فیصل آباد
فیصل آباد Faisalabad لائل پور Lyallpur | |
---|---|
میٹروپولس | |
فیصل آباد دا پنجاب، پاکستان وچ مقام | |
متناسقات: 31°25′45″N 73°4′44″E / 31.42917°N 73.07889°Eمتناسقات: 31°25′45″N 73°4′44″E / 31.42917°N 73.07889°E | |
ملک | پاکستان |
صوبہ | پنجاب |
ضلع | ضلع فیصل آباد |
سابقہ نام | لائل پور |
دفتری زبان | اردو |
علاقائی زبان | پنجابی زبان |
قیام اول | 1892 |
قائم از | سر جیمز بروڈوڈ لائل |
حکومت | |
• قسم | میونسپل کارپوریشن |
• فیصل آباد دا میئر | رزاق ملک |
• فیصل آباد دا نائب میئر | 3 زونل میئرز |
رقبہ | |
• میٹروپولس | ۱,۳۰۰ مربع کلومیٹر (۴۹۰ مربع میل) |
• زمینی | ۸۴۰ مربع کلومیٹر (۳۲۵ مربع میل) |
• آبی | ۴۳۰ مربع کلومیٹر (۱۶۵ مربع میل) |
• میٹرو | ۵,۹۰۰ مربع کلومیٹر (۲,۲۶۱ مربع میل) |
بلندی | ۱۸۴ میٹر (۶۰۴ فٹ) |
آبادی (2016)[۱] | |
• میٹروپولس | ۴,۰۷۵,۰۰۰ |
• درجہ | تیسرا |
نام آبادی | فیصل آبادی |
منطقۂ وقت | پاکستان دا معیاری وقت (UTC+5) |
• گرما (گرمائی وقت) | پاکستان دا معیاری وقت (UTC+4) |
زپ کوڈ | 38000 |
ٹیلی فون کوڈ | 041 |
گڈی نمبر پلیٹ | Three letters beginning with F and random four numbers (e.g. FDA 1234) |
زباناں (1981) | 98.2% پنجابی زبان 1.8% ہور[۲] |
ویب سائٹ | www |
فیصل آباد، پاکستان دے صوبہ پنجاب ٹیکسٹائل دا ہب تے صنعتی شہر اے جیہدا پس منظر قدیم ترین رہتل تمدن رگ وید وچ اے، جو پنج دریاواں دی سر زمین پنجاب دا ذکر کردی اے جس نے پوری دنیا دے فاتحین نوں اپنی طرف کھِچیا عظیم سارس توں لے کے سکندر تک ترتیب وار ہور حملہ آوراں دے بعد مغلاں نے اپنی سلطنت دا قیام کيتا فیر ایسٹ انڈیا کمپنی نے راولپنڈی تے سرحدی علاقےآں دے بعد محبت دی دیوی ہیر دے دریا چناب جس اُتے پنجاب وچ اپنی داغ بیل پائی۔ برصغیر دے تاریخی نسلاں بھٹی راجپوت تے سیال تے سکھاں دے تاریخی پس منظر دے باعث اٹھاراں سو سٹھ وچ چناب دے ڈیلٹا توں بنے سرسبز و شاداب پنجاب کےشیشم دے گھنے جنگلات دا بڑی بے دردی نال صفایا کرکے انگلستان دے حاکم وقت نے لائلپور دی بنیاد بدست کیپٹن پوپہم ینگ نے اپنی نگرانی وچ شہر دا نقشہ برطانیا دے جھنڈے یونین فلیگ دی طرز اُتے رکھوایا تے ایتھے دی لکڑی لندن تے برطانیا دی تزئیین و آرائش لئی یورپ بھیج دتی۔ ہن دیکھن وچ ایہ شہر اک مکعب دی صورت وچ ڈیزائن ہوئے گیا اس دے اٹھ بازاراں دا اپنا انفادی طرز اے۔ بازاراں دے عین وسط وچ گھنٹا گھر ایتھے دی پہچان کلاک ٹاور اے۔ اس ڈیزائن وچ لائلپور دا رقبہ اک سوئے دس ایکڑ سی لیکن آبادی دے اضافے دے نال اٹھ بازاراں دے باہر وی رہائشی علاقےآں لئی جگہ دا تعین کيتا گیا۔ پورے پنجاب توں ایتھے آبادکاری شروع ہوئی دو اہم رہائشی علاقے ڈگلس پورا تے گرو نانک پورا۔ لائلپور وچ سکھاں تے ہندوواں دی اکثریت سی تے آبادی دا تناسب تقریبن 15 فیصد مسلمان تے 85 فیصد ہندو سی۔ سکھ تے ہندو قیام پاکستان تک باہمی طور تے رہائش پزیر سن۔
تِہاس
سودھوفیصل آباد ضلع 1904 وچّ ہوند وچّ آیا تے استوں پہلاں ایہہ جھنگ ضلعے دی اک تحصیل سی[۳]
ایہ شہر برطانوی راج ویلے پنجاب دے لیفٹیننٹ گورنر سر جیمز بروڈوڈ لائل دے ناں تے وسایا گیا جیہنے چناب ویلی دے رقبے دا ناہر کرن کیتا سی۔ 1970 وچّ پاکستان سرکار نے اس دا نام بدل کے فیصل آباد کر دتا۔ ایہ نام سعودی عرب دے بادشاہ شاہ فیصل دے نام تے رکھیا گیا۔[۴][۵] [۶]
ناں
سودھو- پکا ماڑی (پکی ماڑی) : 1890ء دے لگ بھگ طارق آباد دے نیڑے واقع شہر دی سبھ توں قدیم بستی سی۔
- ساندل بار: لائلپور دے قیام توں پہلے ایہ زرخیز میدانی علاقہ ساندل بار دے ناں توں یاد کيتا جاندا سی۔
- لائل پور : 1896ء وچ جھنگ دی تحصیل دے طور اُتے برطانوی راج دے لیفٹیننٹ گورنر سر جیمز براڈ وڈ لائل دے ناں توں موسوم لائلپور دے ناں توں شہر دا باقاعدہ قیام عمل وچ آیا۔[۳][۴][۸][۵]
- فیصل آباد : 1979 وچ ڈویژنل صدر مقام بناؤندے وقت سعودی فرمانروا شاہ فیصل شہید دے ناں توں موسوم کيتا گیا۔[۹]
1892ء وچ ایہنوں جھنگ تے گوگیرا نہراں توں سیراب کيتا جاندا سی۔ 1895ء وچ ایتھے پہلا رہائشی علاقہ تعمیر ہويا، جس دا بنیادی مقصد ایتھے اک منڈی قائم کرنا سی۔ انہاں دناں شاہدرہ توں شورکوٹ تے سانگلا ہل توں ٹوبھا ٹیک سنگھ دے وچکار واقع اس علاقے نوں ساندل بار کہیا جاندا سی۔ ایہ علاقہ دریائے راوی تے دریائے چناب دے درمیان وچ واقع رچنا دوآب دا اہم حصہ اے۔[۱۰] لائلپور شہر دے قیام توں پہلے ایتھے پکا ماڑی نامی قدیم رہائشی علاقہ موجود سی، جسنوں اج کل پکی ماڑی کہیا جاندا اے تے اوہ موجودہ طارق آباد دے نواح وچ واقع اے۔ ایہ علاقہ لوئر چناب کالونی دا مرکز قرار پایا تے بعد وچ ایہنوں بلدیہ دا درجہ دے دتا گیا۔
موجودہ ضلع فیصل آباد انیہويں صدی دے اوائل وچ گجرانوالا، جھنگ تے ساہیوال دا حصہ ہويا کردا سی۔ جھنگ توں لہور جانے والے کارواں ایتھے پڑاؤ کردے۔ اس زمانے دے انگریز سیاح اسنوں اک شہر بنانا چاہندے سن ۔ اوائل دور وچ ایہنوں چناب کینال کالونی کہیا جاندا سی، جیہنوں بعد وچ پنجاب دے گورنر لیفٹیننٹ جنرل سر جیمز براڈ وڈ لائل دے ناں اُتے لائلپور کہیا جان لگ گیا۔
خط زمانی
سودھو- 1896ء وچ گجرانوالا، جھنگ تے ساہیوال توں کچھ علاقہ وکھ کر کے اس اُتے مشتمل لائلپور تحصیل قائم ہوئی جسنوں انتظام و انصرام دے لئی ضلع جھنگ وچ شامل کے دتا گیا۔
- 1902ء وچ اس دی آبادی 4 ہزار نفوس اُتے مشتمل سی۔
- 1903ء وچ گھنٹا گھر دی تعمیر دا آغاز ہويا تے اوہ 1905ء وچ مکمل ہويا۔
- 1904ء وچ ضلع دا درجہ دتا گیا، اس توں پہلے ایہ ضلع جھنگ دی اک تحصیل سی۔
- 1906ء وچ لائلپور دے ضلعی ہیڈکوارٹر نے باقاعدہ کم شروع کيتا۔ ایہی اوہ دور سی جدوں اس دی آبادی سرکلر روڈ توں باہر نکلنے لگی۔
- 1908ء وچ ایتھے پنجاب زرعی کالج تے خالصہ اسکول دا آغاز ہويا، جو بعد وچ بالترتیب زرعی یونیورسٹی تے خالصہ کالج دی صورت وچ ترقی کر گئے۔ خالصہ کالج اج وی جڑانوالا روڈ اُتے میونسپل ڈگری کالج دے ناں توں موجود اے۔
- 1909ء وچ ٹاؤن کمیٹی نوں میونسپل کمیٹی دا درجہ دے دتا گیا تے ڈپٹی کمشنر نوں پہلا چیئرمین قرار دتا گیا۔
- 1910ء وچ پنجاب دے نہری نظام دی قدیم ترین تے مشہورنہر لوئر چناب تعمیر ہوئی۔
- 1920ء وچ سرکلر روڈ توں باہر پہلا باقاعدہ رہائشی علاقہ ڈگلس پورا قائم ہويا۔
- 1930ء وچ ایتھے صنعتی ترقی دا آغاز ہويا۔
- 1934ء وچ مشہور زمانہ لائلپور کاٹن ملز قائم ہوئی۔
- 1942ء قائد اعظم محمد علی جناح فیصل آباد تشریف لیائے تے انہاں نے دھوبی گھاٹ گراؤنڈ وچ عظیم الشان اجتماع توں خطاب کيتا۔
- 3 مارچ 1947ء نوں قیام پاکستان دا اصولی فیصلہ تے لائلپور دی پاکستان وچ شمولیت بارے خبر ملن اُتے لائلپور دے مسلماناں نے شکرانے دے نوافل ادا کیتے تے مٹھایاں بانٹاں۔
- 1947ء وچ قیامِ پاکستان دے بعد شہر دی آبادی وچ تیزی توں اضافہ ہويا، جس دے باعث شہر دا رقبہ وی وسعت اختیار کر گیا۔ قیامِ پاکستان دے وقت شہر دا رقبہ صرف 3 مربع میل سی، جو ہن 10 مربع میل توں زیادہ ہوئے چکيا اے۔ بہت سارے نويں رہائشی علاقے وی قائم ہوئے، جیہناں وچ پیپلزکالونی تے غلام محمدآباد ورگے وڈے علاقے وی شامل نيں۔
- 1977ء وچ ودھدی ہوئی آبادی دے پیش نظر لائلپور نوں میونسپلٹی توں ترقی دے کے میونسپل کارپوریشن دا درجہ دتا گیا۔
- 1982ء وچ ایہنوں ضلع فیصل آباد، ضلع جھنگ تے ضلع ٹوبھا ٹیک سنگھ اُتے مشتمل ڈویژنل صدر مقام قرار دتا گیا۔ ايسے موقع اُتے اس دا ناں لائلپور توں تبدیل کردے ہوئے سعودی عرب دے فرمانروا شاہ فیصل شہید دے ناں اُتے فیصل آباد رکھ دتا گیا۔[۱۱]
گھنٹا گھر
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گھنٹہ گھر، فیصل آباد
فیصل آباد دی اہم خصوصیت شہر دا مرکز اے، جو اک ایداں دے مستطیل رقبے اُتے مشتمل اے، جس دے اندر جمع تے ضرب دی اُتے تلے شکلاں نے ایہنوں 8 حصےآں وچ تقسیم کر رکھیا اے۔ اس دے درمیان وچ، جتھے آ کے اٹھ سڑکاں آپس وچ ملدی نيں، مشہورِ زمانہ گھنٹا گھر کھڑا اے۔ گھنٹا گھر دے مقام اُتے ملن والی اٹھ سڑکاں شہر دے 8 اہم بازار نيں، جنہاں دی وجہ توں اسنوں اٹھ بازاراں دا شہر وی کہیا جاندا اے۔ گھنٹا گھر توں شروع ہوئے کے بیرونی طرف پھیلدے ہوئے بازار اس جگہ نوں برطانوی پرچم دی شکل دیندے نيں، جو سر جیمزلائل نے اپنے ملک دی یادگار دے طور اُتے ایتھے چھڈیا اے۔
گھنٹہ گھر دی تعمیر دا فیصلہ ڈپٹی کمشنر جھنگ کیپٹن بیک (Capt Beke) نے کيتا تے ایہدا سنگ بنیاد 14 نومبر 1903ء نوں سر جیمز لائل نے رکھیا۔ جس جگہ نوں گھنٹا گھر دی تعمیر لئی منتخب کيتا گیا اوتھے لائلپور شہر دی تعمیر دے وقت توں اک کھوہ موجود سی۔ اس کھوہاں نوں سرگودھا روڈ اُتے واقع چک رام دیوالی توں لیائی گئی مٹی توں اچھی طرح بھر دتا گیا۔ ایداں ای گھنٹا گھر دی تعمیر وچ استعمال ہونے والا پتھر 50 کلومیٹر دی دوری اُتے واقع سانگلا ہل نامی پہاڑی توں لیایا گیا۔
1906ء دے اوائل وچ گھنٹا گھر دی تعمیر دا کم گلاب خان دی زیرنگرانی مکمل ہويا۔ کہیا جاندا اے کہ گلاب خان دا تعلق ايسے خاندان توں سی، جس نے بھارت وچ آگرا دے مقام اُتے تاج محل تعمیر کيتا سی۔ گھنٹا گھر 40 ہزار روپے دی لاگت توں 2 سال دے عرصے وچ تعمیر ہويا۔ اس دی تکمیل اُتے اک تقریب دا انعقاد ہويا، جس دے مہمانِ خصوصی اس وقت دے مالیاتی کمشنر پنجاب مسٹر لوئیس سن ۔
گھنٹہ گھر وچ نصب کرنے دے لئی گھڑی بمبئی توں لیائی گئی۔ کہیا جاندا اے کہ لائل پور دا گھنٹہ گھر ملکہ وکٹوریہ دی یاد وچ تعمیر کيتا گیا، جو 80 سال پہلے فوت ہوئے چکيتیاں سن۔ گھنٹہ گھر دی تعمیر توں پہلے شہر دے آٹھاں بازار مکمل ہوئے چکے سن ۔
برطانوی پرچم یونین جیک اُتے مبنی فیصل آباد شہر دا نقشہ اس دور دے ماہرتعمیرات ڈیسمونڈ ینگ (Desmond Yong) نے ڈیزائن کيتا، جو درحقیقت سر گنگا رام دی تخلیق سی، جو اس دور دے مشہورآبادیاتی منصوبہ ساز (town planner) سن ۔
اٹھ بازاراں اُتے مبنی شہر دا کل رقبہ 110 مربع ایکڑ سی۔ گھنٹہ گھر دے مقام اُتے باہم جڑنے دے علاوہ ایہ آٹھاں بازار گول بازار نامی دائرہ شکل دے حامل بازار دی مدد توں آپس وچ جڑے ہوئے نيں۔ اس دے علاوہ یونین جیک دی بیرونی مستطیل آٹھاں بازاراں دے آخری سراں نوں وی سرکلر روڈ دی شکل وچ آپس وچ ملاندی اے۔
گھنٹہ گھر دی تعمیر دے وقت اس دے گرد 4 فوارے بنائے گئے سن، جو کچہری بازار، امین پور بازار، جھنگ بازار تے کارخانہ بازار دی سمت موجود سن تے اوہناں نوں اٹھاںبازاراں وچوں دیکھیا جا سکدا سی، مگر مشہور زمانہ دے نال نال انہاں وچوں 2 فوارے غائب ہوئے چکے نيں۔ ہن صرف کچہری بازار تے جھنگ بازار دی سمت والے فوارے قائم نيں۔
اوداں تاں اپنی 1895 وچ تعمیر دے وقت توں ہن تک گھنٹا گھر دی بیرونی حالت درست حالت وچ اے، اُتے ایہدی اندرونی حالت شکست و ریخت دا شکار اے۔ جے اس دی مرمت اُتے بروقت توجہ نہ دتی گئی تاں اہل فیصل آباد زلزلے دے کسی چھوٹے جھٹکے توں اک اہم تاریخی ورثے توں ہتھ دھو سکدے نيں۔
گھنٹا گھر دی اندرونی سیڑھیاں تے ستوناں دا پلستر ٹوٹنا شروع ہوئے چکيا اے۔ سیاح اس دی اڑی ہوئی رنگت تے ہر طرف اڑدی ہوئی دھول توں پریشان ہُندے نيں۔
اٹھ بازار
سودھوگھنٹہ گھر دے گرد قائم 8 بازاراں دے ناں اس سمت واقع کسے اہم علاقے دی غمازی کردے نيں۔[۱۲][۱۳]
- ریل بازار - سمت بجانب مشرق - اس دی بیرونی سمت ریلوے روڈ واقع اے، جو ریلوے اسٹیشن نوں جا نکلدا اے۔
- کچہری بازار - سمت بجانب شمال مشرق - اس دی بیرونی طرف عدالتاں قائم نيں۔
- چنیوٹ بازار - سمت بجانب شمال - اس طرف ضلع چنیوٹ واقع اے۔
- اماں پور بازار - سمت بجانب شمال مغرب - ایتھے توں اک سڑک اماں پور بنگلہ دی طرف جاندی اے۔
- بھوانہ بازار - سمت بجانب مغرب - اس سمت وچ بھوانہ واقع اے۔
- جھنگ بازار - سمت بجانب جنوب مغرب - اس بازار دا رخ جھنگ دی طرف اے۔
- منٹگمری بازار - سمت بجانب جنوب - اس بازار دا ناں ساہیوال دے پرانے ناں منٹگمری دی وجہ توں رکھیا گیا، جو ايسے سمت واقع اے۔
- کارخانہ بازار - سمت بجانب جنوب مشرق - اس جانب قدیم دور وچ کارخانے قائم سن، جنہاں وچوں چند اک ہن وی باقی نيں۔
- گول بازار - ایہ بازار مذکورہ بالا آٹھاں بازاراں نوں دوحصےآں وچ تقسیم کردے ہوئے گزردا اے تے اس گول دائرہ نما بازار دے ذریعے اوہ سب آپس وچ جڑے ہوئے نيں۔
اٹھ بازاراں دی کہاوت
سودھوقیام پاکستان دے موقع اُتے انگریزاں دا ایہ کہنا سی کہ اوہ لائلپور دے اٹھ بازاراں دی صورت وچ اپنی شناخت، برطانوی پرچم (یونین جیک) ہمیشا لئی اس خطے وچ امر کر کے جا رہے نيں، جد کہ رد عمل وچ ایتھے دے باسیاں دا کہنا سی کہ اوہ ہمیشا برطانیا دے جھنڈے نوں صبح شام اپنے قدماں تلے رونددے رہن گے۔
جغرافیہ
سودھوفیصل آباد صوبہ پنجاب (پاکستان) دے شمال مشرقی حصے وچ لاہور توں 120 کلومیٹر دور مغرب دی سمت واقع اے۔ پاکستان دا راجگڑھ اسلام آباد اس توں 360 کلومیٹر دور شمال دی سمت واقع اے۔ ضلع فیصل آباد 30.35 توں 31.47 شمالی عرض بلد تے 72.73 توں 73.40 مشرقی طول بلد دے درمیان وچ سطح سمندر توں 605 فٹ دی بلندی اُتے واقع اے۔ فیصل آباد دی نواحی ضلعے دے نال کوئی قدرتی حدود موجود نئيں نيں تے ایہ بالعموم میدانی خطے اُتے مشتمل اے۔
حدودِ اربعہ
سودھو- مشرق وچ ضلع ننکانہ صاحب واقع اے۔
- مغرب وچ جھنگ تے ٹوبہ ٹیک سنگھ دے ضلعے واقع نيں۔
- شمال دی سمت چنیوٹ تے ننکانا صاحب دے ضلعے واقع نيں۔
- جنوب وچ دریائے راوی دے اس پار ضلع اوکاڑہ تے ساہیوال واقع اے۔
آبی ذخائر
سودھو- دریائے چناب شہر دی شمال مغربی سمت وچ 30 کلومیٹر دی مسافت اُتے واقع اے۔
- دریائے راوی شہر دی جنوب مشرقی سمت وچ 40 کلومیٹر دی مسافت اُتے واقع اے۔
- نہر لوئر چناب آب رسانی دا واحد ذریعہ اے، جو قابل کاشت رقبے دے 80 فیصد حصے نوں سیراب کردی اے۔
رقبہ
سودھو- فیصل آباد دا کل رقبہ 5،856 مربع کلومیٹر اے، جس وچوں 830 مربع کلومیٹر اُتے فیصل آباد شہر قائم اے۔
آب و ہوا
سودھوضلع فیصل آباد دی آب و ہوا دو انتہاواں نوں چھوندی اے۔ گرمیاں وچ زیادہ توں زیادہ درجہ حرارت 50 سینٹی گریڈ (122 فارن ہائیٹ) تک جا پہنچکيا اے تے سردیاں وچ کدی کدائيں درجہ حرارت صفر تک گر جاندا اے۔ اُتے یومیہ اوسط درجہ حرارت گرمیاں وچ 39 توں 27 سینٹی گریڈ تے سردیاں وچ 21 توں 6 سینٹی گریڈ دے درمیان وچ رہندا اے۔[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
فیصل آباد دا موسم | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 19.4 (66.9) |
22.4 (72.3) |
27.3 (81.1) |
33.8 (92.8) |
38.9 (102) |
40.7 (105.3) |
37.3 (99.1) |
36.3 (97.3) |
36 (97) |
33.6 (92.5) |
27.5 (81.5) |
21.8 (71.2) |
۳۱.۲۵ (۸۸.۲۵) |
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 11.9 (53.4) |
14.9 (58.8) |
19.9 (67.8) |
25.9 (78.6) |
31.1 (88) |
34 (93) |
32.3 (90.1) |
31.6 (88.9) |
30.1 (86.2) |
25.6 (78.1) |
18.9 (66) |
13.7 (56.7) |
۲۴.۱۶ (۷۵.۴۹) |
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 4.4 (39.9) |
7.4 (45.3) |
12.6 (54.7) |
18.1 (64.6) |
23.3 (73.9) |
27.4 (81.3) |
27.4 (81.3) |
26.9 (80.4) |
24.2 (75.6) |
17.6 (63.7) |
10.4 (50.7) |
5.7 (42.3) |
۱۷.۱۲ (۶۲.۸۱) |
مینہہ م م (انچ) | 14 (0.55) |
15 (0.59) |
21 (0.83) |
14 (0.55) |
13 (0.51) |
26 (1.02) |
102 (4.02) |
91 (3.58) |
33 (1.3) |
6 (0.24) |
3 (0.12) |
8 (0.31) |
۳۴۶ (۱۳.۶۲) |
جتھوں لیا: Climate-Data.org، بلندی: 188 میٹر |
موسم گرما
سودھوموسم گرما اپریل توں شروع ہوئے کے اکتوبر تک ختم ہُندا اے۔ مئی، جون تے جولائی دے مہینےآں وچ گرم ترین موسم ہُندا اے۔
موسم سرما
سودھوموسم سرما دا آغاز ماہ نومبر وچ ہُندا اے، جو مارچ تک جاری رہندا اے۔ دسمبر تے جنوری سرد ترین مہینے ہُندے نيں۔ایہ شہرصحرائے تھل توں زیادہ دُور نئيں اے تے صرف 100 کلومیٹر دی دُوری اُتے اے تے صحرائے تھل دا شُمار دُنیا دے گرم ترین صحراواں وچ ہُندا اے جس دی وجہ توں فیصل آباد وچ موسم گرما وچ شدید گرم ہوجاندا اے لیکن 11 دسمبر 1996 دے دن فیصل آباد وچ درجہ حرارت منفی 1 ڈگری ریکارڈ کيتا گیا جو اس شہر دا اج تک سب توں کم درجہ حرارت اے۔
آبادی
سودھوسانچہ:PakistanCensusPop آبادی دے لحاظ توں فیصل آباد پاکستان دا تیسرا وڈا شہر اے۔ صنعتی شہر ہون دے کارن اس دی آبادی دن بدن ودھدی چلی جا رہی اے۔ بے شمار لوکاں نے زندگی دی بہتر سہولیات دی لابھ وچ دیہات چھڈ کے شہر ولوں ہجرت دی تے ایہ سلسلہ حالے تک جاری اے۔ اس وقت شہر دی آبادی 19،86،000 اے۔ 1998ء دی آدم گنتی دے مطابق 46 فیصد آبادی 15 سال توں کم عمر، 52 فیصد 15 توں 64 سال دی عمر وچ تے باقی 2 فیصد 65 سال توں زیادہ عمر دے افراد اُتے مشتمل اے۔ آبادی دا تناسب فی مربع کلومیٹر 9،594 اے۔[۱۸][۱۹]
1961ء وچ فیصل آباد دی آبادی 4،30،000 سی، جو 1972ء تک ودھ کے 8،30،000 نوں جا پہنچی تے 1981ء وچ ایتھے کل 11،00،000 توں زیادہ نفوس آباد سن ۔ 2006ء وچ فیصل آباد دی آبادی 45،82،175 نفوس اُتے مشتمل سی۔ 47 سالاں وچ فیصل آباد دی آبادی وچ اک ہزار گنیااضافہ ہوئے چکيا اے، جس دی سالانہ شرح 21.3 فیصد اے۔ آبادی دے ايسے تیزی توں بڑھدے ہوئے تناسب نے اسنوں جلد ہی کراچی تے لاہور مگروں پاکستان دا سب توں وڈا شہر بنا دتا۔[۲۰]
سیاست
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: قومی اسمبلی پاکستان
قومی اسمبلی پاکستان دی پارلیمان دا ایوان زیريں اے۔ جس دی صدارت اسپیکر کردا اے جو صدر تے ایوان بالا سینیٹ دے چیئرمین دی عدم موجودگی وچ ملک دے صدر دی حیثیت توں ذمہ داریاں انجام دیندا اے۔ عام انتخابات وچ سب توں زیادہ نشستاں حاصل کرنے والی جماعت دا سربراہ عموماً وزیر اعظم منتخب ہُندا اے جو قائد ایوان وی ہُندا اے۔ آئین پاکستان دے مطابق قومی اسمبلی 342 نشستاں اُتے مشتمل اے۔ فیصل آباد توں قومی اسمبلی دی 10 نشستاں نيں جس دی لسٹ مندرجہ ذیل اے۔[۲۱]
پنجاب صوبائی اسمبلی
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پنجاب صوبائی اسمبلی
پنجاب صوبائی اسمبلی پاکستان وچ پنجاب دا قانون ساز ایوان اے نوں کہ لاہور وچ واقع اے۔ ایہ آئین پاکستان دے آرٹیکل 106 دے تحت قائم کيتی گئی۔ اس ایوان دی 371 نشستاں نيں جنہاں وچوں 305 اُتے براہ راست انتخابات منعقد ہُندے نيں جدوں کہ 66 نشستاں خواتین تے غیر مسلم اقلیتاں دے لئی مخصوص نيں۔ فیصل آباد توں پنجاب صوبائی اسمبلی دے لئی 20 حلقے نيں جنہاں دی لسٹ مندرجہ ذیل اے۔[۲۲]
- پی پی-97 (فیصل آباد-1)
- پی پی-98 (فیصل آباد-2)
- پی پی-99 (فیصل آباد-3)
- پی پی-100 (فیصل آباد-4)
- پی پی-101 (فیصل آباد-5)
- پی پی-102 (فیصل آباد-6)
- پی پی-103 (فیصل آباد-7)
- پی پی-104 (فیصل آباد-8)
- پی پی-105 (فیصل آباد-9)
- پی پی-107 (فیصل آباد-10)
- پی پی-108 (فیصل آباد-11)
- پی پی-109 (فیصل آباد-12)
- پی پی-110 (فیصل آباد-13)
- پی پی-111 (فیصل آباد-14)
- پی پی-112 (فیصل آباد-15)
- پی پی-113 (فیصل آباد-16)
- پی پی-114 (فیصل آباد-17)
- پی پی-115 (فیصل آباد-18)
- پی پی-116 (فیصل آباد-19)
- پی پی-117 (فیصل آباد-20)
انتظامی تقسیم
سودھوفیصل آباد ڈویژن
سودھوفیصل آباد ڈویژن پاکستان دے صوبہ پنجاب دی اک انتظامی تقسیم سی۔ 2000 دی حکومتی اصلاحات دے نتیجے وچ اس تیسرے درجے دی تقسیم نوں ختم کر دتا گیا۔ 2008ء دے عام انتخابات دے بعد پنجاب نے اس دے اٹھ ڈویژناں نوں بحال کر دتا۔[۲۳]
انتظامیہ
سودھوفیصل آباد ڈویژن دے چار ضلعے مندرجہ ذیل نيں۔
2005ء وچ ملک دے دوسرے وڈے شہراں دی طرح فیصل آباد وچ وی سٹی ڈسٹرکٹ گورنمنٹ نظام لاگو کيتا گیا، جس دے مطابق اسنوں 8 مختلف ٹاؤن وچ تقسیم کر دتا گیا۔ ماضی دی تحصیلاں وی اس نويں نظام دے تحت ٹاؤن دا درجہ پا گئياں۔[۲۴]
|
یونین کونسلاں
سودھوقصبہ جات
سودھوعلم و سائنس
سودھومشہورِ زمانہ زرعی یونیورسٹی تے ایوب زرعی تحقیقی ادارہ دی وجہ توں ایہ شہر پاکستان بھر وچ نمایاں اہمیت دا حامل اے۔ زرعی یونیورسٹی دا قیام 1908ء وچ پنجاب زرعی کالج دے ناں توں عمل وچ آیا سی۔ فیصل آباد نوں اک وقت وچ سائنسداناں دا شہر وی کہیا جاندا سی، کیونجے ایتھے پاکستان دے کسی وی دوسرے شہر توں زیادہ تعداد وچ پی ایچ ڈی سائنس دان موجود نيں۔ صرف زرعی یونیورسٹی وچ 200 توں زیادہ پی ایچ ڈی سائنس دان نيں۔ ايسے طرح ایوب زرعی تحقیقاتی ادارے، نیوکلیئر انسٹی ٹیوٹ آف زرعی بائیوٹیکنالوجی تے نیوکلیئرحیاتیاندی وجینیاتی انجینئری انسٹی ٹیوٹ وچ وی سیکڑاں سائنس دان اپنی پیشہ ورانہ خدمات سر انجام دے رہے نيں۔
اہم تعلیمی ادارے
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد وچ تعلیمی ادارےآں دی فہرست
فیصل آباد وچ اعلیٰ و ثانوی تعلیم دے لئی بوہت سارے تعلیمی ادارے قائم نيں، جنہاں وچوں چند ایہ نيں:
یونیورسٹیاں
سودھو- یونیورسٹی زرعیہ فیصل آباد
- نیشنل ٹیکسٹائل یونیورسٹی
- جی سی یونیورسٹی فیصل آباد
- یونیورسٹی ہمدرد
- یونیورسٹی فیصل آباد [۲۵]
- نیشنل یونیورسٹی آف ماڈرن لینگوئجز
- یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ ٹیکنالوجی، فیصل آباد
- پرسٹن یونیورسٹی
- انڈپنڈنٹ میڈیکل یونیورسٹی
- ایجوکیشن یونیورسٹی
- این ایف سی انسٹی ٹیوٹ آف انجینئرنگ اینڈ فرٹیلازر ریسرچ
دانشگاہاں (کالجز)
سودھو- پنجاب میڈیکل کالج، سرگودھا روڈ
- فیصل آباد میڈیکل کالج
- گورنمنٹ ڈگری کالج، جڑانوالہ روڈ
- گورنمنٹ اسلامیہ کالج، سرگودھا روڈ
- پنجاب کالج آف کامرس، بٹالہ کالونی
- گورنمنٹ گرلز کالج، کارخانہ بازار
- گورنمنٹ اسلامیہ گرلز کالج،عید گاہ روڈ
- گورنمنٹ ڈگری کالج برائے خواتین، غلام محمد آباد
- گورنمنٹ ملت ڈگری کالج، غلام محمد آباد
- گورنمنٹ ڈگری کالج برائے خواتین، سرگودھا روڈ
- سپیریئر سائنس کالج
- پولی ٹیکنیکل کالج
- گورنمنٹ سائنس کالج سمن آباد فیصل آباد، سمن آباد
- گورنمنٹ پوسٹ گریجویٹ کالج سمن آباد فیصل آباد، سمن آباد
- گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، فیصل آباد، سمن آباد
- جوہر کالج آف سائنس تے کامرس
ہور ادارے
سودھوصحت
سودھوفیصل آباد وچ صحت دی صورت حال پاکستان دے دوسرے شہراں توں کچھ خاص بہتر نئيں، اُتے پچھلے چند سالاں توں سرکاری ہسپتالاں دی صورت حال ماضی دی نسبت کافی بہتر ہوئی اے۔
سرکاری ہسپتالسودھو |
ٹرسٹ ہسپتالسودھو |
نجی ہسپتال
سودھوشہر وچ بے شمار چھوٹے وڈے نجی ہسپتال موجود نيں، جو مریضاں نوں نسبتاً مہنگے علاج دی سہولت فراہم کردے نيں۔ استوں علاوہ ہر گلی محلے وچ اک آدھ نجی کلینک ضرور موجود ہُندا اے۔
- نیشنل ہسپتال، جناح کالونی
- فیصل ہسپتال، پیپلز کالونی
- مکی ہسپتال، پیپلز کالونی
- ساحل ہسپتال، سرگودھا روڈ
- غفور بشیر چلڈرن ہسپتال
- واپڈا ہسپتال
- مدینہ ٹیچنگ ہسپتال
- ہلال احمر میٹرنٹی ہسپتال
- النور ہسپتال
- الرازی ہسپتال، بٹالہ کالونی
پینے دا پانی
سودھوزیرزمین شوریدہ پانی نے پچھلے چند سالاں توں مقامی آبادی نوں کئی قسم دی بیماریاں وچ مبتلیا کے رکھیا اے۔ صاف پانی دے حصول دے لئی لوکاں نوں ایداں دے نجی ادارےآں اُتے انحصار کرنا پڑدا اے جو واٹرفلٹرنگ پلانٹ دی مدد توں پانی صاف کر کے بیچدے نيں۔
استوں علاوہ شہر دے وسط توں گزرنے والی نہر ایتھے دے باسیاں نوں صاف پانی دی فراہمی وچ اہم کردار ادا کردی اے۔ نہر دے دونے اطراف ہر اک دو کلومیٹر دے فاصلے اُتے زمین توں پانی نکالنے والی موٹراں نصب نيں، جنہاں توں لوک صبح و شام مفت پانی بھردے نيں۔ نہر دا تازہ پانی زمین چوس لیندی اے تے اس قدرتی فلٹرنگ نظام دے بعد اس پانی نوں موٹراں دی مدد توں کڈ لیا جاندا اے۔ صاف پانی دے حصول دے سلسلے وچ ایہ فیصل آباد وچ اک منفرد تجربہ اے جو مخیر حضرات نے فی سبیل اللہ مہیا کر رکھیا اے۔
صنعت / معیشت
سودھوآزادی دے بعد فیصل آباد پاکستان دا سب توں وڈا صنعتی شہر بن دے ابھریا اے۔ اس دی معیشت دا وڈا انحصار کپڑے دی صنعت اے۔ شہر تے اس دے گردونواح وچ بسے دیہات وچ ہر طرف ٹیکسٹائل ملز تے پاورلومز دا جال بچھا ہويا اے۔ صنعتی نیٹ ورک تے پارچہ بافی مصنوعات دی بدولت اسنوں پاکستان دا مانچسٹر وی کہیا جاندا اے۔[۲۶][۲۷][۲۷] یہ پاکستان وچ قائم پارچہ بافی صنعت دا مرکز اے۔ قیام پاکستان دے وقت فیصل آباد وچ صرف 5 صنعتی یونٹ سن، جو محض اک سال بعد 1948ء وچ 43 نوں جا پہنچے۔ ہن ایتھے ہزاراں دی تعداد وچ صنعتی یونٹ قائم نيں۔
اک محتاط اندازے دے مطابق ایتھے 512 وڈے صنعتی یونٹ، 92 انجینئری یونٹ تے 90 کیمیکل یونٹ قائم نيں۔ استوں علاوہ ایتھے 12،000 دے نیڑے گھریلو صنعتاں وی قائم نيں، جنہاں وچ 60،000 پاور لومز وی نصب نيں۔[۲۸]
کپڑے دے علاوہ ایتھے آٹا، چینی، گھی، مکھن، سبزیاندی تیل، ادویات، ریشم، صابن، کیمیائی کھاداں، فائبر، کینن مصنوعات، زیورات، گھریلو فرنیچر، رنگائی، کپڑے دی مشینری، ریلوے مرمت، بائیسکل، ہوزری، قالین بافی، نواڑاں، طباعت، اشاعت، زرعی آلات تے لکڑی دی مصنوعات وی پائی جاندی نيں۔[۲۹]
پاکستان دا 25 فیصد زرمبادلہ فیصل آباد پیدا کردا اے، ایويں ایہ زرمبادلہ پیدا کرن والے شہراں وچ پاکستان بھر وچ دوسرے نمبر اُتے اے۔[۳۰][۳۱][۳۲] پاکستان دی سب توں قدیم تے ایشیا دی سب توں وڈی تے اکلوتی زرعی یونیورسٹی دی بدولت ایہ شہر اک وڈی زرعی مارکیٹ بن چکيا اے۔ فیصل آباد دی وڈی فصلاں کپاس، گندم، گنا، سبزیاں تے پھل پیدا ہُندے نيں۔ ایتھے کپڑے تے غلہ دی ہول سیل مارکیٹیں/تھوک منڈیاں قائم نيں۔ ایتھے ٹیکسٹائل یونیورسٹی وی قائم اے جو اپنی نوعیت وچ پاکستان دی واحد یونیورسٹی اے تے فیصل آباد دی صنعتی ترقی وچ اس یونیورسٹی دا وی وڈا ہتھ اے۔
گھنٹہ گھر دے گرداگرد قائم آٹھاں بازار مختلف قسم دی مارکیٹیاں اُتے مشتمل نيں، جو شہر دی صنعتی و تجارتی افزائش وچ اہم کردار ادا کردے نيں۔ پرائیویٹ سیکٹر دی شمولیت توں شہر دی ترقی وچ بہتری عمل وچ آئی اے۔ صنعتی ترقی وچ درمیانے طبقے دی شمولیت انتہائی اہم اے۔
خشک گودی (ڈرائی پورٹ)
سودھوفیصل آباد وچ خشک گودی وی قائم اے، جس دا حجم 60 میٹرک ٹن کارگو یومیہ اے۔ اس گودی دے لئی مخصوص سڑکاں تے ریلوے اسٹیشن دا انتظام وی اے، جس دے ذریعے اوہ لاہور، اسلام آباد، پشاور تے کراچی دے نال براہ راست رابطے وچ رہندی اے۔ فیصل آباد دا برآمدی کارگو ہر سال پہلے توں ودھ رہیا اے۔ فیصل آباد موٹروے دی بدولت انتہائی تیزی توں ترقی کر ر ہا اے۔ جسنوں پاکستان دے وزیراعظم میاں محمد نوازشریف نے تعمیر کرکے فیصل آباد نوں تعداد بلحاظ صنعت دنیا دا سب وڈا شہر ہونے دا اعزاز دلوادتا۔ جدوں کہ اس توں پہلے ایہ اعزاز مانچسٹر نوں حاصل سی۔
ذرائع آمدورفت
سودھوشہر وچ سفر دی مناسب سہولتاں میسر نيں تے شہر دے وڈے حصےآں نوں ملانے والی سڑکاں دی حالت بہترین اے۔
شاہراہاں
سودھوپاکستان دے مروجہ نظام شاہراہاں دے تحت قائم بین الاضلاعی شاہراہاں دے ذریعے ایہ شہر سرگودھا،چنیوٹ، جھنگ، سمندری، اوکاڑہ، جڑانوالہ تے شیخوپورہ دے نال متصل اے۔ فیصل آباد نوں شیخوپورہ دے راستے لاہور توں ملانے دے لئی ایکسپریس ہائی وے موجود اے۔[۳۳]
موٹروے
سودھو تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: ایم 3 موٹروے (پاکستان) اور ایم 4 موٹروے (پاکستان)
فیصل آباد دے سرگودھا روڈ توں نکلنے والی ایم 3 موٹروے پنڈی بھٹیاں دے مقام اُتے اسنوں لاہور تے اسلام آباد نوں ملانے والی ایم 2 موٹروے توں ملاندی اے۔ فیصل آباد نوں ملتان توں ملانے دے لئی ایم 4 موٹروے حالے زیرتعمیر اے، جس دا (گوجرہ تک) پہلا حصہ 16 مارچ، 2015ء نوں کھول دتا گیا۔[۳۳][۳۴][۳۵]
ریلوے اسٹیشن
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد ریلوے اسٹیشن
فیصل آباد دا مرکزی ریلوے اسٹیشن 19 ويں صدی وچ تعمیر کيتا گیا۔ اج کل اوتھے توں پاکستان دے اکثر وڈے شہراں کراچی، لاہور، اسلام آباد، کوئٹہ، پشاور تے ملتان دے لئی ریل گاڑیاں جاندی نيں۔[۳۶][۳۷][۳۸] اس دے علاوہ چک جھمرہ وچ چک جھمرا جنکشن ریلوے اسٹیشن وی موجود اے۔
ہوائی اڈا
سودھو تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد بین الاقوامی ہوائی اڈا
شہر توں 15 کلومیٹر دی مسافت اُتے جھنگ روڈ اُتے بین الاقوامی فیصل آباد ہوائی اڈا موجود اے، جتھے پاکستان دی قومی ہويا باز کمپنی (شرکت)پی آئی اے دے علاوہ نجی کمپنیاں دے جہاز وی مسافراں نوں اپنی خدمات دیندے نيں۔[۳۹][۴۰][۴۱]
قابلِ دید تھاںواں
سودھوفیصل آباد وچ عوامی دلچسپی دے بوہت سارے تھاںواں نيں، جنہاں وچ اہم تعمیرات، اسٹیڈیم، عوامی باغات تے تفریحی تھاںواں شامل نيں۔
لائلپور میوزیم۔ فیصل آ باد
سودھولائلپور میوزیم پاکستان دا علاقائی عجائب گھر اے۔ جو ساندل بار دے علاقے دی ترجمانی کردا اے۔ ساندل بار ،دریائے راوی تے دریائے چناب دے درمیان اک علاقہ اے۔ اس خطے توں وابستہ صدیاں پرانی سبھیاچار کولائلپور میوزیم دے توسط توں اُججے کيتا گیا اے۔
لائلپور عجائب گھر ،دس مختلف گیلریاں اُتے مشتمل اے۔ گراؤنڈ فلور اُتے پنج گیلریاں نيں جنہاں وچ پتھر دے دور توں لےکے چناب کالونی تک دے مختلف ادوار نوں اک ترتیب توں دکھایا گیا اے۔ جنہاں وچ تعین سمت سوچ گیلری، ساندل بار گیلری، قدیم ورثہ گیلری، مسلم تا انگریز گیلری تے چناب کالونی گیلری شامل اے۔ فرسٹ فلور وی پنج گیلریاں اُتے مشتمل اے جنہاں وچ لائلپور گیلری، سوچ و عمل گیلری، معاشرتی خوبصورتی گیلری، پارچہ بافی گیلری تے تحریک و تریخ دی گیلری اے۔
گھنٹہ گھر
سودھوشہر دے مرکز وچ واقع گھنٹہ گھر فیصل آباد دی سب توں اہم تاریخی عمارت اے۔
گمٹی + قیصری دروازہ
سودھوریل بازار دی بیرونی سمت واقع قیصری دروازہ تے اس دے باہر چوک وچ واقع بارہ دری ورگی مختصر عمارت گمٹی کہلاندی اے، جس دے گرد ٹریفک دا گول چکر موجود اے۔ ایتھے توں اک سڑک چناب کلب نوں نکل جاندی اے۔ قیصری دروازے دی تعمیر 1897ء نوں مکمل ہوئی۔ سن تعمیر دروازے اُتے نمایاں طور لکھیا اے۔
چناب کلب
سودھوچناب کلب فیصل آباد دا اک اہم تاریخی کمیونٹی سنٹر اے۔[۴۲]
تفریحی تھاںواں
سودھو- جناح باغ (کمپنی باغ)
- گٹ والا پارک
- ڈی گراؤنڈ
- پہاڑی گراؤنڈ
- حسیب شہید پارک
- کلیم شہید پارک
- جواد کلب و پلے لینڈ
- فن لینڈ (بچےآں دے لئی آؤٹ ڈور الیکٹرک کھیلاں)
- سندباد (بچےآں دے لئی انہاں ڈور الیکٹرک کھیلاں)
اہم رہائشی علاقے
سودھوتجارتی مراکز
سودھو- اٹھ بازار
- امین پوربازار
- سبزی منڈی،سدھار ،غلام محمد آباد
- میٹرو کیش اینڈ کیری
- اسٹیٹ لائف بلڈنگ (شہر دی بلند ترین عمارت)
- دو برج شاپنگ مال
- پیراڈائز انہاں شاپنگ مال
- سٹی شاپنگ مال
- دوبئی شاپنگ مال
- ٹائم سکوائر شاپنگ مال
- ستارہ مال
- رسول پلازہ
- جھال خانوآنہ، ستیانہ روڈ
- ریکس سٹی (کمپیوٹر مارکیٹ)، ستیانہ روڈ
- رحمن سٹی، ستیانہ روڈ
- رپل پلازہ، ڈی گراؤنڈ
- خان پلازہ، ہریانوالہ چوک
- چن ون، پیپلز کالونی
- کوہ نور ون شاپنگ مال، جڑانوالہ روڈ
- میڈیا کوم شاپنگ مال
- میڈیا کوم ٹریڈ سٹی
- سنٹر پوائنٹ
مسیتاں
سودھو- جامع مسجد کچہری بازار (کچہری بازار )
- جامع مسجد گول ، (غلام محمد آباد)
- جامع مسجد عمر (گلبہار کالونی)
- جامع مسجد جامعۃالنور(گارڈن کالونی)
- جامع مسجد سنی رضوی، جھنگ بازار
- جامع مسجد خضراء، پیپلز کالونی
- جامع مسجد بوستان زہراء، پیپلز کالونی
- جامع مسجد آل عمران ، سدھوپورہ
- جامع مسجد فیصان مدینہ، سوساں روڈ، مدینہ ٹاؤن
- جامع مسجد مدنی، سمن آباد
- جامع مسجد مدنی، بٹالہ کالونی
- جامع مسجد گلزار مدینہ (کوتوالی روڈ)
- جامع مسجد اجمیری سرسید ٹاؤن
مزارات
سودھو- مزار بابا على محمد ساواں سركار چشتى صابرى (جوتى شاہیہ شير شاہیہ) چك نمبر 82 گ ب بلاكی ستيانہ روڈ
- مزار صوفی برکت علی لدھیانوی، سمندری روڈ
- مزار محدث اعظم پاکستان مولانا محمد سردار احمد قادری، جھنگ بازار
- لسوڑی شاہ، جھنگ بازار
- دربارغوثیہ، پیپلز کالونی
- دربار بابا قائم ساواں، فیص آباد
- مزار بابا نور شاہ ولی سرکار، طارق آباد تے لاری اڈا دے درمیان۔ سر لائل نے انہاں دے مزار اُتے حاضری دے بعدلائل پور شہرکی تعمیرکا خواب دیکھیا سی۔
- مزار حکیم میاں محمد دین، سمندری روڈ
- مزار حضرت بابر سلطان القادری،مدینہ ٹاون
دينی مدارس
سودھو- الیونیورسٹی السلفیہ فیصل آباد
- یونیورسٹی اسلامیہ امداديہ، ستیانہ روڈ : رمضان 1403ھ بمطابق 1983ء – شیخ الحدیث مولانا نذیر احمد(رح) نے اپنے شیخ و مرشد عارف باللہ حضرت ڈاکٹرعبدالحی عارفی دی سرپرستی وچ قائم فرمایا۔
- یونیورسٹی دارالقرآن: آفيسرکالونی عقب کريسنٹ ٹیکسٹائل ملز سرگودھا روڈ ایہ مدرسہ حضرت قاری رحیم بخش پانی پتی (رح)کے شگرد خاص قاری یٰسن صاحب دی زیر سر پرستی چل رہیا اے
- یونیورسٹی ضیاء القرآن (باغ والی مسجد) نزد جناح کالونی: ایہ مدرسہ حضرت قاری رحیم بخش پانی پتی (رح) دے شگرد خاص قاری یٰسن صاحب دی زیرسرپرستی چل رہیا اے
- جامعۃ الحسنین (فیصل آباد) ایہ ادارہ معروف عالمی مبلغ حضرت مولانا طارق جمیل صاحب دی زیر نگرانی چل رہیا اے
- یونیورسٹی دار العلوم: فوارہ چوک (پيپلز کالونی) ایہ ادارہ معروف عالمی مبلغ استاذ العلماء حضرت مفتی زین العابدین (رح) نے قائم فرمایا سی
- یونیورسٹی مدینۃ العلم (بکرمنڈی) ایہ ادارہ استاذ العلما ء حضرت قاری محمد الیاس صاحب دی زیرسرپرستی چل رہیا اے
- یونیورسٹی عبید ایہ (ڈی ٹائپ کالونی): ایہ ادارہ پیرطریقت حضرت مولانا جاوید حسین شاہ صاحب دی زیرنگرانی چل رہیا اے
- یونیورسٹی فاروق اعظم (جھنگ روڈ)
- جامعۃ النور (معروف ادارۃ النور): پیپلز کالونی نزد بابر چوک اُتے واقع اے ایہ ادارہ (استاذ العلماء استاذ الحدیث حضرت مولانا محمد خاں صاحب دی زیرنگرانی چل رہیا اے
- یونیورسٹی عبد اللہ بن عباس (شیخوپورہ روڈ) اُتے واقع اے
- دارالعلوم نوریہ رضویہ، فیصل آباد : علامہ سید ہدایت رسول شاہ قادری دی زیرسرپرستی، فیصل آباد گلبرگ اے وچ واقع عظیم درسگاہ
- جامعۃ و مدرسۃ الدینہ مدینہ ٹاؤن سردار آباد
- جامع مسجد سنی رضوی مع مزار مولانا سردار احمد، جھنگ بازار فیصل آباد
- یونیورسٹی علوم اسلامی ملت ٹاؤن
- یونیورسٹی المعصومین فیص آباد 1965ء
- فیضان مدینہ: سوسان روڈ مدینہ ٹاؤن دعوت اسلامی کامدنی مرکزہے ایتھے اُتے ہر جمعرات کوبعد نماز مغرب ہفتہ وارسنتاں بھرےاجتماع کاانعقادہوتاہےجس وچ شہربھرسےکثیرعاشقانِ رسول شرکت کردے نيں۔ اجتماع دا آغاز تلاوتِ قرآن پاک توں ہُندا اے فیر نعت رسولِ مقبول (سلی اللی تعالی علیہ وآلہ وسلم)سے عاشقان رسول دے قلوب نوں گرمایا جاندا اے فیر سنتاں بھریا اصلاحی بیان ہُندا اے جس نوں سن کر معاشرے دے کئی بگڑے ہوئے افراد گناہاں توں توبہ کر کے اپنے کردار وگفتار دی اصلاح کر کے معاشرے وچ عزت دا مقام پاندے تے آخرت دی بھرپور تیاری کردے نيں۔
- جامعۃالمدینہ فیضان مدینہ: سوساں روڈ مدینہ ٹاؤن، ایہ دعوت اسلامی دے زیر انتظام قرآن وحدیث، تفسیر وفقہ تے علوم اسلامیہ دے فیضان نوں عام کرن تے عالم کورس کروانے والا عظیم الشان دینی ادارہ اے ایتھے اُتے درس نظامی دی تعلیم دے نال عربی،انگلش تے کمپوٹر و عصری علوم دی تعلیم وی دتی جاندی اے۔ ایتھے توں عالم کورس مکمل کرنے والے عالم دین نوں "مدنی" کہیا جاندا اے
یونیورسٹی قاسمیہ، 14 اے بلاک، غلام محمدآباد، فیصل آباد، 1960ء:بانی امام الخطباء مولانا ضیاء القاسمی (رح) ایہ ادارہ صاحبزادہ مولانا زاہد محمود قاسمی دی زیر نگرانی چل رہیا اے
یونیورسٹی عمر فاروق اسلامیہ، سمندری، ضلع فیصل آباد: جیہدی بنیاد علامہ ضیاءالرحمن فاروقی شہید (رح) نے شیخ المشائخ حضرت خواجہ خان محمد (رح) تے شیخ الحدیث حضرت مولانا عبد المجید لدھیانوی (رح) دی سرپرستی وچ 1988ء وچ رکھی۔
شرب و طعام
سودھوہوٹل
سودھو- فیصل آباد سرینا ہوٹل، کلب روڈ
- دی ڈینسٹی ہوٹل، جڑانوالہ روڈ
- ہوٹل لارڈز ان، پیپلز کالونی
- ہوٹل ون، پیپلز کالونی نمبر 1، ہریانوالہ چوک
- رپل ہوٹل، رپل پلازہ، ڈی گراؤنڈ
- ڈی پرل کانٹیننٹل، ڈی گراؤنڈ
- ہالی ڈے ان، ڈی گراؤنڈ
- خیام گارڈن، ستیانہ روڈ
- ریکس ہوٹل، ستیانہ روڈ
- ساندل بار ہوٹل، ستیانہ روڈ
- معراج ہوٹل، بٹالہ کالونی، ستیانہ روڈ
- پرل کانٹیننٹل ہوٹل، کشمیر پل، مشرقی کینال روڈ
- لائلپور جمخانہ، مغربی کینال روڈ
- البراق ہوٹل، ریلوے روڈ
- پرائم ہوٹل، کوتوالی روڈ
- ریز ہوٹل، کوتوالی روڈ
- گریس ہوٹل، سرکلر روڈ، چنیوٹ بازار
- سٹی ہوٹل، اماں پور بازار
- سبینا ہوٹل، پریس مارکیٹ
- ہوٹل ایسٹ ان، شیخوپورہ روڈ
- نیشنل ہوٹل، سرگودھا روڈ
- فرزند ہوٹل، غلام محمد آباد
کھیل
سودھو- اقبال اسٹیڈیم، کرکٹ اسٹیڈیم ,[۴۳]
- فیصل آباد ہاکی اسٹڈیم
سینما
سودھو- منروا سینما
- بابر سینما
- نگینہ سینما
- سبینا سینما
- نشاط سینما
- ریگل سینما
- ناولٹی سینما
ذرائع ابلاغ
سودھوپریس کلب
سودھوفیصل آباد دا پریس کلب صحافت تے ادبی سرگرمیاں وچ نمایاں کردار ادا کر رہیا اے فیصل آباد پریس کلب دے بانی صدر ڈاکٹر حیدر چوہدری سن تے انہاں نوں ایہ اعزاز وی حاصل اے کہ اوہ مسلسل دو بار فیصل آباد پریس کلب دے صدر بنے
اخبارات
سودھو- روزنامہ ایکسپریس
- روزنامہ اساس
- روزنامہ ڈیلی رپورٹ (شام دا پہلا اخبار)
- روزنامہ امن
- روزنامہ غریب
- روزنامہ شیلٹر نیوز
- روزنامہ ملت
- روزنامہ لائلپور نیوز
- ہفت روزہ وٹرنری نیوز
ریڈیو
سودھو- فیصل آباد ریڈیو (سرکاری)
- ایف ایم ریڈیو پاکستان فیصل آباد 93 (سرکاری)
- ایف ایم ریڈیو 101 (سرکاری)
- ایف ایم ریڈیو 103 (نجی)
- ایف ایم ریڈیو 89(نجی)
- ایف ایم ریڈیو 90 (نجی)
- ایف ایم ریڈیو 94.6 (نجی)
فلم / ڈراما
سودھو- عزیزی اسٹوڈیو - انگریزی فلماں نوں مزاحیہ پنجابی ترجمہ دے نال پیش کرنے والا پاکستان دا سب توں منفرد اسٹوڈیو
تصاویر
سودھو-
اٹھ بازاراں دا اک ترچھا منظر
-
اسٹیٹ لائف بلڈنگ
جڑواں شہر
سودھوشہر | علاقہ | ملک | سال |
---|---|---|---|
مانچسٹر | انگلستان | برطانیہ | 1997 |
کوبے | ہیوگو پریفیکچر | جاپان | 2000 |
لاس اینجلس | کیلیفورنیا | ریاستہائے متحدہ امریکہ | 2009 |
ووہان | ہوبئی | چین | 1986 |
سینٹ پیٹرز برگ | سینٹ پیٹرز برگ1 | روس | 1962 |
قرطبہ | اندلوسیا | ہسپانیہ | 1986 |
کانپور | اتر پردیش | بھارت | 1970 |
قابل ذکر شخصیتاں
سودھو- ابرار الحق
- طارق ٹیڈی
- عبد الرؤف روفی
- ریشم (اداکارہ)
- رمیز راجہ
- حسن نثار
- ضیاء محی الدین
- خالد مقبول
- مالا (گلوکارہ)
- رانا ثناءاللہ
- راحت نصرت فتح علی خان
- نصرت فتح علی خان
- فرخ فتح علی خان
- پرتھوی راج کپور
- شہباز بھٹی
- سعید اجمل
- عقیل احمد
- بھگت سنگھ
- ارفع کریم
- صوفی برکت علی
- صاحبزادہ فضل کریم
- بابا جی صمصام
- نقش لائل پوری
- افتخار نسیم
- یوسف مجاہد الحسینی
ہور ویکھو
سودھوپاکستان دے شہر
- لاہور
- اسلام آباد
- سکھر
- فیصل آباد
- ملتان
- کوئٹہ
- پشاور
- ایبٹ آباد
- گوادر
- قصور
- نوابشاہ
- عمرکوٹ
- مٹھی
- نوری آباد
- حیدرآباد
- کوٹری
- جامشورو
- سیالکوٹ
- جیکب آباد
- دادو
- بہاولپور
- بہاولنگر
- نارووال
- شیخوپورہ
- سوات
حوالے
سودھو- ↑ Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps
- ↑ Stephen P. Cohen (2004). The Idea of Pakistan. Brookings Institution Press, 202. ISBN 0-8157-9761-3.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ Integrated Slums Development Programme (ISDP) (March 2001). Faisalabad CITY PROFILE and SELECTION OF WARDS. http://www.asb.org.pk/faisalabadprofile.doc. Retrieved on
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ During the British Raj, the city Lyallpur was named in honour of the then Lieutenant-Governor of Punjab, Sir James Broadwood Lyall, for his services in the colonisation of the lower Chenab Valley.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ His surname Lyall was joined with "pur" which in old سنسکرت language means city.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Shahid Javed Burki (2015). Historical Dictionary of Pakistan. Rowman & Littlefield, 196. ISBN 978-1-4422-4148-0.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ India Unbound: from Independence to the Global Information age by Gurcharan Das
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ National Assembly of Pakistan
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ فیصل آباد سٹی ڈسٹرکٹ گورنمنٹ دے ٹاؤنز Archived 2015-03-15 at the وے بیک مشین از ویب سائٹ حکومت فیصل آباد
- ↑ http://www.tuf.edu.pk
- ↑ International Conference on Soil Sustainability and Food Security. University of Agriculture, Faisalabad. 2005. https://web.archive.org/web/20181226015428/http://uaf.edu.pk/error.html?aspxerrorpath=%2Fdownloads%2F2nd_path%2FBrochure_SSFS_2015.pdf. Retrieved on ۷ جون ۲۰۱۶.
- ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ Jaffrelot, Christophe (2002). Pakistan: Nationalism Without A Nation. Zed Books, 57. ISBN 978-1-84277-117-4.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Islam, Shamsul (17 March 2013). "Romanian honorary consulate in Faisalabad". دی ایکسپریس ٹریبیون. https://web.archive.org/web/20181226015412/https://tribune.com.pk/story/521987/romanian-honorary-consulate-in-faisalabad/. Retrieved on ۱۳ جولائی ۲۰۱۶.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۳۳.۰ ۳۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Mahboob Elahi (12 June 2007). Performance Benchmarking in WASA Faisalabad. Anjuman Samaji Behbood. https://web.archive.org/web/20181226015348/http://www.asb.org.pk/WASA%20faisalabad.pdf%20. Retrieved on ۷ جون ۲۰۱۶.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Siddiqui, Zaheer Mahmood (7 December 2014). "Karachi-Faisalabad route: Railways to resume cargo express". Dawn. https://web.archive.org/web/20181226015421/https://www.dawn.com/news/1149270. Retrieved on ۷ جون ۲۰۱۶.
- ↑ "Railways to earn Rs 12b from freight trains". The Nation. 8 February 2016. https://web.archive.org/web/20181226015450/https://nation.com.pk/08-Feb-2016/railways-to-earn-rs12b-from-freight-trains. Retrieved on ۷ جون ۲۰۱۶.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ "THE CHENAB CLUB – History"۔ ۰۶ فروری ۲۰۰۴ میں اصل سے آرکائیو شدہ
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
اندرونی روابط
سودھوباہرلے جوڑ
سودھوفیصل آباد دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
ڈکشنری وکشنری توں | |
مشترکہ زریعے کومنز توں | |
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں | |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں | |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں | |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں |
- کلاک ٹاور سٹی ڈاٹ کوم Archived 2020-09-29 at the وے بیک مشین
- حکومت فیصل آباد دی ویب سائٹ Archived 2006-08-13 at the وے بیک مشین
- حکومت پنجاب دی ویب سائٹ
- فیصل آباد چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری
- فیصل آباد انڈسٹریل اسٹیٹ ڈویلپمنٹ اینڈ منیجمنٹ کمپنی
- فیصل آباد | No.1 شہر پورٹل Archived 2010-04-13 at the وے بیک مشین
دستاویزی فلم
سودھوباہرلے جوڑ
سودھو- ایف ایم Archived 2015-05-23 at the وے بیک مشین
- فیصل آباد سرکاری ویب سائٹ Archived 2006-08-13 at the وے بیک مشین
- پنجاب حکومت
حوالے
سودھوپاکستان دے وڈے شہر | |
---|---|
راجگڑھ:اسلام آباد | |
پنجاب |
اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • |
خیبر |
ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود |
سندھ |
حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱ • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین |
بلوچستان | |
گلگت بلتستان | |
ازاد کشمیر | |
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ |