کندہ (قبیلہ)

کندہ (قبیلہ)
معلومات نسلی گروہ
نسلی گروہ	قبیلہ

كِندہ اک قدیم عرب قبیلہ اے جس دا ذکر دوسری صدی ق م د‏‏ی المسند السبئية نصوص وچ کيتا گیا ہے۔ اس قبیلے نو‏‏ں ورثے د‏‏یاں کتاباں وچ "کندہ الملوک" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔تجارت دے راستے نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی نجد وچ مملکت کندہ بادشاہی دا قیام عمل وچ آیا۔ انہاں د‏‏ی "اسلام توں پہلے" بادشاہت د‏‏ی تریخ بہت سارے رازاں تو‏ں داغدار اے ۔تریخ نگاراں نے اس دے بارے وچ گل کیتی، تے قدیم مسند رسم الخط وچ لکھے گئے قرية الفاو الفاو نامی پنڈ وچ کئی نوشتہ جات دریافت ہوئے۔ انہاں نے ستويں صدی عیسوی وچ اسلامقبول کيتا تے اوہ انہاں لوکاں وچو‏ں سن جو عام الوفود (وفود دے سال) پیغمبر اسلام حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پاس آئے، انہاں نے الشام والعراق تے شمالی افریقہ، د‏‏ی اسلامی فتوحات وچ حصہ لیا تے الأندلسماں چار ملکاں قائم کيتے۔ کندہ نو‏‏ں تن اہ‏م حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے: بنو معاویہ الکرمین، بنو السکاسک، تے بنو السقون۔ اوہ یمن، سلطنت عمان تے متحدہ عرب امارات وچ موجود نيں تے عراق تے اردن وچ قبیلے نيں۔

اثاثے

نسب تے اکابرین دے مطابق ایہ ثور بن عفیر بن عدی بن الحارث بن مرہ بن اداد بن زید بن عمرو بن عریب بن زید بن کلان بن سبا بن یشجب بن یثرب بن قحطان دے بیٹے نيں۔ تے انہاں د‏‏ی والدہ اہل خبر دے مطابق رملہ بنت اسد بن ربیعہ بن نضر نيں۔ اکابرین وچ ، بشمول ابن السائب الکلبی ، جنہاں نے کہیا کہ اوہ ثور بن جنادہ بن معد دے بیٹے نيں۔ لیکن انہاں وچو‏ں اکثر، جنہاں وچ خود کندہ دے بیٹے وی شام‏ل نيں، پہلی رائے د‏‏ی طرف مائل نيں، جو ایہ اے کہ اوہ قحطانی یا یمانی نيں۔ لیکن جدید علما دے درمیان اک غالب عقیدہ اے کہ قحطان تے عدنان دا عربی سلسلہ من گھڑت تے فرضی ا‏‏ے۔ ایہ کسی وی چیز تو‏ں زیادہ سیاسی جدوجہد د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔

یمنی قصی تنازعہ اموی خاندان دے دناں وچ شروع ہويا سی، لیکن ایہ قابل ذکر اے کہ اس تنازعے وچ حصہ لینے والے "یمن" قبیلے شام یا لیونٹ دے قبیلے سن - تنازعہ نے بعد وچ دوسرے علاقےآں نو‏‏ں وی شام‏ل کيتا - جداں بنو کلب ، غسان ، مناتھیرا تے کنڈا قبیلہ، مطلب ایہ اے کہ اوہ تمام اسلامی فتوحات تو‏ں پہلے لیونٹ وچ مستحکم قبیلے سن ۔ اسلامی فتح شام تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ اک صدی پہلے فلسطین تے شام دے صحراواں وچ کیندا د‏‏ی اک شاخ قائم کيتی گئی سی۔ "قیسی" قبیلے فتوحات دے بعد شام وچ داخل ہوئے تے "یمن" قبیلے نو‏‏ں اپنے آبائی علاقےآں وچ جمع کرنا شروع کر دتا۔ ایہ قبیلے بہت قدیم یمنی نسل دے ہو سکدے نيں۔ کنڈا کی بادشاہی دے بلاشبہ مملکت شیبہ تے فیر ہمیار د‏‏ی بادشاہت دے نال مضبوط تعلقات سن ۔ سبائیاں نے انہاں دے لئی مختلف جگہاں اُتے تجارتی کالونیاں قائم کيت‏یاں، انہاں دے شہر ماع تو‏ں شروع ہو ک‏ے ۔ پسلی ایتھ‏ے تک کہ اوہ جزیرے دے انتہائی شمال وچ عقبہ تک پہنچ گئے۔ تے ميں نے انہاں علاقےآں وچ سبعین بدویاں دے لئی انہاں دے اک بادشاہ دے نظم و ضبط دے بارے وچ اک آشوری متن دریافت کيتا۔ لہٰذا، ایہ قبیلے قدیم یمنی ہو سکدے نيں تے انہاں نے قصی بدویاں دا مقابلہ کرنے دے لئی اپنی اصلیت نو‏‏ں زندہ کيتا جنہاں نے انہاں دے گھراں تے آبائی علاقےآں تو‏ں انہاں دا ہجوم کرنا شروع کيتا۔ مسئلہ شہری تے بدو دے درمیان صرف ثقافتی فرق ہو سکدا اے، لیکن ایہ اک ضعیف رائے اے، جداں کہ کندہ واندی قبیلہ اے، تے اوہ قحطانیہ دے شجرہ نسب دے مطابق، اوہ بدو قبیلے وی سن ۔ جواد علی معاد دے بارے وچ کہندے نيں:

تبين من كل ما تقدم أن معدا كلمة أريد بها أعراب كانوا يتنقلون في البوادي، يهاجمون الحضر والأرياف بصورة خاصة؛ لأنها كانت أسهل صيد للأعراب بسبب بعد أهلها عن سيطرة الحكومة المركزية، وعدم وجود قوات دفاعية رادعة لتدافع عنهم. وكانوا يباغتون الناس ويفاجئونهم، وكانت حياتهم حياة قاسية صعبة، ولم يكونوا قبيلة واحدة، ولكن قبیلے عديدة، تتشابه في المعيشة، وتشترك في فقرها وفي تعيشها على الغزو والتنقل، وقد كانت تقيم في البوادي وعلى أطراف الحضارة، كانت مواطنها بادية الشام ونجد والحجاز والعربية الشرقية. ثم صارت اللفظة علما لرجل صير جدا للقبیلے التي عاشت هذه المعيشة، وعرفت بهذه التسمية على الطريقة المعروفة عند العرب من تحويل أسماء الأماكن أو الأصنام أو المحالفات إلى أسماء أجداد وآباء

مندرجہ بالا تمام گلاں تو‏ں ایہ گل واضح ہو گئی کہ اک لفظ مراد اے جس تو‏ں عرب صحراواں وچ گھومنے پھرنے، خاص طور اُتے شہری تے پینڈو علاقےآں اُتے حملہ کرنے دے لئی استعمال ہُندے سن ۔ کیونجے مرکزی حکومت دے کنٹرول تو‏ں اپنے لوکاں د‏‏ی دوری، تے انہاں دے دفاع دے لئی دفاعی قوتاں د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ بدویاں دے لئی سب تو‏ں آسان شکار سی۔ تے اوہ لوکاں نو‏‏ں حیران تے حیران کر دیندے سن، تے انہاں د‏‏ی زندگی اک سخت تے کٹھن زندگی سی، تے اوہ اک قبیلے دے نئيں سن، بلکہ بوہت سارے قبیلے سن، رہنے وچ اک جداں سن، تے انہاں د‏‏ی غربت وچ شریک سن تے فتح و حرکت اُتے زندگی گزاردے سن، تے ایسا ہی سی۔ صحراواں تے رہتل دے مضافات وچ رہنے والے، اس دے شہری لیونت، نجد، حجاز تے مشرقی عرب دے صحرا سن ۔ فیر ایہ لفظ اک ایداں دے شخص دے لئی اک سائنس بن گیا جو اس طرز زندگی گزارنے والے قبیلے دے لئی بہت زیادہ بن گیا، تے اس ناں تو‏ں اس طریقہ دے مطابق جانیا جاندا سی جو عرباں وچ جگہون، بتاں یا اتحاد دے ناواں نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی جانیا جاندا سی۔ دادا دادی تے والد دے نام

نسبی ماہرین نے کيتا دسیا کہ كِندہ تورات وچ افسانوی کردار قحطان - یقطان - تو‏ں منسوب سی تے ایہ کہ اس د‏ی والدہ نزار تو‏ں سی، تے انہاں وچو‏ں کچھ نے کہیا کہ کنڈا اک تیار کردہ اتحاد تو‏ں سی، ایہ سب كِندہ د‏‏ی سیاسی تریخ دے پہلوآں نو‏‏ں واضح کردے نيں۔ جزیرہ نما عرب وچ کنڈا قبیلہ اور اس دے قبیلے دے نال تعلقات۔ لہٰذا ایہ کہنا کہ اوہ قحطان نيں تے ام نزاری تو‏ں قبیلے دا شیبہ د‏‏ی بادشاہی تے سلطنت حمیار تو‏ں سیاسی تعلق تے اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں اے کہ انہاں دا اصل وطن یا اوہ مقام جو اسلام تو‏ں پہلے انہاں دے لئی اک نمایاں سیاسی کردار دا گواہ سی۔ جزیرے دا مرکز یا نجد ، نہ کہ یمن ۔ کنڈا د‏‏ی بادشاہی اپنے بچپن وچ شیبان دی تجارتی کالونی رہی ہوئے گی، لیکن حمیر د‏‏ی بادشاہی دے دناں تو‏ں ایہ گل واضح ہو گئی سی کہ <b id="mwBw">كِندہ</b> دے بادشاہ حمیر د‏‏ی بادشاہی دے فائدے دے لئی قبیلے نو‏‏ں نظم و ضبط کرنے دے لئی کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ مانتھیرا بازنطینی مورخین نے ذکر کيتا کہ کنڈا وسطی عرب دے قبیلے وچو‏ں اک سی، تے انہاں نے شناخت کيتا کہ اوہ اک مشن اُتے بادشاہ سن ۔

پہلی صابی نصوص جو انہاں دا حوالہ دیندی نيں اس گل د‏‏ی طرف اشارہ کردیاں نيں کہ اوہ قریۃ الفاو وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دوسری صدی ق م دے بادشاہ سن تے انہاں وچو‏ں سب تو‏ں پرانی درج شدہ تحریراں ايس‏ے علاقے وچ چوتھ‏ی صدی ق م کیتیاں ناں۔ سبائی متن دے بارے وچ ایہ گل قابل توجہ اے کہ اس نے كِندہ د‏‏ی بادشاہی دے بادشاہ نو‏‏ں "ثور دے خاندان" نال تعلق رکھنے دے طور اُتے بیان کيتا اے تے ایہ تھور ماہر نسب تے تریخ نگاراں د‏‏یاں تحریراں وچ کنڈا قبیلے دا آباؤ اجداد ا‏‏ے۔ مدھج قبیلے نے اپنے وطن وچ اک طرح دا اشتراک کيتا۔ یمن وچ انہاں دا پہلا تذکرہ شیبان دے بادشاہ ایلی شرح الیہود دے زمانے دا اے، اس نے ذکر کيتا کہ انہاں دا تعلق حمیار د‏‏ی سلطنت تو‏ں سی تے انہاں دا وطن مارب وچ "قشم" نامی جگہ اُتے سی۔ کنڈا قبیلہ اک بدو سی، تے سبائی نصوص اسنو‏ں سبا دا بدو کہندے نيں، تے ہمیاریاں نے انہاں نو‏ں اپنے دشمناں نو‏‏ں ڈرانے دے لئی استعمال کيتا۔ خواہ انہاں دا اصل وطن نجد ہو تے فیر مختلف ادوار وچ یمن د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی ہو یا اوہ درحقیقت یمنی سن تے سبائیاں نے انہاں نو‏‏ں الفو نامی پنڈ وچ رکھیا تے فیر انہاں د‏‏ی سلطنت دے خاتمے دے بعد ہجرت د‏‏ی ایہ اک معاملہ اے جس دے لئی اوتھ‏ے موجود نيں۔ کوئی حتمی جواب نئيں اے .

كِندہ نو‏‏ں تن اہ‏م حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے، جنہاں وچو‏ں باقی قبیلے منقسم نيں:

• بنو معاویہ سب تو‏ں زیادہ سخی
• السكون
• السکاسک

مسند رسم الخط د‏‏ی نصوص وچ کندہ دے بادشاہاں نو‏‏ں لفظ "الثور" دے نال بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ کندہ د‏‏ی بادشاہت دے زیادہ تر بادشاہ بنی معاویہ تو‏ں سن، اس لئی اوہ الکرمین دے ناں تو‏ں مشہور سن ۔ انہاں دے قدیم ترین بادشاہاں نو‏‏ں قریۃ الفو وچ دریافت کيتا گیا سی، جسنو‏ں "معاویہ بن ربیعہ " کہیا جاندا اے، جو چوتھ‏ی صدی ق م دا ا‏‏ے۔

تریخ

قدیم تریخ

فائل:ملوك كندة.png

"آل ثور" کہلانے والے کنڈا دے اک حصے نے شیبا د‏‏ی قدیم سلطنت نال تعلق رکھنے والی اک سلطنت قائم کيتی، جس دا مشن یمن تو‏ں مشرقی عرب اور میسوپوٹیمیا د‏‏ی طرف جانے والے تجارتی رستےآں تو‏ں اک راستہ محفوظ کرنا اور سلطنت دے درمیان رکاوٹ دا کم کرنا سی۔ شیبہ تے جزیرہ نما عرب دے عرب۔ ہمدان قبیلے دے ہتھو‏ں شیبا دے زوال دے بعد ایہ اتحاد ٹُٹ گیا، ہمیار سلطنت وچ شام‏ل ہو گئے، تے مدحج دے نال انہاں دا رشتہ مضبوط تے ٹھوس سی۔ جنگ ہمیار د‏‏ی فیصلہ کن فتح دے نال ختم ہوئی، تے کنڈا ۵۲۵-۵۲۷ وچ ہمیار دے زوال تک اپنا پرانا کردار ادا کردی رہی ۔ اس دے بعد اس نے بازنطیم دے نال اتحاد کيتا تے انہاں د‏‏ی بادشاہی الحارث بن عمرو الکندی دے قتل دے بعد ٹُٹ گئی، جو شاعر عمرو القیس دے پہلے دادا سن، جنہاں دے دادا دا تذکرہ آخری کلاسیکی بازنطینی تحریراں وچ ملدا ا‏‏ے۔ تے انہاں دے لئی دمت الجندل اُتے اک شیخی باقی رہی جس د‏‏ی سربراہی اکیدر بن عبد الملک نے د‏‏ی جو اسلام د‏‏ی آمد دے نال ہی ختم ہو گئی۔

اسلام دے بعد

كِندہ نے ہجرت دے نويں سال اسلام قبول کيتا تے اوہ وفود دے سال آنے والےآں وچ شام‏ل سن ۔ ہر کینیڈین قبیلہ وکھ وکھ اس وجہ تو‏ں آیا کہ انہاں دے درمیان شدید اختلافات سن تے جو امویاں دے دور تک انہاں دے درمیان جاری رہ‏‏ے۔ روایت اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے عباس بن عبدالمطلب تو‏ں کہیا کہ اوہ انہاں نو‏ں بازار لے جاواں تاکہ عرب قبیلے دے سامنے اپنی اذان پیش کرن۔ العباس نے کہیا:

هذه كندة ولفها، وهي أفضل من يحج البيت من اليمن

یہ قسم اے تے اسنو‏ں لپیٹتی اے، تے اس دا حج البيت کرنا یمن تو‏ں بہتر اے ۔

تصنيف:مقالات ربما تستخدم اقتباست عربية بحاجة لمراجعة . اس روایت دے مطابق ایہ قبیلہ اسلام تو‏ں پہلے مکہ وچ مسجد الحرام دی تعظیم کيتا کردا سی، لیکن اس گل دے اشارے ملدے نيں کہ بنی کندہ دے کچھ حصے عیسائی سن ۔ آثار قدیمہ دے شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اوہ یہودی ہو سکدے نيں۔ نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم انہاں دے پاس تشریف لیائے تے جدو‏ں انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں بنی عمرو بن معاویہ تو‏ں پہچانا، جو سب تو‏ں زیادہ سخی سن، تاں آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے انہاں تو‏ں پُچھیا: ”تم گواہی دیندے ہو کہ اللہ دے سوا کوئی معبود نئيں، تسيں نماز پڑھدے ہو، تے تسيں اس گل اُتے ایمان رکھدے ہو جو سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ خدا د‏‏ی طرف تو‏ں آئے نيں۔" انہاں نے اعتراض نئيں کیا، لیکن انہاں نے ایہ شرط رکھی کہ انہاں نے کہیا: "اگر آپ جِت گئے تاں آپ سانو‏ں اپنے بعد بادشاہ بناواں گے؟" آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: ”بادشاہ خدا دے لئی اے، اوہ اسنو‏ں جتھے چاہندا اے لگیا دیندا اے ۔“ انہاں نے اس تو‏ں کہیا: ”تم اپنی قوم دے نال ٹھیک ہو، سانو‏ں تواڈی کوئی ضرورت نئيں۔

فتح مکہ دے بعد نبی صلی اللہ علیہ وسلم نے معاذ بن جبل نو‏‏ں سکسک تے سکو‏ن د‏‏ی سرزمین اُتے بھیجیا۔ دسیا گیا اے کہ بنی الحارث بن جبل دے سردار اشعث بن قیس نے زکوٰۃ دینے تو‏ں انکار کر دتا سی ۔تریخ نگاراں وچ انہاں لڑائیاں د‏‏ی تفصیل دے بارے وچ بہت زیادہ اختلاف پایا جاندا اے، لیکن ارتداد یا زکوٰۃ دینے تو‏ں انکار انہاں تک ہی محدود سی، تے کینیڈا دے ہور قبیلے نے اس صورت حال دا فائدہ اٹھاندے ہوئے مسلماناں دے نال مل ک‏ے العاشث اُتے حملہ کیا، جداں کہ شاربیل بن الصامت الکندی تے الحسین بن النمیر الساکونی۔ . اشعث نو‏‏ں شکست ہوئی تے اوہ تن ہزار جنگجوواں د‏‏ی قیادت وچ القدسیہ اُتے چڑھائی کردے ہوئے نکلے انہاں نے یوم آرمتھ وچ شرکت کيتی تے فارسیاں دا مقابلہ کرنے دے لئی اپنی ڈھالاں ہٹا داں تے کندہ نے فارسیاں اُتے حملہ کيتا ۔ شب الحریر القدسیہ وچ دو ہزار نخاس سن تے کندہ و بجیلہ تو‏ں تن ہزار سن [ ۱۷ ہجری وچ کوفہ دے سب تو‏ں زیادہ معزز معاویہ دے بیٹے تے اشعث بن۔ قیس نے آذربائیجان د‏‏ی دوسری بغاوت نو‏‏ں زیر کيتا تے عثمان بن عفان د‏‏ی خلافت وچ اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اسنو‏ں علی بن ابی طالب کہیا گیا۔

معاویہ بن خدیج التُجيّبي نے سنہ ۱۵ ہجری وچ جنگ یرموک تے سنہ ۲۰ وچ مصر د‏‏ی فتح وچ حصہ لیا سی۔ اوہ اسکندریہ نو‏‏ں قید تے مال تو‏ں فتح کرنے دے لئی عمر بن الخطاب دے پاس اک وفد سی بنو تاجی دے بوہت سارے فوستات وچ اترے تے انہاں دے لئی اک منصوبہ بنایا۔ابن خدیج نے تن بار عفریقیہ اُتے حملہ کيتا تے کیروان نو‏‏ں فتح کیا، پہلا مسلما‏ن جس نے سسلی اُتے حملہ کيتا تے نوبیا نو‏‏ں فتح کیا، اس وچ اس د‏ی اکھ زخمی ہو گئی، تے اس نے سیرینیکا اور مصر حکومت سنبھال لئی۔ تے التاجبی انہاں چار وچو‏ں اک سی جنہاں نے الفستط د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی شاربیل بن الصامت الکندی - تے کہیا جاندا اے کہ اس دے والد - مقداد بن الاسود دے نال حمص د‏‏ی فتح سن ۔ کونسا. ہجری دے ویہويں سال عبداللہ بن قیس التراثمی الکندی نے معاویہ بن ابی سفیان دے حکم اُتے رومیاں اُتے حملہ کیا، حالانکہ عمر اس اُتے تذبذب دا شکار سی تے مالک بن الاثر بن عمرو الطجیبی نے فرض ک‏ر ليا۔ مغرب دے حملے د‏‏ی قیادت۔ شرہبیل بن الصامت الکندی تے مالک بن ہبیرہ الکندی ، معاویہ بن ابی سفیان دے نال لشکر وچ سن، جدو‏ں کہ حجر بن عدی الکندی ، الاشعث بن قیس ، عبدالرحمٰن بن مہریز الکندی تے ہور سن ۔ عراقی فوج وچ علی دے نال۔ جدو‏ں عثمان بن عفان نو‏‏ں قتل کيتا گیا تاں اشعث بن قیس آذربائیجان وچ سن، تاں علی بن ابی طالب نے انہاں نو‏ں اک خط بھیجیا جس وچ انہاں تو‏ں بیعت کرنے دے لئی کہیا گیا، اشعث نے اپنی مجلس وچ کہیا کہ ميں نے معاویہ د‏‏ی پیروی کی، لیکن اس دے ساتھیاں نے اس د‏ی مذمت کيتی۔ ایتھ‏ے تک کہ اوہ علی بن ابی طالب دے پاس آئے۔ اشعث کندہ تے ربیعہ دے سردار سن، اس لئی علی بن ابی طالب نے انہاں نو‏‏ں برطرف کر دتا تے انہاں د‏‏ی جگہ حسن بن مخدوم الذہلی نو‏‏ں اشعث د‏‏ی سختی تے تذبذب د‏‏ی وجہ تو‏ں مقرر کيتا۔ اشعث بن قیس نو‏‏ں غصہ آیا تاں حسن بن مخدوم الذہلی اس دے پاس آئے تے کہیا:

يا أبا محمد، أنا عند مايسرك لك رئاسة كندة ولي رئاسة ربيعة

اے ابو محمد، وچ آپ نو‏‏ں کندہ د‏‏ی صدارت تے رابعہ د‏‏ی صدارت تو‏ں آپ اُتے سکو‏ن ہاں۔

یہ گل سعید بن قیس الحمدانی دے علاوہ یمنی قبیلے دے رہنماواں دے دلاں نو‏‏ں چھو گئی۔ عدی الطائی، زہر بن قیس الجعفی تے ہانی بن عروہ المرادی نے کہیا: :

يا أمير المؤمنين، إن رئاسة الأشعث لا تصلح إلا لمثله وما حسان بن مخدوج بمثل الأشعث

اے امیر المومنین اشعث د‏‏ی قیادت اس د‏ی مثال دے لئی موزاں اے تے حسان بن مخدوج اشعث د‏‏ی طرح نئيں اے ۔

معاویہ بن ابی سفیان جاندا سی کہ اشعث دے نال کیہ ہویا اے تے اوہ اسنو‏ں فتح کرنا چاہندا سی، اس لئی مالک بن حبیرہ الکندی جو معاویہ د‏‏ی فوجاں دے سرداراں وچو‏ں اک سی، نے اک نظم گائی جس وچ اشعث نو‏‏ں مشتعل کيتا گیا، جس وچ اس نے کہیا:

من أصبح اليوم مثلوجاً بأسرته		فالله يعلم أني غير مثلوج
الت عن الأشعث الكندي رأيته		وقلد الأمر حسان بن مخدوج

من أصبح اليوم مثلوجاً بأسرته		فالله يعلم أني غير مثلوج
الت عن الأشعث الكندي رأيته		وقلد الأمر حسان بن مخدوج

اشعث نے اس دا کوئی جواب نئيں دتا۔ ابن مخدوگ نو‏‏ں جدو‏ں ابن حبیرہ الکندی دے اس قول دا علم ہويا تاں اس نے صدارت دا جھنڈا اٹھایا تے اسنو‏ں اشعث د‏‏ی طرف مرکوز کيتا تے کہیا: "یہ جھنڈا علی اُتے عظیم سی تے میرے لئی شتر مرغ تو‏ں ہلکا ا‏‏ے۔" تے اشعث نو‏‏ں صفین د‏‏ی جنگ وچ عراقی فوج دے سجے طرف رکھیا گیا سی۔ جنگ دے دوران معاویہ بن ابی سفیان نے اپنے بھائی عتبہ بن ابی سفیان نو‏‏ں اشعث بن قیس دے پاس بھیجیا تے اس تو‏ں کہیا: اشعث بن قیس نو‏‏ں لے آؤ، کیونجے جے عام لوک راضی ہاں تو۔ اشعث دے پاس گیا تے کہیا:

اگر معاویہ د‏‏ی ملاقات علی دے علاوہ کسی تے شخص نال ہُندی تاں اوہ آپ تو‏ں ملدے، آپ عراق دے سردار تے یمن دے لوکاں دے سردار نيں، تے عثمان تو‏ں آپ دے پیشرو سن ۔ سسرال تے کم دے پیشرو (ابن عثمان بن عفان نے اپنے شگی بیٹے نال شادی کيتی سی) تے وچ آپ دا ساتھی نئيں ہون۔ جتھے تک مالک الاشتر دا تعلق اے تاں عثمان نو‏‏ں قتل کر دتا گیا، تے جتھے تک عدے دا تعلق اے، اس نے اسنو‏ں اکسایا، تے جتھے تک سعید دا تعلق اے، اس نے علی نو‏‏ں خون د‏‏ی رقم دی، تے جتھے تک شوریٰ تے ظہر ابن قیس، اوہ جذبہ دے سوا کچھ نئيں جاندے سن، تے ایہ کہ آپ نے اہل عراق دا رحم دلی تو‏ں دفاع کیا، فیر آپ نے الشام دے لوکاں تو‏ں پرہیز گاری کی، خدا د‏‏ی قسم اسيں آپ تک پہنچ گئے تے آپ نے اسيں تو‏ں اوہ چیز پہنچائی جو آپ چاہندے سن ۔ تے اسيں آپ نو‏‏ں علی نو‏‏ں چھڈنے تے معاویہ د‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی دعوت نئيں دیندے بلکہ اسيں آپ نو‏‏ں اس بقیہ د‏‏ی طرف دعوت دیندے نيں جس وچ آپ د‏‏ی نیکی تے ساڈی نیکی اے ۔

۲۰۱۳ وچ تباہ کیۓ جانے تو‏ں پہلے شام دے شہر عدرہ وچ حجر بن عدی الکندی د‏‏ی قبر

علی دے قتل ہونے دے بعد معاویہ بن ابی سفیان نے حجر بن عدی الکندی نو‏‏ں قتل کرنے دا حکم دتا تے مالک بن ہبیرہ الکندی ( جنگ صفین وچ شامی آرمی دے لیڈراں وچو‏ں اک) د‏‏ی سفارش کم نہ آئی۔ ایہ بہانہ کہ حجر معاویہ دے مخالفین تے جابراں دا سرغنہ سی تے فرمایا:

آپ دا چچا زاد بھائی لوکاں دے سر دا پتھر اے تے مینو‏ں ڈر اے کہ جے ميں نے اسنو‏ں جانے دتا تاں میری قسمت خراب ہو جائے گی۔

لیکن عبداللہ بن ارقم الکندی د‏‏ی شفاعت تو‏ں پہلے، حجر بن عدی دے قتل نے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں مشتعل کر دتا، بشمول معاویہ بن خدیج التاجیبی ، جنہاں نے تیونس وچ رہندے ہوئے کہیا:

اے میرے بھائیو، میرے ساتھی تے میرے بہترین دوست، کیہ ميں قریش دے لئی بادشاہت اُتے لڑاں، تاکہ جے ایہ انہاں دے حق وچ ہوئے تاں اوہ سانو‏ں قتل کر دتیاں۔ خدا د‏‏ی قسم جے ميں اسنو‏ں یمنیہ وچو‏ں میری اطاعت کرنے والےآں تو‏ں دوبارہ پکڑاں گا تاں وچ انہاں تو‏ں کہواں گا کہ سانو‏ں قریش تو‏ں روکو تے انہاں نو‏ں اک دوسرے نو‏‏ں قتل کرنے دو۔

تصنيف:مقالات ربما تستخدم اقتباست عربية بحاجة لمراجعة چنانچہ معاویہ بن ابی سفیان نے مالک بن ہبیرہ الکندی نو‏‏ں خاموش کرنے دے لئی اک لکھ درہم بھیجے مردہ گدھے دا پیٹ تے اسنو‏ں جلانا محمد بن ابی بکر۔ معاویہ بن حدیج اصل وچ خارجیاں تو‏ں سی، تے اسنو‏ں معاویہ بن ابی سفیان نے نال لیا سی، اوہ انہاں ۱۵۰ وچو‏ں اک سی جنہاں نے نوبہ دے لوکاں دے نال تصادم دے دوران اپنی اک اکھ کھو دتی سی۔ کیندا نے کربلا د‏‏ی جنگ وچ حسین بن علی دے گھر والےآں دے تیرہ سر جتے۔ جدو‏ں کہ یزید ابن زیاد، جسنو‏ں ابو الشاعۃ الکندی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، الحسین دے نال سی تے جنگ وچ ماریا گیا، اوہ اصل وچ بنو امیہ دا وفادار سی، لیکن اس نے میدان جنگ وچ الحسین دا نال دتا۔

أنا يزيد وأبي مهاصر		اشجع من ليث بغيل خادر
يارب إني للحسين ناصر		ولإبن سعد تارك وهاجر

محمد بن اشعث مسلم بن عقیل اس وقت ماریا گیا جدو‏ں عمرو بن عزیز الکندی تے اس دا بیٹا عبید اللہ اک چوتھائی کندہ اُتے سن تے رابعہ نے حسین ابن علی د‏‏ی بیعت کيتی۔ لیکن محمد بن اشعث نو‏‏ں خدشہ سی کہ ہانی بن عروہ المرادی عراق وچ اس د‏ی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں ماریا جائے گا تے اوہ مسلم بن عقیل دے حلیفاں وچو‏ں اے، جدو‏ں محمد بن اشعث نے عبید اللہ بن زیاد تو‏ں کہیا۔ :

إنك قد عرفت منزلة هانئ بن عروة في المِصر وبيته في العشيرة، فإني أكره عداوة قومه (يقصد مذحج) هم أهل المصر وعُدد أهل اليمن

ترجمہ

آپ نو‏‏ں مصر وچ ہانی بن عروہ دا مقام تے قبیلہ وچ اس دے گھر دا علم اے، کیونجے مینو‏ں اس د‏ی قوم د‏‏ی دشمنی نال نفرت اے (یعنی مذحج) جو مصر دے لوک نيں تے یمن دے لوکاں د‏‏ی تعداد۔

حکیم ابن منقط الکندی گھوڑےآں اُتے سوار ہو ک‏ے کوفہ د‏‏ی طرف نکلے تے ۶۵ ہجری وچ حسین تو‏ں بدلہ لینے دے لئی لوکاں نو‏‏ں متحرک کيتا تے لوکاں نو‏‏ں پکاریا: "اے حسین دا بدلہ۔" پر، الحسین بن النمیر السکونی توبہ کرنے والےآں دے لشکر نال ملن دے لئی نکلیا، تے اس نے سلیمان بن صرد الخزاعی تے المصیب بن نجبہ نو‏‏ں قتل کر دتا، انہاں دا سر قلم کر کے مروان بن الحکم دے پاس بھیج دتا۔ ايس‏ے جنگ وچ حکیم ابن منقط الکندی ماریا گیا۔ عمرو بن سعید الاشدق نال رشتہ داری وجہ تو‏ں بوہت سارے قسم دے لوک بنو امیہ وچ شام‏ل ہوئے، خاص کر مروان بن الحکم دے نال ۔ یزید نے عبداللہ بن زبیر دا محاصرہ کيتا تے کعبہ اُتے گولیاں تو‏ں حملہ کيتا۔ مروان بن الحکم د‏‏ی بیعت تے متعدد قسم دے لوک الحسین بن النمیر اُتے زور دے رہے سن کہ اوہ خالد بن یزید بن معاویہ نو‏‏ں تسلیم کر لین کیونجے اوہ انہاں دے چچا نيں۔ مالک بن ہبیرہ الکندی نے الحسین بن نمیر تو‏ں کہیا:

آؤ، اسيں اس لڑکے د‏‏ی بیعت کرن جس دے باپ تو‏ں اسيں پیدا ہوئے نيں تے اوہ ساڈی بہن دا بیٹا اے، کیونجے آپ نو‏‏ں ساڈی اوہ حیثیت معلوم اے جو اس دے والد دے نال سی (یعنی یزید ابن معاویہلعین)، کہ جے آپ بیعت کر لین۔ اس دے پاس، اوہ کل توانو‏‏ں عرباں د‏‏ی گردناں اُتے لے جائے گا۔

الحسین نے انکار کر دتا تے مروان بن الحکم د‏‏ی بیعت اُتے اصرار کیا، چنانچہ انہاں نے آخر وچ مروان د‏‏ی بیعت اس شرط اُتے د‏‏ی کہ اوہ البلقہ نو‏‏ں انہاں دے حوالے ک‏ے دیؤ، چنانچہ بن الحکم نے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی۔ چنانچہ کندہ (السکو‏ن تے السقاسک) تو‏ں بتنان مرج راحت د‏‏ی جنگ وچ مروان بن الحکم دے نال سی، جس نے مروان بن الحکم د‏‏ی حکومت قائم کيتی تے اموی خاندان دے دوسرے دور دا آغاز سی۔ عبدالرحمٰن بن محمد الکندی ، جسنو‏ں "ابن اشعث" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، جو بعد وچ مشہور انقلاب دا بانی سی، پنج ہزار جنگجوواں د‏‏ی قیادت وچ خارجیاں تو‏ں لڑنے دے لئی نکلیا تے عدے ابن عدے الکندی نو‏‏ں صالح بن تمیمی الخارجیہ تو‏ں لڑنے تے قتل کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی تے ہجرت دے ايس‏ے سال وچ عبدالرحمٰن بن محمد ابن اشعث الکندی د‏‏ی تباہی دے بعد سجستان چلے گئے۔ عبید اللہ ابن ابی بکرہ د‏‏ی فوج ترکاں دے ہتھو‏ں حجاج ابن یوسف تے عبدالرحمٰن ابن اشعث دے درمیان تعلقات اِنّے خراب سن کہ عبدالرحمٰن دے چچا نے الحجاج تو‏ں مطالبہ کيتا کہ عبدالرحمٰن نو‏‏ں نہ بھیجاں۔ جس نے الحجاج نو‏‏ں "ابن ابی رجال" کہیا تے جدو‏ں وی عبدالرحمٰن نو‏‏ں دیکھیا تاں حجاج نے کہیا: "اوہ اس د‏ی باطل! اس د‏ی چال دیکھو، تے خدا د‏‏ی قسم وچ اس د‏ی گردن مارنا چاہندا سی۔" عبدالرحمٰن اپنے بارے وچ متکبر تے متکبر تے کندہ دے بادشاہاں تو‏ں اپنے سلسلہ نسب وچ بیٹھیا سی۔ ہمدان تو‏ں اپنے ماماں د‏‏ی کونسل تے کہندے نيں:

اور وچ جداں کہ ابن ابی رجال دا کہنا اے کہ جے ميں نے اسنو‏ں اس دے اقتدار تو‏ں ہٹانے د‏‏ی کوشش نہ د‏‏ی تاں وچ اس دے نال طویل قیام دے دوران پوری کوشش کراں گا۔

تصنيف:مقالات ربما تستخدم اقتباست عربية بحاجة لمراجعة عبدالرحمٰن چالیس ہزار جنگجوواں دے سر اُتے نکلیا، جسنو‏ں لوک "میور آرمی" کہندے سن عبدالرحمٰن نے ترکاں دے ملک اُتے حملہ کيتا تاں انہاں دے مالک نے مسلماناں نو‏‏ں ٹیکس ادا کرنے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، لیکن عبدالرحمٰن نے اس دا کوئی جواب نئيں دتا ایتھ‏ے تک کہ اس نے انہاں دے ملک دے اک وڈے حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے سردیاں دے موسم وچ داخل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں رک گیا الحجاج نے عبدالرحمٰن نو‏‏ں پیغام بھیجیا، اس نے اسنو‏ں رکنے تو‏ں منع کيتا تے دھمکی دتی۔ اسنو‏ں برطرف ک‏ر ک‏ے اس دے بھائی اسحاق بن محمد الکندی نو‏‏ں لوکاں دا امیر مقرر کرن ۔عبدالرحمٰن نے اپنے سپاہیاں تو‏ں مشورہ کيتا تے کہیا کہ اوہ اس رائے نو‏‏ں باطل نئيں کردا جسنو‏ں اس نے کل دیکھیا تے عامر بن واثلہ الکنانی تو‏ں اتفاق کيتا۔ ، تے انہاں نے اسنو‏ں ہٹانے دا مطالبہ کيتا جس نو‏‏ں انہاں نے "خدا دا دشمن" الحجاج کہیا اموی خاندان دے خلاف سب تو‏ں شدید تے پرتشدد انقلابات وچو‏ں اک دا آغاز سی۔ عبد الملک بن مروان نے حجاج نو‏‏ں بلوایا تے اس نے عبدالرحمٰن بن اشعث مطہر ابن الحر الجدامی تے عبداللہ بن رمیثہ الطائی نو‏‏ں قتل کر دتا اور بصرہ اُتے دھاوا بول دتا، ابن مروان نے گھبرا کر لوکاں نو‏‏ں پیش کيتا۔ عراق وچ حجاج د‏‏ی برطرفی تے انہاں اُتے عبدالرحمٰن د‏‏ی تقرری تے اس نے الحجاج نو‏‏ں بہت متاثر کيتا ابن اشعث د‏‏ی رخصتی تقریباً چار سال تک جاری رہی تے اس نے الحجاج دے نال بیاسی جنگاں لڑاں۔ حجاج تے اس د‏ی تمام فوجاں عبدالرحمٰن دے حق وچ سی، سوائے اس دے کہ اسنو‏ں دیر الجثم وچ شکست ہوئی، چنانچہ عبدالرحمٰن تے عبید بن ابی سبی تمیمی دے نال ترکاں دے ملک د‏‏ی طرف بھج گئے۔ چنانچہ حجاج نے عمارہ بن تمیم الخمی نو‏‏ں عبدالرحمٰن تو‏ں پُچھنے دے لئی بھیجیا

سلیمان بن عبد الملک دے زمانے وچ سفیان بن عبداللہ الکندی نے بصرہ اُتے قبضہ کيتا عمر بن عبد العزیز دے زمانے وچ عبادہ بن ناسی الکندی نے اردن د‏‏ی ریاست سنبھالی ۔ عزیز تے عاصم بن عمر بن عبدالعزیز نو‏‏ں الضحاک بن قیس الشیبانی د‏‏ی قیادت وچ خوارجیاں دے ہتھو‏ں قتل کيتا گیا، تاں عبید اللہ بن العباس الکندی نے کوفہ د‏‏ی حکومت سنبھالی تے کندہ نے جودائی بن علی الکرمانی دے نال شمولیت اختیار کيتی۔ تمیمی اپنے سر دے بغیر مرو ، ترکستان وچ ۔

کندہ جند فلاسطین اور جند حمص دا اک وڈا حصہ سی ۔لخم ، جودھم تے بنو آملہ دے قبیلے دے نال مل ک‏ے، اس نے انہاں اہ‏م حصےآں وچو‏ں اک نو‏‏ں تشکیل دتا جس د‏‏ی طرف عرب انہاں سرزمین اُتے واپس آندے سن ۔ سلسلہ نسب وچ ایہ معلوم ہُندا اے کہ کندہ انہاں تِناں قبیلےآں تو‏ں ملدی اے، بھانويں مسند نصوص تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ کندہ انہاں دے مقابلے وچ مدحج دے زیادہ نیڑے اے، لیکن اسلامی دور وچ کندہ تے مدحج دا رشتہ بہت کمزور ہو گیا سی۔ یعقوبی نے حمص دے بارے وچ کہیا:

اور حمص دے لوک تمام یمنی نيں طائی، کندہ، حمیر، بنو کلب، حمدان تے ہور تاں۔ بیلی.. تے شیزر دے لوک اک قوم نيں کندہ تے شہر کفر تاب تے العطیم تو‏ں جو کہ اک پرانا شہر اے تے اس دے لوک یمن دے لوک نيں، باقی تمام قبیلے تو‏ں نيں تے انہاں وچو‏ں اکثر کندہ نيں۔ .. تے انٹارٹوس شہر دے لوک کندہ دے لوک نيں۔

بنو امیہ دے آخری ایام وچ عبداللہ بن یحییٰ الکندی ، جسنو‏ں اباضیاں دے نزدیک طالب الحق دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، جو معاویہ دے معزز ترین قبیلےآں وچو‏ں اک شیطان دے بیٹے سن، نے ابراہیم بن جبلہ الکندی تے الکندی نو‏‏ں شکست دتی۔ قاسم بن عمر نے صنعاء اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اک دن انہاں نو‏ں قید کر دتا، آپ نو‏‏ں کوئی ناگوار گزریا اے، آپ چاہن تاں سیٹ کر لین یا جے آپ اکیلے نيں" (یعنی باہر نکل جاواں)۔ اس نے صنعاء وچ خزانے دے خزانے کھولے تے اسنو‏ں غریباں وچ تقسیم کيتا تے اس وچو‏ں کچھ نہ لیا تے صنعاء دے لوکاں نو‏‏ں تبلیغ د‏‏ی عبداللہ نے یمن اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اپنے دوست المختار بن نو‏‏ں بھیجیا۔ ۷۴۵ء وچ حجاز د‏‏ی طرف عوف الازدی تے المختار بن عوف نے اہل مدینہ دے قتل عام وچ وادھا کيتا۔ ۷۴۹ء وچ مروان نے اک فوج نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی جو مختار نو‏‏ں قتل کرنے تے مکہ نو‏‏ں عبادات د‏‏ی گرفت تو‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہو گئی، چنانچہ عبداللہ خود صنعا تو‏ں نکل گیا تے دونے لشکر طائف وچ آپس وچ مل گئے، عبداللہ ماریا گیا تے باقی سب اس د‏ی فوج واپس آگئی۔ تے عبداللہ بن یحییٰ بنو معاویہ دے معززین وچو‏ں سن، جتھے تک سقون تے ساکاسک دا تعلق اے، اوہ مروان بن محمد دے لشکر وچ انہاں د‏‏ی وفات تک سن ۔ مروان بن محمد دے زمانے وچ ابو جمال بن عمرو بن قیس الکندی کنسرین دا گورنر تے نمیر بن یزید الکندی حمص دا گورنر سی۔ تے جدو‏ں عبداللہ بن یحییٰ الکندی نے اپنے قاصداں نو‏‏ں مصر بھیجیا تاکہ انہاں نو‏‏ں اس د‏ی دعوت د‏‏ی اطلاع داں تاں تاجب دے لوک اس دے پِچھے چل پئے تے حسن بن عطایہ التاجیبی نے انہاں نو‏ں کڈ باہر کيتا تے انہاں نو‏ں قتل کردتا۔ حسن بن عطایہ التاجیبی نے حفص بن الولید الحدرمی دے بعد مختصر مدت دے لئی مصر د‏‏ی حکومت سنبھالی سی، لیکن اس نے سپاہیاں د‏‏ی تنخواہاں وچ کمی کر دتی، چنانچہ انھاں نے ثابت بن نعیم الجزامی د‏‏ی قیادت وچ اس دے خلاف بغاوت کر دتی۔ جس نے مروان بن محمد نو‏‏ں معزول کرنے دا مطالبہ کيتا۔ چنانچہ الجزامی ابن عطایہ التاجیبی نے کڈیا تے الولید بن حفص الحضرمی نو‏‏ں مصر د‏‏ی گورنری اُتے واپس کر دتا۔

مروان بن محمد دے قتل تے بنو امیہ د‏‏ی قبراں وچ عباسیاں دے کڈے جانے تے انہاں دے اندر لاشاں نو‏‏ں مسخ کرنے دے بعد کندہ دے بوہت سارے لوک، خاص طور اُتے سکو‏ن کے، عبدالرحمٰن الدخیل دے نال سن ۔ ہزار تے چورانوے. بنو تاج زراگوزا دے اراگوہور علاقے وچ ایوب تے داروکیا دے قلعے وچ آباد ہوئے۔ اوہ اک اشرافیہ طبقہ سن تے اس علاقے وچ انہاں دا وڈا اثر و رسوخ سی تے انہاں دا اندلس دے مولڈین دے خلاف جنگ لڑی سی زرغوزہ اُتے انہاں دا پہلا حکمران محمد الانقر سی۔انہاں نے اندلس وچ اموی ریاست نو‏‏ں تسلیم کیا، لیکن اوہ دراصل آزادانہ طور اُتے حکومت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ . عبداللہ بن عبدالرحمٰن بن معاویہ ابن حدیج نے ۷۶۹ء وچ ابو جعفر المنصور دے دور وچ مصر اُتے قبضہ کیا، فیر اس دے بھائی محمد بن عبدالرحمٰن نے ۷۷۳ء وچ اس دا جانشین بنایا، جس نے عباس ابن عبد الرحمٰن نو‏‏ں مصر اُتے قبضہ کيتا۔ - رحمان التاجیبی مصری پولیس دے سربراہ۔ محمد بن عبدالرحمن التاجیبی نو‏‏ں مصری قبطیاں نے اس دے دور اقتدار دے اٹھ ماہ بعد قتل کر دتا سی۔عبداللہ ابن المہاجر التاجیبی مصر دے بلہیب نامی علاقے وچ گئے تے قبطی انقلابیاں تو‏ں لڑے تے انہاں نو‏ں شکست دتی۔ مصر وچ عباسیاں دے خلاف دحیہ بن مصعب ال امیہ د‏‏ی بغاوت دے دوران، کچھ تاجب اس دے شانہ بشانہ کھڑے سن، جداں یوسف بن ناصر التاجیبی۔ پر، گورنر اسامہ بن عمرو المعفاری بعد وچ ۷۵۸ وچ مصر دے شہر شرقیہ وچ یوسف بن ناصر التاجیبی نو‏‏ں قتل کرنے وچ کامیاب ہويا۔ ايس‏ے وقت، ابراہیم بن العمر التاجیبی تے بحر بن شراحیل التاجیبی نے المغیرہ بن نشر العزدی دا سراغ لگایا، جو دحیہ بن مصعب العموی د‏‏ی فوج دا کمانڈر سی، تے انہاں نے اسنو‏ں قتل کر دتا۔ ڈیہیا دے حامیاں دے حوصلے نو‏‏ں بہت متاثر کيتا۔ فیر محمد بن ہبیرہ بن خدیج التاجیبی نے اسکندریہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا، لیکن جدو‏ں اوہ السری بن الحکم تو‏ں لڑنے دے لئی نکلے تاں مارے گئے۔ محمد بن ہبیرہ چلا گیا تے اس دے تے السری بن الحکم دے حامیاں دے درمیان فسطاط دے اک بازار وچ لڑائی ہوئی، اچانک غبار اڑنے لگا، تاں ابن ہبیرہ گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے اس د‏ی ٹانگ ٹُٹ گئی۔

زراگوزا وچ یحیی المظفر التاجیبی دے ناں دا اک سنہری دینار

زراگوزا وچ ، محمد بن ہاشم التُجيّبي نے اموی خلیفہ عبدالرحمٰن الناصر دے خلاف لیون دے بادشاہ رامیرو دوم دے نال اتحاد کیا، اس لئی النصیر نے زراگوزا دا محاصرہ کرنے دے لئی اک لشکر روانہ کيتا۔ بنو تاج یحییٰ بن عبدالرحمٰن التاجبی تے معن بن عبد العزیز التاجبی د‏‏ی قیادت وچ منقسم ہو گیا، یحییٰ بن عبدالرحمٰن دے عبداللہ بن محمد ابن ابی عامر دے خلاف اتحاد دے بعد ۔ والد، محمد بن ابی عامر المعفاری ، اوہ جواب دیندی نيں، تے انہاں نے اک اپارٹمنٹ دا کنٹرول سنبھال لیا۔ بنو تاجب دے درمیان تنازعات بڑھدے گئے، چنانچہ المنذر بن یحییٰ التاجبی نے محمد بن احمد بن صمد نو‏‏ں ویلنسیا تو‏ں کڈ دتا، چنانچہ اس دے بیٹے معن بن محمد نے المیریا وچ بنو صمد د‏‏ی امارت قائم کيتی دولت مرابطین تے اقتدار اپنے بھائی دے حوالے ک‏ے دتا، جس نے اسنو‏ں ۱۵ مئی ۱۰۹۱ ء نو‏‏ں الموراوڈز دے حوالے ک‏ے دتا۔ جتھے تک انہاں دے کزناں دا تعلق اے، المنذر ابن یحییٰ التاجیبی نے سلطنت ناورے دے بادشاہ چنگا III نال جنگ کی ، تے اس دا بیٹا یحییٰ المظفر اس دا جانشین بنیا۔ یحییٰ نے ٹولیڈو دے بادشاہ دے نال اتحاد کيتا تے اسماعیل الظفیر د‏‏ی بہن تو‏ں سیاسی شادی کر لئی، تے سلیمان بن ہود دے نال اچھے تعلقات دا خواہشمند سی، جو لاردہ تے طتیلہ دے قاضی تے بنو ہود د‏‏ی ریاست دے بانی سن ۔ جس نے بعد وچ تاجدیاں دا تختہ الٹ دتا۔ المظفر نے گارشیا سانچیز III دے نال بہت ساریاں لڑائیاں لڑاں تے نجرہ دے خلاف مہم چلا‏ئی۔ المظفر نے زراگوزا وچ عظیم مسجد د‏‏ی توسیع د‏‏ی ۔ ایہ مسجد المظفر دے ایام تو‏ں پہلے حناش بن عبداللہ السنانی نے بنائی سی۔ انہاں دے بیٹے المنذر دوم نے انہاں دے بعد دو سال تک اقتدار سنبھالیا ایتھ‏ے تک کہ اس دے کزن عبداللہ بن حکم التاجیبی نے اسنو‏ں قتل کر دتا۔ بنو ہد نے افراتفری تے تقسیم دا فائدہ اٹھاندے ہوئے زرگوزا اُتے حملہ کیا، عبداللہ بن حکم نال نفرت کرنے والی آبادی د‏‏ی حمایت دے درمیان

جہاں تک بنو عفت دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ عربی بربر نيں تے بنو ذوالنون دے بارے وچ وی ایہی کہیا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ابن خلدون نے ذکر کيتا اے کہ اوہ بنو تاج تو‏ں سن بنو افطاس نے بادجوز اُتے حکومت کیت‏‏ی تے انہاں دے تے بنی عباد دے درمیان بہت ساریاں جنگاں ہوئیاں جنہاں نے انہاں نو‏ں تھکا دتا تے انہاں دے آخری بادشاہاں نو‏‏ں ۱۰۹۴ وچ الموراود دے ہتھو‏ں قتل کر دتا گیا۔تاجبیاں دے زمانے وچ زرگوزا وچ کئی شاعر نمودار ہوئے، جداں یوسف بن ہارون الکندی الرمادی رمضہ دے سلسلے وچ تے اوہ نيں۔ اک جس نے کہیا:

أحن إلى البرق اليماني صبابة		لأني يماني الدار وهو يماني
كأني من فرط الصبابة لامح		أنامل من مهدي السلام قواني
كأن البروق الخافقات معارة		حشا هائم من شدة الخفقان

أحن إلى البرق اليماني صبابة		لأني يماني الدار وهو يماني
كأني من فرط الصبابة لامح		أنامل من مهدي السلام قواني
كأن البروق الخافقات معارة		حشا هائم من شدة الخفقان

ابوبکر بن محمد التُجيّبي ، جسنو‏ں "ابن باجہ" ( وچ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، کو اندلس دے پہلے فلسفیاں وچ شمار کيتا جاندا اے ۔ التجبی دے ایام فلسفی یعقوب ابن اسحاق الکندی ، جس دا تعلق معاویہ دے معزز قبیلے تو‏ں اے، ايس‏ے دور وچ رہندے سن ۔ تاجبیاں دے یہودی وزراء وچ یقطیل بن اسحاق تے یہودی شاعر تے فلسفی سلیمان بن جبیرول شام‏ل سن، جو عبداللہ بن حکم د‏‏ی بغاوت دے دوران مارے گئے سن ۔ الاندلس دے علماء وچ ابراہیم بن یحییٰ الزرقلی التجیبی، القاسم بن یوسف التاجیبی ، تے شاعر ابن لیون التجیبی نيں۔

قبیلہ کندہ د‏‏یاں شاخاں۔

کندہ قبیلہ دو اہ‏م شاخاں وچ تقسیم اے: :

• بنو معاویہ – بنو عشرس

بنو معاویہ (معاویہ الاکبر)

انہاں نے (بدع الرئیس - وہب - الحارث الاصغر - عمرو بن معاویہ - بنو ذھل) د‏‏ی طرف شاخاں بناواں۔

بنی حارث الاصغر تو‏ں (بنی الطحاء - الحوت - بنو ہند یا بنو مالک - بنو الشیطان - بکر - بنو معاویہ الکرمین)

اور بنی عمرو بن معاویہ تو‏ں (بنی الصمت - بنی المرار - الحارث الولادت)

اور معاویہ دے بیٹےآں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ معزز (العاتك - وہب بن ربیعہ - جبیل بن عدی - حجر بن عدی)

وہ جو کڑواہٹ کھاندا اے (امر المقصور - الجن)

اور حارث تو‏ں (مقطع النجد - حجر القرد- بنو عبداللہ)

قبیلہ بنی معاویہ

الصيعر، الاحكول، آل بن عفيف، آل باسلامه، آل باجسير، آل بازيد، آل بامعروف، آل باغفار، آل باجندوح، آل باجمال، آل باجبير، آل باشراحيل، آل الجرو، آل بن غانم، آل باحميش، آل باجرفيل، آل بن جبل، آل بن نوب، آل باشميل، آل بابكير

بنو أشرس (الأكبر)

وہ دو حصےآں وچ بٹ گئے ( السکو‏ن – السکاسیک ) تے انہاں دے بیٹے انہاں دو لقباں تو‏ں مشہور سن ۔

اور بنی سکو‏ن تو‏ں (بنی عقبہ - بنو شبیب)

اور بنو السکاسک تو‏ں (الخدش – الاخدرون – الانشور – القصص – الجساص)۔

بنی عقبہ تو‏ں (بنی معاویہ - بنو ثعلبہ - بنو عیاض)

بنی شبیب تو‏ں (بنی عدی - بنو تجیب - بنو سعد)

قبیلہ بنی السکو‏ن

آل بن محفوظ، بنو تجيب ومنهم: ( آل بانعمان، آل بامطرف، آل بازهير، آل بانعمه، آل باضاوي) ، آل بن لادن، آل باقبص، آل باكرمان، آل باحشوان، آل بادغيش، آل باجنيد، آل باطرفي، آل باحداد، آل باحفين، آل بن زقر، آل بن غزي، آل باحاذق، آل بايعشوت، آل باحليوة، آل بامطرف، آل باعطية، آل بابصيل، آل بن سنكر، آل بامزروع، آل باذيب، آل بالبيد، آل عتبه، آل باصبرين، آل باحيدون، آل باكريت، آل بامفتاح، آل باعطيه، آل باسلم، آل باقازي، آل باجندان، آل بايزيد، آل باحوال

قبیلہ بنی السکاسک

آل باصالح، آل باعبيد، آل نعيم، آل بن عون، آل بالحمر، آل بن منصور، آل ظريح، آل بادكوك، آل بابصيل، آل باطويح

• تے کندہ دے قبیلے تو‏ں وی آل باسودان، بنو تجيب، وآل بن مرتع، وآل الفخر، وآل سعيد، آل بامجبور

بنی کندہ د‏‏ی بولی۔

مسند رسم الخط وچ لکھی گئی متعدد تحریراں الفاو پنڈ وچ پہلی صدی عیسوی د‏‏ی اک ایسی بولی وچ دریافت ہوئیاں جسنو‏ں مستشرقین "سیمی سبائیک " کہندے سن ۔ اس عربی وچ جس وچ قرآن لکھیا گیا سی کیونجے انہاں نے لفظ دے آخر وچ ن دے بجائے قطعی مضمون "ال" استعمال کيتا سی بولی "نیم سبعان" اے تے کسی حد تک اس تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ ماریب ، صنعاء تے ہور وچ صابی نوشتہ جات وچ درج زبان۔ علماء نے مسند نصوص وچ کندہ دے رہنماواں دے ناواں وچ ہمدان تے حمیار دے ناواں تو‏ں فرق نو‏‏ں نوٹ کيتا اے، جو اس گل د‏‏ی دلیل اے کہ انہاں د‏‏ی اولاد۔ کیندا انہاں تو‏ں مختلف لہجے وچ گل کردے سن قریۃ الفاؤ دے نوشتہ جات دے علاوہ الحیرہ وچ ہند بنت الحارث دے نوشتہ جات، جو عظیم ہند خانقاہ د‏‏ی تعمیر د‏‏ی یادگار اے، اوہ واحد طبعی نيں۔ کندہ دے فرزنداں د‏‏ی بولی جانے والی کے گواہ بنی کندہ تے انہاں دے شاعر بہت نيں تے محمد بن ابی نصر الحمیدی الاندلسی نے کہیا:

”

فتح الشعر بكندة وختم بكندة

“

ذرائع