اٹل بہاری واجپائی
اٹل بہاری واجپائی ہندستان دے 11ویں وزیراعظم سن۔
اٹل بہاری واجپائی | |
---|---|
(ہندی وچ: अटल बिहारी वाजपेयी) | |
جم | 24 دسمبر 1924 [۱][۲] |
وفات | 16 اگست 2018 (94 سال)[۴][۵][۶][۷][۸]
|
وجہ وفات | شوگر |
طرز وفات | طبعی موت |
شہریت | برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) |
جماعت | بھارتی جنتا پارٹی (۱۹۸۰–۲۰۱۸) |
عملی زندگی | |
مادر علمی | ڈاکٹر بھیم راؤ امبیڈکر یونیورسٹی، آگرہ |
پیشہ | سیاست دان ، شاعر ، صحافی |
پیشہ ورانہ زبان | ہندی [۹]، انگریزی |
اعزازات | |
دستخط | |
IMDB اُتے صفحات | |
ترمیم |
اٹل بہاری واجپائی (25 دسمبر 1924ء[۱۰]-16 اگست 2018ء[۱۱]) تن بار بھارت دے وزیر اعظم رہے۔ انہاں دا پہلا دور 1996ء وچ 13 دن دا سی، دوسری مرتبہ 1998ء توں 1999ء تک 11 ماہ تک اوہ وزیر اعظم رہے تے تیسری بار 1999ء توں 2004ء تک انہاں نے اپنی میعاد مکمل کيتی۔ وہ چار دہائیاں توں زیادہ عرصے تک بھارتی پارلیمان دے رکن رہے ، دس مرتبہ لوک سبھا دے لئی منتخب ہوئے تے دو مرتبہ راجیہ سبھا دے لئی چنے گئے۔ انہاں نے 2009ء تک لکھنؤ توں رکن پارلیمان رہے تے اس دے بعد صحت دے مسائل دی وجہ توں سیاست توں وکھ ہوئے گئے۔ اٹل جی اس وقت دی جن سنگھ دے بنیاد گزاراں وچوں سن ۔ انہون نے 1968ء توں 1972ء تک جنہاں سنگھ دی صدارت کيتی۔ اوہ مورار جی دیسائی دی کابینہ وچ وزیر برائے امور خارجہ (بھارت) سن ۔ جنتا حکومت دے گرنے دے بعد اٹل جی نے 1980ء وچ جنہاں سنگھ دی تعمیر نو دی اوراس دا ناں بدل کے بھارتیہ جنتا پارٹی رکھ دتا۔ و وزارت عظمی دی 5 سال دی میعاد مکمل کرنے والے پہلے غیر کانگریسی وزیر اعظم سن ۔ صدر بھارت نے 2015ء وچ انہاں نوں بھارت دے سب توں وڈے اعزاز بھارت رتن توں نوازیا۔ [۱۲] مودی حکومت نے 2014ء وچ اٹل دے یوم پیدائش (25 دسمبر) نوں یوم خوش نظمی دے طور اُتے منانے دا اعلان کيتا۔ [۱۳][۱۴]ان دی وفات 16 اگست 2018ء نوں ہوئی۔ [۱۵]
اٹل بہاری واجپائی (25 دسمبر 1924-16 اگست 2018)خوش قسمت رہے کہ اوہناں دا جنم وی عیسیٰ مسیح دے جنم دن بھاوَ 25 دسمبر نوں ہویا۔ کجھ ارتھاں ‘چ اوہ یسو دے سچے پیروکار ہن۔ سرل، سگھڑ سبھاء دے پرتیک شری واجپائی لگدا ہی نہیں کہ اک راجنیتا ہن۔ اوہ تاں کومل بھاوناواں دے پرتیک ہن۔ اوہ بچیاں ورگے سبھاء والے کوی ہن، جو اپنے بیمار ہون توں پہلاں سیاست دی صلیب نوں اپنے گل ’چ لٹکائی لگاتار لوک سیوا ’چ لگے رہے۔ میں اوہناں دے ہی شبداں نوں اوہناں دے جنم دن (25 دسمبر) ’تے دہراؤنا چاہندا ہاں: ‘‘ہر 25 دسمبر نوں جیون دی نویں پوڑی ‘تے چڑھدا ہاں، نویں موڑ ‘تے ہوراں نال گھٹّ، خود نال زیادہ لڑدا ہاں۔ میرا من مینوں اپنی ہی عدالت ’چ کھڑھا کر کے جدوں جرہا کردا ہے، میرا حلف نامہ میرے ہی ورودھ پیش کردا ہے تاں میں مقدمہ ہار جاندا ہاں۔’’
مڈھلا جیون تے تعلیم
سودھوگوالیار وچ 25 دسمبر 1924ء نوں کرشنا بہاری واجپائی تے کرشنا دیوی دے گھر اٹل جی دی پیدائش ہوئی ۔ انہاں دے دادا پنڈت شیام لال واجپائی اپنے آبائی وطن بتیشور،اتر پردیش توں مورینا، گوالیار چلے آہے تے اوتھے سکونت اختیار کيتی۔ انہاں دے والد کرشنا بہاری واجپائی اک شاعر سن تے پنڈ دے اسکول وچ مدرس سن ۔ اٹل جی دی تعلیم دی ابتدا سرس وندی شیشو مندر، گورکھی، بارا، گوالیار توں ہوئی۔ انہاں نے گوالیار دے وکٹوریا کالج (اب لکشمی بائی کالج) ہندی زبان ، سنسکرت تے انگریزی زبان وچ امتیازی نمبرات توں گریجویشن پاس کيتا۔ انہاں نے ڈی اے وی کالج، کانپور توں سیاست وچ ایم اے کيتا ۔ [۱۰][۱۶] ان دی سرگرمیاں دا آغاز گوالیار دے آریہ کمار سبھا توں ہوئی، ایہ آریہ سماج دی نوجواناں دی شق سی۔ اٹل جی 1944ء وچ اس دے جنرل سیکریٹری مقرر ہوئے۔ 1939ء وچ اوہ راشٹریہ سویم سیوک سنگھ وچ بحیثیت سوی سیوک شامل ہوئے گئے۔ بابا صاحب آپٹے توں متاثر ہوئے کے انہاں نے 1940-44ء دے دوران وچ آر ایس ایس دے تربيتی کیمپ وچ حصہ لیا تے 1947ء وچ آر ایس ایس دی مستقل رکنیت حاصل کرلئی- تکنیکی طور اُتے اوہ آس ایس ایس دے پرچارک سن ۔ تقسیمی کشیدگیاں دی وجہ توں انہاں نے اپنی قانون دی پڑھائی ترک کر دتی تے وستارک دی حثیت توں یوپی بھیجے گئے جتھے انہاں نے دین دیال اوپادھیائے دے ماہنامہ ہندی اخبار راشٹر دھرم ،پنچ جانیہ (ہفتہ واری)اور سودیش تے ارجن جداں اخبار توں منسلک ہوئے گئے۔ اٹل جی نے کدی شادی نئيں۔ پوری زندگی کنوارا رہ کے گزار دی۔ [۱۶][۱۷][۱۸]
سیاسی یاترا
سودھو1996 نوں 13 دناں لئی پردھان منتری بنے تے عہدے نوں چھڈدیاں اوہناں نے بھگوان رام دے وچن دہرائے کہ ‘‘میں موت توں نہیں ڈردا، ڈردا ہاں تاں بدنامی توں۔’’ شری واجپائی دا جیون بے داغ تے اجاتشترو والا رہا۔ 60 سالاں دی سیاسی یاترا ‘چ اوہناں نے نہ کسے نوں ڈرایا تے نہ کسے توں ڈرے۔ شاید ایہہ اسے پوتر دن دا پربھاو ہووے۔ بھاجپا دے جلسیاں-جلوساں ’چ میں اکثر لوکاں نوں ایہہ کہندیاں سنیا ہے کہ شری واجپائی فلانی میٹنگ ‘چ ہندے تاں سماں بنھ دندے۔ تیجسوی وانی دے دھارنی، بھاشن کلا ’چ ماہر تے دشمناں ’تے شبدی تیر چلاؤندے واجپائی ورگے نیتا ہن کتھوں لبھیئے۔ بڈھاپے تے بیماری نے اوہناں نوں خاموش کر دتا۔ اوہناں دی غیر-حاضری کارن اج پارٹی دیاں ریلیاں/جن سبھاواں ’چ سناپن آ گیا ہے۔
آغاز (1942ء-1975ء
سودھواٹل جی 142ء وچ پہلی دفعہ سیاسی دے افق اُتے نمودار ہوئے جدوں اپنے وڈے بھائی دے نال ہندوستان چھڈو تحريك دے دوران وچ 23 دناں دے لئی گرفتار ہوئے۔ انہاں نوں اس وعدے اُتے رہیا کيتا گیا کہ اوہ کدی برطانوی حکومت دے خلاف کسی تحریک وچ حصہ نئيں لاں گے، اس عہد نوں انہاں نے کدی نئيں توڑیا۔ [۱۹] 1948ء وچ |موہن داس گاندھی دے قتل وچ اپنے کردار دے پاداش وچ آر ایس ایس اُتے پابندی لگ گئی۔ [۲۰]
1951ء وچ آر ایس ایس نے نومولود جن سنگھ دی تعمیر و ترقی دے لئی اٹل جی نوں دین دیال اوپادھیائے دا ثانی مقرر کيتا۔ جن سنگھ آر ایس ایس دی قائم کردہ اک ہندو دایاں بازو سیاسی جماعت سی۔ انہاں نوں دہلی وچ واقع شمالی ہند دے علاقہ دا قومی جنرل سکریٹری بنایا گیا۔ جلد ہی اوہ جماعت دے رہنما شیاما پرساد مکھرجی دے متبع تے مساعد بن گئے۔ جدوں مکھرجی نے کشمیر وچ غیر کشمیری زائرین دے کشمیر وچ آنے دے خلاف بھکھ ہڑتال دی تاں اٹل جی وی انہاں دے نال سن ۔ ايسے ہڑتال دے دوران م جیل وچ مکھرجی دی موت ہوئے گئی۔ 1957ء وچ اٹل جی نے [[لوک سبھا دی متھرا نششت توں انتخاب وچ حصہ لیا مگر راجا مہیندرا پرتاپ توں ہارگئے لیکن بلرام پور وچ انہاں نوں جیت حاصل ہوئی۔ [۲۱][۲۲] ایتھے وزیر اعظم جواہر لعل نہرو نے انہاں دی صلاحیت نوں پہچانا تے کہیا کہ اوہ اک دن ضرور بھارت دے وزیر اعظم بنیاں گے۔ [۲۳] اپنی تقریری تے قائدانہ صلاحیت دی بنیاد اُتے اوہ جنہاں سنگھ دا اک چہرہ بن گئے۔ دین دیال اودھیائے دی وفات دے بعد جنہاں سنگھ دی ساری ذمہ داری نوجون اٹل جی دے کندھےآں اُتے آگئی۔ 1968ء وچ اوہ جنہاں سنگھ دے قومی صدر بن گئے تے ناناجی دیش مکھ، بلراج مادھوک تے لال کرشن اڈوانی دے نال جنہاں سنگھ دی قیادت کيتی۔
1975ء توں 1995ء
سودھو1975ء توں 1977ء دا زمانہ سی جدوں انڈین نیشنل کانگریس دی اندرا گاندھی نے ہنگامی صورت حال بھارت دا اعلان کر دتا تے ايسے دوران متعدد رہنماواں دے نال اٹل جی وی گرفتا ہوئے گئے۔ 1977ء عام انتخابات وچ جنتا پارٹی کامیاب ہوئے گئی تے مورار جی دیسائی وزیر اعظم چنے گئے تے اٹل جی انہاں دی کابینہ وچ وزیر برائے امور خارجہ بن گئے۔ وزیر خارجہ ہونے دی حیثیت توں اٹل جی اقوام متحدہ جنرل اسمبلی وچ ہندی بولی وچ تقریر کرنے والے پہلی شخص بن گئے۔ 1979ء وچ جنتا حکومت دے سقوط تک اٹل جی خود نوں اک تجربہ کار تے باعزت سیاست دان دی حیثیت توں متعارف کروا چکے سن ۔ [۲۴] اس دے بعد 1979ء وچ جنتا پارٹی وی تحلیل ہوئے گئی تے آپسی خانہ جنگی دا شکار ہوئے گئی۔ اٹل جی نے جنتا پارٹی تے آر ایس ایس دے متعدد ساتھیاں دے نال مل کے 1980ء وچ بھارتیہ جنتا پارٹی دی بنیاد رکھی۔ انہاں وچ قابل ذکر اٹل دے گہرے دوست لال کرشن اڈوانی اوربھیراں سنگھ شیخاوت وی شامل سن ۔ اوہ بی جے پی دے پہلے صدر بنے جنتا حکومت دے بعد آنے والی گانکریس حکومت کیتی زبردست تنقید کيتی۔ جتھے بی جے پی نے پنجاب، بھارت وچ سکھ عسکریت پسندی دی مخالفت کيتی اوتھے اندرا گاندھی نوں وی انہاں دی بد عنوان سیاست دی وجہ توں آڑے ہتھوں لیا، انہاں دا الزام سی کہ اندار جی دی ہی وجہ توں پنجاب وچ عسکریت پسندی نوں پنپنے دا موقع ملیا سی جس توں ملک دے اتحاد تے یکجہتی نوں خطرہ لاحق سی۔ [۱۶] 1984ء وچ بی جے پی محض دو نششتاں جیت پائی ۔ اس دوران وچ اٹل جی پارٹی دے صدر برقررار رہے تے پارلیمان وچ حزب مخالف دے رہنما وی رہے۔ وشو ہندو پریشد تے آر ایس ایس نے ایودھیا وچ رام جنم بھومی دا مسئلہ چھیڑ دتا تے بھگوان رام دے لئی مندر بنانے دا عزم کيتا۔ بھارتیہ جنتا پارٹیاس قضیہ دی سیاسی آواز بن گئی۔ 1995ء وچ گجرات تے مہاراشٹر دے اسمبلی انتخابات وچ فتح 1994ء وچ کرناٹک دے اسمبلی انتخابات وچ اچھی کارکردگی دی بدولت بی جے پی اک وڈی سیاسی جماعت بن دے ابھری۔ 1995ء وچ ممبئی وچ بی جے پی دے اجلاس وچ پارٹی دے صدر لال کرشن اڈوانی نے اعلان کيتا کہ اٹل جی وزیر اعظم بنیاں گے۔ تے بی جے پی 1995ء وچ پارلیمانی انتخاب جیت گئی۔
وزارت عظمی
سودھواٹل جی تن بار بھارت دے وزیر اعظم دی حیثیت دے منتخب ہوئے۔ انہاں دا وزارت عظمی دا زمانہ 1996ء توں 2004ء اے۔
بار اول: مئی1996ء
سودھو1995ء دے ابتدا وچ بی جے پی نے قوم پرستی دے ناں اُتے شہرت حاصل کيتی۔ بھارت دے عام انتخابات 1996ء وچ بی جے پی سب توں وڈی جماعت بن دے ابھری۔ اس وقت دے صدر شنکر دیال شرما نے اٹل جی نوں حکومت بنانےکی دعوت دتی تے انہاں نے بھارت دے دسويں وزیر اعظم دی حیثیت توں حلف لیا لیکن بی جے پی اکثریت ثابت کرنے وچ ناکام رہی تے 13 دناں دے اندر انہاں نوں استعفی دینا پيا۔
بار دوم: 1998ء-1999ء
سودھو1996ء تے 1998ء وچ دو حکومتاں دی تحلیل دے بعد لوک سبھا نوں وی تحلیل کر دتا گیا تے فیر توں انتخابات کروائےگئے۔ بھارت دے عام انتخابات 1998ء وچ وی بی جے پی نوں کامیابی حاصل ہوئی تے اس مرتبہ متعدد ہم آہنگ جماعتاں نے مل کے نیشنل ڈیموکریٹک الائنس بنایا تے اٹل جی نے فیر وزارت عظمی دا حلف لیا۔ [۲۵] این ڈی اے نے پارلیمان وچ اکثریت ثابت دی تے 13 ماہ تک حکومت برقرار رہی کیونجے 1999ء دے وسط وچ جے للدا دی قیادت والی اے آئی اے ڈی ایم دے نے اپنا تعاون واپس لے لیا۔[۲۶] 17 اپریل 1999ء نوں بی جے پی اک ووٹ توں حکومت تحریک عدم اعتماد ہارگئی۔ چونکہ حزب مخالف وی اکثریت ثابت نئيں کرسکی لہذا فیر توں لوک سبھا تحلیل ہوئے گئی تے نويں سرے توں انتخابات ہوئے۔
جوہری تجربہ
سودھو[پوکرن]] وچ 1998ء وچ بھارت نے پنج زیر زمین جوہری تجربے کیتے۔ ایہ تجربہ پہلے جوہری تجربہ سمائلنگ بدھا-1974ء دے 24 برس بعد کيتا سی۔ اس تجربہ نوں پوکرن-دوم دا ناں دتا گیا۔ ایہ تجربہ حکومت بننے دے محض اک ماہ بعد کيتا گیا سی۔ اس دے ٹھیک دو ہفتےآں دے بعد پاکستان نے وی اپنا جوہری تجربہ کيتا تے جوہری ہتھیار رکھنے والےآں دی صف وچ شامل ہوئے گیا۔ روس تے فرانس جداں ملکاں نے جوہری ہتھیار دے مسئلہ وچ بھارت دا نال دتا جدوں کہ امریکا، کناڈا، جاپان، برطانیہ تے یورپی اتحاد نے مخالفت کيتی تے بھارت اُتے انفارمیشن، ذخائر تے ٹیکنالوجی جداں میداناں وچ پابندی عائد کردتی۔ انہاں تمام پابندیاں تے عالمی تنقیداں دے باوجود جوہری تجربات کیتے گئے تے مقامی طور اُتے مشہور وی رہے۔ عالمی پابندیاں ناکام ہوگئياں تے چھ ماہ دے اندر تمام ملکاں نے تے بالخصوص امریکا نے اپنے فیصلے واپس لے لئی، نہ صرف بھارت دے خلاف بلکہ پاکستان دے خلاف بھی۔ ایہ صرف تے صرف اٹل جی دے اٹل فیصلےآں ، حکمت عملیاں تے انتظامیہ دا نتیجہ سی۔ [۲۷]
لاہور اعلامیہ
سودھو1998ء دے اواخر تے 1999ء دے اوائل وچ اٹل جی نے پاکستان دے نال مکمل امن وسکون دیاں کوششاں تیز کر دتیاں۔ ايسے سلسلہ وچ 1999ء وچ دہلی-لاہور بس خدمت دا آغاز کيتا گیا۔ اٹل جی نے اک نويں امنی کارروائی دا آغاز کيتا جس دی رو توں کشمیر دے مسئلے تے ہور تنازعات نوں حل کيتا جاناتھا ۔ انہاں کوششاں دا نتیجہ سی کہ لاہور اعلامیہ دا انعقاد کيتا گیا تے تجارتی تعلقات نوں وسعت دتی گئی۔ تے اس طرح نہ صرف دونے ملکاں دے وچکار بلکہ پورے ایشیا تے دنیا بھر وچ 1998ء دے جوہری تجربہ دی تلخی دور ہوئے گئی۔
کارگل جنگ
سودھویہ خبر پھیل گئی کہ عسکریت پسنداں تے غیر یونیفارم وچ پاکستانی فوج دے جواناں (جنہاں وچ کچھ سرکاری شناخت تے پاک فوج دے ہتھیار لئی ہوئے سن ) نے کشمیر وچ مداخلت دی تے پہاڑی دے اُتے دی سرحداں تے کچھ گمنام اُتے سرحداں اُتے قبضہ کر ليا تے تیزی توں اگے ودھنے لگے۔ ایہ کشیدگی کارگل دے آس پاس سی لیکن اخنور وی متاثر سی تے سیاچن گلیشیر تک کشیدگی پھیل گئی۔ جوابا بھارتی فوج کشمیر دی طرف بڑھی، جون 1999ء وچ آپریشن وجے شروع کيتا گیا، اس دے تحت بھارتی فوج سخت سرد موسم، برف تے انتہائی انچی پہاڑی اُتے بھاری بھرکم توپ دی مدد توں پاکستانی فوج تے عسکریت پسنداں توں لڑ رہی سی۔ گھٹ توں گھٹ 500 بھارتی فوجی مارے گئے، ایہ جنگ تن ماہ چلی تے اندازہ 600-4000 پاکستانی فوجی تے عسکریت پسند مارے گئے۔ بھارت نے پاکستانی عسکریت پسنداں نوں پِچھے دھکیل دتا تے تقریباً 70 فیصد علاقہ واپس لے لیا۔ اٹل جی نے امریکا دے صدر بل کلنٹن نوں اک خفیہ خط لکھیا کہ جے پاکستانی گھسپیٹھیاں نے بھارتی علاقہ خالی نئيں کيتا تاں “ہم انہاں نوں بھگادین گے، چاہے سانوں دوسرا راستہ اختیار کرنا پڑے“-اس دا مطلب سی کہ - اوہ لائن آف کنٹرول نوں عبور کرنے تے جوہری ہتھیار استعمال کرنے نوں تیار نيں۔
اس جنگ وچ پاکستان نوں بھاری نقصان ہويا تے امریکا تے چین نے اس مسئلہ وچ دخل اندازی کرنے یا بھارت نوں دھمکانے توں صاف انکار کر دتا۔ اس وقت جنرل پرویز مشرف اپنی ضد اُتے اڑے رہے جدوں نواز شریف نے باقی فوج نوں ایل او سی خالی کرنے دا حکم دے دتا۔ فوج نواز شریف دا حکم مننے نوں تیار نئيں سی مگر این ایل آئی نے انہاں دا حکم مان لیا۔ کارگل دی جیت نے واجپائی دی شبیہ نوں ہور چمکا دتا تے دنیا بھر وچ اوہ اپنی مضبوط قیادت تے بے خوف فیصلےآں دے لئی جانے جانے لگے۔ 26 جولائی 2012ء نوں کارگل وجے دوس اُتے بی جے پی صدر نتن گڈکری نے ممبئی وچ اٹل جی دے موم دے مجسمے دی نقاب کشائی کيتی۔ اس مجسمہ نوں لوناوالا دے موم دے عجائب گھر وچ رکھیا جائے گا۔ [۲۸]
سیاستدان
سودھومشکل توں مشکل ستھتی ‘چ وی اوہناں دے مونہوں کسے لئی اپشبد نہیں نکلدا سی۔ نشکپٹ سیاستدان ہن شری واجپائی۔ کسے نے پچھیا کہ کی برہمچاری ہو، تاں اوہناں نے جواب دتا-نہیں، میں انویاہیا ہاں۔ جے کسے راجنیتا نوں بھارت دی جنتا نے پیار دتا تاں اوہ واجپائی ہن، جہناں نے سدھی-سپاٹ زندگی بتائی تے صاف-ستھری سیاست کیتی۔ سیاسی منچ اتوں واجپائی کی ہٹے کہ سیاست گالی-گلوچ ’تے اتر آئی، گھپلے، بھرشٹاچار، دوشنبازی شروع ہو گئی تے سیاست ‘چ پیسہ ہی پردھان ہو گیا۔ سنسد تے ودھان سبھاواں دیاں مریاداواں بھنگ ہون لگیاں۔ شری واجپائی 6 سالاں ’چ 3 وار دیش دے پردھان منتری بنے پر کتے وی بھرشٹاچار دی نیتی نوں نہیں اپنایا۔ ورودھیاں نال وی پیار نال پیش آؤندے رہے تے دلیل ‘چ وی مٹھاپن ہندا۔ مینوں 1984 دیاں لوک سبھا چوناں دے نتیجے چنگی طرحاں یاد ہن، جدوں بھاجپا نوں صرف 2 سیٹاں ملیاں سن تے اٹل جی نے چٹکی لئی-‘ہم دو ہمارے دو‘۔ پاکستان نوں دوستانہ سندیش صرف ‘مومبتیاں‘ بال کے نہیں دتا، سگوں سارے مان یوگ نیتاواں نوں بسّ ‘چ بٹھا کے لاہور لے گئے۔
شاعری
سودھوواجپائی ملک دے صف اول دے سیاسی رہنما دے نال اوہ ہندی دے عمدہ شاعر وی نيں۔ سیاسی مصروفیات وچ وی انہاں نے شاعری نوں اپنے سینے توں لگائے رکھیا۔ واجپائی جنہاں نوں اعتدال پسند قائد کہیا جاندا اے انہاں نے اپنی شاعری وچ وی اپنے انہاں جذگل کيتی ترجمانی دی اے۔ اپنے طویل سیاسی سفر وچ واجپائی نے وقت دے ہر سلگدے مسئلے اُتے نظماں کہی نيں۔
نمونہ کلام
سودھوجنگ نہ ہونے دیں گے
ہم جنگ نہ ہونے دیں گے
وشوشانتی کے ہم سادھک ہیں جنگ نہ ہونے دیں گے
کبھی نہ کھیتوں میں پھر خونی کھاد پھلے گی
کھلیانوں میں نہیں موت کی فصل کھلے گی
آسمان پھر کبھی نہ انگارے اگلے گا
ایٹم سے ناگاساکی پھر نہیں جلے گا
ہتھیاروں کے ڈھیروں پر جن کا ہے ڈیرا
منہ میں شانتی بغل میں بم، دھوکے کا پھیرا
کفن بیچنے والوں سے یہ کہہ دو چلا کر
دنیا جان گئی ہے ان کا اصلی چہرا
کامیاب ہوں ان کی چالیں ڈھنگ نہ ہونے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے
ہمیں چاہیے شانتی، زندگی ہم کو پیاری
ہمیں چاہیے شانتی سرجن کی ہے تیاری
ہم نے چھیڑی جنگ بھوک سے بیماری سے
آگے آکر ہاتھ بٹائے دنیا ساری
ہری بھری دھرتی کو خونی رنگ نہ لینے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے
بھارت پاکستان پڑوسی ساتھ ساتھ رہنا ہے
پیار کریں یا وار کریں دونوں کو ہی سہنا ہے
تین بار لڑ چکے لڑائی کتنا مہنگا سودا
روسی بم ہو یا امریکی، خون ایک بہنا ہے
جو ہم پر گزری بچوں کے سنگ نہ ہونے دیں گے
جنگ نہ ہونے دیں گے
حوالے
سودھو- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس آئی ڈی: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=345&url_prefix=https://www.imdb.com/&id=nm1528651 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۵
- ↑ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Atal-Bihari-Vajpayee — subject named as: Atal Bihari Vajpayee — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
- ↑ Vajpayee, Shri Atal Bihari — Members : Lok Sabha
- ↑ Vajpayee latest news: Atal Bihari Vajpayee funeral will be held at 4pm on Friday — ناشر: دی ٹائمز آف انڈیا
- ↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/vajpayee-atal-behari-bihari — subject named as: Atal Behari (Bihari) Vajpayee — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12019923z — subject named as: Atal Bihari Vajpayee — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License
- ↑ Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=63663 — subject named as: Atal Bihari Vajpayee — مصنف: Dalibor Brozović تے Tomislav Ladan — عنوان : Hrvatska enciklopedija — ناشر: Miroslav Krleža Lexicographical Institute
- ↑ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000014962 — subject named as: Atal Bihari Vajpayee — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12019923z — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Atal Bihari Vajpayee, Former Prime Minister and BJP Stalwart, Passes Away Aged 93 at AIIMS". سی این این نیوز 18. 2018-08-16. https://web.archive.org/web/20181225003202/https://www.news18.com/news/india/modi-pays-last-respects-to-atal-bihari-vajpayee-at-his-residence-says-lost-a-father-figure-live-updates-1845937.html.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےTheHinduDeath
لئی۔ - ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ ۱۶.۲ "The Sangh (RSS) is my Soul ; writes Atal Bihari Vajpayee" (in en-US). Vishwa Samvada Kendra. 19 جنوری 2012. https://web.archive.org/web/20181225003140/https://samvada.org/2012/news/the-sangh-rss-is-my-soul-writes-atal-behari-vajpayee/.
- ↑ "The outliers who won the PMs post". https://web.archive.org/web/20181225003204/https://www.indiatoday.in/opinion/manoj-joshi/story/outliers-prime-minister-narendra-modi-rss-pracharak-indira-gandhi-p-v-narashima-rao-atal-bihari-vajpayee-188994-2014-04-15.
- ↑ Jaffrelot, Christophe (1996). The Hindu Nationalist Movement and Indian Politics. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-301-1.
- ↑ Chatterjee, Mannini. V. K. Ramachandran. "Vajpayee and the Quit India movement"۔ Frontline۔ 7–20 فروری 1998. Retrieved 11 نومبر 2012.
- ↑ Gurumurthy, S (16 اکتوبر 2013). "Lifting of the ban on the RSS was unconditional". The Hindu. https://web.archive.org/web/20181225003121/https://www.thehindu.com/opinion/op-ed/Lifting-of-ban-on-RSS-was-unconditional/article11806185.ece. Retrieved on 29 جنوری 2018.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Explained: Battleground AMU; A Raja and his Legacy" (in en-US). The Indian Express. 29 نومبر 2014. https://web.archive.org/web/20181225003151/https://indianexpress.com/article/india/india-others/explained-battleground-amu-a-raja-and-his-legacy/.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Sinha, N. C.. High School Essays (in en), 58. ISBN 9789351866046.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Morrow, Daniel; Carriere, Michael (Fall 1999). The economic impacts of the 1998 sanctions on India and Pakistan. pp. 10. https://www.nonproliferation.org/wp-content/uploads/npr/morrow64.pdf. "Therefore, the bottom line for the case of India is this: sanctions had a marginal—but not negligible—effect on the nation’s economy. The indirect effects via private capital flows were far more important than the direct effects of changes in official aid flows. The sanctions would have had greater effect if they had remained in place for several years and thereby affected significantly not just the commitments but also the disbursements of official creditors such as the World Bank.".
- ↑ "Gadkari unveils Vajpayee's wax statue in Mumbai" (in en). www.hindustantimes.com. 26 جولائی 2012. https://web.archive.org/web/20181225003208/https://www.hindustantimes.com/mumbai/gadkari-unveils-vajpayee-s-wax-statue-in-mumbai/story-awPod4YnetIHZlGtjXCkgM.html.
باہرلے جوڑ
سودھووکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: اٹل بہاری واجپائی |
- پروفائل بھارت حکومت
- پروفائل بی بی سی نیوز پر
سیاسی عہدہ | ||
---|---|---|
پیشرو Yashwantrao Chavan |
Minister of External Affairs 1977–79 |
جانشین Shyam Nandan Prasad Mishra |
پیشرو نرسمہا راؤ |
وزیراعظم بھارت 1996 |
جانشین ایچ ڈی دیوے گوڑا |
پیشرو اندر کمار گجرال |
وزیراعظم بھارت 1998–2004 |
جانشین منموہن سنگھ |