے پاپوا تے مغربی پاپوا دے نام تاں دو صوبے قائم نیں۔ جزیرے دی آبادی صرف 75 لاکھ اے یعنی فی مربع کلومیٹر صرف 8 افراد ۔

ارضیاتی طور تے آسٹریلیا دا حصہ ہونے دے باوجود نیو گنی دا ماحول آسٹریلیا تاں بالکل مختلف اے۔ آسٹریلیا زیادہ خشک تے بنجر اے جبکہ پہاڑ وی بہت کم نیں جبکہ نیو گنی نہ صرف زیادہ بارشاں دا حامل علاقہ اے بلکہ ایتھے آتش فشاں پہاڑ وی بڑی تعداد وچ موجود نیں۔ جزیرے دا سب توں بلند مقام پنچاک جایا دی چوٹی اے جو 4884 میٹر (16 ہزار 23 فٹ) بلند اے۔

جزیرے دے شمال وچ بحر الکاہل، جنوب وچ خلیج پاپوا تے آبنائے ٹورس، جنوب مشرق وچ بحیرہ کورل، مشرق وچ بحیرہ سلیمان، شمال مشرق وچ بحیرہ بیادگار تے جنوب مغرب وچ بحیرہ آرافورا اے۔ مشرق وچ جزائر ملوک دے علاوہ انڈونیشیا دے دیگر جزائرواقع نیں۔

گو کہ اس جزیرے تے انساناں دی موجودگی کم از کم 40 ہزار سال تاں اے لیکن جدید عہد وچ اسناں پہلی بار 16 ویں صدی وچ ہسپانوی جہاز راناں نے دریافت کیتا تے اسناں نیو گنی دا نام دتا۔ مغربی حصہ ولندیزیاں دے زیر قبضہ شرق الہند دی نو آبادی دا حصہ سی جبکہ جرمناں نے پہلی جنگ عظیم تاں قبل نو آبادیاتی قوت بنن دی کوششاں دے دوران مشرقی حصے دے شمالی علاقیاں تے قبضہ کیتا سی تے اسنوں جرمن نیو گنی دا نام دتا سی جبکہ مشرقی حصے دا جنوبی علاقہ برطانیہ دے زیر نگیں رہیا۔ ہسپانوی تے پرتگیزی جہاز ران ایتھے جزائر مصالحہ توں آئے سن تے اسنوں پاپوا دا نام دتا البتہ 1545ء دے بعد توں مغرب وچ اسنوں نیو گنی کہا جان لگا کیونکہ ایتھے دے مقامی افراد دی شکل و صورت افریقہ دے خطے گنی نال بہت ملتی جلتی سی۔ انڈونیشیا وچ اسنوں اریان دے نام نال جانیا جاندا سی جبکہ مشرقی حصے دا نام ہی اریان جایا صوبہ سی۔ ایہ نام 2001ء تک زیر استعمال رہیا جدوں جزیرے تے صوبے دے لئی ایک وار فیر پاپوا استعمال کیتا گیا۔

معاہدہ ورسائی دے بعد جمعیت اقوام دی جانب توں شمالی علاقہ آسٹریلیا نوں دے دتا گیا جو خود اس وقت برطانوی عملداری وچ سی۔ مشرقی حصے نوں 1975ء وچ آسٹریلیا توں آزادی ملی۔ مغربی پاپوا نے 1961ء وچ ولندیزیاں توں آزادی حاصل کیتی تے انڈونیشیا دا حصہ بنا۔

اپنے جنگلات دے باعث ایہ علاقہ زبردست حیاتی تنوع دا حامل اے تے دنیا بھر وچ موجود کل حیوانی و نباتی اصناف وچوں 5 توں 10 فیصد دا حامل اے۔ زیادہ تر اصناف ایسیاں نیں جو صرف نیو گنی ہی وچ پائیاں جاندیاں نیں، تے ہزاراں دے بارے وچ سائنس نوں حالے تک علم نہیں، جنہاں وچ ممکنہ طور تے کیڑےآں دی 2 لکھ توں ودھ اقسام، 11 ہزار توں 20 ہزار پودےآں دیاں قسماں 650 توں ودھ پرندےآں دیاں قسماں شامل نیں۔

1998ء واں 2008ء دے دوران قدرتی وسائل دا تحفظ کرنے والے ماہرین نے نیو گنی وچ 1060 نئی اصناف دریافت کیتیاں جنہاں وچ 218 قسم دے پودے، 43 رینگن والے جانور، 12 ممالیہ، 580 غیر فقاری، 134 جل تھلیل، 2 پرندےآں تے 71 مچھلیاں دیاں قسماں شامل نیں۔