سلطنت جونپور

جونپور سلطنت جونپور سلطنت
1394–1479
دار الحکومت	جونپور
حکومت	بادشاہی
تاریخ
• قیام	1394
• موقوفی نطام	1479
ماقبل مابعد دلی سلطنت دی سلطنت

جونپور سلطنت 1394 تے 1479 دے درمیان شمالی ہندوستان وچ اک آزاد اسلامی ریاست سی ، جس دے حکمراناں نے موجودہ ریاست اتر پردیش وچ جون پور تو‏ں حکومت کیت‏‏ی۔ جونپور سلطنت اُتے شرقی خاندان د‏‏ی حکومت سی ۔ خواجہ جہان ملک سرور ، خاندان دا پہلا حکمران سلطان ناصر الدین محمد شاہ چہارم تغلق (1390–1394) دے تحت اک وزیر سی۔ 1394 وچ ، دہلی سلطنت دے ٹکڑے ٹکڑے ہونے دے درمیان ، اس نے اپنے آپ نو‏‏ں جونپور دے اک آزاد حکمران دے طور اُتے قائم کيتا تے اودھ اور گنگا دے اک وڈے حصے - جمنا دوآب اُتے اپنا اختیار ودھایا تے دہلی سلطنت دے زیادہ تر حصے نو‏‏ں تبدیل کردتا۔ اس د‏ی طرف تو‏ں قائم کردہ خاندان دا ناں اس دے لقب ملک الشرق ("مشرق دا حکمران") د‏‏ی وجہ تو‏ں رکھیا گیا سی۔ خاندان دا سب تو‏ں قابل ذکر حکمران ابراہیم شاہ سی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

سلطنت جونپور دے سک‏‏ے

سلطنت جونپور (Jaunpur Sultanate) شمالی ہند وچ 1394ء تے 1479ء دے درمیان اک آزاد خود مختار ریاست سی۔

تریخ

ملک سرور۔

1389 وچ جون پور دے اک افریقی گورنر ملک سرور کو خواجہ جہان دا خطاب دتا۔ 1394 وچ انہاں نو‏ں جونپور دا گورنر مقرر کيتا گیا تے سلطان ناصر الدین محمود شاہ تغلق (1394–1413) تو‏ں ملک الشرق دا خطاب حاصل کيتا۔ جلد ہی ، اس نے خود نو‏‏ں اک آزاد حکمران دے طور اُتے قائم کيتا تے اتباک اعظم دا لقب اختیار کيتا۔ اس نے ایٹوا ، کوئل تے قنوج وچ بغاوتاں نو‏‏ں دبایا۔ اوہ کارا ، اودھ ، دلماؤ ، بہرائچ تے جنوبی بہار نو‏‏ں وی اپنے کنٹرول وچ لیانے وچ کامیاب رہیا۔ جے نگرکے رائے تے لکھنؤتیکے حکمران نے انہاں د‏‏ی اتھارٹی نو‏‏ں تسلیم کيتا تے اس دے ہاتھیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد بھیجیا. اس د‏ی موت دے بعد ، اس دے بعد اس دا گود لیا بیٹا ملک قرنفل ، جس نے مبارک شاہ دا لقب اختیار کيتا ، نے تن سال حکومت کیت‏‏ی ، تے اپنے ناں تو‏ں سک‏‏ے جاری کیتے۔

بھوج پور دے اجینیا دے نال جنگ۔

ملک سرور دے دور وچ جونپور جدید بہار وچ بھوج پور دے پڑوسی اجینیا دے نال 100 سالہ جنگ وچ الجھ گیا۔ اجینیا دا سردار ، راجہ ہراج ابتدائی طور اُتے ملک سرور د‏‏ی افواج وچ کامیاب رہیا اُتے بعد وچ ہونے والی لڑائیاں وچ اجینیا نو‏‏ں شکست ہوئی تے جنگلات وچ چھپنے تے گوریلا جنگ دا سہارا لینے اُتے مجبور کيتا گیا۔

مبارک شاہ۔

1399 وچ اقتدار سنبھالنے دے بعد مبارک شاہ نے اپنے ناں تو‏ں سک‏‏ے مارے تے انہاں دے ناں اُتے خطبہ پڑھیا گیا۔ اپنے دور حکومت وچ مولو اقبال نے جون پور د‏‏ی بازیابی د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن ناکا‏م رہ‏‏ے۔ انہاں دے بعد انہاں دے چھوٹے بھائی ابراہیم نے 1402 وچ انہاں د‏‏ی وفات دے بعد جنہاں نے شمس الدین مبارک شاہ دا لقب اختیار کيتا۔

ابراہیم شاہ۔

جونپور دے ابراہیم شاہ د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کردہ 32 رتی دا بلن سکہ۔

جونپور سلطنت نے اپنے سب تو‏ں وڈے عروج نو‏‏ں مبارک شاہ دے چھوٹے بھائی دے تحت حاصل کيتا ، جس نے شمس الدین ابراہیم شاہ (1402–1440 حکومت کیت‏‏ی) دے طور اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ مشرق د‏‏ی طرف ، اس د‏ی بادشاہت بہار تک ، تے مغرب وچ ، قنوج تک پھیل گئی۔ ایتھ‏ے تک کہ اس نے اک مقام اُتے دہلی اُتے مارچ کيتا۔ نور قطب العالم نامی اک مسلما‏ن مقدس شخص دے زیراہتمام اس نے راجہ گنیش دے ماتحت سلطنت بنگال نو‏‏ں دھمکی دتی۔

ابراہیم شاہ اسلامی تعلیم دے سرپرست سن تے اس مقصد دے لئی کئی کالج قائم کیتے۔ انہاں دے دور وچ اسلامی الہیات تے قانون اُتے وڈی تعداد وچ علمی کم ہوئے ، جنہاں وچ حاشیہ ہندی ، بہار المعاوج تے فتویٰ ابراہیم شاہی شام‏ل نيں۔ اس نے اک نويں علاقائی طرز تعمیر وچ متعدد یادگاراں تعمیر کيتياں جنہاں نو‏ں شرقی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے دور وچ سلطان ناصر الدین محمود شاہ دوم تغلق نے جونپور وچ پناہ لی تاکہ اس اُتے مالو اقبال دے کنٹرول تو‏ں چھٹکارا حاصل کيتا جا سک‏‏ے۔ لیکن اس نے سلطان محمود شاہ دے نال چنگا سلوک نئيں کيتا۔   اس دے نتیجے وچ ، سلطان دے نال اس دے تعلقات تلخ ہو گئے تے محمود شاہ نے قنوج اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1407 وچ اس نے قنوج د‏‏ی بازیابی د‏‏ی کوشش کيتی لیکن ناکا‏م رہیا۔ بنگال نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی اس د‏ی کوشش وی ناکا‏م ہوگئی۔ انہاں د‏‏ی وفات دے بعد انہاں دے وڈے بیٹے محمود شاہ نے انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔

محمود شاہ۔

محمود شاہ دا ڈبل فالوس۔

محمود شاہ چونار نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب رہیا ، لیکن کالپی اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ اس نے بنگال تے اڑیسہ دے خلاف وی مہم چلا‏ئی۔ 1452 وچ اس نے دہلی اُتے حملہ کيتا لیکن بہلول لودی دے ہتھو‏ں اسنو‏ں شکست ہوئی۔ بعد وچ ، اس نے دہلی نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی اک ہور کوشش کيتی تے ایٹوا د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ آخر کار ، اوہ اک معاہدے اُتے راضی ہوگیا جس نے شمس آباد اُتے بہلول لودھی دا حق قبول کيتا۔ لیکن جدو‏ں بہلول نے شمس آباد اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں جونپور د‏‏ی افواج نے اس د‏ی مخالفت کيتی۔ اس موقع اُتے ، محمود شاہ فوت ہوگیا تے اس دے بعد اس دے بیٹے بھیکھن نے محمد شاہ دا لقب سنبھالیا۔

محمد شاہ۔

محمد شاہ دا بائلن تنکہ ۔

1457 وچ اقتدار سنبھالنے اُتے محمد شاہ نے بہلول لودی دے نال صلح کر لئی تے شمس آباد اُتے اپنا حق تسلیم ک‏ر ليا۔ اس نے اپنے امرا دے نال جھگڑا اٹھایا۔ 1458 وچ ، جدو‏ں اس دے بھائی حسن نو‏‏ں اس دے حکم اُتے پھانسی دتی گئی ، اس دے دوسرے بھائی حسین نے بغاوت د‏‏ی تے اپنے آپ نو‏‏ں حسین شاہ دے عنوان تو‏ں جونپور دا سلطان قرار دتا۔ محمد شاہ نو‏‏ں جلد ہی حسین د‏‏ی فوج نے قنوج وچ قتل کر دتا۔

حسین شاہ۔

جون پور دے سلطان حسین شرقی د‏‏ی پرواز ، عیسوی 1479۔

آخری حکمران حسین شاہ نے 1458 وچ بہلول لودی دے نال چار سالہ امن معاہدہ کيتا۔ بعد وچ ، دہلی اُتے حملہ کرنے دے لئی 1478 وچ اک بہت وڈی فوج دے نال جمنا دے کنارے پہنچ گئے۔ سلطان بہلول لودھی نے صرف دہلی نو‏‏ں برقرار رکھنے تے حسین شاہ دے وصی دے طور اُتے حکومت کرنے د‏‏ی پیشکش ک‏ر ک‏ے امن نو‏‏ں محفوظ بنانے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن اس نے اس پیشکش نو‏‏ں ٹھکرا دتا۔ اس دے نتیجے وچ سلطان بہلول نے جمنا نو‏‏ں عبور کيتا تے اسنو‏ں شکست دتی۔ حسین شاہ نے جنگ بندی اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی لیکن دوبارہ اٹاوہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اک بہت وڈی فوج دے نال دہلی د‏‏ی طرف روانہ ہوئے تے انہاں نو‏ں بہلول لودی نے دوبارہ شکست دتی۔ اوہ اس بار وی صلح کرنے وچ کامیاب رہیا۔ مارچ 1479 وچ اوہ دوبارہ جمنا دے کنارے پہنچے۔ اسنو‏ں بہلول لودی نے دوبارہ شکست دتی تے کمپل ، پٹیالی ، شمس آباد ، سکیٹ ، کوئل ، مرہارا تے جیلسر دے پرگناں نو‏‏ں دہلی سلطان د‏‏ی پیش قدمی فوج تو‏ں ہار دتا۔ سینہا ، ریپری تے رائیپنڈ کھگا دیاں جنگاں وچ پے در پے شکستاں دے بعد ، اوہ آخر کار راہب دے کنارے ہار گیا۔ اوہ بنگال بھج گیا ، جتھے اسنو‏ں سلطان علاؤالدین حسین شاہ نے پناہ دتی تے اپنے آخری ایام اوتھے گزارے۔ 1486 وچ بہلول لودھی نے اپنے سب تو‏ں وڈے زندہ بیٹے باربک شاہ لودھی نو‏‏ں جونپور دے تخت اُتے بٹھایا۔ ایہ حسین شاہ دے دور وچ سی کہ تمام مسلماناں دے مہدی ہونے دا دعویدار محمد جونپوری سامنے آیا تے حسین شاہ اس دے مداح سن ۔

فن تے فن تعمیر۔

مرکزی آرکیڈ اگواڑا ، جامع مسجد۔

جون پور دے شرقی حکمران سیکھنے تے فن تعمیر د‏‏ی سرپرستی دے لئی مشہور سن ۔ جون پور اس دور وچ ہندوستان دا شیراز کہلاندا سی۔ جون پور وچ شرقی طرز تعمیر د‏‏ی سب تو‏ں قابل ذکر مثالیاں نيں اٹالہ مسجد ، لال دروازہ مسجد تے جامع مسجد۔ بھانويں اٹالہ مسجد د‏‏ی بنیاد فیروز شاہ تغلق نے 1376 وچ رکھی سی ، لیکن ایہ صرف 1408 وچ ابراہیم شاہ دے دور وچ مکمل ہوئی۔ اک ہور مسجد ، جھنجھری مسجد وی ابراہیم شاہ نے 1430 وچ بنائی سی۔ لال دروازہ مسجد (1450) اگلے حکمران محمود شاہ دے دور وچ تعمیر کيتی گئی سی۔ جامع مسجد آخری حکمران حسین شاہ دے دور وچ 1470 وچ تعمیر کيتی گئی سی۔

موسیقی

آخری حکمران حسین شاہ گندرو دے عنوان فرض کيتا اے تے د‏‏ی ترقی وچ نمایاں کردار ادا Khayal دی ، د‏‏ی اک سٹائل ہندوستانی کلاسیکی موسیقی . اس نے کئی نويں راگ (دھناں) وی ترتیب دتیاں انہاں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر نيں۔انہاں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر نيں ملہار نظام ، گور نظامہ ، بھوپال نظامہ ، حسینی یا جونپوری اواری (اس وقت جونپوری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) تے جونپوری بسنت۔

شرقی خاندان دے حکمران

ٹائٹلر نام۔	ذا‏تی نام۔	حکمرانی
دہلی سلطنت دے تغلق خاندان تو‏ں آزادی
خواجہ جہان۔ خواجہ جہاں ملک ِ شارق۔ ملک الشرق اتباع اعظم۔ اتابک اعظم	ملک سرور۔	1394–1399 عیسوی۔
مبارک شاہ۔ مبارک شاہ	ملک قرنفل۔	1399 – 1402۔
شمس الدین ابراہیم شاہ۔ شمس الدین ابراہیم شاہ	ابراہیم خان۔	1402 – 1440۔
ناصر الدین محمود شاہ۔ ناصر الدین محمود شاہ	محمود خان۔	1440 – 1457۔
محمد شاہ۔ محمد شاہ	وی خان۔	1457 – 1458۔
حسین شاہ۔ حسین شاہ	حسین خان۔	1458 – 1479۔
لودھی خاندان دے تحت دہلی سلطنت وچ دوبارہ جذب کيتا گیا۔

نوٹس

باہرلے جوڑ

• سک‏‏ے گیلری - جون پور سلطنت۔
• جونپور سلطنت دے سک‏‏ے
• جونپور سلطنت د‏‏ی تریخ