راولپنڈی

راولپنڈی پنجاب پاکستان دا اک شہر اے ۔ ایہ ضلع راولپنڈی دا ضلعی ہیڈکواٹر تے وڈی فوجی چھاونی اے۔ کراچی، لہور، تے فیصل آباد مگروں ایہ پاکستان دا وڈا شہر اے۔ ایہ 1959ء توں 1969ء تک پاکستان دا راجگڑھ وی رہیا۔ لہور توں 171 میل دے پینڈے تے وسدا ایہ شہر پاک فوج دا ہیڈکواٹر وی اے۔

Rawalpindi راول پِنڈی Pindi پِنڈی
Metropolis
Clockwise from left: Rawalpindi Railway Station, St. Joseph's Cathedral, Rawalpindi, Rohtas Fort.
Rawalpindi Emblem
Rawalpindi Rawalpindi Location in Pakistan
متناسقات: 33°36′N 73°02′E
Country	پاکستان
Region	Punjab
Division	Rawalpindi Division
Autonomous towns	8
Union councils	38
حکومت
• قسم	Municipal Corporation
• Mayor of Rawalpindi	Agha Muqeet
• Deputy Mayor of Rawalpindi	Mr. Abdullah Khan
رقبہ
• کل	۲۵۹ مربع کلومیٹر (۱۰۰ مربع میل)
بلندی	۵۰۸ میٹر (۱,۶۶۷ فٹ)
آبادی (2017)
• کل	۲,۰۹۸,۲۳۱
منطقۂ وقت	PKT (UTC+5)
• گرما (گرمائی وقت)	PKT (UTC+6)
ٹیلی فون کوڈ	051
ویب سائٹ	www.rawalpindi.gov.pk

راولپنڈی، صوبہ پنجاب وچ سطح مرتفع پنجاب وچ واقع اک اہم شہر اے۔ ایہ شہر پاکستان فوج دا صدر مقام وی اے تے 1960ء وچ جدو‏‏ں موجودہ دار الحکومت اسلام آباد زیر تعمیر سی انہاں دناں وچ قائم مقام دار الحکومت دا اعزاز راولپنڈی نوں ای حاصل سی۔۔ راولپنڈی شہر دار الحکومت اسلام آباد توں 5کلومیٹر، لاہورتوں 275 کلومیٹر، کراچی توں 1540 کلومیٹر، پشاور توں 160 کلومیٹر تے کوئٹہ توں 1440 کلومیٹر دی دوری اُتے اے۔ راولپنڈی دی آبادی تقریبًا 30 لکھ توں تجاوز کر چکی اے۔ نئ مردم شماری دے مطابق راولپنڈی آبادی دے لحاظ توں پاکستان دا چوتھا وڈا شہر اے۔ ایہ شہر بوہت سارے کارخاناں دا گھر اے۔ اسلام آباد ایئرپورٹ راولپنڈی شہر وچ واقع اے تے ایہ ایئرپورٹ راولپنڈی شہر دے نال نال دارلحکومت اسلام آباد دی وی خدمت کردا اے۔ راولپنڈی دی مشہور سڑک "مری روڈ" ہمیشہ ای توں سیاسی جلسے جلوساں دا مرکز رہی اے۔ راولپنڈی مری، نتھیا گلی، ایوبیا، ایبٹ آباد تے شمالی علاقہ جات سوات، کاغان، گلگت، ہنزہ، سکردو تے چترال جانے والے سیاحاں دا بیس کیمپ اے۔ نالہ لئی، اپنے سیلابی ریلوں دی وجہ توں بوہت مشہور اے جو راولپنڈی شہر دے بیچاں بیچ وگدا ہویا راولپنڈی نوں دو حصّوں "راولپنڈی شہر" تے "راولپنڈی کینٹ" وچ تقسیم کردا اے۔ تریخ بتاندی اے کہ نالہ لئی دا پانی کدی اتنا صاف شفاف تے خالص سی کہ اسنوں پیتا جا سکے، لیکن ہن ایہ گھراں توں خارج ہونے والے فضلے تے کارخانیاں توں بہنے والے کیمیائی مادیاں دے سبب اِس درجہ غلیظ ہو گیا اے کہ اِس دے قریب توں لنگھنا محال اے۔

تریخ

راولپنڈی سطح مرتفع پنجاب وچ اے ایتھے انسان ہزاراں ورہیاں توں رہ رہیا اے۔ گندھارا رہتل دا گڑھ ٹیکسلا ایہدے کول ای اے۔ پنڈی دی نگری اتر ولووں لڑاکیاں لوکاں دے راہ وچ ہون باجوں کئی واری اجڑی۔ 1493ء وچ گکھڑ سردار چنڈے خان نے ایس نگری نوں راول پنڈ دے ناں توں دوبارہ وسایا۔ 1765ء وچ ملکا سنگھ نے گکھڑ سردار مفرب خان نوں ہرا کے ایتھے مل ماریا تے ایہنوں اک کاروباری نگر بنایا۔ 1818ء وچ ایہ شہر مہاراجہ رنجیت سنگھ دے ہتھ لگیا۔

1849ء وچ ایہ شہر پنجاب سرکار ہتھوں نکل کے انگریزاں دے ہتھ لگیا۔ راولپنڈی شہر وچ پنجاب تے مل مارن لئی انگریزاں تے پنجاب سرکار وچ لڑائی ہوئی ۔ 1851ء وچ انگریزاں نے ایتھے اک چھاؤنی بنائی۔ اوس ویلے روس وچکارلے ایشیا ولوں افغانستان ول ودھ رہیا سی راولپنڈی دی چھاؤنی ایس نوں روکن لئی بنائی گئی سی۔ 1857ء دی ازادی دی لڑائی پنڈی تے دوالے دے نگراں وچ وی ہوئی۔ 1880ء دے دہاکے وچ ایتھے ریلوے لین وچھائی گئی تے پہلی جنوری 1886ء نوں ایتھے پہلی واری ریل چلی۔ ایہ ریلوے لین فیر اگے پشاور تک گئی۔ 1867ء وچ پنڈی نوں میونسپلٹی بنایا گیا۔ 1901ء وچ راولپنڈی چھاؤنی دی لوک گنتی 40,611 سی۔ 1883ء وچ ایتھے اسلحے دا سٹور بنایا گیا۔ پاکستان بنن مگروں ایتھے ای پاکستان دے پہلے وزیراعظم لیاقت علی خان نوں قتل کیتا گیا۔ پاکستان دے اک وزیراعظم ذوالفقار علی بھٹو نوں ایتھے ای پھاہے لایا گیا تے ایتھے ای اوہدی دھی بینظیر بھٹو جیہڑی وزیراعظم وی رہی سی نوں قتل کردتا گیا۔

راولپنڈی، پنڈی دے ناں توں وی جانا جاندا اے۔ ماہرینِ آثارِ قديمہ اس بات اُتے یقین رکھدے نیں کہ پوٹھوہار سطح مرتفع اُتے واقع ثقافت 3000 سال قدیم اے۔ ایتھے ملنے والا مادہ اس بات دا ثبوت پیش کردا اے کہ ایتھے اُتے بدھ پرست لوگاں دا استحکام ٹیکسلا تے ویدی استحکام (ہندو تمدّن) دے اسی‏‏ں عمر اے۔ ٹیکسلا اس بات توں اہمیت دا حامل اے کہ اس دا شمار "گینس بک آف ورلڈ رکارڈز" وچ وی ہُندا اے کیونجے ایتھے اُتے دنیا دی سب توں قدیم یونیورسٹی "تکشاہلا یونیورسٹی" دے آثارات ملے نیں۔

ایہ دکھائی دیتا اے کہ ایہ شہر ناکامی ول ایشیا دی اک خانہ بدوش قوم "وائٹ ہن" دی بربادی دے باعث گیا سی۔ اس علاقے وچ پہلے مسلمان حملہ آور "محمود غزنوی" (جو غزنی، افغانستان توں سی) نے تباہ شدہ شہر نوں اک گکھڑ حاکم "کائے گوہر" دے حوالے کر دتا۔ شہر، بہر حال، اک حملہ آوری دے راستے اُتے ہونے دے باعث کامیاب نہ ہو سکیا تے تد تک بنجر رہیا جدو‏‏ں تک اک تے گکھڑ رہنما جھنڈا خان آیا تے اس نے شہر دی صورت حال نوں درست کیتا تے اس دا ناں اک گاؤں "راول" دے ناں اُتے 1493ء وچ "راولپنڈی" رکھ دتا۔ راولپنڈی گکھڑاں دے زیرِ حکومت رہیا حتٰی کہ آخری گکھڑ حکمران "مقرب خان" نوں سکھاں دے ہاتھاں 1765ء وچ شکست واقع ہوئی۔ سکھاں نے دوسرے علاقاں دے تاجراں نوں راولپنڈی وچ آ کے رہنے دی دعوت دی۔ ایوی‏‏ں‏ راولپنڈی نمایا ہویا تے تجارت دے لئی بہترین علاقہ ثابت ہو کے ابھرا۔

فیر انگریزاں نے 1849ء وچ سکھاں دے راولپنڈی وچ اپنائے گئے پیشے دی پیروی کر دے ہوئے راولپنڈی نوں 1851ء وچ مستحکم طور اُتے انگریز فوج دا قلعہ بنا دتا گیا۔ 1880 دے عشرہ وچ راولپنڈی تک ریلوے لائن بچھائی گئی تے ٹرین سروس دا افتتاح 1 جنوری 1886ء وچ کیتا گیا۔ ریلوے لنک دی ضرورتلورڈ ڈیلہوزی دے بعد پیش آئی جدو‏‏ں راولپنڈی نوں شمالی کمانڈ دا صدر مقام بنا دتا گیا تے راولپنڈی برطانوی فوج دا ہندوستان وچ سب توں وڈا قلعہ بن گیا۔

1951ء وچ راولپنڈی وچ پاکستان دے پہلے وزیرِ اعظم جناب لیاقت علی خان نوں اک مقامی کمپنی باغ وچ خطاب کر دے ہوئے شہید کر دتا گیا۔ اس سانحے دے باعث " کمپنی باغ دا ناں وزیر اعظم لیاقت علی خاندے ناں منسوب کرکے لیاقت باغ" رکھ دتا گیا۔

2007ء وچ لیاقت باغ دے مین گیٹ اُتے پاکستان دی سابق وزیر اعظم بے نظیر نوں قتل کیتا گیا۔1979ء وچ انہاں دے والد پاکستان دے سابق وزیراعظم ذ والفقار علی عرف بھٹو نوں راولپنڈی دی سنٹرل وچ پھانسی دتی گئی سی۔

راولپنڈی شہر قدیم تریخ دا حامل علاقہ اے۔اسلام آباد توں ملحقہ راولپنڈی دا اک علاقہ پنڈورہ اے جو اک یونانی ناں اے۔کہیا جاندا اے کہ سکندر اعظم نے راولپنڈی دے پرانے شہرکے سامنے اسی مقام اُتے پڑائو پایا تھاا۔اسی مناسبت توں اس علاقے کانام پنڈورہ پڑ گیا ۔ ایتھے توں راستہ سیدھا قدیم شہر دے اک دروازے بنی ول جاندا اے۔راولپنڈی محمود غزنوی دے اک حملے وچ تباہ کر دیاگیا۔وسط ایشیا،افغانستان توں آنے والے حملہ آوراں دی وجہ توں راولپنڈی دی آبادی باقاعدہ منظم علاقہ نہ بن سکی۔ منگولاں دے حملے وچ وی راولپنڈی تباہ ہویا۔ 15واں صدی وچ راولپنڈی از سر نو تعمیر ہویا تے اس دا ناں راول رکھیا گیا جو اسی حوالے توں راول۔ پنڈ (پنجابی وچ گائاں) تے فیر راولپنڈی کہلایا۔ 2005ء دے تباہ کن تے ہلاکت خیز زلزلے توں پہلے دا راولپنڈی اج دے راولپنڈی توں قطعی مختلف اے۔ زلزلے دے بعد مختلف علاقاں توں لوگاں دی نقل مکانی وچ تیزی آگئی۔ ایوی‏‏ں‏ تو ملک وچ شہریاں دے حوالے توں امن وامان دی بدتر صورت حال دی وجہ توں ملک دے ہر صوبے توں راولپنڈی،اسلام آباد منتقل ہونے دا رجحان اے اس دے نال ای خیبر پختون خواہ ،گلگت بلتستان تے آزاد کشمیر توں وڈی تعداد وچ لوگاں نے راولپنڈی،اسلام آباد نقل مکانی دی اے۔ راولپنڈی اسلام آباد دے عقب وچ مارگلہ دا پہاڑی سلسلہ اک خوبصورت منظر پیش کردا اے تے ایہی پہاڑ اس علاقے نوں ہزارہ توں جدا کردا اے۔ مغلاں تے سکھاں دے دور توں ای صدر علاقے وچ پرانی آبادی دے نال، فوجی چھائونی دا علاقہ وی قائم سی۔پنجاب دی سکھ ریاست تے انگریزاں دی جنگ وچ انگریزاں نے سکھ فوج نوں شکست دی تو سکھاں دا بچا کچا لشکر میدان جنگ دے علاقے منڈی بہائوالدین،گجرات دے قریب دے علاقے توں راولپنڈی دے راستے صوبہ سرحد ول بھج گیا۔انگریز فوج انہاں دا پیچھا کر دے کر دے صوبہ سرحد تک علاقاں تک قابض ہو گئی۔سکھ لشکر دے تعاقب وچ انگریز فوج راولپنڈی پہنچی جتھے مارچ1849ء کو سکھ سلطنت دے سردار چھتار سنگھ تے راجا شیر سنگھ نے جنرل گلبرٹ دے سامنے ہتھیار ڈالے تے اطاعت قبول کیتی۔اس موقع اُتے راولپنڈی وچ موجود سکھ فوج نے انگریز فوج نوں موجودہ ریس کورس گرائونڈ وچ سلامی پیش کیتی گئی۔انگریزاں نے 1867ء کو راولپنڈی وچ میونسپلٹی قائم دی ۔ 1868ءکی مردم شماری دے مطابق راولپنڈی دی آبادی 19ہزار228جبکہ کنٹونمنٹ دی 9ہزار 358تھی۔ 1880ء ماں راولپنڈی ریلوے نظام دے ذریعے پشاور تے ہندوستان دے علاقاں توں منسلک ہو گیا۔انگریزاں نے تمام خطے دے لئی راولپنڈی وچ ای فوجی کنٹونمنٹ قائم کیتا۔تجارتی مال دے حوالے توں راولپنڈی نوں اہمیت حاصل ہُندی گئی اور 1885ء ماں ریاست کشمیر کی14فیصد برآمدات تے باقی27فیصد برآمدات راولپنڈی توں ہو کے جاندی سی۔ 1883ء ماں سردار سبحان سنگھ نے راولپنڈی وچ اک وڈی مارکیٹ تعمیر کرائی۔کنٹونمنٹ دے علاقے صدر دا تجارتی علاقہ بریگیڈیئر جنرل میسی نے تعمیر کرایا۔ انگلستان توں آنے والے فوجیاں نوں پہلے مرحلے وچ راولپنڈی دی فوجی چھائونی وچ رکھیا جادا سی۔ 1921ء ماں راولپنڈی پنجاب دے ست وڈے شہراں وچ شامل سی۔ 1947ء ماں راولپنڈی وچ مسلم آبادی42.79فیصد جدونکہ ضلع راولپنڈی وچ مسلم آبادی80فیصد سی۔ راولپنڈی وچ ہندو33.72فیصد تے سکھ آبادی17.32فیصد سی۔ قیام پاکستان دے بعد ہندوستان توں مہاجرہونے والے،کشمیری تے پٹھان وی راولپنڈی وچ آباد ہوئے۔چند ای عشرے پہلے راولپنڈی دے کنٹونمنٹ علاقے وچ صبح دے وقت فوجی افسران سائیکلاں اُتے جی ایچ کیو جاندے نظر آندے سن۔ اس وقت سائیکل نوں اوہ مقام حاصل سی جو اج دی گاڑی نوں وی حاصل نہ ہوۓ گا۔ موٹر سائیکل تے گاڑیاں بوہت ای کم ہُندی سن۔ مصروف سڑکاں دے چوراہاں اُتے چاک و چوبند ٹریفک پولیس دا سپاہی ہاتھاں دے مخصوص اشاراں توں ٹریفک نوں کنٹرول کر رہیا ہُندا سی تے شہری اس دی اس مہارت نوں تحسین دی نظراں توں دیکھدے سن۔تفریح دے لئی سینما تے میلے ہُندے سن۔لڑکپن تک معمول رہیا کہ عید دے دوسرے دن فلم دیکھنے سینما جاندے تے اوتھے آلو دے نمک و مرچ لگے خشک چپس تے چائے دے نال پیٹیزکے مزے لیندے۔عید دے موقع اُتے میلہ لگتا تو اوہ دیکھنے وی جاندے۔راولپنڈی دا شہر اج دے پرانے شہر اُتے مشتمل سی۔صرافہ بازار، کتاباں،سٹیشنری دا اردو بازار، ادویات تے ڈاکٹراں دی دکاناں کابوہڑ بازار، خواتین کاموندی بازار،راجا بازار، سبزی منڈی، کنک منڈی،گنجمنڈی،پرنا قلعہ،باڑہ بازار،کوہاٹی بازار،پرانے شہر توں ملحقہ آبادیاں ،کرشن پورہ،آریہ محلہ،اکال گڑھ،موہن پورہ،امر پورہ ،کرتار پورہ،باغ سرداراں تے انگت پورہ قائم سن جو اج وی انہاں ناماں توں موجود نیں۔تقریبا تن چار عشرے پہلے تک بنی توں پنڈورہ تے نیو کٹاریاں ایف بلاک دے لئی الگ الگ ٹانگے چلدے سن۔بنی توں ای ٹانگے دا اک روٹ راجا بازار سی۔راجا بازار دے اک طرف فوارہ چوک توں سٹی صدر روڈ دے راستے صدر تے اسی چوک توں لیاقت روڈ توں مری روڈ تک وی ٹانگے چلدے سن۔ایہ پرانے شہر توں اگے ول جانے دے لئی ٹانگاں دے مرکزی روٹ سن،اس دے علاوہ وی کئی راستاں اُتے ٹانگے چلا کر دے سن۔ گورنمنٹ ٹرانسپورٹ سروس(GTS) ناں دا ٹرانسپورٹ نظام سی جس دی بساں مختلف شہراں نوں جاندی سن۔جی ٹی ایس دا اڈہ صدر وچ اسی مقام اُتے سی جسنوں بعد وچ واران بس سروس دے لئی سیاسی مفادکے طور اُتے دے دتا گیا۔اندرون شہر وی جی ٹی ایس دی بساں چلا کردتی سن تے شہریاں دی اکثریت انہاں بساں اُتے سفر کیتا کردتی سی۔جی ٹی ایس دی اربن ٹرانسپورٹ سروس دا وڈا اڈہ وی صدر وچ ای سی،ایتھے توں اک روٹ بکرا منڈی ول وی سی۔سب توں وڈا روٹ صدر توں اسلام آباد دے مقام آبپارہ تک سی۔آبپارہ وچ وی جی ٹی ایس دا اڈہ قائم سی۔میرے بچپن تک جی ٹی ایس دی بس دا اک روٹ صدر توں سیٹلائٹ ٹائون ایف بلاک ساڈے گھر دے سامنے توں سی پر بعد وچ بساں سید پورروڈ تک ای جاندی سن۔راولپنڈی توں مختلف شہراں ول جانے دے لئی قدیم اڈہ گنجمنڈی وچ قائم سی،بعد وچ لیاقت باغ دے عقب توں وی مختلف شہراں دے لئی بساں چلنے لگاں تے بعد وچ اسی بس اڈے نوں مرکزی حیثیت حاصل ہو گئی۔تقسیم برصغیر توں پہلے راولپنڈی توں سرینگر تک بساں چلتی سن۔سرینگر تک جانے دے لئی براستہ مظفر آباد بیل گاڑیاں وی چلتی سن۔1977ء وچ اس وقت دے وزیر اعظم ذو الفقار علی بھٹو نے پبلک ٹرانسپورٹ دے اڈے کولیاقت باغ دے عقب توں پیر ودھائی منتقل کیتا تو لوگاں نے اس اُتے احتجاج کیتا کہ بساں دے اڈے نوں شہر توں باہر منتقل کر دتا گیا اے جس توں لوگاں نوں اِنی دور جانے آنے وچ مشکلات دا سامنا ہوۓ گا۔اس وقت واقعی پیر ودھائی دا علاقہ شہر توں دور تصور ہُندا سی۔پنڈورہ دے قریب توں اک نہایت چھوٹی توں سڑک پیر ودھائی ول جاندی سی لیکن اس اُتے کدی کوئی ٹریفک چلتے نئی‏‏ں دیکھی۔اس تنگ توں سڑک دے دوناں جانب اتنے گھنے درخت سن کہ دن دے وقت وی سڑک اُتے اندھیرا چھایا رہدا سی۔نالہ لئی وچ اک طرفوں آنے والے پانی وچ کھاد فیکٹری دا گندہ پانی پایا جادا سی جدونکہ ذرا اگے چل کر کٹاریاں پل دے مقام اُتے اسلام آباد توں آنے والے نالے وچ صاف پانی ہُندا سی۔پرانے شہر دے گھراں دی تمام گندگی نالہ لئی وچ ای ڈالی جاندی سی۔ساڈے بچپن وچ ٹیکسی والے سیٹلائٹ ٹائون دے اسلام آباد توں ملحقہ آخری علاقے ایف بلاک تک نئی‏‏ں آندے سن کہ اوتھے دی پرانی مقامی آبادیاں دے لوک انہاں لوٹ لیندے نیں،اسی طرح فیض آباد وی ایسا ویران علاقہ سی کہ ٹیکسی والے اس طرف جانے توں گریز کر دے ۔اس وقت رکشہ، چنگی جی تو کیتا سزوکیاں وی نئی‏‏ں آئی سن۔ ۔ٹانگے سن،ٹیکسیاں سن تے گورنمنٹ ٹرانسپورٹ دی بساں۔ وڈے شہراں دے وڈے مسائل ہُندے نیں جن وچ سڑکاں،پانی،بجلی،گیس ،امن و امان صحت تے تعلیم دے امور وی شامل ہُندے نیں۔ انہاں وچ اک وڈا مسئلہ ٹریفک اے جس دا سامنا شہریاں نوں راولپنڈی وچ اے۔ہن روات توں لیکر براستہ آئی جے پی روڈ،پشاور روڈ تک دی سڑک اندرون شہر دی سڑک بن چکی اے تے بیرون شہر آنے والے ہیوی ٹریفک وی اسی راستے توں لنگھدی اے۔راولپنڈی وچ روات توں موٹر وے (ترنول) تک رنگ روڈ دی تعمیر راولپنڈی دی اہم ضرورت اے ۔ہن راولپنڈی ،اسلام آباد اہم تجارتی علاقے بن چکے نیں۔ایتھے دی صرف نجی تعلیمی ادارے تے نجی و سرکاری ہسپتال ای نئی‏‏ں بلکہ صوبہ دے پی دے،گلگت بلتستان تے آزاد کشمیر تک دے لوگاں دے لئی ایہ وڈا تجارتی مرکز وی بن چکیا اے۔نواں مردم شماری دے مطابق راولپنڈی ضلع دی آبادی54لاکھ توں تجاوز کر چکی اے جدونکہ خاص راولپنڈی دی آبادی تقریباساڑھے32لاکھ دسی جاندی اے۔اج دا راولپنڈی چند عشرے پہلے تک دے راولپنڈی توں قطعی مختلف اے ۔ پہلے راولپنڈی وچ دو تن دن گرمی پئے تو چوتھے دن لازمی بارش ہو جاندی سی لیکن ہن گنجان آبادیاں دے پھیلائو توں شہر وچ موسمیاندی تبدیلیاں وی رونما ہو چکی نیں۔راولپنڈی شہر میں1968ماں برف پئی سی جدونکہ اسلام آباد آخری بار1979 وچ برف دی سفیدی توں ڈھک گیا سی۔

راول پنڈی
پنڈی
دیس:	پاکستان
صوبہ :	پنجاب
ضلع:	راولپنڈی
لوک گنتی:	ف [۱]
بولی:	پنجابی،اردو، انگریزی

خطہ پوٹھوہار کا نقشہ

ماحول تے لوک

راولپنڈی اک بے ترتیب لیکن گرد توں پاک صاف ستھرا شہر اے۔ جنوری 2006ء دے مطابق راولپنڈی وچ نوست و خواند دی قابلیت دی شرح %70.5 اے۔ شہر دی آبادی وچ پوٹھوہاری، پنجابی، مہاجر (بھارت توں پاکستان ہجرت کر دے آنے والے افراد) تے پٹھان شامل نیں۔ راولپنڈی شہر وچ صوبہ سرحد دے ہزارہ دویژن توں تعلق رکھنے والے افراد دی اک وڈی تعداد رہائش پزیر اے جنہاں دی مادری زبان ہند نوں اے ایہ لوک شہر تے شہر دے اطراف وچ بکھری آبادیاں اپنی ذاتی رہائش گاہاں جاں فیر کرایہ دے گھراں وچ رہندے نیں شہر دا درجہ حرارت گرمیاں وچ نا قابل پیشین ہُندا اے۔ شہر وچ بارش دا سالانہ اوسط درجہ 36 انچ ہُندا اے۔ موسم گرما وچ گرمی زیادہ توں زیادہ 52 ڈگری تے موسم سرما وچ درجہ حرارت 5- تک گر سکدا اے۔

ذرائع آمدورفت

شہر وچ سفر دی مناسب سہولتاں میسر نیں تے شہر دے وڈے حصےآں نوں ملانے والی سڑکاں دی حالت بہترین اے۔ مری روڈ شہر دی سب توں مصروف ترین سڑک اے۔ شہر دے اندر سفر کرنے دے لئی پبلک ٹرانسپورٹ جن وچ ٹیکسی، بساں، رکشا،ویگن وغیرہ ہر وقت دستیاب رہتی نیں۔ اس دی علاوہ راولپنڈی شہر وچ میٹرو سروس وی اے جس توں روزانہ ہزاراں دی تعداد وچ سفرکررے نیں۔ ایہ سروس بذریعہ پل جو سٹیڈیم روڈ دے کول توں اسلام آباد وچ داخل ہُندی اے تے ریڈزون وچ اس دا اخری سٹاپ اے۔

میٹرو بس

حالیہ دناں وچ پاکستان دی صوبائی حکومت دے وزیر اعلیٰ میاں محمد شہباز شریف نے تقریباً 45،000،000،000 پینتالیس ارب روپے دی لاگت تے ترکی دی مدد توں مری روڈ و اسلام آباد وچ تیار اک عظیم الشان بین الاقوامی طرز دی میٹرو بس سروس دا افتتاح کیاہے۔ جتھے شہریاں نوں ٹرانپورٹ دی سستی تے اعلیٰ سہولت فراہم دی اوتھے ای شہر دی خوبصورتی تے ملک دی ترقی دی راہ وچ چار چاند لگیا دتے۔

شاہرات

پاکستان دے مروجہ نظام شاہرات دے تحت قائم بین الاضلاعی شاہرات دے ذریعے ایہ شہر اسلام آباد، اٹک، جہلم، چکوال، مری تے ایبٹ آباد دے نال متصل اے۔ جی ٹی روڈ (این-5) راولپنڈی شہر نوں پاکستان مختلف حصےآں توں ملاندی اے۔۔ جی ٹی روڈ (این-5) راولپنڈی شہر دے ے درمیان وچ اے۔

موٹروے

راولپنڈی شہر نوں موٹروے (ایم1) اسلام آباد تے پشاور تے (ایم2) لاہور تے اسلام آباد توں ملاندی اے۔ دوناں موٹرویز چھ لیناں اُتے مشتمل نیں۔

ریلوے اسٹیشن

راولپنڈی ریلوے اسٹیشن 19 ویں صدی وچ تعمیر کیتا گیا سی۔ ایتھے توں ٹریناں پاکستان دے مختلف شہراں نوں جاندی نیں جن وچ کراچی، لاہور،پشاور، کوئٹہ، نوشہرہ، حیدرآباد، سبی، سکھر، ملتان، بہاولپور، رحیم یار خان، فیصل آباد، لاڑکانہ، کوہاٹ، نوابشاہ، میانوالی، سرگودھا، گجرات، سیالکوٹ تے جیکب آباد نیں

ہوائی اڈا

اسلام آباد انٹرنیشنل ایئرپورٹ مصروف ترین ایئرپورٹ اے جو راولپنڈی شہر وچ اے۔ ایتھے پاکستان دی قومی ہوا باز کمپنی پی آئی اے دے علاوہ 25 توں زاید نجی تے انٹرنیشنل کمپنیاں مسافراں دے لئی اپنی خدمات سر انجام دیتی نیں۔ پرانے ایئرپورٹ توں 25 کلو میٹر دور نویں راولپنڈی اسلام آباد انٹرنیشنل ایئرپورٹ ہنڑ لوکاں دی خدمت کر ریا اے۔

راولپنڈی دے دلکش مناظر

راولپنڈی وچ بوہت سارے چنگے ہوٹل، طعام خانے، عجائب گھر تے سبزہ زار نیں۔ راولپنڈی نوں دیکھنے دا بہترین طریقہ ایہ اے کہ اس دے بازاراں وچ گھُمیا جائے۔ شہر دی دو اہم شاہراہاں: جی ٹی روڈ بالعموم مشرق توں مغرب تک چلتے ہوئے مال روڈ کنٹونمنٹ توں ہُندا ہویا لنگھدا اے تے مری روڈ مال روڈ دے شمال توں شروع ہُندا، ریلوے لائناں نوں اُتے تے تھلے توں عبور کردا ہویا اسلام آباد تک پہنچتا اے۔ راولپڈی دے دو اہم بازار اک راجا بازار جو پرانے راولپنڈی شہر وچ واقع اے تے صدر بازار۔ میٹرو بس سروس دے لئی بنائے گئے 9 کلو میٹر طویل پل تے اِنی ای لمبی پھولدار پوداں توں لدی کیاریاں شامل نیں۔

راولپنڈی دے مشہور علاقے

راولپنڈی دے مشہور علاقے درج ذیل نیں:

• بحریہ ٹاؤن
• ڈیفنس ہاؤسنگ سکیم

• ہزارہ کالونی
• شکریال
• صادق آباد
• سیٹلائیٹ ٹاؤن
• اصغر مال
• رحیم آباد
• خیابان سرسید
• ڈھوک دا لا خان
• پیرودھاہی
• قاضی آباد
• ڈھوک چراغ دین
• مریڑ حسن
• ندیم آباد
• جھنڈا چچی

• شمس آباد
• ڈھوک حسو
• گوالمنڈی
• رتہ امرال
• گنجمنڈی
• وارث خان

• پرانا قلعہ
• راجا بازار
• صدر
• ڈھوک کھبہ
• گلزارِقائد
• مسلم ٹاؤن

• مورگاہ
• بکرا منڈی
• اڈیا لہ
• دھمیال
• شاہ چن چراغ
• موتی با زار
• نیا محلہ
• آریہ محلہ
• لُنڈا بازار
• چٹیاں ہٹیاں
• بھابڑا بازار
• ندیم کالونی
• لیاقت مارکیٹ
• ٹنچ بھاٹا
• اصغر مال روڈ
• ٹرنک بازار
• نرنکاری بازار
• ڈھوک کھبا
• گوالمنڈی

مشہور پارک

آئی ویو پارک بحریہ ٹاؤن راولپنڈی

ایوب نیشنل پارک لیاقت باغ گالف کورس پارک جناح پارک رومی پارک

شاہ بلوط پارک نواز شریف پارک چلڈ رن پارک ضیاء الحق پارک کمرشل مارکیٹ پارک

راولپنڈی دی تحصیلاں

تحصیل راولپنڈی تحصیل پوٹھوہار ٹائون تحصیل گجرخان تحصیل ٹیکسلا تحصیل مری تحصیل کوٹلی ستیاں تحصیل کہوٹہ تحصیل کلر سیداں کھیڈ راولپنڈی کرکٹ اسٹیڈیم آرمی کرکٹ اسٹیڈیم کے آر ایل کرکٹ اسٹیڈیم اٹک آئل ریفائنری کرکٹ اسٹیڈیم آرمی ہاکی اسٹیڈیم آرمی فٹ بال اسٹیڈیم میونسپل فٹ بال اسٹیڈیم ریلوے گراؤنڈ ہسپتال راولپنڈی ادرہ قلب (RIC) کمبائنڈ ملٹری ہسپتال ملٹری ہسپتال ڈسٹرک ہیڈ کواٹرز ہسپتال ریلوے ہسپتال ہولی فیملی ہسپتال جنرل ہسپتال الشفاء ٹرسٹ آئی ہسپتال فوجی فاؤنڈیشن ہسپتال ہارٹ انٹرنیشنل ہسپتال ویلی کلینک حوالے  ایہ اک نامکمل لیکھ اے۔ تسیں اس وچ وادھا کر کے ویکیپیڈیا دی مدد کر سکدے او۔ راوپنڈی شہر نوں 3D وچ دیکھو۔ اس دے لئی تہانو‏‏ں سافٹ ویئر Google Earth چاہیے ہوۓ گا۔ ہور ویکھو پاکستان دے لوک گنتی نال وڈے شہر باہرلے جوڑ سرکاری ویب سائٹ