بنوں
بنوں بنو | |
---|---|
شہر | |
بنوں دا مریان دروازہ | |
Lua error in ماڈیول:Location_map at line 502: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Khyber Pakhtunkhwa" does not exist. | |
متناسقات: 32°59′11″N 70°36′16″E / 32.98639°N 70.60444°Eمتناسقات: 32°59′11″N 70°36′16″E / 32.98639°N 70.60444°E | |
ملک | پاکستان |
صوبا | [خیبر |
ڈویژن | بنوں ڈویژن |
ضلع | ضلع بنوں |
ہیڈکوارٹر | بنوں |
رقبہ | |
• کل | ۱,۲۲۷ مربع کلومیٹر (۴۷۰ مربع میل) |
آبادی (2014) | |
• کل | ۱,۰۷۳,۰۰۰ |
• کثافت | ۵۵۲/مربع کلومیٹر (۱,۴۳۰/مربع میل) |
منطقۂ وقت | پ م و (UTC+5) |
بنوں، پاکستان دے صوبا خیبر دے جنوب وچ ضلع بنوں وچ اک شہر اے۔ جو وزیرستان دے نال واقع اے۔ اس شہر دی بنیاد 1848ء وچ ایڈروڈ نے پائی۔ برطانوی راج وچ بنوں شہر نوں اک اہم سرحدی شہر دی حیثیت حاصل سی۔ بنوں اک سرسبز شہر اے عام لوکاں دا پیشا کاشتکاری تے بھیژ، بکریاں چرانا اے۔ اس دے علاوہ صنعتاں وچ کپڑے تے گنے دے کارخانے وی ایتھے موجود اے۔ علاقے دی مشہور سوغات نسوار تے مسالا جات تے مہندی اے جو پوری دنیا وچ مشہور اے۔ ایتھے دی مشہور شخصیتاں وچ صوبہ خیبر دے وزیراعلیٰ اکرم خان درانی تے سابق صدر غلام اسحاق خان شامل اے۔ ایتھے اک یونیورسٹی چار ڈگری کالج اک پولیٹکنیک کالج، اک کامرس کالج، اک ایلمنٹری کالج تے دس توں زیادہ ہائی سکولز نيں۔ اس توں علاوہ کرم گڑھی وچ دو پانی دے بجلی گھر تے اک ڈیم باران ڈیم ایتھے تعمیر کیتے گئے نيں۔
بنوں جغرفیائی و تاریخی اورسیاسی لحاظ توں اہم مقام اُتے واقع اے۔ بنوں اک طرف افغانستان توں تے دوسری طرف پنجاب دے نال ملیا ہويا اے۔ اس لئی ماضی وچ بیرونی فاتحین دی گزرگاہ رہیا۔ ایہ انڈیا تک رسائی دا مختصر مگر مشکل ترین راستا سی۔ بیرونی فاتحین مغربی دریاں توں تھلے اتر کے بنوں توں ہُندے ہوئے اگے ہندوستان دا رخ کردے سی۔ انہاں فاتحین لئی بنوں معمول دا راستا سی تے اکثر بیشتر بنوں فاتحین دا نشانہ بَندا رہا، ہر فاتح اسنوں زیر و زبر کردا تے کافی نقصان پہنچاؤندا رہیا۔
ماضی وچ بنوں افغانستان دا اک صوبہ ہويا کردا سی مگر مرکز توں کٹا ہويا بہت دور واقع سی۔ بنوں افغانستان تے ہندوستان دے سنگم اُتے واقع سی ایہ افغانستان دے انتہائی مشرقی کونے اُتے تے ہندوستان دے انتہائی مغربی کونے اُتے سی گویا ہر دور وچ بنوں مرکز توں کافی دور رہیا اس لئی لحاظ توں بنوں اک دورافتادہ وادی سمجھیا جاندا سی چونکہ ایہ بیرونی فوجاں دی گزرگاہ دی زد وچ رہیا ہر دور وچ تباہ برباد تے تخت وتاراج ہُندا رہیا۔ رہتل و تمدن اورتجارتی ترقی توں دور رہیا ہمیشہ آزاد رہیا۔ یا نیم آزاد رہیا سو اپنے رسم و رواج دے مطابق ایتھے دے لوک زندگی بسر کردے رہے۔ تاج برطانیہ دے قلمرو وچ آنے توں پہلے باختر یعنی افغانستان دا اک صوبہ سی جس وچ پنچاب دا وی کچھ حصہ شامل ہُندا سی۔ بنوں واحد ضلع اے جتھے مغرب دی طرف کوئی شاہراہ نئيں اے جداں خیبر دی شاہراہ۔ لیکن ہن اکرم خان درانی صاحب دی کوششاں توں غلام خون پھاٹک تک شاہراہ دی تعمیر اُتے کم ہوئے رہیا اے۔ اس شاہراہ دی تعمیر توں کابل تک فاصلہ خیبر دے مقابلے وچ کئی سو کلو میٹر کم ہوئے جائے گا۔
ایڈورڈز تے بنوں دا تعلق 1847ء وچ قائم ہويا، ايسے نے جدید بنوں دی بنیاد رکھی، بن وچ آباد کاری کی، ہاکی بنوں دی پہچان اے تے قاضی محب، سعید خان تے بریگیڈیئر حمیدی سمیت بوہت سارے کھلاڑیاں نے نہ صرف ملکی سطح اُتے بلکہ عالمی سطح اُتے بنوں دا تے ملک دا ناں روشن کيتا
شماریات
سودھوبنوں ضلع دا کُل رقبہ1227 مربع کلوميٹر اے۔
ایتھے فی مربع کلو میٹر 666 افراد آباد نیں۔
سال 2004-05ميں ضلع کي آبادي 817000 سی۔
دیہي آبادی دا وڈا ذریعہ معاش زراعت اے۔
کُل قابِل کاشت رقبہ 74130 ہيکٹيرز اے۔
ناں دی ناں وجہ
سودھوبعض کتاباں وچ بنوں دے ناں دی وجہ ایہ بیان کيتی گئی اے کہ بنوں دے لوکاں دے جد امجد شاہ فرید (شیتک) جیہدیاں تن بیویاں سن انہاں تِناں وچوں اک دا ناں بانو دسیا جاندا اے۔ جدوں کہ باقی دو دے ناں معلوم نئيں۔ بعض مورخین نے بنوں دے ناں دی ناں وجہ ايسے بانو نامی خاتون نوں گردانا اے۔ جو بالکل غلط اے کیوں کہ افغان معاشرہ خاتون دے ناں دی تشہیر کدی گوار نئيں کردا تے اسنوں ہمیشہ صیغہ راز وچ رکھدا اے۔ تے کسی نوں اُس دی ماں یا بیوی توں منسوب کيتا جائے تاں اوہ بہت برا تصور کيتا جاندا اے۔ تے جے دیکھیا جائے تاں شیتک ایتھے اُتے جدوں قبضہ کرنے دے لئی آئے تاں ایتھے اُتے پہلے توں منگل تے ہنی قبیلے آباد سن ۔ تے اوہ اپنے نال قبیلے دے تے لوک وی لای۔ اس لئی ایہ کہنا کہ سارے بانو وال صرف اک ہی عورت یعنی بانو دی اولاد نيں بالکل غلط اے۔
تریخ گواہ اے کہ بنوں وچ اولاد شیتک دی آمد توں پہلے بنوں ناں دا قلمرو ایتھے موجود سی۔ جس دا تاریخی ناں بانا بنہ سی۔ جو بعد وچ بنوں پے گیا۔ ہن وی بنوں والےآں توں پُچھیا جائے تاں بنوں نوں اپنے لہجہ دے مطابق ہمیشہ بانا ہی پکاردے نيں۔
اج توں تقریباً ڈیڑھ ہزار سال پہلے اک چینی سیاح ہیون سانگ نے اسنوں بانا ہی لکھیا اے۔ فتوح البلاوان دے مصنف البلازڑی نے 44ھ وچ بنوں دا ذکر کيتا اے۔ شہر آکرہ دے کھنڈر توں دریافت ہونے والے سکے گواہی دینے دے لئی کافی نيں۔ کہ بنوں شیتکاں دی آمد توں پہلے بہت اہم تاریخی مقام سی۔ اس دا اپنا اک ناں سی۔ تے ایہ کوئی بے ناں جگہ نئيں سی۔ تزک بابری وچ 1005ء وچ بنوں نوں بنہ لکھیا گیا اے۔ تے مغربی مصنفاں بنوں نوں ہنہ دے ناں توں یاد کردے نيں وجہ صاف ظاہر اے۔ اک زمانے وچ ہنہ باختری (کابل) دا اک صوبہ رہیا اے۔ 1723ء تک افغانستان دی قلمرو وچ شامل سی۔ گویہ ایہ علاقہ افغانستان تے ہندوستان دے سنگم اُتے واقع سی اس لئی جغرافیائی محل وقوع دے باعث اس علاقے نوں بنوں کہیا گیا۔
اک اوربات دا امکان اے کہ بنوں دی ناں وجہ جنگلات دی بہتات ہوئے۔ کیونجے بنوں (بن) دی جمع اے۔ ایڈروڈ لکھدے نيں پورے ہندوستان دے مقابلے وچ بنوں وچ کثرت توں بارشاں ہُندیاں نيں تے ایتھے شیشم تے توت دے گھنے جنگلات نيں۔ بنوں سنسکرت دا لفظ اے جس دے معنی جنگل دے نيں۔ بنوں دی قدیم آبادی ہندواں اُتے مشتمل ہُندی سی۔ بنوں دے بعض دیہات دے ناں وی سنسکرت توں ماخوذ نيں جداں ککی تے بھرت وغیرہ ہوئے سکدا اے کہ پرانے باشندےآں نے اس دا ناں کثرت جنگلات دی وجہ توں بنوں رکھیا ہوئے۔
بنوں وچ رہنے دی وجہ توں ایتھے دے رہنے والےآں نوں اردو بولنے والے حضرات بنوچی کہندے نيں۔ لیکن اس ناں وچ تحقیر دا پہلو پایا جاندا اے۔ جے اس ناں نوں بنوزئی پکاریا تے اپنے ناں دے نال لکھیا جاوے تاں بہتر اے۔
بولی
سودھوبنوں وچ زیادہ تر پختو آبادی اے۔ جس دی وجہ توں بنوں وچ پختو بولی تے سمجھی جاندی اے۔ بنوں دی پختو خوست تے قندہار دی زبان توں بہت ملدی جلدی اے۔
ثقافت
سودھومسجد
سودھومسجد مسلماناں دا ثقافتی ورثہ اے جدوں حضور نے مکہ معظمہ توں مدینہ منورہ ہجر ت فرمائی تاں سب توں پہلے مسجد نبوی دی تعمیر عمل وچ لیائی گئی چنانچہ مسجد دی اہمیت مسلم اے جتھے مسلمان نہ صرف پجگانہ نماز ادا کردے نيں۔ بلکہ مسجد قومی و ملی یکجہتی دا بہترین ذریعہ ہُندا اے۔
ماضی وچ بنوں دی ہر بستی بلند و بالا حصار وچ محصور ہُندی سی جو دفاعی اغراض دے لئی ضروری وی سی مگر نقصان ایہ ہويا کہ ہر بستی دی اپنی مسجد تے اپنا قبلہ ہويا کردا سی تے صرف اس مسجد توں متعلقہ بستی دے بالغ مسلمان افراد ہی نماز ادا کرنے دے روادار ہُندے سن جس توں قومی یک جہتی اُتے کاری ضرب لگی۔
طویل غلامی دے باعث ضمیر تے مزاج اِنّا بدل چکيا اے کہ ہن توہر بستی وچ کئی اک مسیتاں ہويا کردے نيں تے قومی یک جہتی تے اتحاد دا شیرازہ بری طرح توں بکھر چکيا اے اورقوم منتشر ہوئے چکی اے۔ ہن اسيں آزاد نيں تاں چاہیے کہ ساڈے رویاں وچ انقلابی تبدیلی آجائے تے اپنی اپنی ڈیڑھ اِٹ دی مسجدےآں نوں اک ہی وحدت وچ ضم کر لین تے گھٹ توں گھٹ اک بستی وچ اک ہی مسجد تے اک ہی امام ہوئے۔
چوک، حجرہ، ڈیرا
سودھوچوک سماجی مرکز ہويا کردا اے۔ چوک دے دو حصے ہُندے نيں چوک تے دوسرا حجرہ۔ ہر پنڈ وچ چوک دا ہونا بہت ضروری ہُندا اے۔ غمی و شادی دونے موقعاں اُتے چوک دا استعمال ہُندا اے خاص طور اُتے نماز جنازہ چوک ہی وچ پڑھی جاندی اے۔ فاتحہ خوانی وی چوک وچ سر انجام پاندی اے۔ ماضی وچ دوران وچ فاتحہ خوانی بہت وڈا چلم جسنوں حقہ کہندے نيں گردش وچ رہندا سی۔ تے لوک حق دا کش لگاندے سن چوک دے بیچاں بیج تمباکو بھریا چنگیر میز اُتے رکھیا جاندا سی ایہ بد عادت ہن متروک ہوچکی اے ورنہ ماضی وچ فاتحہ خوانی نوں زینت بخشنے دے لئی چلم دا ہونا لازمی سی۔ ہن حقہ چوک توں ناپید ہوچکيا اے شاید لوک کفایت شعار بن گئے نيں یا باشعور۔
اب ریڈیو ٹیلی وژن اوروی سی آر نے انہاں محفلاں دی اہمیت نوں ختم کر دتا اے بعض اوقات محفل موسیقی دا وی اہتمام ہُندا سی جو کدی کدی ہن وی ہوتااے۔ چوک وچ بھاری بھرکم چارپائیاں ہودیاں سن ہر چوک دی صفائی دے لئی اک جاروب کش وی مقرر ہُندا سی مگر ہن ایہ چیزاں عنقا ہوئے چکياں نيں۔ چوک کااحاطہ محدود ہونے لگیا اے کونے کھدراں وچ نويں نويں بیٹھک بن گئے نيں ہن اجتماعیت محدود ہوئے کے رہ گئی اے ماضی دی یاداں خواب دکھادی دے رہیاں نيں انفرادیت دی گرم بازاری ہر انسان انفرادیت دے خول وچ محصور ہوئے چکيا اے۔
پردے دا رواج
سودھوبنوں دے لوک بھت خوبصورت اے۔ اس لئی بنوں وچ پردے دا سخت رواج اے خاتون خانہ گھر توں باہر نکلنے دی روادر نئيں ہُندی بوقت ضرورت جے نکلے وی تاں بھاری بھر کم طویل و عریض چادر توں اپنے آپ نوں اچھی طرح ڈھانپ لیندی اے ٫برقعۂ،درون خانہ خواتین امور خانہ داری نبھاندی نيں جدوں کہ بیرون خانہ مرد حضرات سارے کم انجام دیندے نيں۔ افغان معاشرہ وچ پردے دا ایسا سخت رواج شاید ہی کسی تے معاشرے وچ ملے۔ جداں کہ بنوں وچ اے۔ بنوسیان اس لحاظ توں سفید فام آقااں دے نزدیک ماضی وچ مورد الزام گردانے جاندے سن گویا بنوسیان دی ایہ خوبی انہاں دے نزدیک خامی تصور کيتی جاندی سی۔ اوداں پردے دا ایہ رواج مذہبی توں زیادہ تہذیبی اے۔
قبرستان
سودھوہر پنڈ دے نال محلقہ زمین قبرستان دے لئی مختص ہُندی اے تے جے ایہ قطہ اراضی سڑک دے کنارے ہوئے تاں تے وی پسند خاطر سمجھاجاندا اے۔ اس طرح بہترین زرعی اراضی اورکمرشل زمین قبرستان دی نذر کيتی جاندی اے ورنہ وزیر قبیلے وچ غیر آباد تے بنجر زمین تے پتھریلی زمین قبرستان دے لئی موزاں سمجھی جاندی اے۔ قبیلہ داوڑ وی بنوزئی دی تقلید کردے رہے نيں۔ بنوزئی وچ ہور افغان معاشرہ دی طرح غمی خوشی، تجہیز و تکفین اشتراک عمل نال ہی انجام پاؤندی اے۔ جے کوئی کسی وجہ توں شرکت توں معذور رہے تاں اس اُتے نوغہ یعنی جرمانہ لگایا جاندا اے۔
بنوں وچ آباد مختلف اقوام
سودھوابتداء وچ بنوں وچ ہندو تے آریائی آباد سن ۔ بنوں وچ جو ابتدائی افغان آباد ہوئے اوہ بارکزئی تے منگل قبیلے سن ۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ لوک بارہويں صدی وچ سلطان محمد غوری دے نال ایتھے آئے تے ایتھے آباد ہوئے گئے۔ انہاں لوکاں نے دریائے کرم توں نہر کچکوٹ کڈی تے زراعت شرور کیتی۔ بمشکل نصف صدی گزاری ہوئے گی کہ انہاں وچ بے دینی تے بے اتفاقی نے سر اٹھایا۔ تے اوہ اپنے پیر و مرشد شیخ محمد روحانی نوں عشر دینے توں انکاری ہوئے اس بنا اُتے اوہ ناراض ہوئے گئے۔ تے اوہ علاقہ شوال چلے گئے تے انہاں نے اوتھے دے سردار شاہ فرید عرف شیتک جو پہلے ہی توں اپنے ہمسایہ قبیلہ وزیراں توں سخت پریشان سن، نوں بنوں اُتے حملہ کرنے دی دعوت دتی۔
انھاں نے موقع غنیمت جانا تے اک لشکر نوں ترتیب دتا تے اولادِ شاہ نے وی انہاں دا نال دتا۔ چنانچہ ویہہ ہزار دی جمعیت دے نال بنوں دی جانب روانہ ہوئے۔ لشکر دی قیات کیوی، سوری پسرانِ شیتک تے شاہ بین پسرِ شاہ محمد روحانی نے دی تے ایہ لشکر دریائے ٹوچی دے جنوبی کنارے اُتے خیمہ زن ہويا۔ تے ایتھے توں بارکزئی تے منگل قبیلہ دے سرداراں دے پاس قاصد روانہ کیتے تے انھاں پیغام بھیجیا کہ یا تاں بغیر کشت و خون دے اوہ لوک ایتھے توں چلے جاواں تے جے بنوں وچ انہاں نوں رہنا ہوئے تاں انھاں بنیادی حقوق توں محروم ہونا پئے گا۔ تے جے مزاحمت کرن گے تاں انھاں قتل کر دتا جائے گا۔
بارکزئی تے منگل قبیلے نے پہلی صورت قبول کر لئی تے اس طرح براستہ ٹل توں ہُندے ہوئے پاڑہ چنار تے فیر خوست دی سرحد اُتے آباد ہوئے۔ کچھ نوں اولادِ شیتک نے قتل کيتا تے کچھ ہندوستان دی طرف چلے گئے۔ کچھ نوں یہان اُتے رہنے دتا گیا۔ جو ہن وی بنوں وچ کدرے کدرے آباد نيں۔
دورحاضر دے قبیلے
سودھواور کچھ
قبائیل آباد نيں۔
ہور ویکھو
سودھو- آکرہ
- بنوں وچ مغلاں تے درانیان دا دور
- بنوں وچ دور سکھا شاہی
- ایڈورڈز تے بنوں
- غازی دلاسہ خان مرحوم
- سانحہ سپینہ تنگی
- فقیرایپی
- بیت اللہ محسود
- حافظ گل بہادر
- مولوی عمر
- غلام اسحاق خان
- اکرم خان درانی
- پروفیسر ابراہیم
- عابد علی شہید
- مقبول عامر
- شہر خان بخیرے خیل نیازی
- قاضی محب الرحمن
- امان سرحدی
- دریائے کرم
- دریائے ٹوچی
- باران ڈیم
- مدرسہ معراج العلوم
- محمد غازی سیال
- عاقل عبید خیلوی
باہرلے جوڑ
سودھو- بنوں دی سائیٹ
- بنوں دے متعلق ہور معلومات Archived 2020-10-17 at the وے بیک مشین