عید الفطر
عید الفطر | |
---|---|
From top: Muslims performing the Eid prayer at Suleymaniye Mosque, Istanbul, Turkey; cakes and sweets, which are popularly consumed during the celebration in Algeria; a sparkler being lit during Eid celebrations in Indonesia | |
باضابطہ نام | عربی: عيد الفطر |
عرفیت | دعوت شیریں، عیدِ صغیر، عیدِ رمضان، عیدِ فطر، عیدِ صیام، عید الصوم، مِٹھی عید، چھوٹی عید |
منن والے | اہل اسلام |
قسم | اسلامی تعطیلات |
اہمیت | رمضان دے روزےآں دے اختتام اُتے منائی جاندی اے۔ |
تقریباں | نماز عید، دوستاں تے عزیزاں دے گھراں وچ خصوصی میل ملاپ، سیر و تفریح، روایتی مِٹھے پکوان، عطریات دا استعمال، نویں ملبوسات، عیدی تے دیگر تحائف دا تبادلہ وغیرہ ۔ |
تاریخ | 1 شوال |
منسلک | رمضان، عید الضحا |
عید الفطر، اک اہم مذہبی تہوار اے جیہنوں پوری دنیا وچ بسنے والے مسلمان رمضان المبارک دا مہینا ختم ہوݨ اُتے مناندے نيں۔ عید دے دن مسلماناں نوں روزہ رکھݨ توں منع کيتا گیا اے۔ مسلمان رمضان دے 29 یا 30 روزے رکھݨ توں بعد 1 شوال نوں عید مناؤندے نيں۔ کسے وی قمری ہجری مہینے دا آغاز مقامی مذہبی رہنماواں دے چند نظر آجاݨ دے فیصلے توں ہُندا اے۔ ایہی وجہ اے کہ دنیا دے مختلف ملکاں وچ عید مختلف دناں وچ منائی جاندی اے۔ ایہدے برعکس کچھ ملکاں ایداں دے نيں جو سعودی عرب دی پیروی کردے نيں۔ عید الفطر دے دن نماز عی (دو رکعت چھے تکبیراں) دے نال پڑھی جاندی اے، جسنوں جامع مسجد یا کسی کھلے میدان یعنی عید گاہ وچ ادا کيتا جاندا اے۔ اس وچ چھے زائد تکبیراں ہُندیاں نيں (جنہاں وچوں تن پہلی رکعت دے شروع وچ ہُندے ہی تے بقیہ تن دوسری رکعت دے رکوع وچ جانے توں پہلے ادا کيتی جاندیاں نيں)۔ مسلمان دا عقیدہ اے کہ اسلام وچ اوہناں نوں حکم دتا گیا اے کہ "رمضان دے آخری دن تک روزے رکھو۔ تے عید دی نماز توں پہلے صدقہ فطر ادا کرو"۔
تعارف
سودھوعید الفطر ؛ عالم اسلام دا اک مذہبی تہوار اے جو ماہ رمضان المبارک دے اختتام دی نشاندہی کردا اے تے ہر سال عقیدت تے جوش و خروش نال یکم شوال نوں منایا جاندا اے جد کہ شوال اسلامی تقویم دا دسواں مہینا اے۔ عید عربی زبان دا لفظ اے جیہدے معنی خوشی، جشن، فرحت تے چہل پہل دے نيں جد کہ فطر دے معنی روزہ کھولݨ دے نيں؛ یعنی روزہ توڑنا یا ختم کرنا۔ عید الفطر دے دن روزےآں دا سلسلہ ختم ہُندا اے، اس دن اللہ تعالی بندےآں نوں روزہ تے عبادتِ رمضان دا ثواب عطا فرماؤندے نيں، لہٰذا اس تہوار نوں عید الفطر قرار دتا گیا اے۔
عالم اسلام ہر سال دو عیداں مناندے نيں؛ عید الفطر تے عید الاضحٰی۔ عیدالفطر دا ایہ تہوار جو پورے اک دن اُتے محیط اے اسنوں ”چھوٹی عید“ دے ناں توں وی جانیا جاندا اے جدوں کہ اس دی ایہ نسبت عیدالاضحیٰ دی وجہ توں اے کیونجے عید الاضحیٰ تن روز اُتے مشتمل اے تے اسنوں ”وڈی عید“ وی کہیا جاندا اے۔ قرآن کریم وچ سورۃ البقرۃ (185 آیت) وچ اللہ تعالیٰ دے فرمان دے مطابق، ہر مسلمان اُتے ماہ رمضان دے تمام روزے رکھݨا فرض نيں جد کہ ايسے مہینے وچ قرآن مجید دے اتارے جاݨ دا وی تذکرہ اے، لہٰذا اس مبارک مہینے وچ قرآن کریم دی تلاوت کيتی جاندی اے۔
آداب و سنت
سودھو- نماز عید دے لئی جانے توں پہلے غسل کرنا۔[۴]
- عید الفطر کى نماز توں پہلے کچھ نہ کچھ کھا کر جانا۔[۵]
- عید دے روز تکبیراں کہنا۔[۶]
- عید کى مبارکباد دینا۔[۷]
- عید دے لئی خوبصورتى تے چنگا لباس پہننا۔[۸][۹]
- نماز عید دے لئی آنے جانے وچ راستہ بدلنا۔[۱۰]
عید دی رسومات
سودھوعمومی طور اُتے عید دی رسماں وچ مسلماناں دا آپس وچ "عید مبارک" کہنا تے گرم جوشی توں اک دوسرے توں نہ صرف ملنا بلکہ مرد حضرات دا آپس وچ بغل گیر ہونا، رشتہ داراں تے دوستاں دی آؤ بھگت کرنا شامل نيں۔ استوں علاوہ وڈے بُڈھے بچے تے جوان نت نويں کپڑے زیب تن کردے نيں تے خوشی دا اظہار کردے نيں، اک دوسرے دی دعوت کردے نيں، مختلف قسم دے کھانے پکائے جاندے نيں تے جگہ جگہ میلے ٹھیلے منعقد ہُندے نيں؛ جنہاں وچ اکثر مقامی بولی تے علاقائی سبھیاچار دا عنصر وی شامل ہُندا اے۔
خصوصی طور اُتے مسلمان صبح سویرے سورج نکلنے توں پہلے بیدار ہُندے نيں تے نماز فجر ادا کردے نيں فیر دن چڑھے نماز عید توں پہلے کچھ مٹھا یا فیر کھجوراں کھاندے نيں جو سنت نبوی اے۔ تے اس دن روزہ دے نہ ہونے دی علامت اے۔ مسلماناں دی ایداں دے مواقع اُتے اچھے یا نويں لباس زیب تن کرنے دی حوصلہ افزائی کيتی جاندی اے جدوں کہ نويں تے عمدہ لباس پہن کر مسلمان اجتماعی طور اُتے عید دی نماز ادا کرنے دے لئی مسیتاں؛ عید گاہاں تے کھلے میداناں وچ جاندے نيں۔ نماز عید الفطر وچ آندے تے جاندے ہوئے آہستہ آواز توں تکبیراں (اللہ اکبر ،اللہ اکبر، لا الہ اِلہ اللہ، واللہ اکبر، اللہ اکبر، واللہ الحمد) کہنا تے راستہ تبدیل کرنا سنت اے۔ عید دے روز غسل کرنا، خوشبو استعمال کرنا تے چنگا لباس پہننا سنت اے۔ عید الفطر دے روز روزہ رکھنا حرام اے۔
عید دی نماز دا وقت سورج دے اک نیزہ دے برابر بلند ہون توں ضحوہ کبریٰ تک اے۔ ضحوہ کبریٰ دا صبح صادق توں غروب آفتاب تک دے کل وقت دا نصف پورا ہونے اُتے آغاز ہُندا اے۔ ہر نماز دے ادا کرنے توں پہلے اذان دا دتا جانا تے اقامت کہنا ضروری اے مگر عید دی نماز نوں اذان تے اقامت توں مستثنیٰ رکھیا گیا اے جدوں کہ اس نماز دی صرف دو رکعات ہُندیاں نيں؛ پہلی رکعت وچ ثناء دے بعد تے دوسری رکعت وچ قرآت سورت توں بعد ہتھ اٹھا کے تن تین ودھ تکبیراں مسنون نيں۔ عیدالفطر دی نماز دے موقعے اُتے خطبہ عید دے علاوہ بنی نوع انسانیت دی بھلائی تے عالم اسلام دے لئی خصوصی دعاواں دی جاندیاں نيں جس وچ اللہ تعالیٰ توں کوتاہیاں تے گناہاں دی معافی منگی جاندی اے۔ اللہ تعالٰی توں اس دی مدد تے رحمت منگی جاندی اے۔ استوں علاوہ خطبہ عید وچ عید الفطر توں متعلق مذہبی ذمہ داریاں دی تلقین کيتی جاندی اے جداں فطرانے دی ادائیگی وغیرہ۔ اس دے بعد دعا دے اختتام اُتے اکثر لوک اپنے سجے کھبے بیٹھے ہوئے مسلمان بھائیاں نوں عید مبارک کہندا ہويا بغل گیر ہوئے جاندا اے۔ نماز دی ادائیگی دے بعد لوک اپنے رشتے داراں ؛ دوستاں تے جان پہچان دے تمام لوکاں دی طرف ملاقات کيتی غرض توں جاندے نيں جدوں کہ کچھ لوک زیارت القبور دی خاطر قبرستان دی طرف جاندے نيں۔
شوال یعنی عید دا چاند نظر آندے ہی رمضان المبارک دا مہینہ اپنے اختتام نوں پہنچکيا اے جدوں کہ ہر اک مسلمان دی بولی توں بے اختیار اللہ دی عظمت تے شان دے لفظاں جاری ہوئے جاندے نيں ؛ یعنی آہستہ آواز توں تکبیراں کہی جاندی اے: یعنی اللہ اکبر اللہ اکبر، لا الہ الہ اللہ، واللہ اکبر، اللہ اکبر، واللہ الحمد ؛ تکبیر کہنے دا ایہ سلسلہ نماز عید ادا کرنے تک چلدا اے۔ عید دی نماز ادا کرنے توں پہلے ہر صاحب استطاعت مسلمان مرد و عورت اُتے صدقہ فطر یا فطرانہ ادا کرنا واجب اے جو ماہ رمضان توں متعلق اے۔ مندرجہ ذیل چند گلاں بہت زیادہ اہمیت دی حامل اے
- صدقہ فطر
- صدقہ فطر واجب اے۔ صدقہ فطر نمازِ عید توں پہلے ادا کرنا چاہیے ورنہ عام صدقہ شمار ہوئے گا۔
- صدقہ فطر ہر صاحب نصاب مسلمان مرد، عورت، آزاد، عاقل، بالغ اُتے واجب اے۔
- صدقہ فطر دو 2 کلوگرام گندم، ساڈھے تن (500۔3) کلو گرام جو، کھجور یا کشمش وچوں جو چیز زیر استعمال ہو، اوہی دینی چاہیے یا انہاں دی جو قیمت بندی اے
صدقہ فطر ادا کرنے دا وقت آخری روزہ افطار کرنے دے بعد شروع ہُندا اے ‘ لیکن نماز عید توں پہلے تک ادا کيتا جا سکدا اے۔ جدوں کہ اس دی مقدار مندرجہ بالا اجناس دی نسبت توں اے البتہ انہاں دے علاوہ اس دے برابر قیمت نقدی دی شکل وچ وی ادا کيتی جا سکدی اے جس دا تعین مقامی طور کيتا جاندا اے تے زیادہ تر مدارس وچ ادا کر دتا جاندا اے یا فیر مقامی ضرورت منداں ؛ غربا تے مساکین۔ بیوگان وچ تقسیم کر دتا جاندا اے۔
اسلامی روایات وچ عید الفطر ماہ رمضان المبارک دے اختتام دی اک علامت اے جدوں کہ مسلم برادری وچ روزہ بنیادی اقدار دا حامل اے۔ علما دے نزدیک بنیادی طور اُتے روزہ دا امتیاز ایہ اے کہ اسنوں انسان دی نفسی محکومی اُتے روحانیت دی مہر ثبت کرنا تصور کيتا جاندا اے۔ اقوام عالم وچ مسلم امہ عید دا تہوار وڈے شاندار انداز وچ مناندے نيں۔
ہجرت مدینہ توں پہلاں یثرب دیاں عیداں
سودھوہجرت مدینہ توں پہلے یثرب دے لوک دو عیداں مناندے سن، جنہاں وچ اوہ لہو و لعب وچ مشغول ہُندے تے بے راہ روی دے مرتکب ہُندے۔ خالص اسلامی فکر تے دینی مزاج دے مطابق اسلامی تمدن، معاشرت تے اِجتماعی زندگی دا آغاز ہجرت دے بعد مدینہ منورہ وچ ہويا، چنانچہ رسول کریم صلی اللہ علیہ و سلم دی مدنی زندگی دے ابتدائی دور وچ عیدین دا مبارک سلسلہ شروع ہوئے گیا سی جس دا تذکرہ سنن ابی داؤد دی حدیث وچ ملدا اے، حضرت انس رضی اللہ عنہ توں روایت اے کہ اہل مدینہ دو دن بہ طور تہوار منایا کردے سن جنہاں وچ اوہ کھیل تماشے کيتا کردے سن، رسول کریم صلی اللہ علیہ و سلم نے انہاں توں دریافت کیہ فرمایا : ایہ دو دن جو تسيں مناندے ہو، انہاں دی حقیقت تے حیثیت کيتا اے ؟ ( یعنی ہن تہواراں دی اصلیت تے تاریخی پس منظر کيتا اے ؟)انہاں نے عرض کيتا کہ اسيں عہد جاہلیت وچ (یعنی اسلام توں پہلے) ایہ تہوار ايسے طرح منایا کردے سن ۔ ایہ سن کر رسول مکرم صلی اللہ علیہ و سلم نے ارشاد فرمایا : اللہ تعالٰی نے تواڈے انہاں دونے تہواراں دے بدلے وچ تواڈے لئی انہاں توں بہتر دو دن مقرر فرما دتے نيں ،یوم (عید ) الاضحٰی تے یوم (عید) الفطر۔ غالباً اوہ تہوار جو اہل مدینہ اسلام توں پہلے عہد جاہلیت وچ عید دے طور اُتے منایا کردے سن اوہ نوروز تے مہرجان دے ایام سن، مگر رسول کریم صلی اللہ علیہ و سلم نے ایہ تہوار منانے توں منع فرما دتا تے فرمایا اللہ تعالٰی نے انہاں دے بدلے وچ اپنے خصوصی انعام و اکرام دے طور اُتے عید الفطر تے عید الاضحٰی دے مبارک ایام مسلماناں نوں عطا فرمائے نيں۔
رسول اللہ صلی علیہ و آلہ و سلم دے ارشاد دے مطابق ؛جب مسلماناں دی عید یعنی عید الفطر دا دن آندا اے تاں اللہ تعالٰیٰ فرشتےآں دے سامنے اپنے بندےآں اُتے فخر فرماندا اے، اے میرے فرشتو ! اس مزدور دتی کیہ جزاء اے جو اپنا کم مکمل کے دے؟ فرشتے عرض کردے نيں: اس دی جزاء ایہ اے کہ اسنوں پورا اجر و ثواب عطا کيتا جائے۔ اللہ تعالٰیٰ فرماندے نيں: اے فرشتو ! میرے بندےآں تے باندیاں نے اپنا فرض ادا کيتا فیر اوہ (نماز عید دی صورت وچ ) دعا دے لئی چلاندے ہوئے نکل آئے نيں، مینوں میری عزت و جلال، میرے کرم تے میرے بلند مرتبہ دی قسم! وچ اِنہاں دی دعاواں نوں ضرو ر قبول کراں گا۔ فیر فرماندا اے: بندو! تسيں گھراں نوں پرت جاﺅ ميں نے توانوں بخش دتا تے تواڈے گناہاں نوں نیکیوں وچ بد ل دتا۔ نبی پاک صلی علیہ و آلہ و سلم نے فرمایا: فیر اوہ بندے (عید دی نماز توں) لوٹدے نيں حالانکہ اوہناں دے گناہ معاف ہو چکے ہُندے نيں
قرآن مجید وچ سورہ المائدہ دی آیت 114 وچ حضرت عیسی علیہ السلام دی اک دعا دے حوالے توں عید دا ذکر موجود اے :ارشاد باری تعالٰی اے : عیسا ابن مریم نے عرض کيتا کہ اے اللہ ! ساڈے پروردگار ! ساڈے اُتے آسمان توں اک دستر خوان اتار دے (تے اس طرحاں اس دے اترن دا دن) ساڈے لئی تے ساڈے اگلےآں تے پچھلےآں لئی (بطور) عید (یادگار) قرار پاوے تے تیری طرفوں اک نشانی ہووے تے سانوں رزق عطا فرما، توں بہترین رزق عطا فرماؤݨ والا اے۔ (5:114) اس توں اگلی آیت وچ ارشاد اے : اللہ تعالٰی نے فرمایا کہ میں ایہ (دستر خوان) تھواڈے اُتے اتار تاں دیندا واں، لیکن اس توں بعد جو کفر کرے تاں میں اوہنوں ایسا عذاب دیواں گا جو سارے جہاناں وچ تے کسے نے نہ دتا ہووے۔ کسے قوم دی خوشی تے مسرت دے دن دا قرآن نے عید دے عنوان توں ذکر کيتا اے تے جو دن کسی قوم دے لئی اللہ تعالٰی دی کسی خصوصی نعمت دے نزول دا دن ہوئے اوہ اس دن نوں اپنا یوم عید کہہ سکدی اے۔
اج پوری دنیا وچ مسلمان وڈی دھوم دھام توں عید الفطر دا تہوار مناندے نيں جتھے خوشی منانے دے نال نال اسلامی اخلاقی اقدار دی پاسداری وی کيتی جاندی اے۔ جدوں کہ اقوام عالم امت مسلمہ دے اس تہوار نوں وڈی قدر دی نگاہ توں دیکھدے نيں۔ پاکستان وچ جو اک اسلامی نظریاتی مملکت اے ؛ عید وڈے شاندار طریقے توں منائی جاندی اے۔ سرکاری طور اُتے عام چُھٹّی ہُندی اے۔ بچہ ہوئے یا وڈا، عید دی تیاری وچ جوش و خروش دا عنصر شامل ہُندا اے۔ عورتاں تے بچےآں دی تیاری قابل دید اے۔ عید دی تیاری وچ نت نويں لباس و ہور لوازمات دی شاپنگ دیکھنے نوں آندی اے جو اک زندہ قوم دی روح رواں دے طور اُتے سامنے آندی اے۔
مختلف زباناں وچ عید الفطر دے نام
سودھو- اُروئی رایا پُواسا - دعوت صوم (سنسکرت وچ اُپاواس دے معنی صوم دے نيں) – اشیہور
- عید الفطر - (عربی زبان)
- فطر بجرامی، بجرامیِ مد (کبیر بجرامی) – البینین
- رمضان بیرامی، اوروشلق بیرامی - ازربائجانی
- وشاں عیّد - بلوچی زبان
- سیلی، سیلی نیسینن - بمبارا
- روزار عید، عید الفطر (রোজার ঈদ, ঈদুল ফিতর) – بنگالی
- رمضانسکی بجرام (عید رمضان)، مالی بجرام (صغیر عید) – بوسنین
- رمضان بیرام - بلگیرین
- کائی زہائی جیی (开斋节 / Kāi zhāi jié) – چینی زبان
- رمدانسکی بجرام - رمدان فیسٹ - کروشیائی زبان
- شُگر فیسٹ۔ عید شیرینی ولندیزی زبان
- ہری رایا پُواسا - وکاس نگ رمضان، بُکا پواسا، پگتاتپوس نگ پاگ-آیونو - فلپنو
- کورِتے : فرانسیسی ، سیناگلی & مالی) (خاص طور تے اولوف بولی توں)
- رمضان فیسٹ، شگر فیسٹ - جرمن زبان
- بجرامی (ترکی بیرامی) (Μπαϊράμι) – یونانی
- سلا، کراما سلا (غالبن صلوٰۃ) – ہاؤسا
- عید الفطر ( עיד אל-פיטר) – عبرانی
- عید الفطر (ईद उल-फ़ित्र) – ہندی
- ہری رایا عید الفطری، ہری لیبرانا - انڈونیشیائی زبان
- ریادین پِترہ، ریایا پِترہ، لیبران، عید الفطری، نگید الفطری - جاوانیس زبان
- اوروزا ایت - قازق زبان
- جێژنی ڕەمەزان - کردی
- اوروزو میرام - کرغیزی
- Рамазан Бајрам - مقدونی
- عید الصغیر - المغرب عربی
- ہری رایا عید الفطری، ہری را پُواسا، ہری لیبران - مالائے
- سیریا پیرونال - ملیالم
- ފިތުރު އީދު - دیویہی
- ہری رایو (سنسکرت بولی دا اثر) – Minangkabau
- رمضانسکی بجرام - Montenegrin
- کوچنی اختر، وړوکی اختر، کمکی اختر - پشتو
- عید الفطر - فارسی
- سیلیبراشیو دو فیم دہ جیجم - پرتگالی زبان
- نِکی عیّد - پنجابی زبان
- اورازا بیرام - روسی - [۱۱]
- Рамазански бајрам - سربین
- رمضان واری عید - سندھی زبان
- شیئد یاری - صومالی زبان
- فیئسٹا ڈع لا روپچورا ڈعل ایونو - ہسپانوی
- بوبوران صیام - سنڈاہور
- سیکُکو یا عیدی سیکُکو یا مفنگیو موسی – سواحلی زبان
- نونپو پیرونال (وڈی عید) – تامل
- عید الفطر - تھائی زبان
- اُرازا بیرامی - تاتاری
- رمضان بیرامی، شکر بیرامی (رمضان عید) – ترکی زبان
- اورازا بیرامی - ترکمانی
- چھوٹی عید، میٹھی عید، عید الفتر، روزاں دی عید - اردو
- ہائتینگزی مبورک - ازبک
- روزا ہییت - ایغور
- جنگار کئینا - دعوت صغیر - زرما
ہور دیکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ R.H. van Gent۔ "The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia – adjustment"
- ↑ موطا امام مالک حدیث نمبر 428۔
- ↑ صحیح بخارى حدیث نمبر 953۔
- ↑ ارواء الغلیل 3 /122
- ↑ فتح البارى 2/ 446
- ↑ صحیح بخارى حدیث نمبر 948
- ↑ صحیح ابن خزیمہ حدیث نمبر 1765
- ↑ صحیح بخارى حدیث نمبر 986
- ↑ ru:Ураза-байрам