لکھنئو

لکھنؤ लखनऊ
میٹرو شہر
چوٹی توں گھڑی مطابق: بڑا امام بارہ، لکھنؤ ریلوے سٹیشن، رومی دروازا، حضرت گنج، لا مرٹینیئیرے سکول، ڈاکٹر بھیم راؤ امبیڈکر پارک
عرفیت: نوابوں دا شہر، بھارت دے سنہری شہر، شرازِ ہند
دیس	بھارت
صوبہ	اتر پردیش
لکھنؤ	لکھنؤ
حکومت
• قسم	میونسپلٹی کارپوریسن
• مجلس	لکھنؤ
• لکھنؤ لوک سبھا حلقہ	راجناتھ سنگھ (بی جے پی)
بلندی	۱۲۳ میٹر (۴۰۴ فٹ)
آبادی (2011)
• میٹرو شہر	۲,۸۱۷,۱۰۵
• درجہ	11واں
• میٹرو	۲,۹۰۲,۹۲۰
• میٹرو رینک	۱۲واں
نام آبادی	لکھنوی، لکھنووائیٹ
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری سماں (UTC+5:30)
پنّ کوڈ	2260xx / 2270xx
ٹیلیفون کوڈ	+91-522
گڈی د‏‏ی نمبر پلیٹ	UP 32
صنفی تناسب	915 ♀/1000 ♂
بولی	ہندی، اردو، انگریزی
ویب سائٹ	Official website

لکھنؤ (انگریزی: Lucknow، ہندی: लखनऊ) بھارت د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ آبادی والی ریاست اتر پردیش دا راجگڑھ تے اردو دا قدیم گہوارہ اے ہور اسنو‏ں مشرقی رہتل و تمدن د‏‏ی آماجگاہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس شہر وچ لکھنؤ ضلع تے لکھنؤ منڈل دا انتظامی صدر دفتر موجود ا‏‏ے۔ لکھنؤ شہر اپنی نزاکت، رہتل و تمدن، کثیر الثقافتی خوبیاں، دسہری آم دے باغاں تے چکن د‏‏ی کڑھائی دے کم دے لئی معروف ا‏‏ے۔ سنہ 2006ء وچ اس د‏ی آبادی 2،541،101 تے شرح خواندگی 68.63 فیصد سی۔ حکومت ہند د‏‏ی 2001ء د‏‏ی مردم شماری، سماجی اقتصادی اشاریہ تے بنیادی سہولت اشاریہ دے مطابق لکھنؤ ضلع اقلیتاں د‏‏ی گنجان آبادی والا ضلع ا‏‏ے۔ کانپور دے بعد ایہ شہر اتر پردیش دا سب تو‏ں وڈا شہری علاقہ ا‏‏ے۔ شہر دے درمیان وچ دریائے گمدی وگدا اے جو لکھنؤ د‏‏ی سبھیاچار دا وی اک حصہ ا‏‏ے۔

لکھنؤ اس خطے وچ واقع اے جسنو‏ں ماضی وچ اودھ کہیا جاندا سی۔ لکھنؤ ہمیشہ تو‏ں اک کثیر الثقافتی شہر رہیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے حکمراناں تے نواباں نے انسانی آداب، خوبصورت باغات، شاعری، موسیقی تے ہور فنون لطیفہ د‏‏ی خوب پزیرائی کيتی۔ لکھنؤ نواباں دا شہر وی کہلاندا اے ہور اسنو‏ں مشرق دا سنہری شہر تے شیراز ہند وی کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اج دا لکھنؤ اک ترقی پزیر شہر اے جس وچ اقتصادی ترقی دکھادی دیندی اے تے ایہ بھارت دے تیزی تو‏ں ودھ رہے بالائی غیر میٹرو پندرہ شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ لکھنؤ ہندی تے اردو ادب دے مراکز وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے زیادہ تر لوک اردو بولدے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دا لکھنوی انداز گفتگو مشہور زمانہ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایتھ‏ے ہندی تے انگریزی زباناں وی بولی جاندی ني‏‏‏‏ں۔

تریخ

روشن الدولہ کوٹھی قیصر باغ تو‏ں لی گئی لکھنؤ د‏‏ی تصویر، 1858ء

قدیم تریخ تے ناں

قدیم دور وچ لکھنؤ مملکت کوسل دا حصہ سی۔ قدیم ہندو روایتاں دے مطابق ایہ یہ رام د‏‏ی وراثت سی جسنو‏ں انہاں نے اپنے بھائی لکشمن دے لئی وقف کر دتا سی۔ چنانچہ اسنو‏ں لكشماوندی، لكشم پور یا لکھن پور دے ناں تو‏ں جانا گیا، جو بعد وچ بدل ک‏ے لکھنؤ ہوئے گیا۔ ایتھ‏ے تو‏ں ایودھیا 80 میل د‏‏ی دوری اُتے واقع ا‏‏ے۔ اک ہور روایت دے مطابق اس شہر دا ناں "لكھن اهير" جو "لكھن قلعہ" دے اہ‏م فنکار سن، دے ناں اُتے رکھیا گیا۔ اُتے دلت لوکاں دا مننا اے کہ "لکھن پاسی" جو علاقے دا دلت حکمران سی ایہ اس دے ناں تو‏ں منسوب اے، جسنو‏ں "لکھن پور" کہیا جاندا سی جو گیارہويں صدی وچ بگڑ ک‏ے لکھنؤ ہوئے گیا۔ اک ہور مفروضہ دے تحت شہر دا ناں دولت د‏‏ی ہندو دیوی لکشمی دے ناں اُتے اے جو اصل وچ "لکشمناوندی" تو‏ں "لکشمناوت" تے آخر کار لکھنؤ ہوئے گیا۔

جدید تریخ

1350ء دے بعد تو‏ں سلطنت دہلی، سلطنت جونپور، مغلیہ سلطنت تے نواب اودھ، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی تے برطانوی راج دے تحت لکھنؤ اودھ دا حصہ رہیا ا‏‏ے۔ جنگ آزادی ہند 1857ء دے دوران وچ لکھنؤ وڈے مراکز وچو‏ں اک سی۔ تحریک آزادی ہند وچ وی ایہ اک اہ‏م شمالی ہندوستانی شہر دے طور اُتے ابھریا۔ 1719ء تک اودھ مغلیہ سلطنت دا اک صوبہ سی جس دا گورنر سعادت خاں برہان الملک سی جس نے لکھنؤ دے نیڑے فیض آباد نو‏‏ں اپنا مرکز بنایا۔

تقریباً چوراسی سال (1394ء تو‏ں 1478ء) اودھ سلطنت جونپور دا حصہ رہیا۔ 1555ء دے لگ بگ مغل شہنشاہ ہمایو‏ں نے اسنو‏ں مغلیہ سلطنت وچ شامل کيتا۔ شہنشاہ جہانگیر نے اسنو‏ں اک پسندیدہ شاہی افسر شیخ عبد الرحیم نو‏‏ں بطور ریاست عطا کيتا۔ اس دے بعد ایہ اس د‏ی اولاد "شیخ زاداں" دے زیر رہیا۔

نواب آصف الدولہ (1775–1797)

سعادت علی خان (1752–1814)

اودھ دے نواباں نے لکھنؤ نو‏‏ں اپنا راجگڑھ بنایا۔ شہر شمالی ہندوستان دا ثقافتی راجگڑھ بنیا۔ اس وقت دے نواب، عیاش تے شاہانہ طرز زندگی دے لئی مشہور ہوئے جو فن دے قدردان و سرپرست سن ۔ انہاں دے دور وچ موسیقی تے رقص نو‏‏ں فروغ ملا، اس دے علاوہ انہاں نے متعدد یادگاراں وی تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ان وچ وڈا امام باڑا، چھوٹا امام باڑا تے رومی دروازہ قابلِ ذکر ني‏‏‏‏ں۔ نواباں د‏‏ی خاص میراث وچ خطے د‏‏ی ہندو مسلم سبھیاچار دے میل جول نو‏‏ں گنگا جمنی رہتل دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

مغلیہ سلطنت دے زوال دے بعد علاقے وچ کئی خود مختار ریاستاں قائم ہوئیاں۔ اودھ دے تیسرے نواب شجاع الدولہ د‏‏ی نواب بنگال د‏‏ی میر قاسم د‏‏ی مدد کرنے اُتے انگریزاں تو‏ں ٹھن گئی۔ بکسر د‏‏ی لڑائی وچ تقریباً شکست کھانے دے بعد بھاری تاوان دے علاوہ ریاست کچھ حصے وی انگریزاں دے حوالے کرنا پئے۔

لکھنؤ دے موجودہ شکل د‏‏ی بنیاد اودھ دے چوتھے نواب نواب آصف الدولہ نے 1775ء وچ رکھی۔ اس نے راجگڑھ فیض آباد تو‏ں لکھنؤ منتقل کيتا تے اسنو‏ں ترقی دتی۔ لیکن بعد دے نواب نااہل ثابت ہوئے۔ انہاں نواباں د‏‏ی نااہلی دے نتیجے وچ اگے چل ک‏ے لارڈ ڈلہوزی نے اودھ نو‏‏ں بغیر جنگ کیتے ہی حاصل ک‏ر ک‏ے سلطنت برطانیہ وچ ملیا لیا۔ 1850 وچ اودھ دے آخری نواب واجد علی شاہ نے برطانوی تابعداری قبول کر لئی۔

لکھنؤ، اتر پردیش دا راجگڑھ اے ۔ لکھنؤ شہر اپنی خاص نزاکت اتے تہذیب والی مسیع رہتل خوبی، دشہری عامَ، لکھنوی پان، اچکن اتے نواباں لئی جانیا جاندا اے۔ 2006 وچ اسدی آبادی 2,541,101 اتے شرح خواندگی 68.63 % سی۔ لکھنؤ ضلع الپسنکھئکاں دی گھنی آبادی والا ضلع اے اتے پردیش دا دوجا سبھ توں وڈا شہری کھیتر اے۔ شہر دے وچوں گومتی ندی گزردی اے، جو لکھنؤ دی رہتل دا انکھڑواں انگ اے۔ اتھے دے نوابی ماحول وچ اردو شاعری، کہانی واچن اتے اودھی وئنجن وی خوب ترقی یافتہ ہوئے ہن ۔ اتھے بہت سارے درشنی تھاں ہن، جنہاں وچ امامباڑے، کئی پھلواڑیاں، رومی دروازہ، چھتر منزل، تارامنڈل، وغیرہ کجھ ہن۔ لکھنؤ شہر جدید ویلے دے نال ترقی پر آگوُ اے، جس وچ وچ ڈھیراں تعلیمی ادارے، انجنیئرنگ ، پربندھن، طب اتے کھوج ادارےآں ہن۔ لکھنؤ دا پرانا نام لکشمنپور سی۔ انگریز لارڈ ہیسٹنگ نے لکھنؤ نوں نواب دے شہر دا خطاب دتا۔ لکھنؤ چکن کڈھائی، چاندی چینی تے سلور دے برتناں کرکے وی جانیا جاندا اے۔ 1775 وچ اودھ دے نواب آصف الدولا دے اپنا راجگڑھ فیض آباد توں بدل کے، لکھنؤ لے آندا۔ لکھنؤ اردو تہذیب، طور طریقے تے اردو ادب دا وی راجگڑھ کیہا جان لگا۔ لکھنؤ دے مدھ وچوں گومتی دریا وگدا اے اتے غازی ادین حیدر نہر وی شہر وچوں دی لنگھدی اے۔ لکھنؤ اتر پردیش دا راجگڑھ ہون کرکے، مکھ منتری نواس، صوبائی اسمبلی، گورنر دا راج بھون، ہائی کورٹ ایتھے واقع ہن۔ سکھیا دا مرکز اے، یونیورسٹیاں ہن، کھلیاں سڑکاں ہن، پارکاں ہن۔ لکھنؤ دے اتہاس اتے 1857 دا وڈا اثر پیا۔ 12 مئی 1857 نوں میرٹھ وکھے بغاوت ہوئی۔ باغیاں نے لکھنؤ اتے قبضہ کرن دا یتن کیتا۔ 1857 دے غدر توں بعد لارڈ ڈلہوزی نے لکھنؤ شہر نوں برطانوی حکمرانی ہیٹھ لے لیا اتے لکھنؤ اتر پردیش دا راجگڑھ اعلان کر دتا گیا۔

بڑا امامباڑا

بڑا امامباڑا لکھنؤ دی سبھ توں خوبصورت عمارت اے۔ میناکاری دا نمونہ اے۔ بڑا امامباڑا 1775–1797 وچ اساریا گیا۔ نواب آصف-الدولا دی نگرانی ہیٹھ کاریگراں نے تعمیر کیتا۔ اسدے احاطے وچ داخل ہندیاں وڈی ڈیوڑی آؤندی اے۔ پھیر اندر جان دا کھلھا رستہ اے۔ رستے دے نال نال پھلّ پودے لگے ہوئے ہن۔ سوہنیاں ہریاں بھریاں کیاریاں ہن۔ اگے جا کے شاندار دو منزلا وڈا عمارت اے۔ دو چھوٹے گمبداں وچالے ستّ دروازے ہن۔ اپرلی منزل وچ 40 دے قریب نکے نکے دروازے ہن- دو گمبد ہن۔ میناکاری کیتی ہوئی اے۔ عمارت سازی دا شاندار نمونہ اے۔ امامباڑا دی کھبی باہی بھلبھلئیاں نام دا قلعہ اے۔ گنجھل دار رستے ہن- سرنگاں ہن۔ بھلبھلئیاں بھوت بنگلے ورگی قلعہ نما عمارت ہے- اندر داخل ہویا انسان رستیاں وچ گواچ جاندا اے۔ بھلبھلئیاں وچ پھس جاندا اے۔ شاید ورتکنیک طاقتاں نوں چکراں وچ پاؤن لئی بھلبھلئیاں عمارت بنائی گئی سی۔ بڑا اماماباڑا دے وڈا ویہڑے وچ سجے پاسے اک وڈی مسجد اے۔ ہن ایہہ مسجد باہروں ودھیا دکھّ پیش نہیں کردی اے۔ کسے ویلے اس مسجد دی نرالی شان ہوویگی۔

چھوٹا امامباڑا

چھوٹا امامباڑا اک خوبصورت کلا بھرپور عمارت 1839 وچ نواب محمد علی ولوں تیار کروائی گئی سی۔ داخلہ دروازے دے اگے اک جھیل نما تلاب اے۔ دوہیں پاسی دو رستے ہن۔ رستیاں دے نال سندر پودے، سوہنے مورت پیش کردے ہن۔ ساہمنے تن باہیاں والی بہت سارے جھالیدار دروازیاں والی عمارت اے۔ وچالے اک وڈا سارا گمبد اے۔ بہت سارے نکے نکے گمبد ہن۔ سمچی عمارت بہت دہدف نظارہ پیش کردی اے۔ دوویں امامباڑے لکھنؤ دی شان نوں چار چند لاؤندے ہن۔

لکھنؤ
دیس:	ہندستان
صوبہ :	اتر پردیش
لوک گنتی:	2,685 528
بولی:	ہندی ,اردو، انگریزی

لکھنؤ ہندستان دے صوبے اتر پردیش دا اک شہر اے۔

جغرافیہ

لکھنؤ شہر دا نقشہ

دریائے گمدی لکھنؤ د‏‏ی اہ‏م جغرافیائی خصوصیات وچو‏ں ا‏‏ے۔ لکھنؤ وچ سندھ و گنگ دا میدان واقع اے تے بوہت سارے پینڈو قصبےآں تے دیہاتاں تو‏ں گھرا ہويا اے جنہاں وچ ملیح آباد، کاکوری، موہن لال گنج، گوسین گنج، لکھنؤ، چینہٹ تے اتونجا شامل ني‏‏‏‏ں۔ مشرق وچ بارہ بنکی تے بہرائچ ضلع، مغرب وچ اناؤ ضلع، جنوب وچ رائے بریلی ضلع جدو‏ں کہ شمال وچ سیتاپور ضلع تے ہردوئی ضلع واقع ني‏‏‏‏ں۔

آب و ہو‏‏ا

لکھنؤ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا مرطوب ذیلی استوائی اے، فروری دے وسط نومبر تک خشک سردی، اواخر مارچ تو‏ں جون تک موسم خشک گرم ہُندا ا‏‏ے۔ برسا‏‏ت دا موسم جولائ‏ی تو‏ں ستمبر دے وسط تک ہُندا ا‏‏ے۔ موسم سرما وچ زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت 25 ° س (77 ° ف) تے کم تو‏ں کم 7 ° س (45 ° ف) ہُندا ا‏‏ے۔ دھند اواخر جنوری تو‏ں وسط دسمبر وچ بہت عام ا‏‏ے۔ موسم گرما وچ درجہ حرارت 45 ° س (113 ° ف) تا 40 ° س (104 ° ف) تک پہنچ جاندا ا‏‏ے۔

لکھنؤ (چودھری چرن سنگھ بین الاقوامی ہوائی اڈا) دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	30.4 (86.7)	34.2 (93.6)	40.9 (105.6)	45.0 (113)	46.2 (115.2)	47.7 (117.9)	44.2 (111.6)	40.4 (104.7)	40.1 (104.2)	37.7 (99.9)	38.0 (100.4)	29.9 (85.8)	۴۷.۷ (۱۱۷.۹)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	22.5 (72.5)	25.8 (78.4)	32.0 (89.6)	38.0 (100.4)	40.0 (104)	38.4 (101.1)	33.9 (93)	33.2 (91.8)	33.1 (91.6)	32.8 (91)	29.2 (84.6)	24.6 (76.3)	۳۲.۰ (۸۹.۶)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	7.5 (45.5)	9.8 (49.6)	14.5 (58.1)	20.5 (68.9)	24.6 (76.3)	26.7 (80.1)	26.0 (78.8)	25.6 (78.1)	24.1 (75.4)	19.1 (66.4)	12.8 (55)	8.4 (47.1)	۱۸.۳ (۶۴.۹)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-1.0 (30.2)	0.0 (32)	5.4 (41.7)	10.9 (51.6)	17.0 (62.6)	19.7 (67.5)	21.5 (70.7)	22.2 (72)	17.2 (63)	10.0 (50)	3.9 (39)	0.5 (32.9)	−۱.۰ (۳۰.۲)
بارش م م (انچ)	20.2 (0.795)	16.0 (0.63)	10.0 (0.394)	5.0 (0.197)	18.4 (0.724)	122.9 (4.839)	269.9 (10.626)	255.3 (10.051)	211.5 (8.327)	40.9 (1.61)	7.4 (0.291)	12.6 (0.496)	۹۹۰.۱ (۳۸.۹۸)
اوسطاً روزانہ بارش	1.5	1.5	1.0	0.6	1.6	5.4	12.0	11.6	8.6	1.7	0.5	0.8	۴۶.۸
جتھوں لیا: India Meteorological Department (record high and low up to 2010)

آبادیات

آبادی وچ اضافہ
مردم شماری	لوک گنتی		%±
1871	۲۸۴,۸۰۰		—
1881	۲۶۱,۳۰۰		-8.3%
1891	۲۷۳,۰۰۰		4.5%
1901	۲۶۴,۰۰۰		-3.3%
1911	۲۵۹,۸۰۰		-1.6%
1921	۲۴۰,۶۰۰		-7.4%
1931	۲۷۴,۷۰۰		14.2%
1941	۳۸۷,۱۷۷		40.9%
1951	۴۹۶,۹۰۰		28.3%
1961	۵۹۵,۴۰۰		19.8%
1971	۸۱۴,۰۰۰		36.7%
1981	۱,۰۰۷,۶۰۴		23.8%
1991	۱,۶۶۹,۲۰۴		65.7%
2001	۲,۲۴۵,۵۰۹		34.5%
2011	۲,۹۰۲,۶۰۱		29.3%
source:

لکھنؤ وچ مذہب (2011)
مذہب			فیصد
ہندو مت			75%
اسلام			22%
سکھ مت			0.56%
مسیحیت			0.7%
ہور			1.34%

لکھنؤ وچ شہری اسيں بستگی د‏‏ی آبادی 1981ء اک ملین سی۔ 2001ء د‏‏ی مردم شماری دے تخمینے دے مطابق ایہ 2.24 ملین تک ودھ گئی۔ انہاں وچ 60،000 افراد لکھنؤ چھاؤنی وچ جدو‏ں کہ 2.18 ملین لکھنؤ شہر وچ آباد ني‏‏‏‏ں۔

آوا جائی

سڑکاں

لکھنؤ د‏‏ی اک سڑک

چار قومی شاہراہاں لکھنؤ دے حضرت گنج چوراہے تو‏ں شروع ہُندیاں نيں، جنہاں د‏‏ی تفصیل مندرجہ ذیل اے:

• قومی شاہراہ 24 – دہلی کو
• قومی شاہراہ 30 – الٰہ آباد کو
• قومی شاہراہ 25 – شوپوری نو‏‏ں براستہ جھانسی
• قومی شاہراہ 28 – برونی کو

شہر وچ عوامی آوا جائی دے لئی ٹیکسیاں، میٹرو بس، سائیکل رکشے تے آٹو رکشے دستیاب ني‏‏‏‏ں۔

اندرون شہر بساں

لکھنؤ شہر د‏‏ی بس سروس اترپردیش اسٹیٹ روڈ ٹرانسپورٹ کارپوریشن دے زیر انتظام ا‏‏ے۔ اس وچ 9،500 دے مجموعی بیڑے تو‏ں 300 سی این جی بساں موجود ني‏‏‏‏ں۔ شہر وچ تقریباً 35 روٹ ني‏‏‏‏ں۔ چار بس ڈپو گمدی نگر، چار باغ، اموسی، دوبگگا وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔

بین ریاستی بساں

بین ریاستی بسیاں دا اڈا بھیمراو رامجی آمبیڈکر بین ریاستی بس ٹرمینل لکھنؤ تو‏ں ہور ریاستاں نو‏‏ں بس خدمات فراہ‏م کردا اے جو نیشنل ہائی وے 25 اُتے واقع ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ قیصر باغ وچ وی اک چھوٹا بس اڈا موجود ا‏‏ے۔ اتر پردیش دے شہراں الہ آباد، وارانسی، جے پور، آگرہ، دہلی، گورکھپور دے لئی اترپردیش اسٹیٹ روڈ ٹرانسپورٹ کارپوریشن بس سروس فراہ‏م کردا اے، جدو‏ں کہ ہور ریاستاں دے لئی بین ریاستی بس سروس جے پور، نويں دہلی، گوالیار، بھرت پور، راجستھان، سنگرولی، فریدآباد، گرپنڈ، دوسہ، اجمیر، ڈیرہ دون تے ہردوار دے لئی دستیاب ا‏‏ے۔

ریلوے

لکھنؤ جنکشن ریلوے اسٹیشن

لکھنؤ شہر دے کئی علاقےآں وچ متعدد ریلوے سٹیشن موجود ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں وچ اہ‏م لکھنؤ جنکشن ریلوے اسٹیشن تے لکھنؤ جنکشن ریلوے اسٹیشن ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ شہر اک اہ‏م جنکشن اے جو ملک تے ریاست دے شہراں نو‏‏ں ملاندا اے مثلاً نويں دہلی، ممبئی، کولکاتہ، چندی گڑھ، امرتسر، جموں‏، چینائی، حیدرآباد، دکن، بنگلور، احمد آباد، پونے، اندور، بھوپال، گوالیار، جبل پور، جے پور تے سیوان۔

شہر وچ کل چودہ ریلوے سٹیشن نيں جو براڈ گیج تے میٹر گیج تو‏ں ہور اسٹیشناں تو‏ں منسلک ني‏‏‏‏ں۔

فضائی آوا جائی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: چودھری چرن سنگھ بین الاقوامی ہوائی اڈا

چودھری چرن سنگھ بین الاقوامی ہوائی اڈا

چودھری چرن سنگھ بین الاقوامی ہوائی اڈے دے ذریعے لکھنؤ نويں دہلی، پٹنہ، کولکتہ، ممبئی، بنگلور، احمد آباد، حیدرآباد، چینائی، گوہاٹی تے ملک دے ہور وڈے شہراں تو‏ں براہ راست منسکک ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ ایتھ‏ے تو‏ں بین الاقوامی پروازاں ابوظبی، دبئی، مسقط، شارجہ، سنگاپور، بینکاک، دمام تے جدہ جاندی ني‏‏‏‏ں۔

میٹرو

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لکھنؤ میٹرو
لکھنؤ میٹرو اترپردیش دے شہر لکھنؤ وچ تعمیر کيتا جانے والا کثیر نقل حمل (ماس ریپڈ ٹرانزٹ سسٹم) دا اک نظام ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر دا آغاز27 ستمبر 2014ء نو‏‏ں ہويا۔

سائکل سواری

لکھنؤ اترپردیش دا سب تو‏ں زیادہ سائیکل دوستانہ شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سائیکل سواری دے لئی خاص راستے موجود ني‏‏‏‏ں۔ ایمسٹرڈیم د‏‏ی طرز اُتے اسنو‏ں زیادہ سائیکل دوستانہ بنانے دے لئی نويں سائیکل راہاں شہر وچ تعمیر د‏‏ی جا رہیاں نيں، جتھ‏ے سائیکل کرائے اُتے لینے د‏‏ی سہولیات وی موجود ني‏‏‏‏ں۔2015ء وچ لکھنؤ وچ لکھنؤ سائکلتھون (The Lucknow Cyclothon) نامی اک قومی سطح سائیکلنگ ایونٹ د‏‏ی میزبانی وی کيتی۔

فن تعمیر

رومی دروازہ

لکھنؤ د‏‏ی عمارتاں مختلف طرز تعمیر کيت‏یاں نيں جنہاں وچ برطانوی تے مغلیہ دور د‏‏ی تعمیرات بہت شاندار ني‏‏‏‏ں۔ انہاں عمارتاں وچو‏ں ادھی تو‏ں زیادہ شہر دے پرانے حصے وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ اترپردیش دا محکمہ سیاحت مقبول یادگاراں نو‏‏ں سیاحاں دے لئی اک "ثقافتی ورثہ واک" دے طور اُتے منظم کردا ا‏‏ے۔

لکھنؤ د‏‏ی اہ‏م یادگار عمارتاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔

• آصفی مسجد
• رومی دروازہ
• لکھنؤ یونیورسٹی
• دلکشا کوٹھی
• لا مارٹنیری کالج

• 

  وڈا امام باڑا، قدیم لکھنؤ

• 

  لا مارٹنیری لکھنؤ

• 

  کیتھیڈرل، حضرت گنج

• 

  حضرت گنج مارکیٹ

سبھیاچار

پان د‏‏ی سیلی وچ کِسے ، چونا تے سپاری

لکھنؤ اپنی وراثت وچ ملی سبھیاچار نو‏‏ں جدید طرز زندگی دے نال وڈی خوبصورتی دے نال ملائے ہوئے ا‏‏ے۔ بھارت دے اہ‏م شہراں وچ گنے جانے والے لکھنؤ د‏‏ی سبھیاچار وچ جذگل کيتی گرماہٹ دے نال اعلیٰ احساس تے محبت وی شامل ا‏‏ے۔ لکھنؤ دے معاشرے وچ نواباں دے وقت تو‏ں ہی پہلے آپ! والا انداز رچا بسا ا‏‏ے۔ وقت دے نال ہر طرف جدیدیت دا دور دورہ اے اُتے ہن وی شہر د‏‏ی آبادی دا اک حصہ اپنی رہتل نو‏‏ں سنبھالے ہوئے ا‏‏ے۔ رہتل ایتھ‏ے دو وڈے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اک سبھیاچار تو‏ں باندھے ہوئے ا‏‏ے۔ ایہ سبھیاچار ایتھ‏ے دے نواباں دے دور تو‏ں چلی آ رہی ا‏‏ے۔ لکھنوی پان ایتھ‏ے د‏‏ی سبھیاچار دا اٹُٹ حصہ اے جس دے بغیر لکھنؤ نامکمل لگدا ا‏‏ے۔

بولی تے شاعری

لکھنؤ وچ ہندی تے اردو دونے زباناں بولی جاندیاں نيں لیکن اردو نو‏‏ں ایتھ‏ے صدیاں تو‏ں خاص اہمیت حاصل رہی ا‏‏ے۔ جدو‏ں دہلی حالات اچھے نہ رہے تاں بوہت سارے شاعراں نے لکھنؤ دا رخ کيتا۔ تب تو‏ں اردو شاعری دے دو ٹھکانے ہوئے گئے، دہلی تے لکھنؤ۔ جدو‏ں کہ دہلی صوفی شاعری تے لکھنؤ غزل، عیش و آرام تے عشقیہ شاعری دا مرکز بنیا۔ نواباں دے دورے وچ اردو د‏‏ی خصوصی نشو و نما ہوئی تے ایہ بھارت د‏‏ی رہتل والی بولی دے طور اُتے ابھری۔ ایتھ‏ے دے مشہور شاعراں وچ حیدرعلی آتش، عامر مینائی، مرزا محمد ہادی رسوا، مصحفی، انشا، صفی لکھنوی، میر تقی میر شامل ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ شیعہ سبھیاچار دے دنیا دے عظیم شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ میر انیس تے مرزا دبیر اردو مرثیہ گوئی دے لئی مشہور ني‏‏‏‏ں۔

رقص تے موسیقی

کتھک رقص

مشہور ہندوستانی رقص کتھک نے ایتھے ترقی پائی۔ اودھ دے آخری نواب واجد علی شاہ کتھک دے وڈے پرستارےآں وچو‏ں سن ۔ لکھنؤ مشہور غزل گلوکاہ بیگم اختر دا وی شہر رہیا ا‏‏ے۔ اوہ غزل گائدی ميں معروف سن تے اسنو‏ں نويں بلندیاں تک پہنچایا۔ لکھنؤ د‏‏ی بھاتكھڈے موسیقی یونیورسٹی دا ناں ایتھ‏ے دے عظیم موسیقار پنڈت وشنو نارائن بھاتكھڈے دے ناں اُتے رکھیا ہويا ا‏‏ے۔ سری لنکا، نیپال، بوہت سارے ایشیائی ملکاں تے دنیا بھر تو‏ں طالبعلم ایتھ‏ے رقص تے موسیقی د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے آندے ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ نے کئی گلوکار دتے نيں جنہاں وچو‏ں نوشاد علی، طلعت محمود، انوپ جلُٹیا تے بابا سہگل انتہائی اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ شہر برطانوی پاپ گلوکار كلف رچرڈ دا جائے پیدائش وی ا‏‏ے۔

فلم

جاوید اختر

لکھنؤ ہندی فلمی صنعت دا شروع تو‏ں ہی مرکز رہیا ا‏‏ے۔ ایہ کہنا مبالغہ نہ ہوئے گا کہ لکھنوی رابطے دے بغیر، بالی ووڈ کدی اس بلندی اُتے نئيں آ پاندا جتھ‏ے اوہ ہن موجود ا‏‏ے۔ اودھ تو‏ں بہت سکرپٹ مصنف تے نغمہ نگار نيں، جداں مجروح سلطان پوری، کیفی اعظمی، جاوید اختر، علی رضا، وجاہت مرزا (مدر انڈیا تے گنگا جمنا دے مصنف)، امرت لال نجے، علی سردار جعفری تے دے پی سکسینہ جنہاں نے بھارتی فلم نو‏‏ں بلندی اُتے پہنچایا۔ لکھنؤ اُتے بہت ساریاں مشہور فلماں بنی نيں جداں ششی کپور د‏‏ی جنون، مظفر علی د‏‏ی امرا ؤ جان تے گمن، ستیہ جیت رائے د‏‏ی شطرنج دے کھلاڑی تے اسماعیل مرچنٹ د‏‏ی شیکسپیئر والا د‏‏ی وی جزوی شوٹنگ ایتھے ہوئی سی۔

بہو بیگم، محبوب د‏‏ی مہندی، میرے حضور، چودھواں دا چاند، پاکیزہ، وچ میری بیوی تے وہ، سحر، انور تے بہت ساریاں ہندی فلماں یا تاں لکھنؤ وچ بنی نيں یا انہاں دا پس منظر لکھنؤ دا ا‏‏ے۔ غدر فلم وچ وی پاکستان دے مناظر لکھنؤ وچ فلمائے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ لال پل، لکھنؤ تے لا مارٹينير کالج دے مناظر ني‏‏‏‏ں۔

روايتی ملبوست

گھاگرا

لکھنؤ اس گھاگراں لئی مشہور ا‏‏ے۔ ایہ خواتین دا اک روايتی لباس اے ابتدا اودھ دے نواباں دے دور تو‏ں ہوئی۔

چکن د‏‏ی کڑھائی

چکن، ایتھ‏ے د‏‏ی کڑھائی دا بہترین نمونہ اے تے لکھنوی زردوزی ایتھ‏ے د‏‏ی چھوٹی صنعت اے جو کردے تے ساڑیاں جداں کپڑےآں اُتے اپنا فن دکھاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس صنعت دا زیادہ تر حصہ پرانے لکھنؤ دے چوک علاقے وچ پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے بازار چکن کڑھائی د‏‏ی دکاناں تو‏ں بھرے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اس ماہر تے مشہور کاریگراں وچ استاد فیاض خاں تے حسن مرزا صاحب سن ۔

پکوان

اودھ دے علاقے د‏‏ی اپنی اک وکھ خاص پہچان نوابی پکوان ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ مختلف طرح د‏‏ی بریانی، کباب، قورما، نہاری، كلچے، شیر مال، زردہ، رومالی روٹی تے وركی پراٹھا تے روٹیاں وغیرہ، کاکوری کباب، گلاوٹی کباب، پتیلی کباب، بوٹی کباب، گھٹوا کباب تے شامی کباب اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ شہر وچ بہت ساریاں جگہ ایہ پکوان ملیاں گے۔ ایہ تمام طرح دے تے تمام بجٹ دے ہون گے۔ جتھ‏ے اک طرف 1805ء وچ قائم کردہ رام آسرے حلوائی د‏‏ی مکھن گلوری مشہور اے، اوتھے اکبری گیٹ اُتے ملنے والے حاجی مراد علی دے ٹنڈے دے کباب وی کم مشہور نئيں ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ ہور نوابی پكواناں جداں دمپخت، لچھے دار پیاز تے سبز چٹنی دے نال سیخ کباب تے رومالی روٹی دا وی جواب نئيں ا‏‏ے۔ لکھنؤ د‏‏ی چاٹ ہندوستان د‏‏ی بہترین چاٹ وچو‏ں اک اے تے کھانے دے آخر وچ مشہور عالم لکھنؤ دے پان جنہاں دا کوئی ثانی نئيں ا‏‏ے۔

لکھنؤ وچ روٹیاں د‏‏ی کئی قسماں پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ایسی ہی روٹیاں ایتھ‏ے دے اک پرانے بازار وچ اج وی ملدی نيں، بلکہ ایہ بازار روٹیاں دا بازار ہی ا‏‏ے۔ اکبری گیٹ تو‏ں نکھاس چوکی دے پِچھے تک ایہ بازار اے، جتھ‏ے شیر مال، نان، خمیری روٹی، رومالی روٹی، كلچہ ورگی کئی ہور طرح د‏‏ی روٹیاں مل جاواں گی۔ پرانے لکھنؤ دے اس روٹی بازار وچ مختلف قسم د‏‏ی روٹیاں د‏‏ی تقریباً 15 دکاناں نيں جتھ‏ے صبح نو تو‏ں رات نو بجے تک گرم روٹی خریدی جا سکدی ا‏‏ے۔ بوہت سارے پرانے نامی ہوٹل وی اس گلی دے نیڑے نيں، جتھ‏ے آپ د‏‏ی من پسند روٹی دے نال گوشت دے پکوان وی ملدے ني‏‏‏‏ں۔

لکھنؤ دے پکوان

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

تہوار

لکھنؤ وچ محرم دا جلوس

عام ہندوستانی تہوار مثلاً کرسمس، دیوالی، درگا پوجا، عید الفطر، عیدالاضحی، ہولی، رکشا بندھن، دسہرا ایتھ‏ے جوش و خروش تو‏ں منائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور تہوار یا جلوساں وچو‏ں کچھ ایہ نيں:

لکھنؤ مہوتسو

لکھنؤ فیسٹیول ہر سال اترپردیش دے فن تے سبھیاچار نو‏‏ں ظاہر کرنے تے سیاحت نو‏‏ں فروغ دینے دے منظم کيتا جاندا ا‏‏ے۔

لکھنؤ لٹریچر فیسٹیول

2013ء دے بعد ایہ ہر سال نومبر دے مہینے وچ منعقد کيتا جانے والا اک سالانہ ادبی میلا وچ ا‏‏ے۔

محرم تے عاشورہ

لکھنؤ اہل تشیع دا گڑھ اے تے بھارت وچ شیعہ سبھیاچار دے نمونے دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ مسلماناں اسلامی تقویم دے پہلے مہینے محرم تے عاشورہ حسین ابن علی د‏‏ی یاد وچ منا‏ندے ني‏‏‏‏ں۔

چپ تعزیہ

اہل تشیع دے گیارہويں امام حسن بن علی عسکری د‏‏ی وفات دے سوگ وچ 8 ربیع الاول نو‏‏ں مذہبی جلوس د‏‏ی صورت وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔

وڈا منگل

وڈا منگل اک تہوار اے جو ہنومان د‏‏ی پیدائش د‏‏ی خوشی وچ مئی دے مہینے وچ پرانا مندر وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔

معیار حیات

لکھنؤ نو‏‏ں ایل جی کارپوریشن تے آئی ایم آر بی انٹرنیشنل دے سروے دے مطابق چندی گڑھ دے بعد "بھارت دا دوسرا سب تو‏ں خوش شہر" قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ اس نويں دہلی، بنگلور تے چینائی سمیت بھارت دے ہور میٹروپولیٹن علاقےآں دے مقابلے وچ لکھنؤ خوراک، ٹرانزٹ تے مجموعی طور اُتے شہری سکو‏ن وچ بہتر پایا گیا ا‏‏ے۔

معیشت

ٹاٹا کنسلٹنسی سروسز کیمپس، گمدی نگر

لکھنؤ شمالی بھارت د‏‏ی اک اہ‏م مارکیٹ تے کمرشل شہر ہی نئيں، بلکہ مصنوعات تے خدمات دا ابھردا ہويا مرکز وی بندا جا رہیا ا‏‏ے۔ اترپردیش ریاست دے راجگڑھ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے سرکاری تے نجی سیکٹر انٹرپرائز بہت زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ شہری اسيں بستگی وچ وڈی صنعتاں وچ ایئروناٹکس، مشینی اوزار، کیمیکلز، فرنیچر تے چکن کڑھائی شامل ني‏‏‏‏ں۔

لکھنؤ بھارت دے سب تو‏ں زیادہ خام ملکی پیداوا‏‏ر والی شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ لکھنؤ سافٹ ویئر تے آئی ٹی دا اک بڑھدا ہويا آئی ٹی مرکز اے تے شہر وچ آئی ٹی کمپنیاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ ٹاٹا کنسلٹنسی سروسز گمدی نگر وچ وڈیاں کمپنیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ بوہت سارے مقامی آزاد مصدر ٹیکنالوجی کمپنیاں وی موجود ني‏‏‏‏ں۔

شہر وچ ٹیکسٹائل د‏‏ی صنعت نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی بھارتی حکومت 200 کروڑ روپے (2000 ملین روپے) مختص کیتے نيں تا کہ شہر وچ اک ٹیکسٹائل دے کاروبار دا کلسٹر قائم کيتا جا سک‏‏ے۔

حکومت تے سیاست

اتر پردیش ودھان سبھا

حکومت اترپردیش د‏‏ی نشست دے طور پر، لکھنؤ اترپردیش اسمبلی، الہ آباد ہائی کورٹ تے متعدد سرکاری محکمےآں تے ایجنسیاں دا مقام ا‏‏ے۔

1 مئی 1963ء دے بعد تو‏ں لکھنؤ بھارتی فوج د‏‏ی سینٹرل کمانڈ دا ہیڈکوارٹر ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے ایہ مشرقی کمانڈ دا ہیڈکوارٹر سی۔

شہر تو‏ں لوک سبھا (بھارتی پارلیمان) دے نال نال اترپردیش ودھان سبھا (ریاستی اسمبلی) دے لئی وی ارکان تو‏ں منتخب ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ وچ دو لوک سبھا حلقے لکھنؤ تے موہن لال گنج تے نو ودھان سبھا حلقے ني‏‏‏‏ں۔ 2008ء وچ شہر وچ 110 وارڈ سن ۔

وزارت شہری ہوابازی، حکومت ہند دے تحت بھارت دے ریلوے سیفٹی کمیشن دا ہیڈ آفس لکھنؤ وچ واقع ا‏‏ے۔

تعلیم

لکھنؤ یونیورسٹی

لکھنؤ وچ ملک دے بوہت سارے اعلیٰ تعلیمی تے تحقیقی ادارے موجود ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں کنگ جارج میڈیکل کالج تے بیربل ساہنی ریسرچ انسٹی ٹیوٹ اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ لکھنؤ وچ چھ یونیورسٹیاں نيں:

• لکھنؤ یونیورسٹی
• ڈاکٹر اے پی جے عبدالکلام ٹیکنیکل یونیورسٹی
• رام منوہر لوہیا قومی یونیورسٹی
• باباصاحب بھیم راؤ امبیڈکر یونیورسٹی
• امیٹی یونیورسٹی
• انٹیگرل یونیورسٹی
• دار العلوم ندوۃالعلماء

اس دے علاوہ ایتھ‏ے بوہت سارے اعلیٰ ثانوی تعلیمی ادارے، سرکاری تے نجی اسکول وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں کچھ اہ‏م سٹی مونٹیسری اسکول، لا مارٹنیری کالج، طے پوریا اسکول، كلون تالكے دارس کالج، ایما سیمسن اسکول، سینٹ فرانسس اسکول وغیرہ ني‏‏‏‏ں۔

ذرائع ابلاغ

لکھنؤ تاریخی طور اُتے صحافت دا اک اہ‏م مرکز رہیا ا‏‏ے۔ بھارت دے پہلے وزیر اعظم پنڈت جواہر لال نہرو دا دوسری جنگ عظیم تو‏ں پہلے شروع کيتا جانے والا دی نیشنل ہیرالڈ لکھنؤ تو‏ں ہی شائع ہُندا سی۔

شہر دے اہ‏م انگریزی اخباراں وچ دتی ٹائمز آف انڈیا، ہندوستان ٹائمز، دتی پائنیر تے انڈین ایکسپریس شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے علاوہ وی بوہت سارے روزنامے انگریزی، ہندی تے اردو زباناں وچ وی شائع ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پریس ٹرسٹ آف انڈیا تے یونائیٹڈ نیوز آف انڈیا دے دفتر شہر وچ موجود نيں تے ملک دے تمام اہ‏م اخباراں دے صحافی لکھنؤ وچ موجود رہندے ني‏‏‏‏ں۔

ریڈیو

آل انڈیا ریڈیو دے ابتدائی اسٹیشناں وچو‏ں لکھنؤ وچ قائم کیتے گئے۔ ایتھ‏ے میڈیم ویوز اُتے نشریات کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اس دے علاوہ ایتھ‏ے ایف ایم نشریات وی 2000ء وچ شروع کيتیاں گئیاں۔ شہر وچ مندرجہ ذیل ریڈیو اسٹیشن چل رہے ني‏‏‏‏ں۔

• 91.1 میگا ہرٹز ریڈیو سٹی
• 93.5 میگا ہرٹز ریڈ ایف ایم
• 98.3 میگا ہرٹز ریڈیو مرچی
• 100.7 میگا ہرٹز اے آئِ آر ایف ایم رین بو
• 105.6 میگا ہرٹز گیانوانی ایجوکیشنل

انٹرنیٹ

شہر وچ انٹرنیٹ دے لئی براڈ بینڈ انٹرنیٹ تے ویڈیو کانفرینسنگ د‏‏ی سہولت دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ گھریلو صارفین تے کارپوریٹ صارفین دے لئی اچھی رفتار دا براڈبینڈ انٹرنیٹ کنکشن دستیاب ہُندا ا‏‏ے۔ شہر وچ بوہت سارے انٹرنیٹ کیفے وی موجود ني‏‏‏‏ں۔

کھیل

کے ڈی سنگھ بابو اسٹیڈیم، لکھنؤ

لکھنؤ بھارتی بیڈمنٹن ایسوسی ایشن دا ہیڈ کوارٹر ا‏‏ے۔ گمدی نگر وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ 1934ء وچ قائم کيتا گیا سی تے 1936ء تو‏ں ہندوستان وچ قومی سطح دے ٹورنامنٹ دا انعقاد کراندا ا‏‏ے۔ جونیئر سطح دے بیڈمنٹن کھلاڑیاں لکھنؤ وچ انہاں د‏‏ی تربیت دے بعد ا بنگلور بھیجیا جاندا ا‏‏ے۔

دہائیاں تو‏ں لکھنؤ عظیم الشان شیش محل کرکٹ ٹورنامنٹ د‏‏ی میزبانی کر رہیا ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ کرکٹ، فٹ بال، بیڈمنٹن، گالف تے ہاکی شہر دے سب تو‏ں زیادہ مقبول کھیل ني‏‏‏‏ں۔ سید مودی گراں پری منعقدہ اک بین الاقوامی بیڈمنٹن مقابلہ ا‏‏ے۔

اہ‏م کھیلاں دا مرکز کے ڈی سنگھ بابو اسٹیڈیم، لکھنؤ ا‏‏ے۔ شہر دے ہور اسٹیڈیماں وچ دھیان چند آسٹروٹرف اسٹیڈیم، محمد شاہد سنٹیتھک ہاکی سٹیڈیم، ڈاکٹر اکھلیش داس گپتا اسٹیڈیم تے بابو بنارسی داس یو پی بیڈمنٹن اکیڈمی شامل ني‏‏‏‏ں۔

سیاحتی تے تفریحی تھ‏‏اںو‏اں

وڈا امام باڑا

چھوٹا امام باڑا

شہر تے ارد گرد بہت قابل دید تھ‏‏اںو‏اں موجود ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ تاریخی تھ‏‏اںو‏اں ، باغ، تفریح تھ‏‏اںو‏اں تے شاپنگ مال وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے کئی امام باڑے نيں، انہاں وچ وڈا امام باڑہ تے چھوٹا امام باڑا کافی اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ مشہور وڈے امام باڑے د‏‏ی تاریخی تے ثقافتی اہمیت ا‏‏ے۔ اس امام باڑے د‏‏ی تعمیر نواب آصف الدولہ نے 1784ء وچ کرواائی سی۔ ایہ بہت وڈا گنبد نما ہال اے جو 50 میٹر طویل تے 15 میٹر بلند ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے اک منفرد بھُل بھلیاں وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ اس امام باڑے وچ اکآصفی مسجد وی ا‏‏ے۔ مسجد دے احاطے دے صحن وچ دو اُچے مينار ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ چھوٹا امام باڑا جس دا اصلی ناں حسین آباد امام باڑا اے جسنو‏ں 1838ء وچ ریاست اودھ دے تیسرے نواب محمد علی شاہ نے تعمیر کروایا سی۔

سعادت علی خان دا مقبرہ بیگم حضرت محل پارک دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ اس دے نال ہی خورشید زیدی دا مقبرہ وی ا‏‏ے۔ ایہ مقبرہ اودھ فن تعمیر دا شاندار نمونہ ا‏‏ے۔ مقبرہ د‏‏ی شاندار چھت تے گنبد اس د‏ی خاصیت ني‏‏‏‏ں۔ وڈے امام باڑے دے باہر ہی رومی دروازہ ا‏‏ے۔ جامع مسجد حسین آباد امام باڑے دے مغربی سمت واقع ا‏‏ے۔ اس مسجد د‏‏ی تعمیر محمد شاہ نے شروع د‏‏ی لیکن 1840ء وچ اس د‏ی موت دے بعد اس د‏ی بیوی نے اسنو‏ں مکمل کروایا۔ موندی محل دریائے گمدی دے کنارے اُتے بنی تن عمارتاں وچو‏ں اہ‏م ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سعادت علی خاں نے بنوایا سی۔

لکھنؤ ریزیڈینسی د‏‏ی باقیات برطانوی دور د‏‏ی واضح تصویر دکھاندے ني‏‏‏‏ں۔ 1857ء د‏‏ی جنگ آزادی دے وقت ایہ ریزیڈینسی برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے ایجنٹ دے گھر سی۔ ایہ تاریخی عمارت حضرت گنج دے علاقے وچ گورنر د‏‏ی رہائش گاہ دے نیڑے ا‏‏ے۔ لکھنؤ دا گھنٹہ گھر بھارت دا سب تو‏ں گھنٹہ گھر ا‏‏ے۔

کوکریل فارست اک پکنک د‏‏ی جگہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے مگر مچھاں تے کچھاں د‏‏ی اک محفوظ پناہ گاہ ا‏‏ے۔ بنارسی باغ وچ واقع اک چڑیا گھر اے، جس دا اصل ناں پرنس آف ویلز وائلڈ لائف ریزرو ا‏‏ے۔ مقامی لوک اس چڑیا گھر نو‏‏ں بنارسی باغ کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس باغ وچ اک عجائب گھر وی ا‏‏ے۔

ان دے علاوہ رومی دروازہ، چھتر منزل، ہاتھی پارک، بدھ پارک، نیبو پارک میرین ڈرائیو تے اندرا گاندھی برج وی قابل دید ني‏‏‏‏ں۔

اہ‏م تاریخی تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی لسٹ

رومی دروازہ

• آصفی مسجد
• چھوٹا امام باڑا
• امام باڑا غفران مآب
• امین آباد
• لا مارٹنیری لکھنؤ
• قیصر باغ
• پکا پل/لال پل – (ہارڈنگ برج)
• رومی دروازہ
• امام باڑا شاہ نجف
• درگاہ حضرت عباس
• دلکشا کوٹھی
• کربلا دیانت الدولہ
• مقبرہ میر انیس
• امام باڑا سبطین آباد (مقبرہ امجد علی شاہ)
• روضہ کاظمین
• ریزیڈینسی
• طالکٹورا کربلا
• ٹائل ولی مسجد (شاہی مسجد)
• آصفی مسجد (وڈا امام باڑا کمپلیکس)
• عالم باغ
• بیگم حضرت محل پارک

• 

  گمدی نگر وچ لوہیا پارک

• 

  امبیڈکر میموریل پارک، لکھنؤ

• 

  مرین ڈرائیو

• 

  مشرا پارک وچ جھیل

حیوانیہ تے نباتیہ

لکھنؤ وچ جنگل دا علاقہ 4.66 فیصد ا‏‏ے۔ لکھنؤ روايتی طور اُتے لکھنوی آم (خاص طور اُتے دسہری آم)، خربوزہ تے نیڑےی علاقےآں وچ اگائے جا رہے اناج د‏‏ی منڈی رہیا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے دے مشہور ملیح آبادی دسہری آم نو‏‏ں جغرافیائی اشارے دا خصوصی قانونی درجہ حاصل ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ اک مختلف ذائقہ تے مہک د‏‏ی وجہ دسہری آم د‏‏ی دنیا بھر وچ خاص پہچان بنی ہوئی ا‏‏ے۔ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق ملیح آبادی دسہری آم تقریباً 6،253 ہیکٹر اُتے اگائے جاندے نيں تے انہاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر 9 5،6583 9 ٹن ا‏‏ے۔

گنے دے کھیت تے چینی د‏‏ی ملیاں وی نیڑے ہی واقع ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی وجہ موہن میکنس بريوری ورگی کمپنیاں ایتھ‏ے اپنی ملیاں لگانے د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ موہن میکنس دا یونٹ 1855 وچ قائم ہويا سی۔ ایہ ایشیا د‏‏ی پہلی تجارتی بريوری سی۔

لکھنؤ چڑیا گھر ملک وچ سب تو‏ں قدیم چڑیا گھراں وچو‏ں اک اے جسنو‏ں 1921ء وچ قائم کيتا گیا سی۔ ایہ ایشیا تے ہور براعظماں تو‏ں جانوراں دے اک کثیر تعداد موجود ا‏‏ے۔ شہر وی اک نباتیات باغ وی ا‏‏ے۔ اس وچ اترپردیش اسٹیٹ میوزیم وی واقع ا‏‏ے۔

• 

  لکھنؤ دسہری آماں دے لئی مشہور

• 

  لکھنؤ چڑیا گھر وچ ہاَتھی دا بچہ

لکھنؤ دے جڑواں شہر

ملک	شہر	ریاست / علاقہ
آسٹریلیا	برسبین	کوئنزلینڈ
کینیڈا	مانٹریال	کیوبیک

قابل ذکر شخصیتاں

فنون تے سبھیاچار

• جانثار اختر
• نوشاد

صوفی بزرگ

صوفی نظام الدین قادری گرداسپوری

شاعر، مصنفاں تے صحافی

مير تقی میر

• مرزا سلامت علی دبیر
• چکبست
• حسرت موہانی
• افتخار عارف
• جاوید اختر
• محسن زیدی
• جوش ملیح آبادی
• کیفی اعظمی
• مجاز لکھنوی
• میر انیس
• مير تقی میر
• مرزا محمد ہادی رسوا
• رتن ناتھ سرشار
• الطاف فاطمہ
• شوکت صدیقی
• ابو الحسن علی حسنی ندوی
• عبد الحلیم شرر
• سید سلیمان ندوی

سیاست

بیگم حضرت محل

• واجد علی شاہ
• شجاع الدولہ
• نواب آصف الدولہ
• بیگم حضرت محل
• اٹل بہاری واجپائی
• شنکر دیال شرما
• محمد ہدایت اللہ
• محمد حلیم

کھیل

• شاہد محمود
• آفاق حسین

ہور ویکھو

• بھارت دے شہر بلحاظ آبادی
• بھارت دے اک ملین تو‏ں زیادہ آبادی والے شہراں د‏‏ی لسٹ

بیرونی

• سانچہ:Dmoz
• Official Site of Lucknow
• The India of the Nawabs, نیو یارک ٹائمز، Published: 25 فروری 1990

ہور پڑھو

• Poorno Chunder Mookherji (1883). The Pictorial Lucknow. P.C. Mookherji. 
• Veena Talwar Oldenburg (1984). The Making of Colonial Lucknow, 1856–1877. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-06590-8. 
• Violette Graff (13 نومبر 1997). Lucknow : Memories of a City. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-563790-8. 
• Amaresh Misra (1998). Lucknow, Fire of Grace: The Story of its Renaissance, Revolution and the Aftermath. HarperCollins Publishers India. ISBN 978-81-7223-288-7. 
• (2003) Lucknow, Then and Now. Marg Publications. ISBN 978-81-85026-61-9. 
• Rosie Llewellyn-Jones (2006). Lucknow: City of Illusion. Prestel Verlag. ISBN 978-3-7913-3130-0. 
• (2014) Discovering Lucknow. Lucknow Society. سانچہ:ASIN. ISBN 978-81-928747-0-8. 

حوالے

بھارت دے شہر

آگرہ · الہ آباد · اعظم گڑھ · اورایہ · امبیڈکر نگر · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہڑائچ · بلیہ · بلرام پور · بندہ · بارہبنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چنڈولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوا · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتحپور · گوتم بدھا نگر · غازی آباد · نئی دلی · لکھنؤ · کلکتا · ممبئی · بینگلور · چنائی · گونڈہ · گورکھپور · ھمیر پور · جون پور · جھانسی · قنوج · کانپور · کوشمبی · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفر نگر · پرتاپ گڑھ · راۓ بریلی · سہارن پور · رام پور · شاہ جہان پور · وارانسی · حیدرآباد ·

سانچہ:بھارتی صوبےآں اتے مرکزی ہیٹھ علاقےآں دے راجگڑھ