دسہرا
دسہرا/وجیا دشمی Vijayadashami | |
---|---|
عرفیت | دسہین، دسیہرا، دسیرا، |
منانے والے | مذہبی طور اُتے ہندو |
قسم | مذہبی، بھارتی |
اہمیت | شکتی دی مہشاسور اُتے تے راون اُتے رام دی فتح دا جشن |
رسومات | Putting Tika in forehead, Prayers, Religious rituals like burning Ravana effigy (see puja، prasad |
تریخ | Ashvin Shukla Dashamiسانچہ:Infobox holiday/wd |
دسہرہ ہندوواں دا اک تہوار اے جو عام طور اُتے بھارت تے نیپال وچ منایا جاندا اے۔ ایہ بعض علاقےآں وچ وجیا دشمی دے ناں توں وی جانیا جاندا اے۔ ایہ اشون (كوار/جیٹھ) مہینے دے شکلا پکش دی دسويں تریخ نوں (جو گنگا دے پیدا ہونے دا دن اے ) اس دا انعقاد ہُندا اے۔ اس دن درگا جی تے رام جی دا یوم فتح منایا جاندا اے۔ دسہرہ یا وجے لکشمی یا آیودھ پُوجا یا دُرگا اُتسو (Durga Utsav) یا نوراتری دا دسواں دن، ہندوواں دا اک اہم تہوار اے۔ جو مختلف صورتاں وچ ہندوستان، نیپال، سری لنکا تے بنگلادیش وچ منایا جاندا اے۔ [۱][۲][۳]
دسہرہ دے لغوی معنی دس روز دے نيں۔ اس توں مراد اے دس گناہاں نوں لے جانے والا۔ جیٹھ شکل پکش دی دسويں تریخ جو گنگا دے پیدا ہونے دا دن اے۔ جو اس دن گنگا وچ نہائے اس دے دس قسم دے گناہ معاف ہوئے جاندے نيں۔ اس دن درگا جی دی جنم اشٹمی یا یوم فتح منایا جاندا اے۔ ہور اس دن راجارام چندر دا بن باس توں گھر آنا اورراون اُتے فتح پانا وی بیان کيتا جاندا اے۔ قدیم زمانے وچ ایہ موسمی تہوار سی کیونجے اس روز دن تے رات برابر ہوئے جاندے نيں۔ تے موسم اعتدال اُتے آجاندا اے۔ فیر اس تہوار اُتے مذہبی رنگ چڑھ گیا تے ایہ راون دے خلاف رام چندر دی فتح دی یادگار دے طور اُتے منایا جانے لگا
ناں
سودھودسہرہ یا دشہرہ ناں سنسکرت لفظ دش ہرہ توں نکلیا۔ دش دے معانی نيں دشن (دس سروالا) جو رون دا لقب اے تے ہرہ دے معانی ہار دے نيں۔ لغوی اعتبار توں راون دی ہار دا دن۔ ہندوواں دی کتاب رامائن دے مطابق ‘‘رام جی نے ايسے دن راون نوں ختم کيتا سی۔ اسنوں باطل اُتے حق دی فتح دے جشن دے طور اُتے منایا جاندا اے۔ دسہرہ دے دن رام جی نے روان نوں ختم کيتا ور ویہہ دن بعد واپس آیودھیا آئے جس دی خوشی وچ دیوالی منائی جاندی اے۔ اج وی روشنیاں دا تہوار دیوالی، دسہرہ دے ویہہ دن بعد منایا جاندا اے۔ [۴][۵][۶]
اس دن نوں درگا دیوی دا یوم فتح وی منایا جاندا اے۔ ايسے دن درگا دیوی نے اک دُشت راکشس مہیشاسور اُتے فتح پائی سی۔ دسہرہ دے اک معانی‘‘دشر آہ ’’ وی لئی جاندے نيں جس دے معنے نيں دسواں دن۔ درگا دیوی نے نو رات تے دس دن تک برائیاں نال جنگ کيتی سی تے دسواں دن فتح دا سی۔ ہور ایہی وجہ اے کہ اس دشمی (دسويں دن ) نوں وجے دشمی دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ دسہرہ دے اک معنی دس گناہاں نوں لے جانے والا وی اے۔ دسہرہ دے تہوار دا مقصد دس قسم دے گناہاں ۔۔۔ کم (شہوت)، کرودھ (غصہ)، لوبھ (لالچ)، مد (تکبر)، موہ (کشش/لت)، متسر (حسد)، سوارتھ (خود غرضی)، انیائے (بے انصافی) امنوات (سفاکی) تے اہنکار (انا)۔۔۔ نوں ترک کرنا دسیا جاندا اے ایہ دس گناہ اوہ سن جو راون دے صفات سن ۔ [۷][۸][۹]
بعض مؤرخین دا کہنا اے کہ قدیم زمانے وچ ایہ موسمی تہوار سی کیونجے اس روز دن تے رات برابر ہوئے جاندے نيں۔ تے موسم اعتدال اُتے آجاندا اے۔ فیر اس تہوار اُتے مذہبی رنگ چڑھ گیا تے ایہ راون دے خلاف رام چندر دی فتح دی یادگار دے طور اُتے منایا جانے لگا۔ ہندو مت وچ تن تواریخ نہایت اہم تے مبارک تصور دی جاندیاں نيں جنہاں وچوں اک شکلا پکش (دسہرہ) توں اک اے، ہور دو نيں چیتر شکلا دی تے کارتک شکلا نيں۔
دسہرہ دے دن لوک نواں کم شروع کردے نيں، شستر پوجاکيتی جاندی اے، قدیم دور وچ بادشاہ لوک اس دن فتح دی دعا کر کے میدانِ جنگ دے لئی روانہ ہُندے سن، اس دن جگہ جگہ میلے لگدے نيں۔ رام لیلا منعقد ہُندی اے، راون دا بھاری پتلا بنا کے اسنوں جلایا جاندا اے۔ دسہرہ یا وجےدشمی چاہے رام دی فتح دے دن دے طور اُتے منایا جائے یا درگا پوجا دے طور پر، دونے ہی شکلاں وچ اس وچ شكتی (طاقت) پوجا تے شستر (ہتھیار) پوجا کيتی جاندی اے۔ ایہ خوشی تے فتح دی عید اے۔
اہمیت
سودھودسہرہ یا وجے دشمی ہندوستانی کیلنڈر دے مطابق اشون دے مہینے دے دسويں دن منایا جاندا اے ، جو کہ جارجیائی کلینڈر دے ستمبر تے اکتوبر دے مساوی اے۔ پہلے نو دن نوں نوراتری(دیوناگری: नवरात्रि، 'نو راتاں') یا شاردا نوراتر (سب توں اہم نوراتاں ) دے طور اُتے منایا جاندا اے تے دسہرہ دے طور اُتے دسويں دن ختم ہُندا اے۔
بھارت تے نیپال وچ ، کٹائی دے موسم ايسے وقت شروع ہُندا اے اورہندو برادری دا مانناہے کہ تاں ماں دیوی نويں فصل دا موسم شروع کردی اے تے مٹی دی طاقت تے زرخیزی نوں دوبارہ شروع کرنے دے لئی کرنے ایہ تہوار منایا جاندا سی۔ ایہ مذہبی عبادات تے رسومات دے ذریعے منایا جاندا سی، بھارت تے نیپال بھر وچ ہندو عقیدے دے بوہت سارے لوک اس تہوار نوں سماجی اجتماعات تے گھر وچ یا مندراں وچ دیوتا دے ناں کھانا کھلانے دے طریقے اُتے وی مناندے نيں ۔
دسہرہ دا ثقافتی پہلو وی اے، ہندوستان زراعتی ملک اے۔ جدوں کسان اپنے کھیت وچ سنہری فصل اگاكر اناج گھر لاندا اے تاں اس خوشی دے موقع اُتے اوہ دیوتاواں دے فضل نوں مندا اے تے اسنوں ظاہر کرنے دے لئی اوہ اس دی پوجا کردا اے۔ تمام ہندوستان وچ اس تہوار نوں مختلف علاقےآں وچ مختلف طرح توں منایا جاندا اے۔ مہاراشٹر وچ اس موقع اُتے سلنگن دے ناں توں سماجی فیسٹیول دے طور اُتے وی اسنوں منایا جاندا اے۔
راون دے خلاف رام دی فتح
سودھوہندو مذہب دے مطابق، تریندا یُگ وچ اس دن پر، شری رام چندر ، وشنو دے ستويں اوتار، نے راون نوں ختم کيتا، جس نے اپنی لنکا دی اس ریاست وچ رام دی بیوی سیندا نوں اغوا کر ليا سی، رام، تے انہاں دے بھائی لکشمن ، انہاں پیروکار ہنومان تے اک فوج نے سیندا نوں بچانے دے لئی اک وڈی جنگ لڑی۔ پوری داستان ہندواں دی مقدس کتاب رامائن، وچ تحریر کيتی گئی اے۔
کہندے نيں کہ اس لڑائی توں پہلے رام جی نے ماں درگا دی پوجا چنڈی ہوما/چنڈہوما ‘‘کيتی سی جس اُتے ماں درگا نے انہاں نوں راون نوں مارنے دا راز دسیا سی۔ اشون شکلا دشمی دے دن پر، رام نے راون نوں شکست دتی تے سیندا نوں بچایا۔ اس طرح ایہ دن وجیے دشمی قرار دتا گیا۔ 19-20 دن (والمیکی دی رامائن، کالیداس دی رگھووامسا ، تلسی داس دی رام چِرت مانس، تے کےشواداس دی رام چندر۔ یاس چندرکے مطابق اشون دے تیسواں دن رام جی ایودھیا نوں واپس آئے۔ رام جی دی واپسی دے موقع پر، شام وچ ، ایودھیا دے باشندےآں مٹی دے لکھاں دئیاں دے نال اپنے شہر روشن کيتا۔ اس دے بعد تاں، اس دن نوں دیوالی یا دیپاولی دے طور اُتے بھارت وچ منایا جاندا اے۔
بوہت سارے لوک اک "شاندی یگن" دے طور اُتے "آدتیہ ہوما" نامی عبادت کردے نيں تے 5 دن دے لئی شریمدرامائن دے توں اک باب سندرا پڑھدے نيں ۔ ایہ یگن گھر نوں دس برائیاں توں پاک صاف تے صحت مند گھریلو ماحول رکھنے دے لئی کيتا جاندا اے۔ ایہ رسومات مندرجہ ذیل راون دے 10 گناہاں دی نمائندگی کر رہے دس بری خصلتاں توں چھٹکارا دلانے دے لئی دی جاندیاں نيں:
- کم Kama (ہوس )
- کرودھKrodha(غصہ)
- موہMoha(کشش جذبہ)
- لوبھ Lobha(لالچ)
- مدہMada(تکبر)
- متسرMatsara (حسد)
- سوارتھ Swartha(خود غرضی)
- انیائے Anyaaya(بے انصافی)
- امنواتAmanavata(سفاکی)
- آہنکار Ahankara(انا)
بھارت دے مختلف علاقےآں دا مختلف دسہرہ
سودھودسہرہ یا وجے دشمی رام دی فتح دے طور اُتے منایا جائے یا درگا پوجا دے طور پر، دونے ہی صورتاں وچ ایہ شکتی پوجا توں عبارت اے، خوشی تے فتح دا ایہ جشن بھارت دے کونے کونے وچ مختلف طریقےآں توں منایا جاندا اے، بلکہ ایہ اِنّے ہی جوش تے خوشی توں دوسرے ملکاں وچ وی منایا جاندا جتھے اکثریت یا اقلیت وچ ہندو رہندے نيں۔
ہماچل پردیش وچ کُلّو نوں دسہرہ بہت مشہور اے۔ ہور تھاںواں دی ہی مانند ایتھے وی دس دن یا اک ہفتے پہلے اس تہوار دی تیاری شروع ہوئے جاندی اے۔ تمام عورتاں تے مرد خوبصورت کپڑے توں سج دھج کر تُرہی، بگل، ڈھول، نگاڑے، بانسری وغیرہ وغیرہ جس دے پاس جو ہُندا اے، اسنوں لے کے باہر نکلدے نيں۔ پہاڑی لوک اپنے پینڈو دیوتا دا دھوم دھام توں جلوس کڈ کے پوجا کردے نيں۔ دیوتاواں دی مورتیاں نوں بہت پرکشش پالدی ميں خوبصورت طریقے توں سجایا جاندا اے۔ نال ہی اوہ اپنے اہم دیوتا رگھوناتھ جی دی وی پوجا کردے نيں۔ اس جلوس وچ تربیت یافتہ رقاص رقص کردے نيں۔ اس طرح جلوس بنا کے شہر دے اہم حصےآں توں ہُندے ہوئے شہر دا چکر لگاندے نيں تے کُلّو شہر وچ دیوتا رگھوناتھ جی دی وندنا (حمد )سے دسہرے دے جشن دا آغاز کردے نيں۔ دشمی دے دن اس جشن دی زینت تے نرالی ہُندی اے۔
پنجاب وچ دسہرہ نوراتر ی دے نو دن دا برت (روزہ ) رکھ دے مناندے نيں۔ اس دوران ایتھے زائرین تے مہماناں دا استقبال روايتی مٹھائیاں تے تحائف توں کيتا جاندا اے، ایتھے وی راون دہن (راون دا پُتلا جلانے دی رسم ) دا انعقاد ہُندا اے تے میداناں وچ میلے لگدے نيں۔
بَستر وچ دسہرے دے تہوار نوں رام دی راون اُتے فتح دے بجائے ماں دنتیشوری دی پوجا دے لئی وقف اک تہوار دے طور اُتے مندے نيں۔ دنتیشوری ماں بستر تے لاپل دے باشندےآں دی پسندیدہ دیوی نيں جو درگا دا ہی اک رُوپ منیاں جاندیاں نيں۔ ایتھے ایہ تہوار پورے 75 دن چلدا اے۔ ایتھے دسہرہ شراون ماس دی اماوس توں اشون ماس دی شکلا تريودشي تک چلدا اے۔ پہلا دن جسنوں كاچھن گاد کہندے نيں، دیوی توں سماروهاربھ توں ابتداء کيتی جاندی اے۔ دیوی اک کانٹاں سیج اُتے ورجمان ہُندیاں نيں، جسنوں كاچھن گاد کہندے نيں۔ اس تقریب دا انعقاد تقریباً 15 ويں صدی توں شروع ہويا سی۔ اس دے بعد جوگی بٹھائی ہُندی اے، اس دے بعد بھیتر رینی (گھر دے اندروجےدشمی) تے باہر رینی (رتھ یاترا) تے آخر وچ مُوريا دربار ہُندا اے۔ اس دا اختتام اشون شکلا تريودشي (اشون مہینے دے تیسواں دن)کو اوهاڑي تہوار توں ہُندا اے۔
بنگال، اڑیسہ تے آسام وچ ایہ تہوار درگا پوجا دے طور اُتے ہی منایا جاندا اے۔ ایہ بنگالیاں، اوڈا، تے آسام دے لوکاں دا سب توں اہم تہوار اے۔ پورے بنگال وچ پنج دناں دے لئی منایا جاندا اے۔ اڑیسہ تے آسام وچ 4 دن تک تہوار چلدا اے۔ ایتھے دیوی درگا نوں خوبصورت پڈالو بیٹھیا یا کردے نيں۔ ملک دے نامور فنکاراں نوں بلیا کے درگا دی مورتی تیار کروائی جاندیاں نيں۔ اس دے نال ہور دیوی دیوتاواں دے وی بہت مجسمے بنائی جاندے نيں۔ تہوار دے دوران وچ شہر وچ چھوٹے موٹے اسٹال وی مٹھائیاں توں بھرے رہندے نيں۔ ایتھے ششٹھی دے دن (چھیويں دن ) درگا دیوی دا بودھن، آمرترن (دعوت ) تے پران پرتشٹھا (جان ساکھ )وغیرہ دا انعقاد کيتا جاندا اے۔ اس دے بعد سپتمي، اشٹمي تے نومي دے دن (ستويں اٹھويں تے نويں دم )سايكال درگا دی عبادت وچ گرزردے نيں۔ اشٹمي دے دن مہاپوجا تے قربانی وی جاندی اے۔ دشمی دے دن خاص عبادت دا اہتمام کيتا جاندا اے۔ پرساد چڑھایا جاندا اے تے پرساد تقسیم کيتا جاندا اے۔ مرد آپس وچ گلے لگدے نيں، جسنوں كولاكلی کہندے نيں۔ عورتاں دیوی دی پیشانی اُتے سندور چڑھاندی نيں، تے دیوی نوں اشرپورت الوداعی دیندی نيں۔ اس دے نال ہی اوہ آپس وچ وی سندور لگاندی نيں، تے سندور توں کھیلدے نيں۔ اس دن ایتھے نیل کنٹھ پرندےآں دیکھنا بہت چنگا سمجھیا جاندا اے۔ تدنتر دیوی مجسماں نوں وڈے وڈے ٹرکاں وچ بھر کر وسرجن (دریا بُرد)دے لئی لے جایا جاندا اے۔ وسرجن (دریا بُرد) دا ایہ سفر وی وڈی خوشی تے جوش خروش توں منایا جاندا اے۔
تامل ناڈو، آندھرا پردیش تے کرناٹک وچ دسہرہ نو دناں تک چلدا اے جس وچ تن دیویاں لکشمی، سرسوتی تے درگا دی عبادت کردے نيں۔ پہلے تن دن لکشمی یعنی دولت تے خوشحالی دی دیوی دی پوجا ہُندی اے۔ اگلے تن دن سرسوتي فنون تے علم دی دیوی دی ارچنا کيتی جاندی اے تے آخری دن دیوی درگا یعنی طاقت دی دیوی دی تعریف کيتی جاندی اے۔ پوجا دے مقام نوں اچھی طرح پھُلاں تے چراغاں توں سجایا جاندا اے۔ لوک اک دوسرے نوں مٹھائیاں تے کپڑے دیندے نيں۔ ایتھے دسہرہ بچےآں دے لئی تعلیم یا آرٹ توں متعلق نواں کم سیکھنے دے لئی مبارک وقت ہُندا اے۔ کرناٹک وچ میسور دی دسہرہ وی پورے ہندوستان وچ مشہور اے۔ میسور وچ دسہرے دے وقت پورے شہر دی گلیاں نوں روشنی توں سجادتا جاندا اے تے ہاتھیاں نوں سجا دھجا کے پورے شہر وچ اک خوبصورت جلوس کڈیا جاندا اے۔ اس وقت مشہور میسور محل نوں دئیاں توں دلہن دی طرح سجایا جاندا اے۔ اس دے نال شہر وچ لوک ٹارچ لائٹ دے نال رقص تے موسیقی دے خوبصورت سفر توں لطف لیندے نيں۔ انہاں دراوڑ علاقےآں وچ راون دہن منعقد نئيں کيتا جاندا اے۔
گجرات وچ مٹی توں بنے خوبصورت رنگین گھڑے (مٹکہ) نوں دیوی دی علامت سمجھیا جاندا اے تے اسنوں کنواری لڑکیاں سر اُتے رکھ دے اک مقبول رقص کردیاں نيں جسنوں گربا کہیا جاندا اے۔ گربا رقص اس تہوار دی شان اے۔ مرد تے عورتاں دو چھوٹی رنگین ڈانڈیاں نوں موسیقی دی تال اُتے آپس وچ بجاندے ہوئے گھوم گھوم کر رقص کردے نيں۔ اس موقع اُتے ہر طرح دی موسیقی استعمال کیتی جاندی اے چاہے اوہ عقیدتی ہوئے یا فلمی تے روايتی لوک موسیقی ۔ عبادت تے آرتی دے بعد ڈانڈیا راس پوری رات ہُندا رہندا اے۔ نوراتر ی سونے تے زیورات دی خریداری دے لئی بہترسمجھیا جاندا اے۔
مہاراشٹر وچ نوراتری دے نو دن ماں درگا دے لئی وقف رہندے نيں، جدوں کہ دسويں دن علم دی دیوی سرسوتی دی وندنا (حمد)کيتی جاندی اے۔ اس دن اسکول جانے والے بچے اپنی پڑھائی وچ برکت حاصل کرنے دے لئی ماں سرسوتی دے تانترک نشان دی پوجا کردے نيں۔ کسی وی چیز نوں شروع کرنے دے لئی خاص طور اُتے علمی کم شروع کرنے دے لئی ایہ دن کافی چنگا سمجھیا جاندا اے۔ مہاراشٹر دے لوک اس دن شادی، گھر وچ داخل تے نويں گھر خریدنے دا شبھ مہورت (سعد گھڑی )سمجھدے نيں۔
کشمیر دے اقليتی ہندو نوراتر دی دعوت نوں احترام توں مناندے نيں۔ خاندان دے سارے بالغ رکن نو دناں تک صرف پانی پی کر روزہ کردے نيں۔ انتہائی پرانی روایت دے مطابق نو دناں تک لوک ماں کھیر بھوانی دا درشن (زیارت)کرنے دے لئی جاندے نيں۔ ایہ مندر اک جھیل دے بيچاں بيچ بنیا ہویا اے۔ ایسا منیا جاندا اے کہ دیوی نے اپنے بھکتاں توں کہیا اے کہ جے کوئی انہونی ہونے والی ہوئے گی تاں ایتھے پانی سیاہ ہوئے جائے گا۔ کہیا جاندا اے کہ اندرا گاندھی دے قتل دے ٹھیک اک دن پہلے تے پاک بھارت جنگ دے پہلے ایتھے دا پانی واقعی سیاہ ہوئے گیا سی۔
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Dasara |
حوالے
سودھو- ↑ Encyclopedia Britannica 2015.
- ↑ James G. Lochtefeld 2002, pp. 212–213, 468–469.
- ↑ Encyclopedia Britannica Dussehra 2015.
- ↑ (1995) The Asian-American Almanac. Gale Research, 24. ISBN 978-0-8103-9193-2.
- ↑ Rina Singh (2016). Diwali. Orca, 17–18. ISBN 978-1-4598-1008-2.
- ↑ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press, 108–109. ISBN 978-0-691-12048-5.
- ↑ «Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit». spokensanskrit.org. دریافتشده در 18 دسمبر 2019. تاریخ وارد شده در
|accessdate=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit». spokensanskrit.org. دریافتشده در 18 دسمبر 2019. تاریخ وارد شده در
|accessdate=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ James G. Lochtefeld 2002, pp. 212-213.