فقیر ایپی
| Haji Mirzali Khan حاجي ميرزالي خان | |
|---|---|
| جم | سنہ 1897
|
| وفات | سنہ 1960 (62–63 سال) |
| شہریت | Pakistani |
| ہور نام | Faqir Ipi |
| اولاد | Gulzar Ali Mir Zaman |
| والدین | Sheikh Arsala Khan |
| عملی زندگی | |
| پیشہ ورانہ زبان | پشتو |
| وجہ شہرت | Pashtun nationalism Pashtunistan movement Indian independence movement |
ترمیم  | |
فقیر ایپی (1897 تا 1960) طوری خیل وزیر فقیر ایپی (1897ء تا 1960ء) جنہاں دا اصل نام مرزا علی خان سی، شمالی وزیرستان دے اک پشتون سن۔ فقیر ایپی دا اصل ناں مرزا علی خان سی، انہاں دے معتقدین انہاں نوں حاجی صاحب کہندے سن۔ جدونکہ فقیر آف ایپی دے ناں توں زیادہ مشہور ہوئے قبیلہ طوری خیل وزیر توں تعلق رکھدے سن۔ اوہ موضع اپپی وچ ارسلا خان دے ہاں پیدا ہوئے۔ ابتداء ای توں طبعیت وچ سادگی ، درویشی تے خلوص پایا جاندا سی۔ دینی شوق انہاں نوں بنوں لے آیا۔ علاقہ نورڑ بنوں وچ حصول دینی تعلیم دے لئی اک دینی مدرسے وچ داخل ہوئے ۔ اوہ بوہت ٹھنڈے دل تے معتدل مزاج دے انسان سن۔ اوہ جلد اشتعال وچ آنے والے انسان نہ سن
برطانیہ دے خلاف جہاد
سودھوفقیر ایپی نے 1930ء توں لے کے 1947ء تک برطانوی سامراج دے خلاف گوریلا کاروائیاں جاری رکھیاں تے انہاں دی نک خاک وچ ملائے رکھی۔ اک وقت وچ تے 40،000 برطانوی افواج وی انہاں نوں گرفتار کرنے وچ ناکام رہیاں۔ عجیب گل ایہ ہے کہ صرف 1000 افراد تے معمولی اسلحہ دے باوجود انہاں نے گوریلا کاروائیاں کامیابی نال جاری رکھیاں۔ فقیر ایپی نوں انگریز وی اک قابل عزت دشمن تے اصول پرست شخص مندے سن۔ انہاں نے موجودہ دور دے برخلاف کسی غیر ملکی طاقت دی مدد قبول نہ کیتی۔
مارچ 1936ء وچ اک ہندو لڑکی رام کوری جس دا اسلامی ناں اسلام بی بی رکھیا گیا نے اک مسلمان سید امیر نور علی شاہ نال شادی کیتی جنہاں دا تعلق بنوں توں سی۔ انگریزاں نے اپنے روایتی تعصب توں کم لیندے ہوئے طوری خیل قبائل تے مدہ خیل قبائل اُتے بوہت دباؤ پایا کہ اس لڑکی نوں واپس کیتا جائے۔ پشتوناں نے کہیا کہ لڑکی اپنی مرضی جرگہ دے سامنے دسے مگر انگریز خفیہ طور اُتے اس لڑکی نوں اغوا کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے بنوں دے انگریز ڈپٹی کمشنر نے سید امیر نور علی شاہ نوں گرفتار کر کے انگریزی قوانین دے مطابق سزا دلوائی۔
انہاں نے اس واقعے اُتے فوری جذباتی رد عمل نہ دکھایا۔ لیکن اسی دوران اک تے واقعہ ہو گیا۔ بنوں دی اک مسجد (ٹانچی بازار) دے وڈے دروازے دے سامنے کسے غیر مسلم نے تحریر کردہ کلمہ طیبہ اُتے غلاظت مل دی سی۔
ہن انہاں توں رہیا نہ گیا۔ فیصلہ کیتا کہ انہاں حالات وچ جدوں اسلام نوں حقیقی خطرہ لاحق ہوۓ۔ چپ سادھ لینا تے کچھ نہ کرنا جرم تے گناہ اے۔ چنانچہ اسی لمحہ اپنے مسکن ایپی وچ واپس ہوئے اپنے عزیز و اقارب نوں اپنے ارادے توں آگاہ کیتا تے خود کفر دے خلاف آواز اٹھائی تے اعلانِ جہاد کیتا۔
اوہ خیسور منتقل ہوئے انگریز حکام دے خلاف صف بندی دا اعلان کیتا۔ چند اک غازی انہاں دے شریک محفل بلکہ شورش شریک محفل ہوئے تے غازی بننے دا اعلان کر دتا۔ بوہت جلد انہاں دی افرادی قوت وچ اضافہ ہویا۔ پولیٹکل حکام نے انہاں دے گھر بار جلا دتے۔ انہاں دا گھر مسمار کر دتا گیا۔
بنوں توں کافی لوک غازی بن کر انہاں دے صف وچ شامل ہو گئے۔ جن وچ گلنواز خان سوارنی جو بعد وچ خلیفہ گلنواز کہلائے سابقه وزیر اعلیٰ اکرم خان درانی دے دادا۔ایوب نواز ممشش خیل جو جرنیل ایوب نواز دے ناں توں مشہور ہوئے۔ شیری تے رب نواز خان برادران ممش خیل جنہاں نے بعد وچ بے مثال جرات دا مظاہرہ کر دے ہوئے بنوں دے نزدیک اک فوجی دستے اُتے خود کش حملہ کیتا۔ کچھ غازی وی شہید ہوئے مگر اک فوجی دستے دے کمانڈر نوں ہلاک کرکے اس دا سر تن توں جد کیتا تے اسنوں نال لے گئے۔ بعد وچ علاقے دے باسیاں نوں وحشیانہ انتقامی کاروائیاں دا نشانہ بنایا گیا۔
شیر دل خان جرنیل سروبڈا۔ محمد امین خان شہید حسن خیل، فضل استاد جی شہید سورانی، ماسٹر امیر صاحب خان، مشک عالم سپرکئی وزیر جو نیظیم بازار بناں وچ اک کشمکش دے دوران شہید ہوئے۔ مہر دل خٹک جو بعد وچ خلیفہ بنے تے خلیفہ مہر دل مشہور ہوئے ۔ اوہ بنوں شہر نوں لٹنے دے دن دے اجالے وچ معہ لشکر نکلے تے کامیاب لٹ مار دے بعد وڈا ناں پایا۔مہر دل خٹک دے واقعے دی وجہ توں حکومت نے سورانی دے باسیاں اُتے بھاری جرمانہ عاید کیتا کیونجے انہاں نے لشکر دی ضیافت کیتی تے ایہ کہ انہاں نے لشکر دا راستہ نئیں روکیا سی۔ ریلوے گیٹ نوں ہتھکڑی پہنچا دتی گئی تے اسنوں مقفل کر دتا۔ کیونجے اسی دروازے توں خلیفہ مہر دل خٹک بنوں شہر وچ داخل ہوئے سن۔
ایویں اگر دیکھیا جائے تو فقیر ایپی دی مزاحمتی کاروائیاں نے شمالی وزیرستان وچ انگریزاں اُتے زندگی تنگ کر دتی۔ اوہ شب و روز فوجی دستیاں اُتے شب خون ماردے رہے۔ تے گوریلا جنگ دا آغاز کرکے سرکاری فوجاں نوں زبردست مالی تے جانی نقصان پہنچاندے رہے۔ انہاں نے بوہت سارے محازاں اُتے انگریزاں دا سامنا کیتا۔ تے کامیاب مقابلہ کیتا۔ لیکن اوہ اک عکسری مزاحمت کار تے حریت پسند ای نہ سی بلکہ لوگاں نوں انہاں توں روحانی واستگی وی رہی۔ پاکستان بننے دے بعد انہاں دا کہنا ایہ سی کہ اسیں تے سسٹم دے خلاف لڑنے والے لوک سن۔1947ء وچ فقیر ایپی نے پاکستان نوں خوشدلی نال قبول کیتا تے گوریلا کاروائیاں ختم کر دتیاں۔
انہاں دے پوتے شمالی وزیرستان دے مشہور جنگجو کمانڈر حافظ گل بہادر نیں۔ انہاں دے مزار اُتے اج وی عقیدت منداں دی بھیڑ رہندی اے۔ انہاں دا عرس وڈے اہتمام توں منایا جاندا اے۔