کوئٹا
| کوئٹا | ||
|---|---|---|
| (اردو وچ: کوئٹہ) | ||
 |
||
| تاریخ تاسیس | ۱۸۷۶ | |
| انتظامی تقسیم | ||
| ملک |  پاکستان [۱]
| |
| دارالحکومت برائے | ||
| تقسیم اعلیٰ | ضلع کوئٹا | |
| جغرافیائی خصوصیات | ||
| متناسقات | 30°11′31″N 67°00′25″E / 30.192°N 67.007°E | |
| رقبہ | 265.300 مربع کلومیٹر | |
| بلندی | 1680 میٹر | |
| آبادی | ||
| کل آبادی | 1001205 (لوک گݨݨ ) (۲۰۱۷) | |
| مزید معلومات | ||
| اوقات | متناسق عالمی وقت+05:00 | |
| فون کوڈ | 081 | |
| باضابطہ ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ | |
| جیو رمز | 1167528[۲] | |
|
|
||
ترمیم  | ||
کوئٹہ ، پاکستان دے صوبا بلوچستان دی راج دھانی تے سبھ توں وڈا شہر ہے۔ کوئٹا شہر سمندر پدّھر توں تقریبن 1700 میٹر توں 1900 میٹر دی بلندی اُتے واقع ہے تے اپنے بہترین معیار دے پھلاں دی پیداوار دے لئی مشہور ہے۔ ایہہ مڈھلی طور تے خشک پہاڑاں وچ گھرا ہويا شہر ہے جتھے سردیاں وچ شدید سردی تے برف باری ہُندی ہے۔
ناں
سودھوکوئٹا دا ناں پنجابی دے لفظ کوٹ توں بݨیا ہے جیہدا مطلب قلعہ ہے ۔ جیس طرحاں سیال کوٹ تے شورکوٹ وغیرہ ۔
تریخ
سودھوکوئٹا اک پراݨا شہر ہے۔ ایہہ چار چفیرے پہاڑاں نال گھریا ہویا ہے۔ چلتن، زرغون تے مہردار ایہ سُکے پہاڑ نیں ۔ ایسدا لکھتاں وچ پہلی واری ناں چھیویں صدی وج آیا جدوں ایہہ ایران دی ساسانی سلطنت دا انگ سی۔ بنوامیہ ویلے ایہہ مسلماناں ہتھ لگیا۔ ایہہ مغل سلطنت دا وی انگ رہیا۔ 1839 وچ انگریزاں ایتھے مَل مار لیا۔ 1876ء وچ ایہہ سلطنت برطانیا دا حصہ بݨ گیا۔ 31 مئی 1935ء نوں ایتھے اک وڈا زلزلا آیا جیہدے وچ تقریباً 30 توں 60 ہزار دے لگ بھگ لوک مارے گئے تے شہر دا وڈا حصا تباہ ہو گیا۔
مُڈھلی تریخ
سودھوکوئٹا اک پرانا شہر ہے جیہدے ناں دا لغوی معنی 'قلعا' دے نيں ۔ خیال ہے کہ ایہہ ناں کسے قلعے دی وجہ توں نئيں بلکہ اس وجہ توں پيا کہ کوئٹا چاراں طرفاں توں پہاڑاں نال گھریا ہويا شہر ہے جس توں اوہ اک قدرتی قلعا ہے۔ ایہدے اطراف وچ جیہڑے پہاڑ نيں انھاں دے ناں چلتن، زرغون تے مہردار نيں۔ سب پہاڑ بنیادی طور اُتے خشک نيں۔ کویٹا قدیم شہر ہے جس دے وجود دا ثبوت چھیويں صدی عیسوی نال ملدا اے۔ اس وقت ایہ ایران دی ساسانی سلطنت دا حصہ سی ۔ ستويں صدی عیسوی وچ جدوں مسلماناں نے ایران فتح کیہ تاں ایہ اسلامی سلطنت دا حصہ بن گیا۔ گیارہواں صدی عیسوی وچ محمود غزنوی دی فتوحات وچ کویٹا دا ذکر ملدا ہے۔ اس دے بعد اک خیال دے مطابق کانسی قبیلہ دے افراد نے تخت سلیمان توں آکے کوئٹی وچ وڈی تعداد وچ سکونت اختیار کيتی۔ 1543ء وچ مغل شہنشاہ نصیر الدین محمد ہمایوں جد شیر شاہ سوری توں شکست کھا کے ایران ول فرار ہو رہیا سی تاں ایتھے کچھ عرصہ قیام کیتا تے جاندے ہوئے اپنے پُت اکبر نوں ایتھے چھڈ گیا اوہ دو سال تک ایتھے رہیا۔ 1556ء تک کویٹا مغل سلطنت دا حصہ رہیا جس دے بعد ایرانی سلطنت دا حصہ بنیا۔ 1595ء وچ دوبارہ شہنشاہ اکبر نے کویٹا دا اپنی سلطنت دا حصہ بنا لیا۔ 1730ء دے بعد ایہہ ریاست قلات وچ شامل رہیا۔ 1828ء وچ اک یورپی مسافر دے مطابق کویٹا دے اردگرد مٹی دی اک وڈی دیوار سی جس نے اسنوں اک قلعہ دی شکل دے دتی سی تے اس وچ تقریباً تن سو گھر آباد سن ۔ 1828ء تے اس دے بعد کویٹا دا جائزہ لینے دے لئی کئی انگریز مسافر کویٹا آئے جنہاں دا مقصد انگریزاں نوں معلومات مہیا کرنا سی ۔ 1839ء دی پہلی برطانوی و افغان جنگ دے دوران انگریزاں نے کویٹا اُتے قبضہ کر ليا۔ 1876ء وچ اسنوں باقاعدہ برطانوی سلطنت وچ شامل کے لیا گیا تے رابرٹ گروو سنڈیمن نوں ایتھے دا نمائندۂ سیاسی (پولیٹیکل ایجنٹ) مقرر کیتا گیا۔ اس دوران بلوچ قبیلے دے افراد وڈی تعداد وچ کویٹا وچ آباد ہوئے۔ انگریزاں نے کویٹا نوں اک فوجی اڈا وچ تبدیل کر دتا چنانچہ اس دور وچ کویٹا دی آبادی وچ کافی اضافا ہويا جو 1935ء دے مشہور زلزلے تک جاری رہیا ۔
کوئٹا وچ 1935 دا زلزلا
سودھو31 مئی 1935ء نوں کوئٹا وچ اک وڈا زلزلہ آیا جس نے پورے شہر نوں آنن فانن مٹی دے ڈھیر وچ تبدیل کر دتا تے اک اندازہ دے مطابق 40،000 افراد چند دقیقاں وچ ہلاک ہو گئے۔ اس قیامت خیز زلزلے نے کوئٹا نوں بالکل تباہ کر دتا تے شہر وچ کوئی عمارت نہ چھڈی۔ ایہ زلزلہ رچرڈ دے معیار دے مطابق 7.1 دی شدت دا سی ۔ اس دا شمار جنوبی ایشیا دی تریخ دے چار وڈے ترین زلزلاں وچ کیہ جاندا ہے جس دے بغیر کویٹا دی تریخ نامکمل اے۔ اس زلزلہ دے بعد کویٹا دی تعمیرِ نو ہوئی مگر تمام عمارتاں یک منزلہ سن۔ اس دے علاوہ برطانوی لوکاں نے چونکہ اپنے فوجی اڈے افغانستان دی سرحد دے نال بنا لئی سن اس لئی انہاں نے کویٹا دی تعمیرِ نو وچ کوئی دلچسپی نہ لئی۔ لیکن کویٹا چونکہ افغانستان تے ایران دے تجارتی راستے اُتے سی اس لئی آہستا آہستا اس نے اپنی حیثیت دوبارہ مستحکم کر لئی۔ اس دی تجارت افغانستان دے نال چمن دے راستے تے ایران دے نال نوشکی، دالبندین تے تفتان دے راستے دوبارہ شروع ہو گئی۔
آزادی توں بعد
سودھو1947ء وچ پاکستان دی آزادی توں بعد کوئٹا علاقے دا صدر مقام بݨ گیا۔ بعد وچ جدوں بلوچستان نوں صوبا بنایا گیا تاں ایہدی ایہ حیثیت برقرار رہی۔ ایہ اپنی پھلاں دی تجارت تے کرومائیٹ دیاں کاناں دی وجہ توں مشہور ہے۔ سطح سمندر توں 5000 فٹ دی بلندی اُتے ہونے دی وجہ توں پرفضا مقام اے تے سیاحت نے وڈی ترقی دی ہے۔ خصوصاً زیارت، جو کویٹا توں قریب ہے، پاکستان دے پہلے گورنر جنرل قائد اعظم محمد علی جناح دا پسندیدہ مقام سی ۔ صوبائی دار الحکومت ہونے دی وجہ توں بوہت سارے دفاتر قائم ہوئے نيں تے صوبائی اسمبلی وی متحرک رہندی اے۔ 1979ء دے افغان مسئلہ توں بعد ہزاراں دی تعداد وچ افغان مہاجرین دی آمد نے شہر دی شکل بدل دتی تے جرائم نوں فروغ دتا۔ آبادی وچ اس اضافےہ دی وجہ توں کوئٹا بہت پھیل گیا تے شہر دے اردگرد کافی نويں آبادیاں نے جنم لیا اے۔ ایہ پاکستان دا اک وڈا شہر اے جیہدی ابادی دس لکھ ہے۔ کوئٹا نوں پاکستان دے ہور علاقےآں توں ملاؤݨ لئی 1600 کلومیٹر طویل ریلوے لائن موجود اے۔ اس توں علاوہ ایران دے شہر زاہدان توں اک ریلوے لائن ملاندی ہے۔ کراچی تے کویٹا دے درمیان اک سڑک براستا سبی، جیکب آباد و سکھر پہلے موجود سی۔ اک نويں سڑک کوئٹا نوں براستا مستونگ، قلات، خضدار تے کراچی ملاؤندی اے۔ بہاولپور تے ملتان دے لئی وی براستہ سڑک اچھے راستے موجود نيں۔ کوئٹا دی اہمیت پاکستان وچ گوادر دی بندرگاہ دی تعمیر توں بعد ودھ گئی اے تے استعماری طاقتاں نے اسنوں اپنی سازشاں دا گڑھ ݨا لیا اے۔
کوئٹا دا جغرافیا
سودھوکوئٹا 30.2 ڈگری شمال تے 67 ڈگری مشرق اُتے واقع ہے۔ چاراں طرف توں پہاڑاں توں گھری ہوئی وادی ہے۔ سردیاں وچ شدید سردی ہُندی اے۔ ایہ افغانستان دے شہر قندھار توں قریب ہے۔ ایہہ کراچی دے شمال مشرق وچ تے اسلام آباد دے جنوب مغرب وچ واقع اے۔ بذریعہ ریل اس دا کراچی توں فاصلہ 863 کلومیٹر تے لاہور توں 1170 کلومیٹر ہے۔ لہور توں فضائی فاصلہ صرف 700 کلومیٹر ہے مگر درمیان وچ کوہ سلیمان دے آنے دی وجہ پہلے روہڑی جانا پیندا ہے اس لئی ریل دا راستہ زیادہ طویل اے۔ صرف 50 کلومیٹر دے فاصلے اُتے وادی پشین واقع ہے جو نہائت زرخیز اے تے اپنے پھلاں تے کاریزات دی وجہ توں مشہور ہے۔ ہنہ جھیل کوئیٹا توں شمال دی طرف تقریباً دس کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ہے۔
آب و ہوا
سودھوایتھے گرمیاں وچ شدید گرمی (46 ڈگری سینٹی گریڈ تک) تے سردیاں وچ ميں شدید سردی (25- ڈگری سینٹی گریڈ تک) پیندی اے۔ موسم گرما مئی دے اختتام توں ستمبر دی ابتداء تک جاری رہندا ہے۔
| کوئٹا دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 23.6 (74.5) |
26.6 (79.9) |
31.0 (87.8) |
35.0 (95) |
39.4 (102.9) |
41.5 (106.7) |
42.0 (107.6) |
40.6 (105.1) |
38.3 (100.9) |
34.0 (93.2) |
36.0 (96.8) |
25.0 (77) |
۴۲.۰ (۱۰۷.۶) |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 10.8 (51.4) |
12.9 (55.2) |
18.7 (65.7) |
24.8 (76.6) |
30.4 (86.7) |
35.3 (95.5) |
35.9 (96.6) |
34.8 (94.6) |
31.4 (88.5) |
25.5 (77.9) |
19.2 (66.6) |
13.3 (55.9) |
۲۴.۴۲ (۷۵.۹۶) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | −3.4 (25.9) |
−0.9 (30.4) |
3.4 (38.1) |
8.3 (46.9) |
11.5 (52.7) |
15.9 (60.6) |
19.9 (67.8) |
17.9 (64.2) |
10.9 (51.6) |
3.8 (38.8) |
−0.9 (30.4) |
−3.2 (26.2) |
۶.۹۳ (۴۴.۴۷) |
| گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | −18.3 (-0.9) |
−16.7 (1.9) |
−8.3 (17.1) |
−3.9 (25) |
−0.3 (31.5) |
6.0 (42.8) |
10.6 (51.1) |
3.9 (39) |
−0.6 (30.9) |
−6.7 (19.9) |
−13.3 (8.1) |
−16.7 (1.9) |
−۱۸.۳ (−۰.۹) |
| مینہہ م م (انچ) | 56.7 (2.232) |
49.0 (1.929) |
55.0 (2.165) |
28.3 (1.114) |
6.0 (0.236) |
1.1 (0.043) |
12.7 (0.5) |
12.1 (0.476) |
0.3 (0.012) |
3.9 (0.154) |
5.3 (0.209) |
30.5 (1.201) |
۲۶۰.۹ (۱۰.۲۷۲) |
| دھپ (گھینٹے) | 220.1 | 209.0 | 232.5 | 273.0 | 334.8 | 327.0 | 313.1 | 313.1 | 294.0 | 306.9 | 279.0 | 238.7 | ۳,۳۴۱.۲ |
| Source #1: Climatological Normals of Quetta | |||||||||||||
| Source #2: Extreme weather records of Quetta | |||||||||||||
مورت نگری
سودھو.jpg)
حوالے
سودھو- ↑ صفحہ سانچہ:نام صفحہ في GeoNames ID at sws.geonames.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ وصلة : http://geonames.org/1167528 — اجازت نامہ: Creative Commons Attribution 3.0 Unported
| پاکستان دے وڈے شہر | |
|---|---|
| راجگڑھ:اسلام آباد | |
| پنجاب |
اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • |
| خیبر |
ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود |
| سندھ |
حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱ • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین |
| بلوچستان | |
| گلگت بلتستان | |
| ازاد کشمیر | |
| 1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ | |
بلوچستان دے شہر