ریاض
| ریاض | |
|---|---|
| حکومت | |
| • میئر | عبداللہ بن عبدالرحمان |
| • گورنر منطقہ ریاض | فیصل بن بندر آل سعود |
| رقبہ | |
| • کل | [[1 E+9_m²|1300 مربع کلومیٹر]] (500 مربع میل) |
| بلندی | ۶۱۲ میٹر (۲,۰۰۸ فٹ) |
| آبادی (2010)[۱] | |
| • کل | ۵,۷۰۰,۰۰۰ |
| منطقۂ وقت | عربیہ معیاری وقت (UTC+3) |
| پوسٹل کوڈ | (5 ہندساں) |
| ٹیلی فون کوڈ | +966-11 |
| ویب سائٹ | www.arriyadh.com |
ریاض مملکت سعودی عرب دا دار الحکومت تے سب توں وڈا شہر اے جو علاقہ نجد دے صوبہ الریاض وچ واقع اے۔ 2005ء، سعودی حکومت دے اعداد و شمار دے مطابق ریاض شہر دی آبادی بیالیس لکھ سٹھ ہزار اے جو سعودی عرب دی کل آبادی دا 20 فیصد اے۔
ریاض (عربی: الریاض معنی: باغ) سعودی عرب دا سب توں وڈا شھر اے تے ایس دے نال نال اے ایدا راجگڑھ وی اے۔ ایہ الریاض صوبہ دا وی راجگڑھ وے، تے ایدے نال یمامہ تے نجد جئے تاریخی شھر وی ایدے کول ای نیں۔ اے جزیرہ عرب دے پھاڑی علاقے وچ وسیا شھر وے، ایدھے نال نال اے 70 لکھ لوکان دی رھائش وی اے۔ اے شھر مُلک دا سب توں ترقی یافتہ شھر کیا جا سکدا اے۔ ایس وقت عبدالعزیز بن العیاف المقرن ایدھے ناظم نیں جناں نے 1998ء ایدھا حلف چُکیا سی۔
ناں
سودھوایدا ناں عربی زبان دے لفظ روضہ تو نکلیا اے جدا مطلب اے باغ جیڑھے صحرا وچ مینہ وسں تو بعد وسے۔ اے شھر دی جزیرہ عرب تے 1500 سال تو زیادہ توں زرخیزی تے وائی بیجی دی مثال وے، جدے وچ کھجوراں تے پُھلاں دی سب توں زیادہ تاریخ میلدی اے۔ پھلے اے ناں صرف پُھلاں والی تھاواں لئی لتا جاندا سی لیکن ھولی ھولی اے ھون صوبہ بن کے نکھریا۔
تریخ
سودھوپُرانی تاریخ
سودھواسلام تو پھلاں اینوں حجر دے ناں تو صدیا جاندا سی تے ایس نوں آباد کرن والا قبیلا بنو حنیفا سی۔ حجر امویتے عباسی دور دے وچ یمامہ صوبہ دا دار الحکومت سی۔ ایس توں بعد اے شھر لمے عرصے لئی تاریخ توں وچھڑ گیا، 14 صدی عیسوی دے وچ افریقی سیاح اِبنِ بطوطہ نے اپنے سفرنامے وچ ایدھا ذکر کیتا اے تے کیندے نے کے اے شھر زیادہ تر بنو حنیفہ نال آباد سی تے ایتھے بڑے باغ سن تے اودھوں وی اے شھر یمامہ دا دارالحکومت سی۔ علاقہ موسمی ندیاں توں سراب ہُندا اے تے کئی علاقےآں وچ زیر زمین پانی تک رسائی ممکن اے۔ تاریخی اعتبار توں علاقہ باغیچاں تے کھجور دے لئی مشہور سی تے ریاض دے معنے وی باغ دے نيں۔ موجودہ ناں شروع وچ صرف چند علاقےآں دے لئی استعمال کیتا گیا جتھے باغات سن، لیکن وقت گزرنے دے نال نال سارا علاقہ ہی اسی ناں توں جانا جانے لگیا۔
ایس توں بعد ایہہ علاقہ ٹکریاں وچ ونڈیا گیا، جدھے وچوں مقرن تے میکال سب توں امن نیں لیکن حجر فیر وی شاعری تے لوک داستاناں دے وچ آکھیا جاندا ریا۔ الریاض دا ناں سب توں پھلاں 17 صدی وچ لیا گیا جنوں 1590ء دی کسے لوک داستان نال گنڈھیا جاندا اے۔ 1737ء وچ دھام بن دواس نے ایدی راکھی سانبھی جیڑا منفوحہ دا وسن والا سی۔اوس نے ایدھے گیڑے ایک مضبوط کند کیتی تے اینوں ایک شھر بنا دیتا۔
اٹھارواں صدی عیسوی تک ریاض، سعودی ریاست دا حصہ سی جس دا دار الحکومت درعیہ سی ۔ 1818ء وچ ترکاں دے ہتھوں درعیہ دی تباہی دے بعد ریاض نوں دار الحکومت بنایا گیا۔ 1902ء توں عبدالعزیز بن عبدالرحمن السعود نے تعمیر نو شروع دی تے ریاض دار الحکومت دے نال 1932ء وچ جدید سعودی عرب دی بنیاد پائی۔ سفارتی دار الخلافہ 1982ء تک جدہ ہی رہیا۔ 1960ء وچ شہر دی آبادی جو پنجاہ ہزار نفوس اُتے مشتمل سی ہن ودھ کے پنتالیس لکھ توں تجاوز کرچکی اے، جس دی وجہ توں شہر نوں کئی تکنیکی مسائل دا سامنا کرنا پڑ رہیا اے، کیونکہ شہر دی منصوبہ بندی آبادی ودھنے دی اِنّی تیز رفتار نوں مدنظر رکھ کر نئيں کيتی گئی سی۔
کسی دور دا اک چھوٹا قصبہ ہن دنیا دے وڈے شہراں وچ شامل ہو چکيا اے۔ آبادی وچ پہلا وڈا اضافہ 1950ء وچ تیل دی دولت دے استعمال کیتی شروعات توں ہويا جدوں قدیم حصےآں نوں گرا کر جدید صنعتی تعمیرات دا آغاز کیتا گیا۔ اج ریاض دنیا دے تیزی توں ودھدے شہراں وچوں اک اے۔
تین سعودی ریاستاں
سودھو1744ء دے وچ امام محمد بن عبدالوھاب نے محمد بن السعود جیڑے الدرعیہ دے رھن والے سن، اوھناں نال ایکا کیتا تے ایک اکلوتی مملکت دے قیام دی نیہ پائی۔ ایدھے وچ دھام بن دواس نے سب توں سخت مقابلہ کیتا جنے الخرج دے نال الاحساء تے نجران دے بنو یم قبیلے نو نال رلا لیا۔ لیکن 1774ء دے وچ اوہ تھک ھار گئے تے فیر مل کے پہلی سعودی ریاست دی بُنیاد رکھی۔
پہلی سعودی مملکت اودھوں ختم ھو گئی جدوں مصر دے محمد علی نے ایدے نال لڑن لئی فوجاں کلیاں، اوہ اودوں خلافتِ عثمانیہ دی نمائدگی کرن ڈیا سی۔ 1818ء وچ عثمانی فوجاں نے الدرعیہ نو ڈھا دیتا، فیر 1823ء وچ ترکی ابن عبداللہ نے دوجی سعودی ریاست دی نیہہ پائی تے الریاض نو دار الحکومت بنان دا وچاریا۔1891ء وچ ترکی ابن عبداللہ دے پوتریاں کولوں اے ریاست حائل دے الراشد قبیلے نے کھو لئی تے ریاض وی ایناں کولوں کھو لیتا گیا۔ قلعہ المسماک دی تاریخ وی ایتھے ای جا مالدی اے۔ 1902ء وچ اے شھر الراشد قبیلے کولوں ملک عبدالعزیز السعود نے لے لیا۔ اوہناں نے 1932ء وچ نوی سعودی مملکت دی نیہہ رکھی تے الریاض نو اپنا دار الحکومت بنایا۔
شہری انتظام
سودھوشہر نوں 17 انتظامی میونسپلٹیاں وچ تقسیم کیتا گیا اے جو مرکزی ریاض میونسپلٹی تے ریاض ڈویلپمنٹ اتھارٹی دے تحت کم کردیاں نيں جس دا سربراہ صوبہ ریاض دا گورنر ہُندا اے۔ ہر میونسپلٹی اپنے علاقہ دے انتظامات دی زمہ دار اے تے انہاں وچوں اے علاقہ اپنی سی خصوصیات رکھدا اے۔ انہاں وچوں چند اک اہم علاقہ درج ذیل نيں۔
- البطحا شہر دا مرکز اے تے شہر دا قدیم ترین علاقہ اے تے ایتھے ہی قصرالمسمک واقع اے جو انیہويں صدی عیسوی وچ حکمران السعود خاندان دی رہائش گاہ رہیا۔ ایہ سیاحاں دی لئی خاص کشش لئی ہوئے اے، اس دے علاوہ مغرب وچ ریاض دا عجائب گھر واقع اے۔
- علیا ڈسٹرک شہر دا روح رواں اے جو شہر دا صنعتی تے رہائشی علاقہ کہیا جا سکدا اے۔ جو خریداری و تفریح دے مواقع لئی ہوئے اے۔
- سفارتی علاقہ (Diplomatic Quarter or DQ) غیر ملکی سفارتخاناں دی وجہ توں شہرت رکھدا اے۔ اس دے علاوہ ایتھے موجود باغاں تے کھیل دے میداناں دی وجہ توں اسنوں شہر دا سر سبز و شاداب علاقہ وی کہیا جاندا اے۔ ایہ علاقہ اسلامی دنیا دے لئی اک شہر نمونہ دے طور اُتے اے۔
- قصرالحکم اوہ علاقہ اے جتھے اسی ناں دا انصاف محل موجود اے جتھے گورنر عام لوکاں نال ملدا اے تے انہاں دے مسائل سن کر حل دے لئی احکامات جاری کردا اے۔ ایہ علاقہ وی اپنی قدیم عمارتاں دی وجہ سی خاصی شہرت رکھدا اے۔
- الخبر زیادہ تر غیر ملکی تارکین وطن دا پسندیدہ علاقہ اے۔
- الدرا دا علاقہ کاروباری مراکز تے روايتی عمارتاں دی وجہ توں شہرت رکھدا اے تے ایتھے ہی مشہور زمانہ شاہی محل الموئکلہ واقع اے۔
- صلاح الدین دا علاقہ اپنے کاروباری مراکز تے ہوٹلاں دی وجہ توں غیر ملکی سیاحاں توں بھریا رہندا اے۔
موسمیات
سودھوریاض چونکہ ریگستان وچ اے تے دنیا دی وسطی علاقےآں وچوں اے اس لئی ایتھے سورج زیادہ پیندا اے اورگرمی زیادہ ہُندی اے۔ ریاض وچ گرمی دا موسم سب توں زیادہ مدّت تک رہندا اے اُتے سردی وی بہت سخت ہُندی اے لیکن سردی دا موسم کم عرصے تک رہندا اے۔ ریاض دے موسمیات دا تفصیل اس طبول وچ ملاحظہ کیجئے :
| ریاض دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 21.4 (70.5) |
24.8 (76.6) |
32 (90) |
37 (99) |
46.1 (115) |
47 (117) |
48 (118) |
47.8 (118) |
44.5 (112.1) |
42 (108) |
39 (102) |
33 (91) |
۳۲ |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 20.1 (68.2) |
23 (73) |
27.6 (81.7) |
34 (93) |
40.6 (105.1) |
42.7 (108.9) |
43.4 (110.1) |
43.2 (109.8) |
41.3 (106.3) |
37.1 (98.8) |
28.6 (83.5) |
21 (70) |
۳۳.۱ (۹۱.۶) |
| روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 14.4 (57.9) |
16.9 (62.4) |
21.1 (70) |
26.9 (80.4) |
32.9 (91.2) |
35.4 (95.7) |
36.6 (97.9) |
36.5 (97.7) |
33.3 (91.9) |
28.2 (82.8) |
21.4 (70.5) |
16.1 (61) |
۲۶.۶ (۷۹.۹) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 6.9 (44.4) |
9 (48) |
15 (59) |
21.3 (70.3) |
26.7 (80.1) |
28.6 (83.5) |
31.1 (88) |
29.5 (85.1) |
26.7 (80.1) |
22.9 (73.2) |
14.3 (57.7) |
8.4 (47.1) |
۱۹.۹ (۶۷.۸) |
| گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | -2 (28) |
0.5 (32.9) |
4.5 (40.1) |
11 (52) |
18 (64) |
21 (70) |
23.6 (74.5) |
22.7 (72.9) |
16.1 (61) |
13 (55) |
7 (45) |
1.4 (34.5) |
−۲ |
| بارش م م (انچ) | 11.7 (0.461) |
10.5 (0.413) |
24.7 (0.972) |
23.3 (0.917) |
2.6 (0.102) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
0.7 (0.028) |
6.9 (0.272) |
13 (0.51) |
۹۴.۶ (۳.۷۲۴) |
| % نمی | 47 | 38 | 34 | 28 | 17 | 11 | 10 | 12 | 14 | 21 | 36 | 47 | ۲۶ |
| اوسطاً روزانہ مینہہ | 5.8 | 4.8 | 9.8 | 9.0 | 3.5 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 1.2 | 3.4 | 6.3 | ۴۵.۲ |
| جتھوں لیا: [۲] | |||||||||||||
آبادیات
سودھو| تریخی آبادی | ||
|---|---|---|
| سال | آبادی | ±% |
| 1918 | ۱۸,۰۰۰ | — |
| 1924 | ۳۰,۰۰۰ | +66.7% |
| 1944 | ۵۰,۰۰۰ | +66.7% |
| 1952 | ۸۰,۰۰۰ | +60.0% |
| 1960 | ۱۵۰,۰۰۰ | +87.5% |
| 1972 | ۵۰۰,۰۰۰ | +233.3% |
| 1978 | ۷۶۰,۰۰۰ | +52.0% |
| 1987 | ۱,۳۸۹,۰۰۰ | +82.8% |
| 1992 | ۲,۷۷۶,۰۰۰ | +99.9% |
| 1997 | ۳,۱۰۰,۰۰۰ | +11.7% |
| 2009 | ۴,۸۷۳,۷۲۳ | +57.2% |
| 2013 | ۵,۸۹۹,۵۲۸ | +21.0% |
| ماخذ: مردم شماری ڈیٹا | ||
ریاض شہر دی آبادی 1935 وچ 40 ہزار سی تے1949 وچ 83 ہزار تک پہنچی۔ شہر دی آبادی کدرے دہائیاں وچ تیزی توں ودھدی گئی 1960 وچ آبادی 5 ملین توں تجاوز کرگئی۔
| |||
| |||
| لوک | 4,700,000 | ||
| دیس | سعودی عرب | ||
| رقبہ | 1000 مربع کلومیٹر | ||
| انٹرنٹ دا رابطہ | http://www.arriyadh.com | ||
| ٹیلیفون دی کنجی | 009661 | ||
ایس شھر نے آبای دے ودھاو وچ وڈیاں تبدیلیاں ویکھیاں نے۔ 1969ء وچ ایدھی آبادی صرف 150،000 سی تے ھون تے حساب دے وانگھوں 70 لکھ تو وی ودھ گئی اے
جغرافیہ
سودھوموسم
سودھوصحرائی علاقہ ھون دی وجہ نال ایتھے گرمیاں وچ بہت گرمی ھوندی اے تے اکثر 50 ڈگری تو اُتے چلا جاندا اے۔ سردیاں وچ وی کچھ خاص سردی نئی پیندی جدی وجہ نال موسم واوا خشگوار رہیندا اے۔ بارشاں ایتھے بہت کٹ ھوندیاں نے، تے اکثر ایتھے گرد نال انیریاں آندیاں نے جیڑی ایڈی سنگھنی ھوندی اے کہ 10 میٹر تو بعد کچھ نئی دسدا۔
وسدا فنِ تعمیر
سودھواہم عمارتاں
سودھو- ریاض ٹی وی ٹتے 170 میٹر بلند ٹیلیویژن دا نشریاتی مینار اے جو 1978ء توں 1981ء دے درمیان تعمیر کیتا گیا۔
- الفیصلیا مرکز بلند و بالا عمارتاں وچوں پہلی تعمیر اے جو ہن شہر دی دوسری سب توں اُچی عمارت اے۔ عمارت دے اُتے گیند نما گنبد بنایا گیا اے جس دے اندر ریٹورینٹ اے تے تھلے والی منزلاں وچ بین الاقوامی معیار دا خریداری مرکز بنایا گیا اے۔
- برج المملکہ یا کنگڈم سینٹر سعودی عرب دی موجودہ سب توں اُچی عمار ت اے۔
- الراجی ٹتے زیر تعمیر اے جو 2009ء وچ مکمل ہونے دے بعد سعودی عرب دی سب توں اُچی عمارت ہوئے گا۔
- شاہ خالد بین الاقوامی ائر پورٹ یا کنگ خالد انٹرنیشنل ائر پورٹ
- شاہ فہد سٹیڈیم یا کنگ فہد اسٹیڈیم
- قصرالمسمک
- شاہ الحکم یا قصرالحکم
- دیرا چوک، دیرا مسجد دے سامنے اوہ جگہ اے جتھے مجرماں دا سر کٹ کر جدا کیتا جاندا اے۔
برج المملكة
سودھوایہہ عمارت 99 منزلہ وے تے شھر دی سب توں وڈی عمارت ھون دے نال نال دُنیا دی 45 وڈی عمارت وی اے۔ ای 94،230 مربع میٹر رقبے تے بنی ھوئی اے تے ایدا مالک شھزادہ ولید بن الطلال اے، جیہڑہ سعودی حکومت دے شھزادیاں وچوں ایک اے۔ ایدے باجوں اے کنگڈم ھولڈنگ دا ھیڈکواٹر وی اے۔
برج الفيصلية
سودھواے عمارت ریاض دیاں پہلیاں وڈیاں عمارتاں وچ شمار ھودی اے، تے شھر شھر دی دوجی وڈی عمارت اے۔ ایدی اُتلی تھاں تے جیڑا گیند اے اوہ بال پوائنٹ تو اُبھاریا ھویا اے، ویسے اے گیند ایک ریستوران ھیگا اے۔ ایدے تھلے دی منزل تے شاپنگ سنٹر وے جدے وچ دُنیا دے وڈی وڈی کمپنیاں دے کپڑے ملدے نیں
باہرلے جوڑ
سودھو- ریاض دی خبراں، تصویراں تے تریخ دی ویب سائٹ Archived 2008-03-28 at the وے بیک مشین
- سعودی عرب دی تریخ دے متعلق ویب سائٹ Archived 2000-05-11 at the وے بیک مشین
- ریاض، سعودی عرب دی سیاحت Archived 2007-12-08 at the وے بیک مشین
- ریاض دی بادشاہت
حوالے
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ریاض |
| ایشیائی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال | |
|---|---|
| چڑھدا ایشیا |
|
| دکھنی ایشیا | |
| وشکارلا ایشیا | |
| دکھن چڑھدا ایشیا |
|
| لہندا ایشیا | |
