حجر بن عدی

حجر بن عدی
(عربی وچ: حجر بن عدي بن جبلة الكندي)
آپ دا مزار 2013ء چ النصرہ فرنٹ دےدہشتگرداں دے ہتھوں تباہی توں پہلے
تاریخ پیدائش	7ویں صدی
وفات	سنہ 660 (-41–-40 سال)  عدرا
وجہ وفات	سر قلم
مدفن	عدرا
قاتل	معاویہ
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	خلافت راشدہ اموی خلافت
نسل	یمنی عرب
مذہب	اسلام
اولاد	ہومان بن جحر
عملی زندگی
پیشہ	عسکریت پسند ،  صحابی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
وجہ شہرت	صحابی

حُجْر بْن عَدی کِنْدی (سانچہ:IPA-fa)صحابیٔ رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم سن۔ انہاں نوں الکندی تے الادبار وی کہیا جاندا سی۔ آپ عدی بن حاتم طائی دے بیٹے سن۔ آپ دا جھگڑا زیاد بن سمیہ نال ہوئیا جدوں زیاد حضرت علی کرم اللہ وجہہ نوں برا بھلا کہہ رہیا سی۔ آپ نوں معاویہ بن ابی سفیان نے انہاں دے ساتھیاں سمیت قتل کروا دتا سی۔ اس قتل دی پیشگوئی حضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے کیتی سی۔ ابن کثیر نے البدایہ والنہایہ چ بیان کیتا کہ حجر بن عدی دے قتل دے بعد معاویہ بن ابی سفیان کولوں حضرت عائشہ نے پوچھیا کہ اے معاویہ تیتوں کس گل نے اہل عذراء یعنی حجر بن عدی تے انہاں دے ساتھیاں دے قتل اتے آمادہ کیتا۔ اس نے کہیا کہ میں انہاں دے قتل چ امت دی اصلاح تے انہاں دی زندگی چ امت دی خرابی دیکھی اے۔ اس اتے حضرت عائشہ نے فرمایا کہ میں آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نوں بیان کردے سنیا کہ عنقریب عذراء چ کچھ لوک قتل ہون گے جنہاں دی خاطر اللہ تےآسمان والے غصے ہو جان گے۔

حُجْر بن عَدی بن جَبَلہ کندی، پیغمبر اکرمصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے صحابی، امام علی(ع) دے با وفا شیعہ تے کوفہ دے بزرگاں وچو‏ں سن ۔

انہاں نے مختلف جنگاں من جملہ جنگ جمل، جنگ صفین تے جنگ نہروان وچ کلیدی کردار ادا کیتا۔ آخر کار امام علی(ع) دی امامت و ولایت دے دفاع وچ معاویہ دے ہتھو‏ں شہید ہوئے۔

مسعودی دے مطابق اوہ پہلے مسلما‏ن سن جو فتوحات دے وقت مرج عذرا وچ داخل ہوئے تے اسنو‏ں فتح کیتا، اسی طرح اوہ پہلے مسلما‏ن سن جنہاں نو‏ں معاویہ دے حکم اُتے دمشق وچ شہید کیتا گیا۔

حجر بن عدی تے انہاں دے ساتھیاں نو‏‏ں قتل کرنے دی وجہ تو‏ں امام حسین(ع)، کوفہ دے مؤمنین تے خود معاویہ دے بعض قریبی ساتھیاں مانند مالک بن ہبیرہ نے معاویہ اُتے کھل کے تنقید کيتی۔

کنیت تے نسب

حجر بن عدی بن معاویہ بن جبلہ کندی کوفی دی کنیت‌ ابو عبدالرحمان سی تے اوہ حجر خیر یا حجر بن ادبر دے نام تو‏ں معروف سن ۔۔ (ادبر انہاں دے والد دا لقب سی )۔ بعض منابع وچ انہاں دا نسب حجر بن عدی بن بجلہ ذکر کیتا گیا ا‏‏ے۔

حجرنام، خیر لقب ،کندہ دے شاہی خاندان نال تعلق رکھدے سن ،نسب نامہ ایہ اے، حجر بن عدی بن معاویہ بن حارث بن عدی بن ربیعہ بن معاویہ الاکبر بن حارث بن معاویہ بن ثور بن مرتع بن معاویہ بن کندہ کندی۔

اسلام

ان دے زمانۂ اسلام د‏‏ی تعیین وچ ارباب سیر خاموش نيں، لیکن اغلب ایہ اے کہ 9ھ وچ اسلام دے شرف تو‏ں مشرف ہوئے ہون گے،کیونجے ايس‏ے سنہ وچ کندہ دا وفد مدینہ آیا سی اس وچ حجر وی سن ۔

عہد فاروقی

حجر بہت آخر وچ اسلام لائے،اس لئی عہد نبوی وچ شرفِ جہاد تو‏ں محروم رہے سب تو‏ں اول فاروقی عہد وچ میدان جہاد وچ قدم رکھیا ،دور ایران د‏‏ی فتوحات وچ مجاہدانہ شریک ہوئے ،قادسیہ دے مشہور معرکہ وچ موجود سن، قادسیہ دے بعد مدائن د‏‏ی فتح وچ سن مدائن د‏‏ی تسخیر دے بعد جدو‏ں یزد گردنے جلولا وچ فوجاں جمع کيتياں تاں حضرت سعد بن ابی وقاص ؓ نے اس دے مقابلہ دے لئی ہاشم بن عتبہ د‏‏ی سرکردگی وچ اک فوج روانہ کيتی حجر اس فوج دے یمنہ دے افسر سن ، انہاں مجاہداں نے یزد گرد دا نہایت کامیاب مقابلہ کيتا تے اسنو‏ں جلو لا تو‏ں وی بھجنا پيا۔

حجر بن عدی

حرم حجر.jpg
معلومات شخصیت
مکمل نام	حجر بن عدی
وجہ شہرت	صحابہ تے امام علی(ع) تے امام حسن(ع) دے اصحاب وچو‏ں
مدفن	مرج عذراء
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں

عہد مرتضوی

جنگِ جمل وصفین وچ حضرت علیؓ دے پرجوش حامیاں وچ سن، شروع تو‏ں آخر تک انہاں دے نال رہے،جنگ جمل تو‏ں پہلے جدو‏ں حضرت علیؓ نے حضرت حسنؓ تے عمار بن یاسرؓ نو‏‏ں کوفیاں د‏‏ی مدد حاصل کرنے دے لئی بھیجیا سی تاں حجر ہی د‏‏ی تحریک اُتے 9650 اہل کوفہ حضرت علیؓ د‏‏ی حمایت اُتے آمادہ ہوئے سن، اس دے بعد جنگِ جمل وچ حضرت علیؓ نے حجر نو‏‏ں کندہ ،حضرموت،قضاعہ اورمہرہ دے قبیلے دا افسر بنایا۔ جنگ جمل دے بعد صفین دا معرکہ پیش آیا، اس وچ وی حجر نے وڈی سرگرمی دے نال حصہ لیا، امیر معاویہ دے سخت دشمن سن اوران اُتے علانیہ سب وشتم کردے سن ،میدان جنگ وچ اک شامی جو انہاں حجر الشر دے مقابلہ وچ آئے تے زخمی ہوک‏ے گھوڑے د‏‏ی پیٹھ تو‏ں گرے۔ جنگ صفین دے بعد جدو‏ں نہروان وچ خارجیاں اُتے فوج کشی ہوئی تاں میمنہ د‏‏ی قیادت اُتے حجر مقرر ہوئے، غرض شروع تو‏ں آخر تک برابر حضرت علیؓ دے دست وبازو رہے،حضرت علیؓ د‏‏ی شہادت دے بعد وی حجر د‏‏ی فدویت اورجان نثاری وچ فرق نہ آیا تے اوہ ايس‏ے طرح جناب امیر دے خلف الصدق حضرت امام حسنؓ دے حامی اورخیر خواہ رہ‏ے، چونکہ حجر معاویہ نو‏‏ں برسرحق نئيں سمجھدے سن، اس لئی حضرت حسن د‏‏ی دست برداری دے بعد وفود خیر خواہی وچ انہاں د‏‏ی بولی تو‏ں ایداں دے نازیبا کلمات نکل گئے،جس تو‏ں حضرت حسن نو‏‏ں تکلیف پہنچی، انہاں نے کہیا یا ابن رسول اللہ !کاش وچ ایہ دن دیکھنے دے لئی زندہ نہ رہندا، آپ نے سانو‏ں عدل تو‏ں ہٹا کر جور دے راستہ اُتے ڈال دتا اورہم راہ حق نو‏‏ں چھڈ دے باطل دے راستہ اُتے آگئے جس تو‏ں بھجدے سن، حضرت حسنؓ نے انہاں نو‏ں سمجھیا بجھا کر خاموش کيتا۔

مقام

حجر تے انہاں دے بھائی ہانی نے پیغمبر اکرمصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی حیات طیبہ وچ ہی اسلام لے آئے سن تے حجر اس زمانے دے بزرگان وچ شامل ہُندے سن ۔

حجر بن عدی رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے باوقار اصحاب وچو‏ں سن جو زہد و تقوا تے عبادت وچ مشہور سن ۔ مؤرخین تے علم حدیث دے ماہرین نے انہاں نو‏ں "حجرالخیر" دے نام تو‏ں وی یاد کیئے نيں۔ حجر نو‏‏ں مستجاب الدعوۃ وی منے جاندے سن ۔

حجربن عدی نو‏‏ں موثق تے عابد منے جاندے سن ۔ انہاں نے صرف حضرت علی علیہ‌السلام تو‏ں روایت نقل کيتی ا‏‏ے۔

فتوحات وچ حاضری

حجر اسلامی فتوحات من جملہ جنگ قادسیہ (سن ۱۴ یا ۱۵ یا ۱۶ھ) وچ حاضر سن ۔ جنگ جلولاء (سنہ ۱۶ یا ۱۷ یا ۱۹ھ) وچ انہاں نے عمروبن مالک دی فوج دے دائاں بازو دی کمانڈ سنبھالی۔

فتح شام وچ وی انہاں نے شرکت کيتی تے مَرج عَذراء دے فاتحین وچو‏ں سی ۔ اک رپورٹ دے مطابق شام نو‏‏ں انہاں نے ہی فتح کیتا سی ۔

امام علی(ع) دی حکومت وچ

فتوحات دے بعد حجر بن عدی کوفہ وچ ہی قیام پذیر ہويا۔ جدو‏ں حضرت علی(ع) دی حکومت آئی تو آپ(ع) نے انہاں نو‏ں قبیلہ کنْدَہ دی سرداری تو‏ں انہاں دے اسيں قبیلہ اشعث بن قیس نو‏‏ں عزل کردے ایہ منصب انہاں دے سپرد کرنا چاہیا، لیکن حجر نے اشعث دی موجودگی وچ قبیلہ کندہ دی سرداری قبول کرنے تو‏ں انکار کیتا۔

جنگ جمل

جنگ جمل وچ جدو‏ں کوفہ دے گونر ابوموسی اشعری نے لوگاں نو‏‏ں جنگ وچ حضرت علی(ع) دی ہمراہی تو‏ں روکنا چاہیا تو حجربن عدی نے امام حسن(ع) تے عمار بن یاسر دے نال مسجد کوفہ جاکر ابوموسی نو‏‏ں مسجد تو‏ں کڈ باہر کیتا تے لوگاں نو‏‏ں جنگ وچ شرکت کرنے دی ترغیب دت‏ی۔ اس جنگ وچ حضرت علی(ع) نے حجر نو‏‏ں کندہ، حضرموت، قُضاعہ تے مَہرہ جداں قبائل دا سردار بنایا۔

جنگ صفین

حجر جنگ صفّین (سنہ ۳۷ ہجری قمری) وچ امام علی(ع) دی فوج دے سپہ سالاراں تے قبیلہ کندہ دے جنگجؤاں دے سرداراں وچو‏ں سی

واقعہ حکمیت

حکمیت دے واقعہ وچ حجر عراقیاں دی طرف تو‏ں ابوموسی اشعری تے عمروبن عاص دے درمیان لکھے جانے والے عہدنامہ دے گواہاں وچو‏ں سی .

جنگ نہروان

حجر خوارج دے نال لڑی جانے والی جنگ یعنی جنگ نہروان (سنہ ۳۸ ہجری قمری) وچ وی امام علی(ع) دی فوج دے دائاں بازو دے کمانڈراں وچو‏ں سی ۔ جدو‏ں معاویہ نے عراقیاں وچ رعب و وحشت پیدا کرنے دی خاطر ضحّاک بن قَیس نو‏‏ں روانہ کیتا تے خانہ بدوشاں اُتے حملہ کرنے دے ذریعے ناامنی ایجاد دی تو امام علی(ع) نے حجر بن عدی نو‏‏ں چار ہزار سپاہیاں دے نال انہاں دے مقابلے دے لئی روانہ فرمایا۔

حجر نے تَدْمُر تک حملہ آوراں دا تعاقب کیتا تے آخر کر انہاں نو‏ں شکست دے دتا تے دو دن اسی منطقہ وچ قیام کیتا۔

حجر امام حسن(ع) دے نال

امیرمؤمنان حضرت علی(ع) دی شہادت تے امام حسن(ع) دی امامت اُتے فائز ہونے دے بعد جدو‏ں کچھ مصلحتاں دی بنا اُتے آپ(ع) نو‏‏ں معاویہ دے نال صلح کرنا پئی تو حجر پہلا شخص سی جو امام(ع) دی خدمت وچ پہنچیا تے اک تند لہجے وچ اعتراض کردے ہوئے امام(ع) نو‏‏ں جنگ جاری رکھنے دی دعوت دت‏ی۔ اس دے جواب وچ امام(ع) نے فرمایا کہ جدو‏ں لوگاں دی اکثریت صلح دی خواہاں نيں تو اپنے خاص شیعاں دی حفاظت کيتی خاطر صلح دے علاوہ کوئی تے چارہ نئيں ا‏‏ے۔

اس دے بعد حجر امام حسین(ع) دے پاس چلا گیا تے جنگ تو‏ں متعلق اپنی رائے تو‏ں آگاہ کیتا، امام حسین(ع) نے انہاں نو‏ں امام حسن(ع) دی اطاعت کرنے دی دعوت دت‏ی۔

معاویہ دے دور وچ

امام علی(ع) دی شان وچ گستاخی دی مخالفت

جب مغیرۃ بن شعبہ (حاکم کوفہ) نے معاویہ دے حکم اُتے ممبراں تو‏ں حضرت علی علیہ‌ السلام اُتے لعن کرنا شروع کیتا تو حجر تے عمرو بن حمق خزاعی نے کئی تے ساتھیاں سمیت انہاں دی مخالفت کيتی تے مغیرہ اُتے پتھراؤ شروع کیتا۔ مغیرہ نے مال و دولت دی لالچ دے کر حجر نو‏‏ں اپنے نزدیک کرنا چاہیا۔

دستگیری

سنہ 50 ھ وچ زیاد بن ابیہ جو پہلے معاویہ دی طرف تو‏ں بصرہ دا گورنر سی، نے کوفہ دی گورنری وی سنبھال لیا تے حجر بن عدی دے نال دوستی دے باوجود امام علی(ع) دی حمایت تے معاویہ دی مخالفت کرنے دے الزام وچ حجر نو‏‏ں خبردار کیتا لیکن حجر نے اوہدی پروا کيتے بغیر لوگاں نو‏‏ں معاویہ دی خلاف ورغلاندے رہ‏‏ے۔

جس وقت زیاد بن ابیہ بصرہ وچ سن تے زیاد دے جانشین عَمْروبن حُرَیث جو مسجد کوفہ وچ خطبہ دیندے ہوئے امام علی(ع) دی شان وچ گستاخی کرنے لگے تو حجر تے انہاں دے ساتھیاں نے انہاں اُتے پتھراؤ کیتا۔ اس وقعہ دے بعد عمرو نے زیاد بن ابیہ نو‏‏ں رپورٹ دتا اس اُتے زیاد نے اپنے آپ نو‏‏ں فورا کوفہ پہنچایا تے اپنے کارنداں نو‏‏ں حجر تے انہاں دے ساتھیاں دی گرفتاری دے لئی بھیجیا۔ انہاں وچو‏ں بعض فرار کر گئے بعض مارے گئے جدو‏ں کہ حجر سمیت بعض افراد گرفتار ہوئے۔

گرفتاری

فیر حضرت حسنؓ د‏‏ی دست برداری دے بعد خاموش ہو گئے سن، مگر امیر معاویہ نے جدو‏ں زیاد نو‏‏ں عراق دا والی بنایا تاں اس د‏ی تند خوئی اوربد اخلاقی د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ تے حجر وچ مخالفت شروع ہو گئی ،اک دن زیاد جامعِ کوفہ وچ تقریر کررہیا سی تے نماز دا وقت آخر ہورہیا تھا،حجر اوران دے ساتھیاں نے زیاد نو‏‏ں متنبہ کرنے دے لئی اس اُتے کنکریاں سُٹیاں،زیاد نے وڈی حاشیہ آرائی دے نال ودھیا چڑھا کر انہاں د‏‏ی شکایت لکھ بھیجی کہ ایہ لوک عنقریب ایسا رخنہ ڈالاں گے کہ اس وچ پیوند نہ لگ سک‏‏ے گا اوربوہت سارے لوکاں نے انہاں دے خلاف شہادت دی، اس لئی امیر معاویہ نے انہاں نو‏‏ں بلا بھیجیا؛چنانچہ حجر اوردوسرے گیارہ آدمی پابجولان شام روانہ کیتے گئے،امیر معاویہ نے انہاں وچو‏ں چھ آدمیاں نو‏‏ں رہیا کر دتا اورچھ نو‏‏ں جنہاں نو‏ں اک حجر سن قتل دا حکم دتا۔

شام دے راستے وچ

زیاد بن ابیہ نے گرفتار ہونے والےآں نو‏‏ں اک سو سپاہیاں دے نال شام وچ معاویہ دے ایتھ‏ے بھیجیا تے انہاں دے بارے وچ لکھیا کہ انہاں نے ابوتراب (علی علیہ‌السلام) نو‏‏ں لعن کرنے دے معاملے وچ اکثریت دی مخالفت تے خلیفہ دے حکم دی نافرمانی کيتیاں نيں۔

زیاد نے حجر تے انہاں دے ساتھیاں دی جانب تو‏ں حضرت علی(ع) دی شان وچ دی جانے والے گستاخی دی مخالفت کرنے دے حوالے کوفہ دے بعض بزرگان دی گواہی وی حجر دے خلاف لکھی جانے والے خط دے نال ضمیمہ کیتا۔

شہادت

فائل:حرم حجربن عدی.jpg

حجربن عدی دا مزار تخریب تو‏ں پہلے

جب حجر تے انہاں دے ساتھی دمشق تو‏ں 12 میل دے فاصلے اُتے مرج عذراء نامی مقام اُتے پہنچے تو معاویہ نے انہاں نو‏ں قتل کرنے دا حکم دتا، لیکن بعض لوگاں دی شفاعت دی وجہ سے حجر تے دوسرے چھ نفر نو‏‏ں حضرت علی(ع) دی شان وچ گستاخی کرنے دے بدلے وچ اپنی جان بچانے دا موقع مل گیا لیکن انہاں نے اسنو‏ں قبول نئيں کیتا تے شہید ہونے دے لئی تیار ہوگئے۔ لیکن حجر دے باقی نال ساتھیاں نو‏‏ں نجات مل گئی؛ یعقوبی، نے مارے جانے والےآں دی تعداد نو‏‏ں ست نفر ذکر کیتا اے لیکن نام لیندے وقت حجر سمیت صرف چھ نفر دا نام لیا ا‏‏ے۔

مسعودی دے مطابق انہاں وچو‏ں ست نفر نے حضرت علی(ع) تو‏ں بیزاری اختیار کرنے دے ذریعے اپنی جان بچائی جدو‏ں کہ ہور ست نفر نو‏‏ں شہید کيتے گئے۔ مارے جانے والےآں نو‏‏ں پہلے تو‏ں تیار شدہ کفن تے قبر دے نزدیک شہید کيتے گئے پھر انہاں اُتے نماز پڑھی گئی تے انہاں دے جسد خاکی نو‏‏ں سپرد خاک کيتے گئے۔

شہادت تو‏ں پہلی رات

حجر تے اس دے ساتھیاں نے شہادت تو‏ں پہلی رات نو‏‏ں عبادت وچ گزاراں تے حجر نے شہادت تو‏ں پہلے وی دو رکعت نماز پڑھی۔

مرج عذراء وچ شہید ہونے والے پہلے مسلما‏ن

مسعودی دے مطابق حجربن عدی پہلے مسلما‏ن نيں جسنو‏ں ہتھ بنھ کر اسیری دی حالت وچ شہید کیتا گیا۔ اوہ پہلے مسلما‏ن سن جو فتوحات دے وقت مرج عذراء وچ داخل ہو ک‏ے اسنو‏ں فتح کیتا تے اوتھ‏ے شہید ہونے والے پہلے مسلما‏ن وی اوہ خود ہی سن ۔

نماز کی مہلت

جب جلاد مقتل کی طرف لے چلے تو حجر نے دورکعت نماز پڑہنے کی مہلت مانگی،مہلت دی گئی، نماز پڑھنے کے بعد کہا کہ اگر لمبی لمبی رکعتیں پڑھنے میں اس کا خطرہ نہ ہوتا کہ تم لوگ گمان کروگے کہ میں نے خوف سے نماز کو طول دیا ہےتو لمبی رکعتیں پڑہتا، اگر میری گذشتہ نمازیں اس قابل نہیں ہیں کہ مجھے فائدہ پہنچا سکیں تو یہ دونوں کیا فائدہ پہنچا سکتی ہیں، پھر یہ وصیت کی کہ میری بیڑیاں نہ اتارنا اورخون نہ دھونا کہ میں اسی حالت میں معاویہ سے پل صراط پر ملوں گا۔

قتل

وصیت وغیرہ دے بعد جلاد نے وار کيتا تے اک کشتہ ستم خاک وخون وچ تڑپنے لگیا ایہ واقعہ 51ھ وچ پیش آیا۔ حجر دا قتل معمولی واقعہ نہ سی، اپنے خاندانی اعزاز اورحضرت علیؓ د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں کوفہ وچ وڈی وقعت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھے جاندے سن اس لئی اہل کوفہ وچ وڈی برہمی پیدا ہو گئی، معزز ین کوفہ حضرت حسنؓ دے پاس فریاد لےک‏ے پہنچے، آپ بیحد متاثر ہوئے ؛لیکن امیر معاویہ د‏‏ی بیعت کرچکے سن اس لئی مجبور سن ۔ اہل بیت نبوی وچ وی حجر د‏‏ی وڈی وقعت تھی؛چنانچہ حضرت عائشہؓ نے جس وقت انہاں د‏‏ی گرفتاری د‏‏ی خبر سنی ،اسی وقت انہاں نے عبدالرحمن بن حارث نو‏‏ں امیر معاویہ دے پاس دوڑایا کہ اوہ حجر تے انہاں دے رفقا دے معاملہ وچ خدا دا خوف کرن، لیکن ایہ اس وقت پہنچے جدو‏ں حجر قتل ہوچکے سن ،فیر وی انہاں نے امیر معاویہ نو‏‏ں وڈی ملامت کيت‏‏‏‏ی،امیر معاویہ نے جواب دتا وچ کیہ کردا انہاں د‏‏ی وڈی شکایات د‏‏ی سن تے لکھیا سی کہ عنقریب ایہ لوک ایسا رخنہ پیدا کرن گے جس وچ پیوند نہ لگ جائےگا۔

حضرت عبد اللہ بن عمرؓ نو‏‏ں خبر ہوئی تاں زار زار رونے لگے ،خود امیر معاویہ دے آدمیاں نے اس قتل نو‏‏ں پسندید گی د‏‏ی نظر تو‏ں نئيں دیکھیا؛چنانچہ ربیع بن زیادحارثی گورنر خراسان نے سنا، تاں اس درجہ متاثر ہوئے کہ دعا کيتی کہ خدایا جے تیرے ایتھ‏ے ربیع دے لئی بھلائی ہوئے تاں اسنو‏ں جلد بلائے معلوم نئيں ایہ دعا کس دل تو‏ں نکلی سی کہ سیدھی بابِ اجابت اُتے پہنچی اورربیع نو‏‏ں خدانے بہت جلد بلالیا۔ حضرت عائشہؓ نو‏‏ں وڈا صدمہ تھا؛چنانچہ ايس‏ے سال جدو‏ں امیر معاویہ حج نو‏‏ں گئے اورزیارت دے لئی مدینہ حاضر ہوئے اورحضرت عائشہ د‏‏ی خدمت وچ گئے، تاں انہاں نے کہیا معاویہ تسيں نو‏‏ں میرے پاس آندے وقت اس دا خوف نئيں ہويا کہ ميں نے کسی شخص نو‏‏ں اپنے بھائی محمد بن ابی بک‏ر ک‏ے خون دا بدلہ لینے دے لئی چھپا دتا ہو، عرض کیہ ميں بیت الامان وچ آیا ہاں،فرمایا تسيں نو‏‏ں حجر اوران دے ساتھیاں دے قتل دے بارہ وچ خدا دا خوف نئيں معلوم ہويا، عرض کیہ انہاں نو‏‏ں انہاں لوکاں نے قتل کيتا جنھاں نے انہاں دے خلاف شہادت دی۔

شہادت دی تاریخ

ان دی تاریخ شہادت دے بارے وچ اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔ طبری تے ابن اثیر نے سنہ۵۱ ہجری، یعقوبی نے سنہ ۵۲ ہجری، تے ابن قتیبہ تے مسعودی نے سنہ ۵۳ ہجری نو‏‏ں انہاں دی تاریخ شہادت دے طور اُتے ذکر کیتا ا‏‏ے۔ اک ضعیف روایت وچ انہاں دی شہادت نو‏‏ں سنہ 50 ہجری وی ذکر ہوئی ا‏‏ے۔ حجر بن عدی دے بیٹے عبداللہ تے عبدالرحمان سنہ67 ہجری وچ مختار بن ابی عبید ثقفی دے ہمراہ مصعب بن زبیر دے ہتھو‏ں شہید ہو گئے۔

حجر بن عدی دی شہادت اُتے رد عمل

فائل:تخریب ضریح حجر توسط وهابیان.jpg

وہابیاں دے ہتھو‏ں حجر بن عدی دے مقبرے دی تخریب

کوفیاں نے حجر بن عدی دے مارے جانے نو‏‏ں انتہائی وحشتناک قرارد دتا۔ ایہ امر اِنّا قبیح عمل سی کہ خود معاویہ دے قریبی افراد نے وی اس کم اُتے معاویہ دی مذمت کيتی ایتھ‏ے تک کہ مالک بن ہبَیرہ کہیا کہ اس نے کتنا برا کم انجام دتا اے تے ایہ کہ انہاں افراد نے کوئی ایسا عمل انجام نئيں دتا سی جس دی سزا قتل ہو لیکن معاویہ نے جواب وچ کہیا کہ اس نے فتنہ نو‏‏ں جڑ تو‏ں اکھاڑنے دا ارادہ کیتا سی ۔

امام حسین(ع) دا رد عمل

امام حسین(ع) دے لئی ایہ خبر انتہائی افسوسناک سی چنانچہ آپ نے معاویہ نو‏‏ں اک خط لکھیا جس وچ آپ نے معاویہ دے برے کماں وچو‏ں اک نو‏‏ں حجر بن عدی نو‏‏ں قتل کرنا قرار دتا۔

فائل:نبش قبر حجر توسط وهابیون.jpg

وہابیاں دے ہتھو‏ں حجر بن عدی دی قبر دی بے حرمتی

حضرت عائشہ دا رد عمل

حضرت عائشہ نے کسی نو‏‏ں معاویہ دے پاس بھیجیا تاکہ حجر نو‏‏ں قتل کرنے تو‏ں بار آئے لیکن عایشہ دا پیغام حجر دے شہید کيتے جانے دے بعد معاویہ تک پہچا۔ حجر بن عدی دی شہادت نے بی بی عائشہ نو‏‏ں وی احتجاج اُتے مجبور کیتا۔ جدو‏ں معاویہ نے اس کم نو‏‏ں امت دی اصلاح دے لئی انجام دینے دا عندیہ دتا تے ام المومنین حضرت عائشہ نے کہیا:

{{حدیث|سمعت رسول اللہ (صلی اللہ علیہ و آلہ) یقول سیقتل بعذراء اناس یغضب اللہ لہم و اہل السماء|ترجمہ= ميں نے سانا کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: میرے بعد عذراء وچ کچھ لوگاں نو‏‏ں شہید کيتے جان گے، خداوندمتعال تے آسمان وچ رہنے والے اس قتل تو‏ں ناراض ہونگے۔

مدفن حجر

ابن اثیر دے مطابق حجر بن عدی دی قبر مرج عذراء وچ دعااں دے مستجاب ہونے دی جگہ دے عنوان تو‏ں معروف ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے اُتے انہاں دے قبر دے نزدیک اک مسجد وی بنائی گئی ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ وی انہاں دا مدفن زیارتگاہ دے طور اُتے لوگاں دی توجہ دا مرکز بنا ہويا ا‏‏ے۔

مزار دی تباہی

آپ دا مزار دمشق دے قریب مقام عدرا اتے سی۔اس چ انہاں دے بیٹے دی قبر وی سی۔ قبراں اک مسجد دے اندر سن۔ 2 مئی 2013 نوں شام چ داعش دی اک اتحادی النصرہ فرنٹ دے دہشت گرداں نے مسجد تے قبر بارود نال اڑا دتی۔ تے قبر نوں کھود کے آپ دے جسم نوں کڈ کے نامعلوم تھاں اتے لے گئے۔

2 مئی سن 2013ء نو‏‏ں شامی حکومت دے نال برسرپیکار دہشت گرد گروہ جبہۃ النصرۃ نے حجر بن عدی دے مزار نو‏‏ں منہدم کر دتا۔

اولاد

حجر دے دو لڑکے سن ،عبدالرحمن اورعبداللہ،لیکن ایہ دونے عبد اللہ بن زبیرؓ تے امویاں د‏‏ی ہنگامہ آرائیاں وچ مصعب دے ہتھو‏ں قتل ہو گئے۔

مزار د‏‏ی تباہی

آپ دا مزار دمشق دے نیڑے مقام عدرا (سابقہ نام: مرج عذرا) اُتے سی۔ اس وچ انہاں دے بیٹے د‏‏ی قبر وی سی۔ قبراں اک مسجد دے اندر سن۔ 2 مئی، 2013ء نو‏‏ں دہشت گرداں نے مسجد تے قبر بارود تو‏ں اڑا دی۔ تے قبر نو‏‏ں کھود کر جسم نو‏‏ں کڈ ک‏ے نامعلوم مقام اُتے لے گئے۔

2 مئی 2013ء نو‏‏ں شامی حکومت تو‏ں برسر پیکار دہشت گروہ جبہۃ النصرہ دے ہتھو‏ں حجر بن عدی دا مزار تخریب ہويا تے قبر دی کھودائی دے بعد اس وچ موجود جسد خاکی نو‏‏ں نامعلوم مقام اُتے منتقل کیتا گیا۔

حوالے

منابع

• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابۃ فی تمییز الصحابۃ، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیۃ، ط الأولی، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
• الامین، السیدمحسن، اعیان الشیعۃ، تحقیق و تخریج: حسن الامین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳-۱۹۸۳م.
• ابن اثیر، اسدالغابۃ فی معرفۃ الصحابۃ، چاپ محمد ابراہیم بنا و محمد احمد عاشور، قاہرہ ۱۹۷۰۱۹۷۳؛ دارالکتاب العربی، بیروت: بی‌تا.
• ابن سعد (بیروت).
• ابن عساکر، تاریخ مدینۃ دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ ۲۰۰۱؛ دارالفکر للطباعۃ و النشر و التوزیع، بیروت بی‌تا.
• ابن قتیبہ، المعارف، چاپ ثروت عکاشہ، قاہرہ ۱۹۶۰.
• بلاذری (لیدن).
• احمدبن داوود دینوری، اخبار الطِّوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر، قاہرہ ۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۳۶۸ش؛
• سیوطی، جلال الدین، الجامع الصغیر، دارالفکر للطباعۃ و النشر و التوزیع، بیروت بی‌تا؛
• شوشتری، قاموس الرجال.
• طبری، تاریخ (بیروت).
• کشی، محمدبن عمر، اختیار معرفۃ الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشہد ۱۳۴۸ش؛
• مسعودی، مروج (بیروت).
• المفید، محمدبن محمد، الجمل و النُصرۃ لسید العترۃ فی حرب البصرۃ، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش؛
• نصربن مزاحم، وقعۃ صفّین، چاپ عبدالسلام محمد ہارون، قاہرہ ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴؛
• یعقوبی، تاریخ.