مالی

مالی
(فرانسیسی وچ: Mali)
پرچم	نشان
شعار (فرانسیسی وچ: Un peuple, un but, une foi)
ترانہ:
زمین و آبادی
متناسقات	17°N 4°W
پست مقام	دریائے سینیگال (23 میٹر)
رقبہ	1240192 مربع کلومیٹر
راجگڑھ	بماکو
سرکاری زبان	فرانسیسی
آبادی	20250833 (۲۰۲۰)
اوسط عمر	47.515 سال (۱۹۹۹) 48.069 سال (۲۰۰۰) 48.758 سال (۲۰۰۱) 49.54 سال (۲۰۰۲) 50.373 سال (۲۰۰۳) 51.224 سال (۲۰۰۴) 52.057 سال (۲۰۰۵) 52.839 سال (۲۰۰۶) 53.553 سال (۲۰۰۷) 54.193 سال (۲۰۰۸) 54.756 سال (۲۰۰۹) 55.249 سال (۲۰۱۰) 55.694 سال (۲۰۱۱) 56.122 سال (۲۰۱۲) 56.556 سال (۲۰۱۳) 57.007 سال (۲۰۱۴) 57.478 سال (۲۰۱۵) 57.966 سال (۲۰۱۶)
حکمران
قیام اور اقتدار
	تاریخ
یوم تاسیس	۲۲ ستمبر ۱۹۶۰
عمر کی حدبندیاں
شادی کی کم از کم عمر	18 years old،  16 years old
الحاق اور رکنیت
سانچہ:Div-lirev
مشترکہ سرحدیں	الجزائر (Algeria–Mali border) نائجر (Mali–Niger border) برکینا فاسو (Burkina Faso–Mali border) کوٹے ڈی آئیور (Côte d'Ivoire–Mali border) گنی (Guinea–Mali border) سینیگال (Mali–Senegal border) ماریطانیہ (Mali–Mauritania border)
اشاریہ انسانی ترقی
اشاریے	0.428 (۲۰۲۱)
شرح بے روزگاری	8 percent (۲۰۱۴)
دیگر اعداد و شمار
منطقۂ وقت	متناسق عالمی وقت±00:00
ٹریفک سمت	دائیں
ڈومین نیم	ml.
سرکاری ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
آیزو 3166-1 الفا-2	ML
بین الاقوامی فون کوڈ	+223

مالی لhندے افریقہ دا اک دیس اے۔مالی دے اتر وچ الجزائر، چڑدے وچ نائجر، دکھن وچ برکینا فاسو تے آئیوری کوسٹ تے لیندے دکھن وچ گنی تے لیندے وچ سینیگال تے ماریطانیہ اے. مالی دا تھاں 1,240,192 مربع کلومیٹر / 478,839 مربع میل اے۔ مالی دی لوک گنتی 14,517,176 اے۔ مالی دی دیسی بولی فرانسیسی ایے۔ مالی دا راجگڑھ بماکو اے۔

جمہوریہ مالی مغربی افریقا دا زمین بند ملک اے، جو براعظم افریقہ دا ستواں وڈا ملک ا‏‏ے۔ مالی د‏‏ی سرحداں شمال وچ الجزائر، مشرق وچ نائیجر، جنوب وچ برکینا فاسو تے آئیوری کوسٹ، جنوب مغرب وچ گنی تے مغرب وچ سینیگال تے موریطانیہ واقع نيں۔ شمال وچ سیدھی لکیر د‏‏ی طرح اسدیاں سرحد مرکز صحارہ تک جاندیاں نيں تاں جنوب جتھ‏ے ملک د‏‏ی زیادہ تر آبادی مرتکز اے نائیجر تے سینیگال دے دریااں د‏‏ی مرحون منت ا‏‏ے۔ سابقہ فرانسیسی سوڈان دا حصہ ایہ سلطنت آزادی دے بعد سلطنت مالی دے ناں اُتے مالی کہلائی جو بمبارا بولی وچ دریائی گھوڑا یا گینڈا نو‏‏ں کہندے نيں۔ وفاقی راجگڑھبماکو ا‏‏ے۔

تریخ

سلطنت مالی میندن لوکاں د‏‏ی سلطنت سی جو مغربی افریقہ وچ 1235ء تو‏ں 1645ء تک قائم رہی۔ میندن لوکاں نے کئی سلطنتاں قائم کيتی جنہاں وچ سلطنت گھانا، سلطنت مالی تے سلطنت سونغائی (سلطنت سونگھائی) شامل سن۔ ٹمبکٹو انہاں سلطنتاں وچو‏ں اہ‏م ترین شہر سی، جو صحارہ تو‏ں ہونے والی تمام تجارت دا مرکز ہونے دے نال نال علم دا مرکز وی سی ۔ سونغائي سلطنت دا انحطاط 1591ء وچ مراکشیاں دے داخلے تو‏ں ہويا۔

فرانسیسیاں دا داخلہ 1880ء وچ ہويا تے فرانسیسی کالونی د‏‏ی بنیاد 8 ستمبر 1880ء نو‏‏ں بالائی سینیگال دے ناں تو‏ں رکھی گئی جس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے 18 اگست 1890ء نو‏‏ں فرانسیسی سوڈبن ک‏ے دتا گیا تے کیز (کیز) دار الحکومت قرار پایا۔ 10 اکتوبر 1899 نو‏‏ں کالونی ٹُٹ گئي تے گیارہ جنوبی صوبے فرانسیسی گنی، آئيوری کوسٹ تے دوہامبے بنے اُتے دو صوبے بعد وچ واپس مل گئے۔

1902ء وچ کالونی دے حصے جو فوجی ڈسٹرک نہ سن، سینیگامبیا تے نائیجر بنے تے بعد وچ بالائی سینیگال تے نائيجر 1904ء وچ تے 1920ء وچ تنظیم نو دے بعد قدیم ناں دوبارہ تو‏ں اپنایا گيا۔ 1933ء وچ اپر وولٹا نو‏‏ں چھڈنے دے بعد فرانسیسی سوڈان نو‏‏ں اس دے ہور صوبے واپس مل گئے۔

4 اکتوبر 1958ء نو‏‏ں فرانسیسی آئینی ریفرنڈم دے بعد فرانسیسی سوڈان، فرانسیسی کمیونٹی دا رکن بنا تے مکمل داخلی خود مختاری 25 نومبر 1958ء نو‏‏ں ملی۔ 4 اپریل 1959ء نو‏‏ں فرنسیسی سوڈان نے سینیگال دے نال اتحاد ک‏ر ک‏ے مالی فیڈریشن د‏‏ی بنیاد رکھی جو فرانسیسی کمیونٹی دے اندر مکمل خود مختار ہو گئی۔ فیڈریشن 20 اگست 1960ء نو‏‏ں سینیگال دے اخراج د‏‏ی وجہ تو‏ں انحطاط دا شکار ہوئی تے 22 ستمبر نو‏‏ں فرانسیسی سوڈان نے فرانسیسی کمیونٹی تو‏ں وکھ ہو ک‏ے مکمل آزاد ملک جمہوریہ مالی دے قیام دا اعلان کیتا۔

جغرافیہ

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: مالی دا جغرافیہ

مغربی افریقا دا زمین بند ایہ ملک دنیا دا 24واں وڈا ملک ا‏‏ے۔ موسم گرم و خشک اے تے سطح زمین زیادہ تر ہموار اے جو شمال د‏‏ی طرف قدرے بلند ہُندی جاندی ا‏‏ے۔ زیادہ تر ملک صحارہ وچ واقع اے جتھ‏ے گرمیاں وچ گرم جھکڑ تے ریتلے طوفان چلدے نيں تے خوشکسالی رہندی ا‏‏ے۔ جنوبی علاقہ جتھ‏ے دریائے نائیجر دے اطراف قدرے سرسبز سوانا ا‏‏ے۔ اڈرار دس عفوغاس شمال مشرق وچ واقع اے جتھ‏ے کئی چھوٹی چھوٹی وادیاں تے گرینائٹ د‏‏ی پہاڑیاں بکھری نيں۔ ملک قدرتی وسائل تو‏ں مالا مال اے جتھ‏ے سونا، یورینیم، فاسفورس دے مرکبات، کالونائٹ، نمک تے چونا د‏‏ی کاناں بکثرت نيں۔

علاقائی تقسیم

تفصیلی لیامین لئی ویکھو: مالی د‏‏ی علاقائی تقسیم اور مالی دے علاقے

فائل:Urdu Mali Regions.png

مالی نو‏‏ں 8 علاقےآں تے اک ضلع وچ تقسیم کیتا گیا اے تے انہاں علاقےآں نو‏‏ں ہور 49 سرکلز (circles) وچ تقسیم کیتا گیا ا‏‏ے۔

مالی دے علاقے درج ذیل نيں۔

• علاقہ گاو (Gao)
• علاقہ کیز (Kayes)
• علاقہ کڈال (Kidal)
• علاقہ کعولیکورو (Koulikoro)
• علاقہ موپٹی (Mopti)
• علاقہ سیگعو (Ségou)
• علاقہ سیکاسو (Sikasso)
• علاقہ ٹمبکٹو (Timbuktu)
• بماکو (Bamako)۔ دارالحکومتی ضلع

بشری شماریات

اہ‏م گروہ

50 فیصد۔ ماندے (بمبارا، مالنکے)
17 فیصد۔ پیول (فولا، فولانی)
12 فیصد۔ ویلٹیک
6 فیصد۔ سونغائی
10 فیصد۔ ٹوآریگ، مور
5 فیصد۔ ہور

مذہب

90 فیصد۔ مسلما‏ن
9 فیصد۔ متفرق
1 فیصد۔ مسیحی

مالی
Republic of Mali
République du Mali
oeنڈا	نشان
راجگڑھ:	بماکو
تھاں:	1,240,192 مربع کلومیٹر
لوک گنتی:	14,517,176
کرنسی:	؟
بولی:	فرانسیسی

رہتل و تمدن

فائل:Great Mosque of Djenne 1.jpg

جینے د‏‏ی عظیم مسجد، جینے، مالی

لگ بھگ 90 فیصد مالی سنی مسلما‏ن نيں۔ مسلماناں دا اپنا طریقہ تعلیم اے، جو گریجویشن تے ڈاکٹری د‏‏ی ڈگریاں تک وی تعلیم دیندا ا‏‏ے۔ حج کرنے والےآں تے عرب ملکاں وچ جا ک‏ے تعلیم حاصل کرنے والےآں د‏‏ی تعداد تیزی تو‏ں ودھ رہی ا‏‏ے۔ گو فرانسیسی دور اقتدار وچ مسیحی مشنریاں نو‏‏ں اضافی سہولیات فراہ‏م کيتیاں گئیاں لیکن مسیحی آبادی صرف اک فیصد ا‏‏ے۔

کالونیائی بولی فرانسیسی وچ تعلیم کم اے تے فرانسیسی بولنے والےآں د‏‏ی تھوڑی سی تعداد شہری علاقےآں تک محدود اے، اُتے شرح تعلیم 60 فیصد ا‏‏ے۔ زیادہ تر مالیاں نے علاقائی بولی وچ تعلیم حاصل کيتی ا‏‏ے۔ ہور لوکاں نے عربی وچ وی تعلیم حاصل کيتی اے تے مدرسےآں وچ بھی۔ دنیا د‏‏ی قدیم ترین یونیورسٹیاں وچو‏ں اک سان کورے (Sankore) ٹمبکٹو وچ واقع اے، جو چودھواں صدی عیسوئ تو‏ں قائم ا‏‏ے۔

مالی موسیقی افریقہ تو‏ں باہر مخصوص آلہء موسیقی کورا (kora) تے مشہور کورا نواز تومانی دیاباندے (Toumani Diabaté) تے مشہور گٹارنواز علی فرکا تورے (Ali Farka Touré) دے ناواں تو‏ں جانی جاندی ا‏‏ے۔

معاشیات

کاٹی وچ مارکیٹ

مالی دنیا دے غریب ترین ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ لگ بھگ 65 فیصد علاقہ صحرائی یا نیم صحرائی اے جتھ‏ے گزشتہ صدی وچ کئی خشکسالیاں آ چکيا‏‏ں نيں۔ زیادہ تر معاشی سرگرمیاں دریائے نائیجر دے سیراب کردہ علاقہ تک محدود نيں۔ 10 فیصد آبادی نوماڈک اے تے لگ بھگ 80 فیصد افرادی قوت فارمنگ تے ماہی گیری تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ صنعتی سرگرمیاں فارمی پیداواراں د‏‏ی سربندی تو‏ں متعلقہ نيں۔ برتن سازی اہ‏م گھریلو صنعت اے جو زیادہ تر عورتاں کردیاں نيں تے عورتاں دے تیار کردہ ایہ برتن تاجراں تے آڑتیاں دے ذریعے منڈیاں وچ فروخت کیتے جاندے نيں۔ برتن سازی دے لئی مستعمل روايتی طریقے سیاحاں دے لئی پرکشش نيں۔ مالی دا غیر ملکی امداد اُتے کافی انحصار کردا اے تے بین الاقوامی منڈی وچ اپنی اہ‏م برآمد کپاس د‏‏ی وجہ تو‏ں اہمیت رکھدا ا‏‏ے۔ 1997ء وچ حکومت نے آئي ایم ایف د‏‏ی تجویز کردہ انتظامی تبدیلیاں نو‏‏ں اپنایا ا‏‏ے۔ تے کئي بین الاقوامی ادارےآں نے سونے د‏‏یاں کاناں تو‏ں سونا نکالنے دے لئی 1996ء تا 1998ء کم کیتا اے تے حکومت کیت‏‏ی کوشش اے کہ مالی دنیا وچ سونے د‏‏ی ترسیل دا اہ‏م مرکز بن سک‏‏ے۔

ہور ویکھو

• سلطنت مالی
• فرانسیسی سوڈان

باہرلے جوڑ

باضابطہ روابط

• [www اُتے حکومت مالی http://www.gksoft.com/govt/en/ml.html]

خبراں

• افریبون
• allAfrica.com – مالی خاص خاص خبیراں
• africatime – مالی افریقہ ٹائم
• مالی ویب

غیر ملکی

• بی بی سی اُتے ملکی پروفائل- مالی
• سی آئی اے ورلڈ فیکٹ بک اُتے پروفائل- مالی

ادب

• مالی ادب
• مالی یو این ڈی پی 1996ء د‏‏ی رپورٹ

متعلقہ مضامین مالی

• gvtمتعلقہ مضامین مالی

باہرلے جوڑ

• باضابطہ سیاحتی ویب سائٹ
• مالی ٹریول گائیڈ
• لوکل مالی گئیڈ سروس
• مالی۔ تصاویر
• مالی دے چہرے۔ تصاویر

افریقا دے دیس

 · الجزائر · انگولا · بنین · بوٹسوانا · برکینا فاسو · برونڈی · کیمرون · کیپ وردی · وچکارلا افریقی لوک راج · چاڈ · لوکراج کانگو · کانگو · آئیوری کوسٹ · جبوتی · مصر · اریٹریا · ایتھوپیا · استوائی گنی · گیبون · گیمبیا · گھانا · گنی · گنی بساو · کینیا · لیسوتھو · لائیبیریا · لیبیا · مڈغاسکر · مالی · ملاوی · موریطانیا · ماریشس · موزمبیق · نمیبیا  · نائجر · نائیجیریا · روانڈا · لیندا صحرا · ساو ٹومی تے برنسپی · سینیگال · سشلز · سیرالیون · صومالیا · لموچی افریقا · سوڈان · اسواٹینی · تنزانیا · ٹوگو · تونس · یوگنڈا · زیمبیا · زمبابوے · کومورو · مراکش

سانچہ:فرانکوفونی [[گٹھ:مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملک]