اسلامی رہتل
دنیا بھر دے مسلماناں وچ پائے جانے والے عام تاریخی رسم و رواجاں نوں ظاہر کرنے والی اصطلاح ہی ‘اسلامی تہذیب‘ اے۔ اسلامی رہتل، مشترکہ طور اُتے عربی، ایرانی، ترکی، منگول، بھارتی، ملایائی تے انڈونیشیائی تہذیباں دا مرقع اے۔
اصطلاحی نا اتفاقی
سودھوچونکہ مسلمان دنیا دے مختلف علاقے، ملکاں تے گروہاں وچ بسے نيں تے انہاں وچ جو رہتل پائی جاندی اے اوہ علاقائی اے نہ کہ اسلامی۔ لیکن سچائی تاں ایہ اے کہ خواہ مسلمان کسی وی علاقے وچ کیوں نہ ہوئے اوہ مذہبی بنیاد اُتے اک اے۔ دنیا دے مسلمان تہذیبی بنیاد اُتے اک دوسرے نوں وکھ محسوس نئيں کردے۔
مذہبی روایات تے عقائد
سودھومذہب اسلامی وچ جو عام روایات نيں اوہ تمام اسلامی رہتل وچ پائی جاندیاں نيں۔ اس وچ قرآنی، جداں نماز تے غیر قرآنی جداں اسلامی معاشرہ وچ فرقے دیکھے جاسکدے نيں۔
بولی و ادب
سودھوعربی
سودھوبوقت طلوع اسلام، شہر مدینہ وچ حضرت محمد مصطفٰے صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے صحابہ دی زبان چونکہ عربی سی، ايسے بولی نوں اسلامی بولی دا درجہ دتا گیا۔ قرآن، احادیث، سیرت تے ہور علوم سبھی عربی بولی نال تعلق رکھدے نيں۔ تے ایہی عربی بولی مسلم معاشرہ دی بولی ثابت ہوئی۔
بنو امیہ دے دور وچ وی ایہی بولی ہر خاص و عام وچ رائج سی۔ تے اس دور دی بولی وچ غیر مذہبی روایات وی رائج ہوئے۔ جداں کتاب الف لیلہ جو دنیا دے ہر مسلم معاشرہ وچ شہرت یافتہ اے، لکھی گئی۔ عرب معاشرہ دے علاوہ غیر عرب علاقےآں وچ وی عربی بولی سکھی جانے لگی۔
فارسی
سودھوخلافت عباسیہ دے دور وچ فارسی زبان عام ہوئی تے اسلامی سنہری دور دی سرکاری بولی وی منی جانے لگی۔ اس دور وچ فارسی بولی بام عروج اُتے رہی۔ فارسی ادب پھلا پھولا۔ مولانا روم دی شاعری تے فرید الدین عطار دی منطق الطییر اس دور دی کافی مشہور کتاباں نيں۔
جنوبی ایشیا
سودھوبنگال وچ شروع ہوئی ''بول'' رواج، جو لوک موسیقی سی، آہستہ آہستہ صوفی طریق وچ ضم ہوئے گئی۔
اردو ادب وچ خاص طور توں قصیدہ خوانیاں اسلامی رہتل دے روپ وچ اج وی زندہ نيں۔ بالخصوص، حمد،نعت تے منقبت مذہبی رنگکیتیاں نيں تو، نظم، غزل تے ہور اصناف سخن غیر مذہبی نيں، مگر مسلم معاشرہ دا اک اہم حصہ بن چکياں نيں۔
جدید
سودھوجدید دور وچ اسلامی معاشرہ کئی زباناں اُتے مشتمل اے۔ کدرے عربی، کدرے ترکی، کدرے فارسی، کدرے اردو، بنگالی، ملایا تے ہور زباناں اسلامی رہتل دا حصہ بن گئياں۔ تے انگریزی زبان وی اسلامی رہتل دے آغوش وچ دھیرے دھیرے آنے لگی اے۔
عیدین
سودھوعقد
سودھواسلام وچ نکاح یا عقد یا شادی بہت ہی اہمیت رکھدی اے۔ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا ارشاد اے کہ عقد نصف مذہب اے۔ بہت ساری احادیث توں عقد تے خاندان دی اہمیت دا پتہ چلدا اے۔ اسلام وچ عقد، مرد تے عورت دے درمیان اک شرعی معاہدہ اے۔
فنون
سودھو
اسلامی فنون، اسلامی تعلیمات توں جڑے ہویے نيں، اس گل کيتی تصدیق تریخ کردی اے۔ اسلامی فنون وچ بے جان اشیاء دے تصاویر ہی دیکھنے نوں ملدے نيں۔ خوشنمائی دے لئی انہاں نوں اشیاء دے نقشے دیکھے جاسکدے نيں۔ خطاطی، بیل بوٹے، گل و غنچاں دی نقشہ نگاریاں، ہر تعمیرات وچ پائے جاندے نيں۔ ہور مذاہب وچ انسانی اشکال دی تصوراں ملدی نيں۔ اسلامی فنون وچ مرکزی کردار اللہ نوں لیا جاندا اے تے تصاویر توں پرہیز کيتا جاندا اے۔ اس لئی قدرت دے مناظر، فطرت دی نقش و نگاریاں ہی اسلامی فنون دا کردار نيں۔
خطاطی
سودھوکیونجے خاکہ کشی مصوری ممنوع اے، اس لئی فنکار اپنے فن نوں بے جان چیزاں نوں کردار بنا کے اپنا جوہر پیش کيتا۔ اس ترتیب وچ قرآنی آیات نوں نقاشی وچ استعمال کرنے لگے۔ اسلامی فنکار عربی خطاطی نوں فروغ دینے لگے۔ ایہ عربی بولی دی خطاطی آہستہ آہستہ ہور زباناں وچ وی جگہ کرلئی- فارسی، اردو، ترکی، سندھی تے ہور زباناں وچ وی اس فن دا جوہر دیکھیا جاسکدا اے۔
فوجی فنون
سودھوفن تعمیر
سودھو
عرب رواج طرزی فنون
سودھو- عربی فن خطاطی
- گنبداں دی تعمیر
- وضو خانے
- تیز رنگاں دا استعمال
- تعمیرات دے داخلی حصےآں دی خوشنمائی بنسبت خارجی
- میناراں دی تعمیر
- تعمیرات وچ عربی خط دی نقاشی
- تعمیرات وچ داخلی خوبصورتی دی اہمیت
- وسیع صحناں دی تعمیر
موسیقی
سودھولفظ اسلامی موسیقی اک تنازع توں بھریا لفظ اے۔ جدوں کہ اسلام وچ موسیقی ممنوع اے، تاں فیر لفظ اسلامی موسیقی دا وجود ہی مبہم اے۔ مگر اسلام وچ اوہ موسیقی ساز جنہاں دا استعمال جائز قرار دتا گیا اے (مثال : دف) انہاں دی بنیاد اُتے ترتیب شدہ موسیقی وجود وچ آئی، فیر رفتہ رفتہ علاقائی تاثرات دی بنا اُتے اسلامی سماج وچ جگہ بنا گئی۔
ہور ویکھو
سودھوحوالے
سودھوباہرلے جوڑ
سودھو| وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: اسلامی رہتل |