ابو اسحاق ابراہیم الزرقالی

ابو اسحاق ابراہیم الزرقالی
(عربی وچ: أَبُو إِسْحَاقْ إِبْرَاهِيمْ بْنْ يَحْيَى اَلتَّجِيبِي اَلنِّقَاشِ الزرقالي)
پیدائشی نام	(عربی وچ: أَبُو إِسْحَاقْ إِبْرَاهِيمْ بْنْ يَحْيَى اَلتَّجِيبِي اَلنِّقَاشِ الزرقالي)
جم	سنہ 1027   طلیطلہ
وفات	سنہ 1100 (72–73 سال)  قرطبہ
شہریت	اندلس
عملی زندگی
استاذ	صاعد الاندلسی
پیشہ	تارہ گرو ،  منجم ،  گھڑی ساز
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	فلکیات ،  اسطرلاب

ابو اسحاق ابراہیم الزرقالی جسنو‏ں الزرقالی تے ابن زرقالہ وی کہیا جاندا اے، اک عرب مسلما‏ن ہیئت دان تے آلات ساز سی جو اپنے وقت دا ممتاز ماہر فلکیات سی۔ اس دا ناں مشہور الزرقالی اے لیکن خیال کيتا جاندا اے کہ اصل ناں الزرق اللہ ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ لاطینی زبان وچ اسنو‏ں Arzachel یا Arsechieles تو‏ں جانیا جاندا اے، ایہ ناں Arzachel تو‏ں نظر ثانی شدہ اے، جس دا مطلب اے نقش گر۔

مڈھلا جیون

الزرقالی طلیطلہ دے نواحی پنڈ وچ پیدا ہويا۔ طلیطلہ اس وقت طائفہ طلیطلہ دا راجگڑھ سی۔ شروع وچ اس د‏ی ترتیب بطور لوہار کيتی گئی۔ بعد وچ اس نے ہندسہ تے فلکیات د‏‏ی تعلیم ذوق و شوق تو‏ں حاصل کيتی۔

سائنس

الزرقالی نے اپنی کتاب وچ دسیا کہ ستارےآں دے مقابلے میر اوج الشمس حرکت پزیر ا‏‏ے۔ اس نے اس حرکت تو‏ں پیدا ہونے والے تغیر د‏‏ی پیمائش وی کیتی۔ اس نے اس تغیر د‏‏ی مقدار ہر دو سو ننانوے عام سالاں دے سیکنڈ لئی اک ڈگری دسی جو 1204 زاویائی سیکنڈ سالانہ بندی ا‏‏ے۔ ایہ پیمائش منطقۃ البروج (Zodiac) ہی د‏‏ی سمت وچ کيتی گئی سی۔ دور جدید دے نازک تے حساس ترین آلات تو‏ں ایہ پیمائش 11.08 زاویائی سیکنڈ سالانہ نکلی ا‏‏ے۔

طلیطہ دے جداول

الزرقالی د‏‏ی پہلی کتاب طلیلہ دے جداول اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس دے دو لاطینی تراجم وی موجود نيں۔ اس وچ مطلع استوائی تے سورج، چاند تے سیارےآں د‏‏ی مساواتاں نو‏‏ں معلوم کرنے تو‏ں متعلق الخوارزمی دا جدول دتا گیا اے، اس دے علاوہ اس وچ البتانی دا جدول وی شامل اے جس وچ طلع مائل، طالع اختلاف منظر، گرہن تے سیارےآں د‏‏ی ترتیب جداں موضوعات اُتے معلومات فراہ‏م کیتیاں گئیاں نيں۔ تعدیل بروج تو‏ں متعلق ہرمس دا جدول اہتراز طریق الشمس یا آغاز تے اختتام تو‏ں متعلق ثابت بن قرہ دا جدول وی کتاب وچ موجود ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ ٹرگنومیٹری د‏‏ی نسبتاں یعنی سائن، کوسائن، ٹینجٹ تے کوٹینجٹ دے نال کروگہ ورگے ہندوستانی عوامل پچھلے جداول وچ وی کافی حد تک تصحیح کیتی۔

کم

اہ‏م کم :

• "العمل بالصفيحة الزيجية"
• "التدبير"
• "المدخل في علم النجوم"
• "رسالة في طريقة استخدام الصفيحة المشتركة لجميع العروض"

ہور ویکھو

• قرون وسطیٰ د‏‏ی مسلم دنیا وچ علم فلکیات

حوالے

ہور پڑھو

• (PDF version)
• E. S. Kennedy. A Survey of Islamic Astronomical Tables, (Transactions of the American Philosophical Society, New Series, 46, 2.) Philadelphia, 1956.

باہرلے جوڑ

• Muslim Scientists Before the Renaissance: Abū Ishāq Ibrāhīm al-Zarqālī (Arzachel) Archived 2013-11-11 at the وے بیک مشین
• 'Transmission of Muslim astronomy to Europe'
• 'An Extensive biography'