لبنان
لبنان | |
---|---|
پرچم | نشان |
شعار | |
ترانہ: لبنانی قومی ترانہ | |
زمین و آبادی | |
متناسقات | 33°50′00″N 35°46′00″E / 33.833333°N 35.766667°E [۱] |
بلند مقام | قرنات السودہ (3088 میٹر ) |
پست مقام | بحیرہ روم (0 میٹر ) |
رقبہ | 10452 مربع کلومیٹر |
دارالحکومت | بیروت |
سرکاری زبان | عربی [۲] |
آبادی | 6100075 (۲۰۱۸)[۳] |
| 2814124 (۲۰۱۹)[۴] |
| 2967783 (۲۰۱۹)[۴] |
حکمران | |
طرز حکمرانی | پارلیمانی جمہوریہ |
سربراہ حکومت | نجیب میقاتی (۱۰ ستمبر ۲۰۲۱–) |
قیام اور اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | ۲۲ نومبر ۱۹۴۳ |
عمر کی حدبندیاں | |
شادی کی کم از کم عمر | 18 years old ، 17 years old |
شرح بے روزگاری | 6 percent (۲۰۱۴)[۵] |
دیگر اعداد و شمار | |
کرنسی | لبنانی پاؤنڈ |
منطقۂ وقت | 00 (standard time ) متناسق عالمی وقت+03:00 (روشنی بچاؤ ویلہ ) |
ٹریفک سمت | دائیں [۶] |
ڈومین نیم | .lb |
آیزو 3166-1 الفا-2 | LB |
بین الاقوامی فون کوڈ | +961 |
ترمیم |
لبنان (عربی: لُبْنَان Lubnān), سرکاری ناں لبنانی جمہوریہ (عربی: الْجُمْهُورِيَّة اللُّبْنَانِيَّة al-Jumhūriyya l-Lubnāniyya) لہندا ایشیا وچ مشرقی بحیرہ روم دا اک اہم عرب ملک اے۔ ایہ بحیرہ روم دے مشرقی کنارے اُتے اک چھوٹا جہا ملک اے جو زیادہ تر پہاڑی علاقے اُتے مشتمل اے۔ اس دے شمال تے مشرق وچ شام، جنوب وچ اسرائیل تے مغرب وچ بحیرہ روم واقع اے۔ ایہ خوبصورت ملک اپنے خوشبودار سیباں، دیودار دے قدیم درختاں تے زیتون دے باغات دے لئی مشہور اے۔ اس دے جھنڈے اُتے وی دیودار دا درخت بنیا ہویا اے جو لبنان دا قومی نشان وی اے۔ لبنان اک مسلم اکثریتی ملک اے مگر مسیحی دولت تے اقتدار اُتے قابض نيں جو لبنان دی خانہ جنگی دی اک بنیادی وجہ اے۔ 1932 دے بعد مردم شماری وی نئيں ہونے دتی گئی جس دے بعد ممکنہ طور اُتے مسلماناں نوں اقتدار وچ زیادہ حصہ مل سکدا اے۔ 1975 دی خانہ جنگی توں پہلے لبنان نوں مشرق وسطیٰ دا پیرس تے مشرق وسطیٰ دا سوئٹزرلینڈ کہیا جاندا سی۔ اس وقت لبنان دی بینکاری تے سیاحت اپنے عروج اُتے سی۔
لبنان لہندے ایشیاء دا اک دیس اے۔ ایس دا راجگڑھ بیروت اے۔
جغرافیہ
سودھولبنان دی تھاں 10,452 مربع کلومیٹر اے۔لبنان دے اتر تے چڑدے ول (375 کلومیٹر لمبا باڈر) شام، دکھن وچ (79 کلومیٹر لمبا باڈر) اسرائیل نل اک۔ لبنان دے لیندے ول رومی سمندر اے۔ ماؤنٹ ہرمن لبنان دی سب توں اوچی چوٹی اے۔ ایس وچ 16 دریا نیں تے سارے رومی سمندر چ جا ڈگدے نیں۔
تریخ
سودھولبنان دا تقریباً تمام علاقہ ساحل سمندر توں بہت نیڑے اے تے تریخ توں پہلے توں آباد رہیا اے۔ اس دی تریخ بجا طور اُتے انسانی تریخ کہلائی جا سکدی اے۔ انسان دے لکھنے دا آغاز ایتھے توں ہويا۔ پہلے پہل جہاز رانی وی انہاں نے شروع کيتی۔ لبنان دے پہلے دور دے لوک فنیقی کہلاندے نيں تے ایہی فنیقی سن جنہاں نے حروف ایجاد کیتے۔ انہاں نوں سامی وی کہیا جاندا اے۔ ایتھے بے شمار انبیا مبعوث ہوئے۔ کئی تہذیباں نے جنم لیا۔ پچھلے کچھ سالاں وچ بیروت دی تعمیر نو دے دوران جتھے وی کھدائی کيتی جاندی سی، کسی قدیم رہتل دے آثار برامد ہوئے جاندے سن ۔ قدیم تہذیباں دے آثار بیروت، صیدا، بعلبک، صور تے تریپولی توں ملدے نيں۔ 3000 سال پہلے فنیقی اپنے عروج اُتے سن جو اعلیٰ درجے دے جہاز ران تے تاجر سن ۔ انہاں نے حروف دا استعمال شروع کيتا جس دے حروف تہجی سن ۔ انہاں دی تجارت اسیریا تے بابل دے نال سی۔ مگر تعلقات اچھے نہ سن تے کئی دفعہ جنگ کيتی نوبت وی آندی سی۔ اس علاقے نوں فارس والےآں نے کئی مرتبہ فتح کيتا۔ سکندر اعظم دی فوجاں نے اسنوں تاراج کيتا۔ پہلی صدی عیسوی وچ رومن افواج انہاں اُتے چڑھ دوڑاں۔ مسلماناں نے وی انہاں نوں فتح کيتا۔ جدید دور وچ فرانس نے اس اُتے قبضہ کيتا مگر ایہ مکمل طور اُتے کسی دے قابو نئيں آئے لیکن انہاں نے انہاں تمام تہذیباں توں بہت کچھ حاصل کيتا۔ ايسے کیتے اج لبنان اک ایسا ملک اے جس وچ آپ مختلف نسلاں تے مذاہب دے لوک دیکھ سکدے نيں۔ ایہ ملک ایشیا دے آخری سرے اُتے یورپ دے نیڑے واقع اے اس لئی اسنوں اسيں مختلف تہذیباں دا مرقع کہہ سکدے نيں۔ اک گل جو انہاں وچ برقرار اے اوہ انہاں دی آزادی نال محبت تے جنگجو ہونا اے۔
چونکہ ایہ اک دشوار پہاڑی علاقہ سی اس لئی ہر دور وچ اس وچ حکومت وقت دے مخالفین پناہ لیندے سن ۔ کدی مارونی مسیحی ایتھے پناہ لیندے سن تاں کدی دروز لوک اسنوں اپنا گھر قرار دیندے سن تے کدی مسلمان شیعہ اس وچ حکومت وقت توں جان بچانے دے لئی پناہ لیندے سن ۔ عثمانی سلطنت دے دور وچ یورپی اقوام نے اک معاہدہ دے تحت ایتھے تبلیغ دی اجازت لے لی سی جو ترکی خلافت نے دتی سی۔ اس دا نقصان ایہ ہويا کہ ترکی خلافت دے زمانے ہی وچ ایتھے اک آزاد مارونی مسیحی علاقہ قائم ہوئے گیا سی۔ 1120–1697 دے دوران مان خاندان دی حکومت رہی جس نے اسنوں صلیبیاں توں بچائے رکھیا۔ 1697–1842 دے دوران شہاب خاندان دی حکومت سی۔ اس دوران اس علاقے دی تجارت وچ بہت وادھا ہويا۔ خاص طور اُتے ریشم دی تجارت یورپ نال ہُندی سی۔ چونکہ اشیائے تجارت فرانس دی بندرگاہ مارسیلز (ماغسائی) دے راستے ہُندی سی اس لئی آہستہ آہستہ اس علاقے وچ فرانسیسی اثرورسوخ ودھنا شروع ہوئے گیا۔ فرانس تے برطانیہ نے لبنان دے حکمران شہاب خاندان دے خلاف اک طرف تاں ترکی نوں ابھارا تے دوسری طرف لبنان دے مارونی مسیحیاں، دروز تے مسلماناں وچ پھوٹ ڈلوانے دے لئی لبنان وچ دولت خرچ دی حتیٰ کہ لبنان وچ بغاوت تے خانہ جنگی پھوٹ پئی۔ جس دا فائدہ عثمانیاں نے اٹھایا تے لبنان اُتے اپنا اقتدار مکمل طور اُتے قائم کر ليا مگر فرانس دے اثر دے نال نال۔ عثمانیاں نے لبنان نوں مسیحی تے دروز ضلعاں وچ تقسیم کر دتا۔ مگر خانہ جنگی نوں ختم نئيں کيتا جا سکیا جس دی بنیادی وجہ فرانس دی مارونی مسیحیاں دی مسلسل امداد سی۔ پہلی جنگ عظیم دے بعد عثمانی خلافت ختم ہوئے گئی تے لبنان دے پنجاں ضلعے نوں جمعیت الاقوام یا لیگ آف نیشنز (جو بعد وچ اقوام متحدہ بن گئی) نے فرانس نوں سونپ دتا۔ فرانس نے حسب سابق مارونی مسیحیاں نوں ہر معاملہ وچ اگے رکھیا۔ اس وقت لبنان وچ مسلمان ستاون فیصد، مسیحی چالیس فیصد تے دروز تن فیصد سن ۔ اقتدار مسیحیاں نوں سونپنے دے لئی فرانس نے مسیحیاں نوں تاں چالیس فیصد شمار کيتا مگر مسلماناں نوں وکھ وکھ قوم (شیعہ تے سنی) دی حیثیت توں شمار کيتا۔ ایويں مسیحی چالیس فیصد، شیعہ مسلمان تیس فیصد تے سنی مسلمان ستائیس فیصد ٹھیرے۔ ایہ اعداد و شمار 1932 دی مردم شماری دے مطابق نيں جس دے بعد اج تک لبنان وچ کوئی مردم شماری نئيں ہونے دتی گئی کیونجے ہن مسلمان وڈی واضح اکثریت وچ نيں۔ انہاں اعداد و شمار دی بنیاد اُتے فیصلہ ہويا کہ چونکہ مسیحی اکثریت وچ نيں اس لئی صدر مسیحی ہوئے گا۔ یاد رہے کہ لبنان دے قوانین دے مطابق صدر دے پاس ہی اصل طاقت ہُندی اے۔ وزیر اعظم تے سپیکر سنی تے شیعہ مسلمان ہون گے۔ لبنان نے 1943 وچ فرانس توں آزادی حاصل کيتی جس وقت فرانس اُتے جرمنی نے قبضہ کر ليا سی۔[۷]
جغرافیہ تے موسم
سودھولبنان بحیرہ روم دے کنارے واقع مشرق وسطیٰ دا اک ملک اے جس دا زیادہ حصہ سمندر دے کنارے دے نیڑے اے۔ سردیاں وچ درجہ حرارت صفر درجہ سینٹی گریڈ تک ہُندا اے تے بعض اوقات شدید برف باری ہُندی اے تے پہاڑ تے درخت برف توں ڈھک جاندے نيں۔ گرمیاں عام طور اُتے گرم تے خشک ہُندیاں نيں۔ لبنان دا زیادہ علاقہ پہاڑی اے۔ صرف وادی بقاع دا علاقہ میدانی اے جتھے زراعت ہُندی اے۔ اپنے ارد گرد دے ملکاں دی نسبت لبنان وچ بارش دی سالانہ اوسط زیادہ اے جس دی وجہ توں اوہ اک سرسبزوشاداب ملک اے۔ کسی زمانے وچ اوتھے دیودار دے گھنے جنگل سن جو کسی حد تک ہن وی پائے جاندے نيں۔ لبنان وچ بعض درخت پنج ہزار سال پرانے نيں جنہاں نوں اک قومی ورثہ قرار دتا گیا اے۔ لبنان دے جنوب وچ اسرائیل اے جس دے نال لبنانی سرحد 79 کلومیٹر اے تے مشرق تے شمال وچ شام واقع اے جس دے نال لبنانی سرحد 375 کلومیٹر اے۔ ,[۸]
معیشت
سودھولبنان دی سرزمین زراعت دے لئی موزاں اے مگر زراعت اُتے انحصار نئيں کردی۔ افرادی قوت دا صرف 12 فی صد زراعت توں متعلق اے جو خام ملکی پیداوار ( GDP) دا صرف 11.7 فی صد پیدا کردے نيں۔ صنعت وی لبنان دے لئی کدی مناسب نئيں رہیا کیونجے اس دے پاس خام مال دی کمی اے تے تیل دے لئی وی دوسرے عرب ملکاں اُتے انحصار کرنا پڑدا اے۔ صنعت دا خام ملکی پیداوار وچ حصہ 21 فی صد اے جبکی اوہ 26 فی صد افراد نوں روزگار فراہم کردا اے۔ نتیجتاً لبنان نے اشیاء دی جگہ خدمات دی پیداوار وچ بہت ترقی دی جداں بینکاری، سیاحت، تعلیم وغیرہ۔ خام ملکی پیداوار دا 67 فی صد پیدا کر کے ایہ شعبہ 65 فی صد افرادی قوت نوں روزگار فراہم کردا اے۔ ایہ شعبہ وڈا حساس اے تے خراب ملکی تے بین الاقوامی صورت حال توں فوراً اثر قبول کردا اے۔ اس لئی 1975 تک تاں لبنان نے وڈی ترقی کيتی۔ سٹھ دی دہائی وچ لبنان دے راجگڑھ بیروت نوں ایشیا دا پیرس کہیا جاندا سی۔ مگر 1975 دی خانہ جنگی نے اس شعبہ نوں برباد کر دتا۔ خانہ جنگی ختم ہونے دے بعد کچھ عرصہ وچ فیر لبنان نے زبردست ترقی دی مگر حالیہ لبنان۔ اسرائیلی جنگ (2006) نے فیر لبنان دی ترقی دے عمل نوں شدید نقصان پہنچایا اے۔
انتظامی تقسیم
سودھومحافظات تے اقضيۃ (صوبے تے ضلعے)
سودھولبنان اک چھوٹا جہا ملک اے۔ چند گھینٹے وچ آپ ملک دے اک سرے توں دوسرے تک جا سکدے نيں مگر حقیقتاً لبنان مختلف قومیتاں تے نسلاں اُتے مشتمل اے تے اکثر انہاں دے علاقے وی وکھ وکھ نيں۔ مثلاً جنوب دے علاقے وچ نوے فی صد شیعہ رہندے نيں، جبل لبنان وچ سنی تے کچھ مسیحی نيں تے بیروت اک مشترکہ علاقہ اے۔ لبنان دے چھ حصے نيں جنہاں نوں محافظات کہیا جاندا اے۔ ہر محافظۃ (ہم اسنوں صوبہ کہہ سکدے نيں) نوں اقضيۃ (ضلعے) وچ تقسیم کيتا جاندا اے۔ ہر قضاء (ضلع) نوں مختلف بلدیہ وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ انہاں دی تفضیل کچھ اس طرح اے۔
1. محافظۃ بيروت
بیروت دا کوئی قضاء یا |
2. محافظۃ جبل لبنان
|
3. محافظۃ الشمال
|
4. محافظۃ البقاع
|
5. محافظۃ النبطيۃ
|
6. محافظۃ الجنوب
|
مشہور شہر
سودھولبنان دے مشہور شہراں وچ بیروت، صور، صیدا، تریپولی تے بعلبک شامل نيں۔ بیروت سب توں وڈا شہر اے۔ ایہ تمام شہر انتہائی قدیم زمانے توں قائم نيں۔ چونکہ لبنان اک وڈا ملک نئيں اس لئی ایہ شہر اک دوسرے توں زیادہ فاصلہ اُتے نئيں نيں۔
سبھیاچار
سودھولبنانی سبھیاچار بہت ساریاں تہذیباں دا مرقع اے۔ انہاں وچ فنیقی، اسیریا، فارسی، یونانی، رومی، عرب، ترک، فرانسیسی تے خود پرانی لبنانی سبھیاچار شامل اے۔ مسیحیت تے اسلام دونے دے رسم و رواج نظر آندے نيں۔ زباناں وچ نمایاں عربی مگر نال نال آرمینیائی، فرانسیسی تے انگریزی دا اثر اے۔ نوے فیصد توں زیادہ لوک پئے لکھے نيں۔ لبنان دے کھانے وی بہت مشہور نيں۔ مسیحی آبادی وچ ناچ گانے دا وی رواج اے جو مسلماناں وچ وی پھیل رہیا سی مگر حزب اللہ دی تبلیغ توں ہن ایہ پھیلاؤ رک چکيا اے۔ لبنان دی موسیقی عرب دنیا وچ بہت مقبول سی مگر ہن اس دی جگہ مصری موسیقی تے فلم لے چکی اے۔ آرٹ دے علاوہ لبنانی شاعری تے ادب وی چنگا مقام رکھدی اے۔ مشہور فلسفی تے شاعر جبران خلیل جبران دا تعلق لبنان ہی توں سی۔ اس دے علاوہ لبنان کتاباں دی طباعت وچ وی شہرت رکھدا اے۔ عرب دنیا وچ چھپنے والی بیشتر کتاباں لبنانی ناشرین چھاپتے سن تے ہن مصر وی اس مقام وچ لبنان دے نال شامل ہوئے گیا اے ۔
لبنان | |
Republic of Lebanon | |
اَلْجُمْهُورِيَّة اَللُّبْنَانِيَّة | |
راجگڑھ: | بیروت |
تھاں: | 10,452 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 4,224,000 |
کرنسی: | لیبنیز پاؤنڈ |
بولی: | عربی تے فرانسیسی |
سیاست
سودھولبنان وچ 1932 دے بعد کوئی مردم شماری نئيں ہوئی۔ ایہ مردم شماری فرانس نے شناختی کارڈ دی بنیاد اُتے کروائی سی۔ بوہت سارے مسلماناں تے دروز نے شناختی کارڈ نئيں بنوائے سن کیونجے انہاں دے خیال وچ شناختی کارڈ بنوانے دا مطلب فرانس دے قبضے نوں تسلیم کرنا سی۔ اس بنیاد اُتے فیصلہ ہويا کہ صدر جس دے پاس اصل طاقت ہُندی اے اوہ مارونی مسیحی،نائب وزیر اعظم آرتھوڈوکس مسیحی، وزیر اعظم سنی مسلمان تے سپیکر شیعہ مسلمان ہوئے گا۔ ہن مسلماناں دی تعداد مسیحیاں دی نسبت بہت زیادہ ہوئے چکی اے اس لئی صاحب اقتدار مسیحی مردم شماری نئيں ہونے دیندے۔ پارلیمنٹ دی سیٹاں حتیٰ کہ مختلف یونیورسٹیاں وچ داخلے وی ايسے مردم شماری دے تحت ہُندے نيں۔ لبنان وچ شام دا اثر وی اس وچ کوئی تبدیلی نئيں لا سکیا۔ شام دی فوج کافی عرصہ تک لبنان وچ رہی اے۔ کچھ عرصہ پہلے اسرائیل، امریکا، برطانیہ تے اقوام متحدہ نے شور مچانا شروع کر دتا کہ شام اپنی فوج لبنان توں کڈے۔ جونہی شام نے اپنی فوج لبنان توں کڈی، اسرائیل نے دو فوجی رہیا کروانے دا بہانہ کرکے 2006 وچ لبنان اُتے حملہ کر دتا۔ حالانکہ اس توں پہلے وی اسرائیل تے لبنان دی تنظیم حزب اللہ اک دوسرے دے فوجی قید کردے رہے نيں۔ اسرائیل تے امریکا دا لبنان یا لبنان دے جنوبی حصہ اُتے قبضہ کرنے دا منصوبہ حزب اللہ نے ناکام بنا دتا۔ لبنان دے شیعہ تے سنی دونے نے اتحاد قائم رکھیا تے مغربی طاقتاں دی سازشاں دا شکار نئيں ہوئے۔ جنوبی لبنان اُتے قبضہ کرنے یا حزب اللہ نوں غیر مسلح کرنے دا اک مقصد ایہ وی ہوئے سکدا اے کہ ایران اُتے ممکنہ حملہ دے بعد حزب اللہ ردِ عمل دے طور اُتے اسرائیل نوں کوئی نقصان نہ پہنچائے۔ یاد رہے کہ ایران تے حزب اللہ دے وڈے گہرے تعلقات نيں تے دوسری گل ایہ کہ لبنان دی اپنی فوج نہ ہونے دے برابر اے۔ 2006 دی لبنان۔اسرائیل جنگ دے بعد فی الحال حزب اللہ نوں غیر مسلح نئيں کيتا جا سکیا۔ تے اوہ خطے وچ اک وڈی تے مقبول طاقت دے طور اُتے منی جاندی اے۔
لبنان دی خانہ جنگی
سودھولبنان دا نظامِ حکومت انصاف اُتے مبنی نئيں اے اس لئی ایہ اک قدرتی امر اے کہ خانہ جنگی ہوئے گی۔ 1975 وچ لبنان وچ مسیحیاں تے مسلماناں، جو نسبتاً غریب سن، دے درمیان خانہ جنگی پھوٹ پئی۔ ایہ خانہ جنگی تقریباً پندرہ سال جاری رہی جس وچ تقریباً دو لکھ افراد موت دے گھاٹ اتر گئے۔ اس دوران اسرائیل نے موقع دا فائدہ اٹھاندے ہوئے دو دفعہ لبنان اُتے حملہ کيتا تے سن 2000 تک جنوبی لبنان اُتے قابض رہیا۔ 2000 وچ حزب اللہ دے گوریلا حملےآں دی وجہ توں اسرائیل نوں جنوبی لبنان چھڈنا پيا مگر اوہ تاحال مزارع شبعا (شبعا فارمز) اُتے قابض اے۔ لبنان دی اس خانہ جنگی نے لبنان دی ترقی نوں بہت متاثر کيتا مگر عالمی قوتاں نے خانہ جنگی دا معاملہ ایداں دے حل کروایا کہ مسلماناں دا کوئی مطالبہ نہ منیا گیا تے اوہ صورت حال حالے وی موجود اے جہ کسی وی وقت خانہ جنگی نوں ہويا دے سکدی اے۔ ضرورت اس امر دی اے کہ مردم شماری کروائی جائے تے اس بنیاد اُتے اک نواں نظامِ حکومت تشکیل دتا جائے جس وچ تمام شہریاں نوں انہاں دے جائز حقوق حاصل ہون۔
لبنان تے اسرائیل
سودھواسرائیل تے لبنان دے تعلقات ھمیشہ توں نازک چلے آ رہے نيں۔ اس دی اک وجہ تاں ایہ اے کہ اسرائیل نے انہاں دے عرب فلسطینی بھائیاں دی سرزمین اُتے ناجائز قبضہ کر رکھیا اے۔ دوسرے اسرائیل دی مذہبی کتاباں تے مستقبل دے منصوبےآں وچ لبنان دی سرزمین نوں عظیم تر اسرائیل دا حصہ سمجھیا جاندا اے۔ اسرائیل نے ماضی وچ لبنان اُتے کئی حملے کیتے نيں تے ویہہ سال تک جنوبی لبنان اُتے قبضہ وی رکھیا اے۔ جنگ نہ ہونے دی صورت وچ بی اسرائیلی جہاز اکثر لبنان اُتے غیر قانونی پرواز کردے رہندے نيں تے بمباری وی کردے نيں۔ 16 ستمبر 1982 نوں اسرائیلی کمانڈوز، جنہاں دی سربراہی ایریل شیرون کر رہیا سی، نے لبنان دے مارونی مسیحی ملیشیا دے نال مل کے بیروت وچ واقع صبرا وشاتيلا دے فلسطینی کیمپاں اُتے حملہ کر کے 5000 دے نیڑے فلسطینیاں نوں شہید کر دتا۔ جس دوران ایہ قتلِ عام جاری سی، اسرائیلی فوج نے صبرا وشاتيلا نوں گھیرے وچ رکھیا تاکہ کوئی بچہ یا عورت وی بچ نہ سکے۔ کسی ملک وچ آزادانہ وڑ کے اس دے شہریاں یا مہماناں نوں نشانہ بنانے اُتے دنیا دی مغربی انسانی تنظیماں نے کوئی واویلا نئيں مچایا۔ اس دی وجہ ایہ اے کہ لبنان دی فوج نہ ہونے کہ برابر اے۔ جولائی 2006 وچ اسرائیل نے اس بہانے لبنان اُتے حملہ کر دتا کہ حزب اللہ نے اس دے دو فوجی قید کر لئی نيں۔ حالانکہ اس توں پہلے وی اسرائیل تے لبنان دی تنظیم حزب اللہ اک دوسرے دے فوجی قید کردے رہے نيں۔ اسرائیل تے امریکا دا لبنان یا لبنان دے جنوبی حصہ اُتے قبضہ کرنے دا منصوبہ حزب اللہ نے ناکام بنا دتا۔ ایہ جنگ اکتوبر 2006 تک جاری رہی۔
لسٹ متعلقہ مضامین لبنان
سودھووکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: لبنان |
حوالے
سودھو- ↑ "صفحہ سانچہ:نام صفحہ في خريطة الشارع المفتوحة". https://www.openstreetmap.org/relation/184843. Retrieved on ۶ اکتوبر ۲۰۲۴.
- ↑ باب: 11
- ↑ full work available at URL: https://www.cia.gov/the-world-factbook/ — مصنف: سینٹرل انٹیلیجنس ایجنسی — عنوان : The World Factbook — ناشر: سینٹرل انٹیلیجنس ایجنسی تے United States Government Publishing Office
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ ۴.۳ ۴.۴ ۴.۵ ۴.۶ ۴.۷ ناشر: World Bank Open Data
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr
- ↑ لبنانی معلوماتی مرکز۔ "History of Lebanon". دسمبر 9, 2006.
- ↑ انسائکلوپیڈیا بریطانیکا۔ "Lebanon". دسمبر 10, 2006.
باہرلے جوڑ
سودھو- لبنانی حکومتی ویب سائیٹ Archived 2006-05-06 at the وے بیک مشین
- لبنانی صدر دی ویب سائیٹ
- لبنانی پارلیمنٹ
- مرکزی ادارہ شماریات
- وزارت سیاحت Archived 2007-02-05 at the وے بیک مشین