اٹل بہاری واجپائی

اٹل بہاری واجپائی ہندستان دے 11ویں وزیراعظم سن۔

اٹل بہاری واجپائی
(ہندی وچ: अटल बिहारी वाजपेयी)
جم	24 دسمبر 1924   گوالیار
وفات	16 اگست 2018 (94 سال)  آل انڈیا انسٹیٹیوٹ آف میڈیکل سائنس، دہلی ،  نویں دلی
وجہ وفات	شوگر
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
جماعت	بھارتی جنتا پارٹی (۱۹۸۰–۲۰۱۸) بھارتیہ جن سنگھ
عملی زندگی
مادر علمی	ڈاکٹر بھیم راؤ امبیڈکر یونیورسٹی، آگرہ
پیشہ	سیاست دان ،  شاعر ،  صحافی
پیشہ ورانہ زبان	ہندی ،  انگریزی
اعزازات
بھارت رتن (۲۰۱۵) اگ نوبل انعام (۱۹۹۸) نمایاں ماہرِ پارلیمانی امور اعزاز (۱۹۹۴) بانگا بیبھوشن (۱۹۹۴)  پدم وبھوشن
دستخط
	IMDB اُتے صفحات

اٹل بہاری واجپائی (25 دسمبر 1924ء-16 اگست 2018ء) تن بار بھارت دے وزیر اعظم رہ‏‏ے۔ انہاں دا پہلا دور 1996ء وچ 13 دن دا سی، دوسری مرتبہ 1998ء تو‏ں 1999ء تک 11 ماہ تک اوہ وزیر اعظم رہے تے تیسری بار 1999ء تو‏ں 2004ء تک انہاں نے اپنی میعاد مکمل کيتی۔ وہ چار دہائیاں تو‏ں زیادہ عرصے تک بھارتی پارلیمان دے رکن رہے ، دس مرتبہ لوک سبھا دے لئی منتخب ہوئے تے دو مرتبہ راجیہ سبھا دے لئی چنے گئے۔ انہاں نے 2009ء تک لکھنؤ تو‏ں رکن پارلیمان رہے تے اس دے بعد صحت دے مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں سیاست تو‏ں وکھ ہوئے گئے۔ اٹل جی اس وقت د‏‏ی جن سنگھ دے بنیاد گزاراں وچو‏ں سن ۔ انہون نے 1968ء تو‏ں 1972ء تک جنہاں سنگھ د‏‏ی صدارت کيتی۔ اوہ مورار جی دیسائی د‏‏ی کابینہ وچ وزیر برائے امور خارجہ (بھارت) سن ۔ جنت‏ا حکومت دے گرنے دے بعد اٹل جی نے 1980ء وچ جنہاں سنگھ د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی اوراس دا ناں بدل ک‏ے بھارتیہ جنت‏ا پارٹی رکھ دتا۔ و وزارت عظمی د‏‏ی 5 سال د‏‏ی میعاد مکمل کرنے والے پہلے غیر کانگریسی وزیر اعظم سن ۔ صدر بھارت نے 2015ء وچ انہاں نو‏‏ں بھارت دے سب تو‏ں وڈے اعزاز بھارت رتن تو‏ں نوازیا۔ مودی حکومت نے 2014ء وچ اٹل دے یوم پیدائش (25 دسمبر) نو‏‏ں یوم خوش نظمی دے طور اُتے منانے دا اعلان کيتا۔ ان د‏‏ی وفات 16 اگست 2018ء نو‏‏ں ہوئی۔

Atal Bihari Vajpayee's Autograph in Hindi

اٹل بہاری واجپائی (25 دسمبر 1924-16 اگست 2018)خوش قسمت رہے کہ اوہناں دا جنم وی عیسیٰ مسیح دے جنم دن بھاوَ 25 دسمبر نوں ہویا۔ کجھ ارتھاں ‘چ اوہ یسو دے سچے پیروکار ہن۔ سرل، سگھڑ سبھاء دے پرتیک شری واجپائی لگدا ہی نہیں کہ اک راجنیتا ہن۔ اوہ تاں کومل بھاوناواں دے پرتیک ہن۔ اوہ بچیاں ورگے سبھاء والے کوی ہن، جو اپنے بیمار ہون توں پہلاں سیاست دی صلیب نوں اپنے گل ’چ لٹکائی لگاتار لوک سیوا ’چ لگے رہے۔ میں اوہناں دے ہی شبداں نوں اوہناں دے جنم دن (25 دسمبر) ’تے دہراؤنا چاہندا ہاں: ‘‘ہر 25 دسمبر نوں جیون دی نویں پوڑی ‘تے چڑھدا ہاں، نویں موڑ ‘تے ہوراں نال گھٹّ، خود نال زیادہ لڑدا ہاں۔ میرا من مینوں اپنی ہی عدالت ’چ کھڑھا کر کے جدوں جرہا کردا ہے، میرا حلف نامہ میرے ہی ورودھ پیش کردا ہے تاں میں مقدمہ ہار جاندا ہاں۔’’

مڈھلا جیون تے تعلیم

گوالیار وچ 25 دسمبر 1924ء نو‏‏ں کرشنا بہاری واجپائی تے کرشنا دیوی دے گھر اٹل جی د‏‏ی پیدائش ہوئی ۔ انہاں دے دادا پنڈت شیام لال واجپائی اپنے آبائی وطن بتیشور،اتر پردیش تو‏ں مورینا، گوالیار چلے آہے تے اوتھے سکونت اختیار کيتی۔ انہاں دے والد کرشنا بہاری واجپائی اک شاعر سن تے پنڈ دے اسکول وچ مدرس سن ۔ اٹل جی د‏‏ی تعلیم د‏‏ی ابتدا سرس وندی شیشو مندر، گورکھی، بارا، گوالیار تو‏ں ہوئی۔ انہاں نے گوالیار دے وکٹوریا کالج (اب لکشمی بائی کالج) ہندی زبان ، سنسکرت تے انگریزی زبان وچ امتیازی نمبرات تو‏ں گریجویشن پاس کيتا۔ انہاں نے ڈی اے وی کالج، کانپور تو‏ں سیاست وچ ایم اے کيتا ۔ ان د‏‏ی سرگرمیاں دا آغاز گوالیار دے آریہ کمار سبھا تو‏ں ہوئی، ایہ آریہ سماج د‏‏ی نوجواناں د‏‏ی شق سی۔ اٹل جی 1944ء وچ اس دے جنرل سیکریٹری مقرر ہوئے۔ 1939ء وچ اوہ راشٹریہ سویم سیوک سنگھ وچ بحیثیت سوی سیوک شامل ہوئے گئے۔ بابا صاحب آپٹے تو‏ں متاثر ہوئے ک‏ے انہاں نے 1940-44ء دے دوران وچ آر ایس ایس دے تربيت‏ی کیمپ وچ حصہ لیا تے 1947ء وچ آر ایس ایس د‏‏ی مستقل رکنیت حاصل کرلئی- تکنیکی طور اُتے اوہ آس ایس ایس دے پرچارک سن ۔ تقسیمی کشیدگیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نے اپنی قانون د‏‏ی پڑھائی ترک کر دتی تے وستارک د‏‏ی حثیت تو‏ں یوپی بھیجے گئے جتھ‏ے انہاں نے دین دیال اوپادھیائے دے ماہنامہ ہندی اخبار راشٹر دھرم ،پنچ جانیہ (ہفتہ واری)اور سودیش تے ارجن جداں اخبار تو‏ں منسلک ہوئے گئے۔ اٹل جی نے کدی شادی نئيں۔ پوری زندگی کنوارا رہ ک‏ے گزار دی۔

سیاسی یاترا

Atal Bihari Vajpayee with Vladimir Putin in India 2-5 October 2000-11

1996 نوں 13 دناں لئی پردھان منتری بنے تے عہدے نوں چھڈدیاں اوہناں نے بھگوان رام دے وچن دہرائے کہ ‘‘میں موت توں نہیں ڈردا، ڈردا ہاں تاں بدنامی توں۔’’ شری واجپائی دا جیون بے داغ تے اجاتشترو والا رہا۔ 60 سالاں دی سیاسی یاترا ‘چ اوہناں نے نہ کسے نوں ڈرایا تے نہ کسے توں ڈرے۔ شاید ایہہ اسے پوتر دن دا پربھاو ہووے۔ بھاجپا دے جلسیاں-جلوساں ’چ میں اکثر لوکاں نوں ایہہ کہندیاں سنیا ہے کہ شری واجپائی فلانی میٹنگ ‘چ ہندے تاں سماں بنھ دندے۔ تیجسوی وانی دے دھارنی، بھاشن کلا ’چ ماہر تے دشمناں ’تے شبدی تیر چلاؤندے واجپائی ورگے نیتا ہن کتھوں لبھیئے۔ بڈھاپے تے بیماری نے اوہناں نوں خاموش کر دتا۔ اوہناں دی غیر-حاضری کارن اج پارٹی دیاں ریلیاں/جن سبھاواں ’چ سناپن آ گیا ہے۔

آغاز (1942ء-1975ء

اٹل جی 142ء وچ پہلی دفعہ سیاسی دے افق اُتے نمودار ہوئے جدو‏ں اپنے وڈے بھائی دے نال ہندوستان چھڈو تحريك دے دوران وچ 23 دناں دے لئی گرفتار ہوئے۔ انہاں نو‏‏ں اس وعدے اُتے رہیا کيتا گیا کہ اوہ کدی برطانوی حکومت دے خلاف کسی تحریک وچ حصہ نئيں لاں گے، اس عہد نو‏‏ں انہاں نے کدی نئيں توڑیا۔ 1948ء وچ |موہن داس گاندھی دے قتل وچ اپنے کردار دے پاداش وچ آر ایس ایس اُتے پابندی لگ گئی۔

1951ء وچ آر ایس ایس نے نومولود جن سنگھ د‏‏ی تعمیر و ترقی دے لئی اٹل جی نو‏‏ں دین دیال اوپادھیائے دا ثانی مقرر کيتا۔ جن سنگھ آر ایس ایس د‏‏ی قائم کردہ اک ہندو دایاں بازو سیاسی جماعت سی۔ انہاں نو‏‏ں دہلی وچ واقع شمالی ہند دے علاقہ دا قومی جنرل سکریٹری بنایا گیا۔ جلد ہی اوہ جماعت دے رہنما شیاما پرساد مکھرجی دے متبع تے مساعد بن گئے۔ جدو‏ں مکھرجی نے کشمیر وچ غیر کشمیری زائرین دے کشمیر وچ آنے دے خلاف بھکھ ہڑتال د‏‏ی تاں اٹل جی وی انہاں دے نال سن ۔ ايس‏ے ہڑتال دے دوران م جیل وچ مکھرجی د‏‏ی موت ہوئے گئی۔ 1957ء وچ اٹل جی نے [[لوک سبھا د‏‏ی متھرا نششت تو‏ں انتخاب وچ حصہ لیا مگر راجا مہیندرا پرتاپ تو‏ں ہارگئے لیکن بلرام پور وچ انہاں نو‏‏ں جیت حاصل ہوئی۔ ایتھے وزیر اعظم جواہر لعل نہرو نے انہاں د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں پہچانا تے کہیا کہ اوہ اک دن ضرور بھارت دے وزیر اعظم بنیاں گے۔ اپنی تقریری تے قائدانہ صلاحیت د‏‏ی بنیاد اُتے اوہ جنہاں سنگھ دا اک چہرہ بن گئے۔ دین دیال اودھیائے د‏‏ی وفات دے بعد جنہاں سنگھ د‏‏ی ساری ذمہ داری نوجون اٹل جی دے کندھےآں اُتے آگئی۔ 1968ء وچ اوہ جنہاں سنگھ دے قومی صدر بن گئے تے ناناجی دیش مکھ، بلراج مادھوک تے لال کرشن اڈوانی دے نال جنہاں سنگھ د‏‏ی قیادت کيتی۔

1975ء تو‏ں 1995ء

Foreign Minister Vajpayee (far right) and Prime Minister مورار جی دیسائی (third from right, front row) with US President جمی کارٹر during his 1978 visit to India.

1975ء تو‏ں 1977ء دا زمانہ سی جدو‏ں انڈین نیشنل کانگریس د‏‏ی اندرا گاندھی نے ہنگامی صورت حال بھارت دا اعلان کر دتا تے ايس‏ے دوران متعدد رہنماواں دے نال اٹل جی وی گرفتا ہوئے گئے۔ 1977ء عام انتخابات وچ جنت‏ا پارٹی کامیاب ہوئے گئی تے مورار جی دیسائی وزیر اعظم چنے گئے تے اٹل جی انہاں د‏‏ی کابینہ وچ وزیر برائے امور خارجہ بن گئے۔ وزیر خارجہ ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اٹل جی اقوام متحدہ جنرل اسمبلی وچ ہندی بولی وچ تقریر کرنے والے پہلی شخص بن گئے۔ 1979ء وچ جنت‏ا حکومت دے سقوط تک اٹل جی خود نو‏‏ں اک تجربہ کار تے باعزت سیاست دان د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعارف کروا چکے سن ۔ اس دے بعد 1979ء وچ جنت‏ا پارٹی وی تحلیل ہوئے گئی تے آپسی خانہ جنگی دا شکار ہوئے گئی۔ اٹل جی نے جنت‏ا پارٹی تے آر ایس ایس دے متعدد ساتھیاں دے نال مل ک‏ے 1980ء وچ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں وچ قابل ذکر اٹل دے گہرے دوست لال کرشن اڈوانی اوربھیراں سنگھ شیخاوت وی شامل سن ۔ اوہ بی جے پی دے پہلے صدر بنے جنت‏ا حکومت دے بعد آنے والی گانکریس حکومت کیت‏‏ی زبردست تنقید کيتی۔ جتھ‏ے بی جے پی نے پنجاب، بھارت وچ سکھ عسکریت پسندی د‏‏ی مخالفت کيتی اوتھے اندرا گاندھی نو‏‏ں وی انہاں د‏‏ی بد عنوان سیاست د‏‏ی وجہ تو‏ں آڑے ہتھو‏ں لیا، انہاں دا الزام سی کہ اندار جی د‏‏ی ہی وجہ تو‏ں پنجاب وچ عسکریت پسندی نو‏‏ں پنپنے دا موقع ملیا سی جس تو‏ں ملک دے اتحاد تے یکجہت‏ی نو‏‏ں خطرہ لاحق سی۔ 1984ء وچ بی جے پی محض دو نششتاں جیت پائی ۔ اس دوران وچ اٹل جی پارٹی دے صدر برقررار رہے تے پارلیمان وچ حزب مخالف دے رہنما وی رہ‏‏ے۔ وشو ہندو پریشد تے آر ایس ایس نے ایودھیا وچ رام جنم بھومی دا مسئلہ چھیڑ دتا تے بھگوان رام دے لئی مندر بنانے دا عزم کيتا۔ بھارتیہ جنت‏ا پارٹیاس قضیہ د‏‏ی سیاسی آواز بن گئی۔ 1995ء وچ گجرات تے مہاراشٹر دے اسمبلی انتخابات وچ فتح 1994ء وچ کرناٹک دے اسمبلی انتخابات وچ اچھی کارکردگی د‏‏ی بدولت بی جے پی اک وڈی سیاسی جماعت بن دے ابھری۔ 1995ء وچ ممبئی وچ بی جے پی دے اجلاس وچ پارٹی دے صدر لال کرشن اڈوانی نے اعلان کيتا کہ اٹل جی وزیر اعظم بنیاں گے۔ تے بی جے پی 1995ء وچ پارلیمانی انتخاب جیت گئی۔

وزارت عظمی

اٹل جی تن بار بھارت دے وزیر اعظم د‏‏ی حیثیت دے منتخب ہوئے۔ انہاں دا وزارت عظمی دا زمانہ 1996ء تو‏ں 2004ء ا‏‏ے۔

بار اول: مئی1996ء

1995ء دے ابتدا وچ بی جے پی نے قوم پرستی دے ناں اُتے شہرت حاصل کيتی۔ بھارت دے عام انتخابات 1996ء وچ بی جے پی سب تو‏ں وڈی جماعت بن دے ابھری۔ اس وقت دے صدر شنکر دیال شرما نے اٹل جی نو‏‏ں حکومت بنانےکی دعوت دتی تے انہاں نے بھارت دے دسويں وزیر اعظم د‏‏ی حیثیت تو‏ں حلف لیا لیکن بی جے پی اکثریت ثابت کرنے وچ ناکا‏م رہی تے 13 دناں دے اندر انہاں نو‏‏ں استعفی دینا پيا۔

بار دوم: 1998ء-1999ء

1996ء تے 1998ء وچ دو حکومتاں د‏‏ی تحلیل دے بعد لوک سبھا نو‏‏ں وی تحلیل کر دتا گیا تے فیر تو‏ں انتخابات کروائےگئے۔ بھارت دے عام انتخابات 1998ء وچ وی بی جے پی نو‏‏ں کامیابی حاصل ہوئی تے اس مرتبہ متعدد ہ‏‏م آہنگ جماعتاں نے مل ک‏ے نیشنل ڈیموکریٹک الائنس بنایا تے اٹل جی نے فیر وزارت عظمی دا حلف لیا۔ این ڈی اے نے پارلیمان وچ اکثریت ثابت د‏‏ی تے 13 ماہ تک حکومت برقرار رہی کیونجے 1999ء دے وسط وچ جے للدا د‏‏ی قیادت والی اے آئی اے ڈی ایم دے نے اپنا تعاون واپس لے لیا۔ 17 اپریل 1999ء نو‏‏ں بی جے پی اک ووٹ تو‏ں حکومت تحریک عدم اعتماد ہارگئی۔ چونکہ حزب مخالف وی اکثریت ثابت نئيں کرسکی لہذا فیر تو‏ں لوک سبھا تحلیل ہوئے گئی تے نويں سرے تو‏ں انتخابات ہوئے۔

جوہری تجربہ

[پوکرن]] وچ 1998ء وچ بھارت نے پنج زیر زمین جوہری تجربے کیتے۔ ایہ تجربہ پہلے جوہری تجربہ سمائلنگ بدھا-1974ء دے 24 برس بعد کيتا سی۔ اس تجربہ نو‏‏ں پوکرن-دوم دا ناں دتا گیا۔ ایہ تجربہ حکومت بننے دے محض اک ماہ بعد کيتا گیا سی۔ اس دے ٹھیک دو ہفتےآں دے بعد پاکستان نے وی اپنا جوہری تجربہ کيتا تے جوہری ہتھیار رکھنے والےآں د‏‏ی صف وچ شامل ہوئے گیا۔ روس تے فرانس جداں ملکاں نے جوہری ہتھیار دے مسئلہ وچ بھارت دا نال دتا جدو‏ں کہ امریکا، کناڈا، جاپان، برطانیہ تے یورپی اتحاد نے مخالفت کيتی تے بھارت اُتے انفارمیشن، ذخائر تے ٹیکنالوجی جداں میداناں وچ پابندی عائد کردتی۔ انہاں تمام پابندیاں تے عالمی تنقیداں دے باوجود جوہری تجربات کیتے گئے تے مقامی طور اُتے مشہور وی رہ‏‏ے۔ عالمی پابندیاں ناکا‏م ہوگئياں تے چھ ماہ دے اندر تمام ملکاں نے تے بالخصوص امریکا نے اپنے فیصلے واپس لے لئی، نہ صرف بھارت دے خلاف بلکہ پاکستان دے خلاف بھی۔ ایہ صرف تے صرف اٹل جی دے اٹل فیصلےآں ، حکمت عملیاں تے انتظامیہ دا نتیجہ سی۔

لاہور اعلامیہ

1998ء دے اواخر تے 1999ء دے اوائل وچ اٹل جی نے پاکستان دے نال مکمل امن وسکو‏ن دیاں کوششاں تیز کر دتیاں۔ ايس‏ے سلسلہ وچ 1999ء وچ دہلی-لاہور بس خدمت دا آغاز کيتا گیا۔ اٹل جی نے اک نويں امنی کارروائی دا آغاز کيتا جس د‏‏ی رو تو‏ں کشمیر دے مسئلے تے ہور تنازعات نو‏‏ں حل کيتا جاناتھا ۔ انہاں کوششاں دا نتیجہ سی کہ لاہور اعلامیہ دا انعقاد کيتا گیا تے تجارتی تعلقات نو‏‏ں وسعت دتی گئی۔ تے اس طرح نہ صرف دونے ملکاں دے وچکار بلکہ پورے ایشیا تے دنیا بھر وچ 1998ء دے جوہری تجربہ د‏‏ی تلخی دور ہوئے گئی۔

کارگل جنگ

یہ خبر پھیل گئی کہ عسکریت پسنداں تے غیر یونیفارم وچ پاکستانی فوج دے جواناں (جنہاں وچ کچھ سرکاری شناخت تے پاک فوج دے ہتھیار لئی ہوئے سن ) نے کشمیر وچ مداخلت د‏‏ی تے پہاڑی دے اُتے د‏‏ی سرحداں تے کچھ گمنام اُتے سرحداں اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے تیزی تو‏ں اگے ودھنے لگے۔ ایہ کشیدگی کارگل دے آس پاس سی لیکن اخنور وی متاثر سی تے سیاچن گلیشیر تک کشیدگی پھیل گئی۔ جوابا بھارتی فوج کشمیر د‏‏ی طرف بڑھی، جون 1999ء وچ آپریشن وجے شروع کيتا گیا، اس دے تحت بھارتی فوج سخت سرد موسم، برف تے انتہائی انچی پہاڑی اُتے بھاری بھرکم توپ د‏‏ی مدد تو‏ں پاکستانی فوج تے عسکریت پسنداں تو‏ں لڑ رہی سی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 500 بھارتی فوجی مارے گئے، ایہ جنگ تن ماہ چلی تے اندازہ 600-4000 پاکستانی فوجی تے عسکریت پسند مارے گئے۔ بھارت نے پاکستانی عسکریت پسنداں نو‏‏ں پِچھے دھکیل دتا تے تقریباً 70 فیصد علاقہ واپس لے لیا۔ اٹل جی نے امریکا دے صدر بل کلنٹن نو‏‏ں اک خفیہ خط لکھیا کہ جے پاکستانی گھسپیٹھیاں نے بھارتی علاقہ خالی نئيں کيتا تاں “ہم انہاں نو‏ں بھگادین گے، چاہے سانو‏ں دوسرا راستہ اختیار کرنا پڑے“-اس دا مطلب سی کہ - اوہ لائن آف کنٹرول نو‏‏ں عبور کرنے تے جوہری ہتھیار استعمال کرنے نو‏‏ں تیار نيں۔

اس جنگ وچ پاکستان نو‏‏ں بھاری نقصان ہويا تے امریکا تے چین نے اس مسئلہ وچ دخل اندازی کرنے یا بھارت نو‏‏ں دھمکانے تو‏ں صاف انکار کر دتا۔ اس وقت جنرل پرویز مشرف اپنی ضد اُتے اڑے رہے جدو‏ں نواز شریف نے باقی فوج نو‏‏ں ایل او سی خالی کرنے دا حکم دے دتا۔ فوج نواز شریف دا حکم مننے نو‏‏ں تیار نئيں سی مگر این ایل آئی نے انہاں دا حکم مان لیا۔ کارگل د‏‏ی جیت نے واجپائی د‏‏ی شبیہ نو‏‏ں ہور چمکا دتا تے دنیا بھر وچ اوہ اپنی مضبوط قیادت تے بے خوف فیصلےآں دے لئی جانے جانے لگے۔ 26 جولائ‏ی 2012ء نو‏‏ں کارگل وجے دوس اُتے بی جے پی صدر نتن گڈکری نے ممبئی وچ اٹل جی دے موم دے مجسمے د‏‏ی نقاب کشائی کيتی۔ اس مجسمہ نو‏‏ں لوناوالا دے موم دے عجائب گھر وچ رکھیا جائے گا۔

سیاستدان

مشکل توں مشکل ستھتی ‘چ وی اوہناں دے مونہوں کسے لئی اپشبد نہیں نکلدا سی۔ نشکپٹ سیاستدان ہن شری واجپائی۔ کسے نے پچھیا کہ کی برہمچاری ہو، تاں اوہناں نے جواب دتا-نہیں، میں انویاہیا ہاں۔ جے کسے راجنیتا نوں بھارت دی جنتا نے پیار دتا تاں اوہ واجپائی ہن، جہناں نے سدھی-سپاٹ زندگی بتائی تے صاف-ستھری سیاست کیتی۔ سیاسی منچ اتوں واجپائی کی ہٹے کہ سیاست گالی-گلوچ ’تے اتر آئی، گھپلے، بھرشٹاچار، دوشنبازی شروع ہو گئی تے سیاست ‘چ پیسہ ہی پردھان ہو گیا۔ سنسد تے ودھان سبھاواں دیاں مریاداواں بھنگ ہون لگیاں۔ شری واجپائی 6 سالاں ’چ 3 وار دیش دے پردھان منتری بنے پر کتے وی بھرشٹاچار دی نیتی نوں نہیں اپنایا۔ ورودھیاں نال وی پیار نال پیش آؤندے رہے تے دلیل ‘چ وی مٹھاپن ہندا۔ مینوں 1984 دیاں لوک سبھا چوناں دے نتیجے چنگی طرحاں یاد ہن، جدوں بھاجپا نوں صرف 2 سیٹاں ملیاں سن تے اٹل جی نے چٹکی لئی-‘ہم دو ہمارے دو‘۔ پاکستان نوں دوستانہ سندیش صرف ‘مومبتیاں‘ بال کے نہیں دتا، سگوں سارے مان یوگ نیتاواں نوں بسّ ‘چ بٹھا کے لاہور لے گئے۔

شاعری

واجپائی ملک دے صف اول دے سیاسی رہنما دے نال اوہ ہندی دے عمدہ شاعر وی نيں۔ سیاسی مصروفیات وچ وی انہاں نے شاعری نو‏‏ں اپنے سینے تو‏ں لگائے رکھیا۔ واجپائی جنہاں نو‏ں اعتدال پسند قائد کہیا جاندا اے انہاں نے اپنی شاعری وچ وی اپنے انہاں جذگل کيتی ترجمانی د‏‏ی ا‏‏ے۔ اپنے طویل سیاسی سفر وچ واجپائی نے وقت دے ہر سلگدے مسئلے اُتے نظماں کہی نيں۔

نمونہ کلام

جنگ نہ ہونے دیں گے
ہم جنگ نہ ہونے دیں گے
وشوشانتی کے ہم سادھک ہیں جنگ نہ ہونے دیں گے
کبھی نہ کھیتوں میں پھر خونی کھاد پھلے گی
کھلیانوں میں نہیں موت کی فصل کھلے گی
آسمان پھر کبھی نہ انگارے اگلے گا
ایٹم سے ناگاساکی پھر نہیں جلے گا
ہتھیاروں کے ڈھیروں پر جن کا ہے ڈیرا
منہ میں شانتی بغل میں بم، دھوکے کا پھیرا
کفن بیچنے والوں سے یہ کہہ دو چلا کر
دنیا جان گئی ہے ان کا اصلی چہرا
کامیاب ہوں ان کی چالیں ڈھنگ نہ ہونے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے
ہمیں چاہیے شانتی، زندگی ہم کو پیاری
ہمیں چاہیے شانتی سرجن کی ہے تیاری
ہم نے چھیڑی جنگ بھوک سے بیماری سے
آگے آکر ہاتھ بٹائے دنیا ساری
ہری بھری دھرتی کو خونی رنگ نہ لینے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے
بھارت پاکستان پڑوسی ساتھ ساتھ رہنا ہے
پیار کریں یا وار کریں دونوں کو ہی سہنا ہے
تین بار لڑ چکے لڑائی کتنا مہنگا سودا
روسی بم ہو یا امریکی، خون ایک بہنا ہے
جو ہم پر گزری بچوں کے سنگ نہ ہونے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے

حوالے

باہرلے جوڑ

• پروفائل بھارت حکومت
• پروفائل بی بی سی نیوز پر

سیاسی عہدہ
پیشرو Yashwantrao Chavan	Minister of External Affairs 1977–79	جانشین Shyam Nandan Prasad Mishra
پیشرو نرسمہا راؤ	وزیراعظم بھارت 1996	جانشین ایچ ڈی دیوے گوڑا
پیشرو اندر کمار گجرال	وزیراعظم بھارت 1998–2004	جانشین منموہن سنگھ

بھارت دے وزیراعظم

جواہر لعل نہرو · گلزاری لال نندا · لال بہادر شاستری · اندرا گاندھی · مرارجی ڈیسائی · چرن سنگھ · راجیو گاندھی · وی پی سنگھ · چندر شیکھر · نرسمہا راؤ · اٹل بہاری واجپائی · ڈیوگوڈا · اندر کمار گجرال · منموہن سنگھ · نریندر مودی

بھارت دے وزیراعظم

جواہر لعل نہرو · گلزاری لال نندا · لال بہادر شاستری · اندرا گاندھی · مرارجی ڈیسائی · چرن سنگھ · راجیو گاندھی · وی پی سنگھ · چندر شیکھر · نرسمہا راؤ · اٹل بہاری واجپائی · ڈیوگوڈا · اندر کمار گجرال · منموہن سنگھ · نریندر مودی

بھارت دے وزیراعظم

جواہر لعل نہرو · گلزاری لال نندا · لال بہادر شاستری · اندرا گاندھی · مرارجی ڈیسائی · چرن سنگھ · راجیو گاندھی · وی پی سنگھ · چندر شیکھر · نرسمہا راؤ · اٹل بہاری واجپائی · ڈیوگوڈا · اندر کمار گجرال · منموہن سنگھ · نریندر مودی