آئیوری کوسٹ
آئیوری کوسٹ | |
---|---|
پرچم | نشان |
شعار | |
ترانہ: | |
زمین و آبادی | |
متناسقات | 8°N 6°W / 8°N 6°W [۱] |
پست مقام | گنی دی کھاڑی (0 میٹر ) |
رقبہ | 322463 مربع کلومیٹر |
دارالحکومت | یوموسوکرو |
سرکاری زبان | فرانسیسی [۳] |
آبادی | 31165654 (۲۰۲۳)[۴] |
| 13218128 (۲۰۱۹)[۵] |
| 12929424 (۲۰۱۹)[۵] |
حکمران | |
طرز حکمرانی | جمہوریہ |
اعلی ترین منصب | الاسانے اواتارا (۴ دسمبر ۲۰۱۰–) |
قیام اور اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | ۱۹۶۰ |
عمر کی حدبندیاں | |
شادی کی کم از کم عمر | 20 years old ، 18 years old |
دیگر اعداد و شمار | |
منطقۂ وقت | متناسق عالمی وقت±00:00 |
ٹریفک سمت | دائیں [۶] |
ڈومین نیم | ci. |
سرکاری ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ |
آیزو 3166-1 الفا-2 | CI |
بین الاقوامی فون کوڈ | +225 |
ترمیم |
آئیوری کوسٹ (i/ˌkoʊt dɨˈvwɑr/ (سانچہ:IPA-fr) یا آئیوری کوسٹ i/ˌaɪvəri ˈkoʊst/[۷][۸]) افریقہ دے مغربی ساحل دا اک ملک اے جیہنے فرانسیسی قبضہ توں آزادی حاصل کيتی اے۔ آئیوری کوسٹ دا سابقہ ناں آئیوری کوسٹ سی۔ اس ناں نوں 1985ء وچ تبدیل کر کے ايسے دا اسيں معنیٰ فرانسیسی ناں آئیوری کوسٹ رکھ دتا گیا۔ اس دا مطلب ہاتھی دانت دا ساحل (ساحل العاج) دے نيں۔ عربی وچ جو اس علاقے وچ کافی لوک سمجھدے نيں، اسنوں ساحل العاج ہی کہیا جاندا اے۔ ایہ مغربی افریقہ دا اک ملک اے۔ اس دی حداں مغرب وچ لائیبریا تے گی آنا توں، شمال وچ مالی تے برکینا فاسو، مشرق وچ گھانا تے جنوب وچ گی آنا دی خلیج توں ملدی نيں۔
ملک دی ابتدائی تریخ تقریباً نامعلوم اے اگرچہ ایتھے نیولیتھک سبھیاچار دے وجود دے بارے سوچیا جاندا اے۔ انیہويں صدی وچ اس اُتے اکان گروہاں نے حملے کیتے۔ 1843ء توں 1844ء وچ طے ہونے والے معاہدے وچ ایہ فرانس دی حفاظت وچ چلا گیا تے 1893ء وچ آئیوری کوسٹ فرانسیسی کالونی بن گیا۔ 1960ء وچ اسنوں آزادی ملی۔ 1993ء تک اس اُتے فیلکس ہوفویٹ-بوئیگنی دی حکومت سی تے ایہ معاشی تے سیاسی طور اُتے اپنے مغربی افریقی ہمسایاں توں بہت نیڑے سی جیساکہ Council of the Entente دا قیام۔ ايسے دوران ملک نے مغربی دنیا دے نال وی قریبی تعلقات رکھے جس توں اس دی معاشی ترقی تے سیاسی استحکام وچ وادھا ہويا۔ ہوفویٹ- بوئیگنی دے دور دے بعد اس دا استحکام دو جنگاں (1999ء تے 2001ء) دی وجہ توں تباہ ہوئے گیا تے 2002ء توں ہن تک اس وچ خانہ جنگی چل رہی اے تے معاشی ترقی نہ ہونے دے برابر اے۔
آئیوری کوسٹ اک جمہوریہ اے جس وچ صدر نوں بہت زیادہ اختیارات حاصل ہُندے نيں۔ اس دا عمومی راجگڑھ یاموسوکرو اے تے سرکاری بولی فرانسیسی اے۔ آئیوری کوسٹ دی معیشت دا وڈا حصہ مارکیٹ بیسڈہے تے زراعت اُتے انحصار کردا اے تے اس وچ چھوٹے پیمانے اُتے نقد آور فصلاں دا غلبہ اے۔ ترقی پزیر ملک دے حوالے توں ایہ اک بہترین نظامی ڈھانچہ اے۔
آئیوری کوسٹ لہندے افریقہ دا اک دیس اے۔ آئیوری کوسٹ دا تھاں 322,463 مربع کلومیٹر / 124,502 مربع میل اے۔ آئیوری کوسٹ دی لوک گنتی 22,400,835 اے۔ آئیوری کوسٹ دی بولی عربی تے فرانسیسی اے۔ آئیوری کوسٹ دا راجگڑھ یوموسوکرو اے۔
تریخ
سودھو1460ء وچ پرتگالی جہازاں دی آمد توں پہلے تک اس دے بارے بوہت گھٹ علم موجود اے۔ اہم لسانی گروہ نسبتاً قریبی دور وچ ہمسایہ ملکاں توں آئے نيں۔ لائیبیریا دے کرو قبیلے سولہويں صدی وچ آئے، سینوفو تے لوبی جنوب دی طرف برکینا فاسو تے مالی توں ہجرت کرکے ادھر آئے نيں۔ اٹھارويں صدی تے انیہويں صدی وچ اکان لوک آئے جنہاں وچ باولی گھاناسے ہجرت کرکے ملک دے مشرقی حصے وچ آئے تے مالی دے لوک گیانا توں شمال مغرب وچ پہنچے۔
فرانسیسی قبضہ دا دور
سودھوہمسایہ گھانا دے مقابلے آئیوری کوسٹ نوں غلاماں دی تجارت توں کم ہی پالیا پيا۔ یورپین غلام بنانے والے تے تجارتی جہازاں نے دوسرے علاقےآں نوں ترجیح دتی جو ساحل دے نال نال واقع سن تے جتھے بہتر بندرگاہاں موجود سن۔ 1840ء وچ فرانس نے دلچسپی لی تے مقامی سرداراں دی ملی بھگت توں فرانسیسی تجارتی جہازاں نوں اجارہ داری ملی۔ بعد وچ انہاں فرانس دی بنائی ہوئی بندرگاہاں توں غیر فرانسیسی تاجراں نوں باہر رکھیا گیا تے بتدریج اندر دی طرف فتوحات نوں جاری رکھیا گیا۔ ایہ کم 1890ء وچ ہونے والی مینڈرینکا دی فوجاں جو زیادہ تر گیمبیا دی طرف توں آئی سن، دے خلاف طویل جنگ دے بعد پایہ تکمیل نوں پہنچیا۔ 1917ء تک باولے تے ہور قبیلے دی طرف توں گوریلا جنگ جاری رہی۔ فرانس دا بنیادی مقصد برآمدات دا فروغ سی۔ کافی، کوکا تے پام آئل دیاں فصلاں دی کاشت ساحل دے نال کرنے اُتے زور دتا گیا۔ ایتھے کوکا، کافی تے کیلے دے باغات دی اک تہائی فرانسیسی آبادکاراں دی ملکیت سی تے جبری مزدوری دا نظام معیشت وچ ریڑھ دی ہڈی دی حیثیت رکھدا سی۔
آزادی
سودھواک باؤل سردار دا بیٹافیلکس ہوفویٹ-بوئیگنی آئیوری کوسٹ دی آزادی دا سبب بنیا۔ 1944ء وچ اس نے ملک وچ اپنے جداں افریقی کوکا دے کاشتکاراں دی کی پہلی زرعی ٹریڈ یونین بنائی۔ فرانسیسی پالیسی دے خلاف انہاں نے نويں آبادکاراں نوں اپنی مزروعہ زمیناں اُتے کم دے لئی تیار کيتا۔ ہوفویٹ-بوئیگنی نوں جلد ہی عروج حاصل ہويا تے اک ہی سال دے اندر اندر اسنوں پیرس وچ فرانسیسی پارلیمان دا رکن چن لیا گیا۔ اک سال بعد فرانس نے جبری مزدوری نوں ختم کر دتا۔ ہوفویٹ-بوئیگنی نے فرانسیسی حکومت دے نال گہرے تعلقات قائم کیتے تے ایہ تائثر دتا کہ اس توں ملک نوں فائدہ ہوئے گا۔ ایہ کئی سال تک جاری رہیا۔ فرانس نے اسنوں وزیر دا عہدہ دتا جو پہلی بار کسی افریقی نوں یورپی حکومت وچ ملیا سی۔ 1958ء وچ آئیوری کوسٹ فرانسیسی کمیونٹی دا خود مختار رکن بن گیا۔ آئیوری کوسٹ دی آزادی دے وقت ایہ ملک خطے وچ کل برآمدات دا 40 فیصد حصہ پیدا کردا سی۔ جدوں ہوفویٹ-بوئیگنی پہلا صدر بنا تاں اس دی حکومت نے کاشتکاراں نوں انہاں دیاں فصلاں دی اچھی قیمت دینا شروع دی جس دے نتیجے وچ پیداوار وچ وادھا ہويا۔ کافی دی پیداوار وچ اِنّا وادھا ہويا کہ آئیوری کوسٹ دنیا دا تیسرا وڈا کافی پیدا کرنے والا ملک بن گیا۔ 1979ء وچ ایہ ملک کوکا دی پیدوار دا دنیا وچ سب توں اہم ملک سی۔ اس دے نال ہی نال ایہ افریقہ دا سب توں وڈا انناناس تے پال آئل برآمد کرنے والا ملک وی بن گیا۔ فرانسیسی ٹیکنیشناں نے آئیورین معجزے نوں ممکن بنایا۔ افریقہ دے ہور علاقےآں وچ ملکاں دی آزادی دے نال ہی نال یورپیاں نوں نکلنا پيا جدوں کہ آئیوری کوسٹ وچ انہاں نوں خوش آمدید کہیا گیا۔ فرانسیسی کمیونٹی وچ آزادی توں پہلے دے 10000 توں 50000 دا وادھا ہويا جنہاں وچ اکثریت استاداں تے مشاورت داناں دی سی۔ 20 سال تک ملکی معیشت وچ تقریباً10 فیصد دا وادھا ریکارڈ کيتا گیا جو انہاں افریقی ملکاں وچ سب توں زیادہ سی جو تیل نئيں پیدا کردے۔
ہوفویٹ-بوئیگنی دا انتظام
سودھوسیاسی طور اُتے ہوفویٹ-بوئیگنی نے سختی دے نال یا ایويں کدرے کہ آہنی گرفت دے نال حکومت کیتی۔ کچھ لوک اسنوں پدرانہ انداز دا حکمران وی کہندے نيں۔ صحافت آزاد نہ سی تے صرف اک سیاسی جماعت موجود سی۔ اس دے علاوہ اس اُتے ایہ وی تنقید کيتی جاندی اے کہ اس نے وسیع پیمانے والے منصوبےآں اُتے زیادہ توجہ دتی۔ کچھ لوکاں نوں اس دی جانب توں لکھاں ڈالر خرچ کرکے اس دے پنڈ دی راجگڑھ وچ منتقلی اُتے اعتراض سی تاں کچھ لوک اس دی طرف توں امن، تعلیم تے مذہب نوں ملک دے وسط وچ اک مقام دینے اُتے خوشی سی۔ لیکن 1980ء وچ عالمی مندی تے مقامی قحط نے آئیوری دی معیشت اُتے بہت برا اثر ڈالیا۔ جنگلات دی حد توں زیادہ کٹائی تے چینی دی تیزی سی ڈگدی ہوئی قیمتاں دے سبب بیرونی قرضہ جات دی مقدار تگنی ہوئے گئی۔ عابدجان وچ جرائم دی شرح وچ ڈرامائی وادھا ہويا۔ 1990ء وچ سینکڑاں سرکاری ملازمین نے طلبہ دا نال دیندے ہوئے رشوت ستانی دے خلاف ہڑتال کردتی۔ عوامی بے چینی نے حکومت نوں مجبور کيتا کہ اوہ اک توں زیادہ سیاسی جماعتاں دی اجازت دے۔ ہوفویٹ-بوئیگنی بہت زیادہ کمزور ہُندا گیا تے 1993ء وچ انتقال کر گیا۔ اس نے ہنری کونان بیڈی نوں اپنے جانشین بنانے دی حمایت کيتی۔
بیڈی دا انتظام
سودھواکتوبر 1995ء وچ غیر منظم تے بکھری ہوئی اپوزیشن دے خلاف اکثریت توں انتخابات جیت لئی۔ اس نے سیاسی زندگی دے گرد اپنا جال مضبوط کيتا تے سینکڑاں مخالفین نوں جیل وچ ڈال دتا۔ اس دے برعکس معاشی صورت حال بہتر ہوئی تے بظاہر افراط زر دی شرح وچ کمی ہوئی تے بیرونی قرضہ جات نوں اتارنے دی کوشش کيتی گئی۔ ہوفویٹ-بوئیگنی دے برعکس، جو کسی وی لسانی یا گراوہی اختلاف دے لئی بہت محتاط سی، اس نے ہمسائیہ ملکاں توں آنے والے مہاجرین دے لئی انتظامی عہدے خالی کر دتے۔ اس نے آئیوری ہونے اُتے زور دتا تے اس طرح اپنے مخالف الاسانے قوارتارا نوں جس دا صرف والد آئیوری کوسٹ دا شہری سی، دا راستہ بند کر دتا۔ چونکہ برکینا فاسو توں بہت سارے لوک آئیوری آبادی دا وڈا حصہ سن، انہاں دی ترقی دے راستے مسدود ہوئے گئے تے اس پالیسی دی وجہ توں بہت سارے لوکاں نوں آئیوری دی شہریت نہ مل سکی تے مختلف لسانی تے نسلی گروہاں وچ خلیج ودھدی چلی گئی۔
1999ء دی فوجی بغاوت
سودھواسی طرح بیڈی نے فوج توں اپنے کئی پوشیدہ مخالفین نوں ہٹایا۔ 1999ء دے آخر وچ غیر مطمئن افسران نے فوجی بغاوت دی تے جنرل رابرٹ گوئی نوں حکمران بنایا۔ بیڈی فرانس فرار ہوئے گیا۔ اس فوجی بغاوت نے جرائم دی شرح وچ کمی دی تے کرپشن نوں روکیا۔
گباگبو دا انتظام
سودھواکتوبر 2000ء وچ صدارتی انتخابات ہوئے جنہاں وچ لاورنٹ گباگبو نے گوئی دا مقابلہ کيتا لیکن ایہ سب پرامن رہیا۔ اس دے نتیجے وچ سول تے فوج وچ بے چینی پیدا ہوئی۔ گوئی نے انتخابات وچ دھاندلی دی کوشش کيتی جس دے نتیجے وچ عوامی مزاحمت ہوئی تے 180 افراد مارے گئے تے گوئی دی جگہ اس دے مقابل گباگبو نے لے لئی۔ الاسانے اواتارا نوں ملکی سپریم کورٹ نے اس دی متنازع برکینابے دی شہریت دے سبب نااہل قرار دتا۔ موجود تے اس دے بعد دی آئینی ترامیم نے غیر شہری نوں صدر ہونے توں روک دتا سی۔ اس دے نتیجے وچ متشدد احتجاج شروع ہوئے جس وچ اس دے حامیاں نے جو زیادہ تر شمال توں سن، یاموسوکرو وچ پولیس دے خلاف اک طرح دی جنگ لڑی۔
2002ء دی ڈی ٹاٹ دی بغاوت
سودھو19 ستمبر 2002ء دی علی الصبح صدر دا تختہ الٹنے دی اک فوجی بغاوت دی کوشش کيتی گئی۔ اس دوران صدر اٹلی دے دورے اُتے سی۔ دستےآں نے کئی شہراں اُتے حملہ کيتا۔ دوپہر تک فرانس دی طرف توں حکومت دے حق وچ مداخلت کيتی گئی اُتے ایہ حالے تک نئيں کہیا جا سکدا کہ اس مداخلت دے سبب صورت حال بہتر ہوئی کہ بدتر۔ اُتے دن دے اختتام تک ملک دے شمال اُتے انہاں دا کنٹرول ختم ہوئے چکيا سی جو اج تک جنوب توں کٹا ہويا اے۔ جنوب دے لئی ہونے والی لڑیائی بہت سخت سی۔ مین جینڈارماری بیرک دے لئی عابدجان وچ ہونے والی لڑیائی اگلے دن صبح تک جاری رہی۔ اس رات کیہ ہویا، ایہ حالے تک معلوم نئيں ہوئے سکیا۔ حکومت نے دعویٰ کيتا کہ سابقہ صدر رابرٹ گوئی نے فوجی بغاوت دی سربراہی دی تے ریاستی ٹی وی نے اس دی تے پندرہ ہور افراد دی لاشاں سڑکاں اُتے پئی دکھاواں۔ مخالفین دا کہنا اے کہ انہاں لوکاں نوں گھراں اُتے قتل کرکے سڑکاں پرڈالیا گیا تاکہ انہاں نوں مجرم گردانا جا سکے۔ الاسانے اوتارا نے فرانسیسی سفارت خانے وچ پناہ لی تے اس دا گھر جلا دتا گیا۔
صدر گباگبو نے اپنا اٹلی دا دورہ مختصر کر دتا اورملک واپسی اُتے ایہ اعلان کيتا کہ کچھ باغی انہاں قصبےآں وچ چھپے ہوئے نيں جتھے غیر ملکی مہاجرین ورکر رہندے ہ اں۔ جینڈآرمس نے ہزاراں گھراں نوں بلڈوز کيتا تے جلا دتا جدوں کہ مکیناں اُتے وی حملے کیتے گئے۔
باغیاں توں ہونے والا فائر بندی دا معاہدہ عارضی ثابت ہويا تے کوکا دی کاشت دے علاقےآں وچ لڑیائی دوبارہ شروع ہوئے گئی۔ فرانس نے اپنے فوجیاں نوں بھیجیا تاکہ فائر بندی، سرحداں تے ملیشیا نوں روکیا جا سکے جسسے لائبیریا تے سیریالون توں آنے والے جنگی سردار تے جنگجوواں نے فائدہ اٹھاندے ہوئے مغربی حصےآں اُتے اپنا تسلط قائم کر ليا۔
2003 دی متحدہ حکومت
سودھوجنوری 2003ء وچ صدر گباگبو تے باغی رہنماواں نے اک معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دی رو توں "ملکی اتحاد دے لئی حکومت" بنانے دا کہیا گیا سی۔ کرفیو اٹھا لیا گیا تے فرانسیسی دستےآں نے مغربی لاقانونیت دا شکار علاقہ صاف کر دتا۔ تب توں متحدہ حکومت انتہائی غیر مستحکم ثابت ہوئی اے تے مرکزی مسائل اوداں دے اوداں نيں تے کوئی وی اپنے مقاصد وچ کامیاب نئيں ہوئے رہیا۔ مارچ 2004ء وچ 120 لوک اپوزیشن دی ریلی وچ مارے گئے تے اس دے بعد مشتعل ہجوم توں پیدا ہونے والے حالات وچ غیر ملکیوں دا انخلا کيتا گیا۔ بعد وچ اک رپورٹ دے مطابق ایہ قتل پہلے توں طے شدہ سن ۔ اگرچہ اقوام متحدہ دے امن سفارت کار تعینات کیتے گئے تاکہ زون آف کانفیڈنس قائم رہ سکے لیکن گباگبو تے اپوزیشن دے تعلقات بد توں بدتر ہُندے چلے گئے۔
2004–2007 دے نتائج
سودھونومبر 2004ء دے اوائل وچ امن معاہدے دی ناکامی دے بعد باغیاں نے غیر مسلح ہونے توں انکار کر دتا تے گباگبو نے باغیاں دے خلاف فضائی حملے دا حکم دے دتا۔ بوآدے ميں ہونے والے انہاں حملےآں وچ فرانسیسی فوجی وی شکار ہوئے تے نو فوجی مارے گئے۔ آئیوری حکومت دے مطابق ایہ غلطی سی لیکن فرانسیسیاں نے دعویٰ کيتا کہ ایہ جان بجھ کر حملہ کيتا گیا سی۔ اس دے جواب وچ انہاں نے آئیوری دے طیارےآں نوں تباہ کيتا جنہاں وچ دو سخوئی مگ 25 تے پنج ہیلی کاپٹر شامل نيں جس دے بعد فرانس دے خلاف متشدد بغاوتاں عابدجان وچ شروع ہوئے گئياں۔ گباگبو دی اصلی صدارتی مدت 30 اکتوبر 2005 وچ ختم ہوئے رہی سی لیکن ملکی حالات دے پیش نظر انتخابات دا ہونا غیر یقینی سی تے اس دے نتیجے وچ صدارتی مدت وچ زیادہ توں زیادہ اک سال دا وادھا کيتا گیا۔ اس دا منصوبہ افریقی یونین نے بنایا سی تے اسنوں اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نے وی منظور کيتا۔ اکتوبر 2006 دی ڈیڈ لائن پہنچنے دے بعد ایہ ظاہر ہوئے رہیا سی کہ ہن وی انتخابات دا انعقاد مشکوک اے لیکن اپوزیشن نے گباگبو نوں ہور مہلت دینے توں انکار کر دتا۔ سلامتی کونسل نے صدارتی مدت وچ اک سال دا ہور وادھا کردے ہوئے ایہ وی منظور کيتا کہ وزیر اعظم دے اختیارات نوں ودھیا دتا جائے۔ اگلے ہی دن گباگبو نے کہیا کہ اس قراردار دے نکات ملکی آئین توں متصادم نيں اس لئی انہاں اُتے عملدرامد نئيں کيتا جا سکدا۔ حکومت تے باغیاں وچ طے پانے والے امن معاہدے دے تحت، جسنوں نیو فورس دا ناں دتا گیا، 4 مارچ 2007 نوں اس اُتے دستخط ہوئے تے نتیجتاً نیوفورسز دے لیڈر گویلیام سورو وزیر اعظم بن گئے۔ کچھ مبصراں نے انہاں واقعات نوں گباگبو دی مضبوطی وچ اضافے دی نظر توں دیکھیا۔
انتظامی تقسیم
سودھوآئیوری کوسٹ نوں 19 خطےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے جو ہور 58 محکمےآں وچ منقسم نيں۔
سیاست
سودھو1983 توں آئیوری کوسٹ دا سرکاری راجگڑھ یاموسوکرو اے اُتے عابدجان نوں انتظامی مرکز دی حیثیت حاصل اے۔ اکثر ملکاں دے سفارت خانے عابدجان وچ واقع نيں۔ کچھ ملکاں جنہاں وچ برطانیہ وی شامل اے، نے یورپی لوکاں اُتے بڑھدے ہوئے تشدد دے باعث اپنے سفارت خانے بند کر دتے نيں۔ جاری رہنے والی خانہ جنگی دے باعث متذکرہ بالا آبادی دا نقصان جاری رہیا۔ بین الاقوامی انسانی حقوق دی تنظیماں نے کئی امور دی نشان دہی دی جنہاں وچ غیر جنگی قیدیاں توں برا سلوک تے کوکا دی پیداوار دے لئی بچےآں دی غلامی وچ بڑھدا ہويا وادھا شامل نيں۔ اگرچہ زیادہ تر لڑیائیاں 2004 دے اختتام تک ختم ہوئے چکیاں سن، ملک بدستور دو حصےآں وچ منقسم رہیا۔ اکتوبر 2005 وچ نويں صدارتی انتخابات متوقع سن لیکن لیکن تیاریاں نہ ہونے دے سبب اوہ اکتوبر 2006 تک ملتوی ہوئے گئے تے فیر انہاں نوں باغیاں دے نال ہونے والے معاہدے توں اکتوبر 2007 تک ملتوی کر دتا گیا۔
آئیوری کوسٹ | |
Republic of Ivory Coast | |
Ivory Coast | |
راجگڑھ: | یوموسوکرو |
تھاں: | 322,460 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 22,400,835 |
کرنسی: | ؟ |
بولی: | فرانسیسی |
جغرافیہ
سودھوآئیوری کوسٹ مغربی سب صحارائی افریقہ دا ملک اے۔ اس دی حداں مغرب وچ لائیبریا تے گی آنا توں، شمال وچ مالی تے برکینا فاسو، مشرق وچ گھانا تے جنوب وچ گی آنا دی خلیج توں ملدی نيں۔
معیشت
سودھو1960 وچ آزادی دے بعد توں فرانس دے نال اس دے قریبی تعلقات رہے۔ زراعت وچ برآمدات دے لے تنوع پیدا ہويا تے غیر ملکی سرمائے دے موقعاں نے استوائی افریقی ریاستاں وچ آئیوری کوسٹ نوں سب توں خوشحال ریاست بنا دتا۔ اُتے موجودہ دور وچ اس دی اہم فصلاں یعنی کافی تے کوکا دی بین الاقوامی منڈی وچ ڈگدی قیمتاں دے باعث خسارے دا سامنا اے۔ اس دے نال نال اندرونی طور اُتے رشوت ستانی نے کاشتکاراں تے بیرون ملک برآمد کنندگان دے لئی زندگی اجیرن کرکے رکھ دتی اے۔
آبادی
سودھوآبادی دا ویہہ فی صد توں کچھ ودھ مسلمان نيں۔ تقریباً بائیس توں پچیس فی صد مسیحی نيں جنہاں وچ یورپی لوک وی شامل نيں۔
آبادی دا 77 فیصدی حصہ آئیوری لوکاں اُتے مشتمل اے۔ انہاں وچ بوہت سارے مختلف لوک تے بہت ساریاں زباناں شامل نيں۔ اک اندازے دے مطابق 65 مختلف زباناں اس ملک وچ بولی جاندیاں نيں۔ انہاں وچ سب توں زیادہ عام بولی ڈیولا اے جو مسلمان آبادی تے تجارت توں متعلقہ لوکاں دی مشترکہ بولی اے۔ فرانسیسی سرکاری بولی اے تے اسنوں سکولاں وچ پڑھایا جاندا اے تے شہری علاقےآں وچ عام بول چال دی بولی وی ایہی اے۔ چونکہ آئیوری کوسٹ نے خود نوں مغربی افریقہ دی سب توں خوشحال ریاست ثابت کيتا اے، اس دی کل آبادی دا 20 فیصد حصہ ہمسائیہ ملکاں توں جداں کہ لائبیریا، برکینا فاسو تے گی آنا توں آیا اے۔ اس وجہ توں انہاں بیرونی ورکرز جو مسلمان نيں تے مقامی مسیحی آبادی دے درمیان کشیدگی نوں ترقی ملی اے۔ آبادی دا چار فیصد حصہ اوہ لوک نيں جو آئیوری دے نئيں، بلکہ باہر توں آئے نيں۔ انہاں وچ فرانسیسی، ویت نامی تے ہسپانوی شہری نيں تے ايسے طرح امریکا توں آنے والے مسیحی مشنری وی شامل نيں۔ نومبر 2004 وچ 10000 دے لگ بھگ فرانسیسی تے دوسرے غیر ملکیوں دا ملک توں انخلا ہويا کیونجے انہاں اُتے حکومت کیتی حمایت یافتہ ملیشیا دے حملے شروع ہوئے گئے سن ۔ ایتھے اُتے رہنے والے فرانسیسی شہریاں دے علاوہ انہاں فرانسیسی آباد کاراں دی نسلاں وی آباد نيں جو شروع وچ ادھر آئے سن ۔
ناں
سودھوملک نوں انگریزی وچ آئیوری کوسٹ کہیا جاندا سی۔ اکتوبر 1985 وچ حکومت کیتی درخواست اُتے فرانسیسی زبان وچ ملک دا ناں آئیوری کوسٹ کر دتا گیا۔
استعمال
سودھوآئیوری دی حکومت کیتی درخواست دے باوجود "آئیوری کوسٹ" یا "دی آئیوری کوسٹ" نوں انگریزی وچ ہن تک استعمال کيتا جاندا اے :
- بی بی سی عموماً اپنی ویب سائیٹ تے خبراں وچ "آئیوری کوسٹ" دا لفظ استعمال کردی اے
- دتی گارڈین نامی اخبار دی سٹائل گائیڈ ایہ کہندی اے کہ "آئیوری کوسٹ، نہ ہی دتی آئیوری کوسٹ تے نہ ہی آئیوری کوسٹ، کیونجے ایتھے دے باشندے آئیورین کہلاندے نيں "
- اے بی سی نیوز، دتی ٹائمز، دتی نیویارک ٹائمز تے جنوبی افریقہ دی براڈ کاسٹنگ کارپوریشن، "آئیوری کوسٹ" استعمال کردے نيں
حکومتاں آئیوری کوسٹ لفظ سفارتی وجوہات دی بنا اُتے کردیاں نيں۔ اقوام متحدہ وچ انگریزی وچ رجسٹر ہونے والے ملکاں دے ناں وچ آئیوری کوسٹ ہی لکھیا جاندا اے۔ انگریزی بولنے والے ہمسائے لائبیریا تے گھانا دونے آئیوری کوسٹ استعمال کردے نيں۔ ہور ادارے جو ایہ لفظ استعمال کردے نيں :
- اقوام متحدہ دا ڈیپارٹمنٹ آف سٹیٹ اپنی رسمی دستاویزات وچ آئیوری کوسٹ تے عمومی کاغذات وچ آئیوری کوسٹ استعمال کردا اے
لسٹ متعلقہ مضامین آئیوری کوسٹ
سودھوحوالے
سودھو- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في خريطة الشارع المفتوحة"۔ OpenStreetMap۔ اخذ شدہ بتاریخ ۶ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ https://www.ethnologue.com/
- ↑ Ethnologue.com language code: https://www.ethnologue.com/language/fra — عنوان : Ethnologue — اشاعت 25[۲] — ناشر: SIL International
- ↑ https://data.who.int/countries/384 — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۲ نومبر ۲۰۲۴
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ ۵.۵ ۵.۶ ۵.۷ ناشر: World Bank Open Data
- ↑ https://web.archive.org/web/20181225111225/http://chartsbin.com/view/edr — سے آرکائیو اصل فی ۲۵ دسمبر ۲۰۱۸
- ↑ The government officially discourages this usage, preferring the French name Côte d'Ivoire to be used in all languages.
- ↑ Ivory Coast is the name used by the BBC, e.g. Laurent Gbagbo exit 'could worsen Ivory Coast crisis'. Retrieved 1 January 2011.
باہرلے جوڑ
سودھو
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: آئیوری کوسٹ |
· الجزائر · انگولا · بنین · بوٹسوانا · برکینا فاسو · برونڈی · کیمرون · کیپ وردی · وچکارلا افریقی لوک راج · چاڈ · لوکراج کانگو · کانگو · آئیوری کوسٹ · جبوتی · مصر · اریٹریا · ایتھوپیا · استوائی گنی · گیبون · گیمبیا · گھانا · گنی · گنی بساؤ · کینیا · لیسوتھو · لائیبیریا · لیبیا · مڈغاسکر · مالی · ملاوی · موریطانیا · ماریشس · موزمبیق · نمیبیا · نائجر · نائیجیریا · روانڈا · لہندا صحرا · ساو ٹومی تے برنسپی · سینیگال · سشلز · سیرالیون · صومالیا · جنوبی افریقا · سوڈان · اسواٹینی · تنزانیا · ٹوگو · تونس · یوگنڈا · زیمبیا · زمبابوے · کومورو · مراکش