نويں صدی عیسوی دی اسلامی تریخ دا خط زمانی

نويں صدی عیسوی 801ء–900ء تقریباً 184 ہجری تو‏ں 288 ہجری اُتے محیط ا‏‏ے۔

801ء تو‏ں 810ء

• 803ء: برامکہ نو‏‏ں زوال آیا۔ جعفر ابن یحیی برمکی نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔
• 805ء: خراسان وچ رفیع ابن اللیث د‏‏ی بغاوت د‏‏ی ابتدا ہوئی۔
• 806ء: عباسی خلیفہ ہارون الرشید بازنطینیاں دے خلاف وڈی مہم اُتے روانہ ہويا۔
• 809ء: 24 مارچ— ہارون الرشید فوت ہو گیا۔ اُس دا پُتر امین الرشید تخت نشاں ہويا۔
• 810ء: عرب شاعر، انجنئیر، ہر فن مولا، موجد، طبیب تے ماہر موسیقار عباس ابن فرناس اندلس دے موجودہ شہر روندا وچ پیدا ہويا۔ وفات 887ء

811ء تو‏ں 820ء

• 811ء: 12 اپریل— شیعاں دے نويں امام محمد تقی پیدا ہوئے۔
• 811ء: عباسیاں د‏‏ی عظیم خانہ جنگی دا آغاز ہويا۔
• 811ء: یکم مئی— جنگ رے، امین الرشید تے مامون الرشید دے درمیان رے دے مقام اُتے جنگ لڑی گئی جس وچ مامون الرشید نو‏‏ں فتح ہوئی۔
• 815ء: شیعاں نے ابو السرایا السری د‏‏ی قیادت وچ بغداد وچ اعلان بغاوت کيتا۔ عباسی جرنیل ہرثمہ بن اعین نے بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔
• 816ء: شیعاں نے مکہ مکرمہ وچ بغاوت دا اعلان کيتا۔ اسپین وچ اُمویاں نے جزیرہ کورسیکا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ہرثمہ بن اعین قتل ہويا۔
• 818ء: 26 مئی — شیعاں نے اٹھويں امام علی رضا مشہد وچ اِنتقال کر گئے۔ محمد تقی اُنہاں دے جانشاں ہوئے۔
• 818ء: اسپین وچ اُمویاں نے جزیرہ ابیزا، جزیرہ مایورکا، جزیرہ ساردینیا فتح کرلئی۔
• 819ء: 11 اگست— عباسی خلیفہ مامون الرشید بغداد وچ داخل ہويا۔مامون الرشید نے بغداد نو‏‏ں راجگڑھ قرار دتا۔
• 820ء: طاہر بن حسین نے خراسان وچ آل طاہر د‏‏ی حکومت د‏ی نیہہ رکھی۔

820ء تو‏ں 830ء

• 822ء: 21 مئی — امیر قرطبہ الحکم اول فوت ہويا۔ عبدالرحمن دوم اُس دا جانشین ہويا۔
• 823ء: خراسان وچ طاہر بن حسین فوت ہويا۔ اُس دا جانشین طلحہ ابن طاہر مقرر ہويا۔
• 825ء: بحیرہ روم وچ جزیرہ کریٹ وچ امارت کریٹ د‏‏ی نیہہ ابو حفص عمر بن شعیب اقریتشی نے رکھی۔
• 826ء: عباسی منجم، ماہر فزکس، ریاضی دان تے مترجم ثابت بن قرہ حران وچ پیدا ہويا۔
• 827: ابن الراوندی خراسان وچ پیدا ہويا۔
• 827ء: عباسی خلیفہ مامون الرشید نے معتزلہ دے عقائد نو‏‏ں سرکاری عقیدہ قرار دتا۔
• 829ء: 8 ستمبر— شیعاں دے دسويں امام علی نقی پیدا ہوئے۔

831ء تو‏ں 840ء

• 833ء: 9 اگست— عباسی خلیفہ مامون الرشید شام دے شہر الرقہ وچ فوت ہويا۔المعتصم باللہ خلیفہ مقرر ہويا۔
• 835ء: مسلم صوفی جنید بغدادی بغداد وچ پیدا ہوئے۔
• 835ء: مسلم ریاضی دان احمد بن یوسف بغداد وچ پیدا ہويا۔
• 835ء: 29 نومبر — شیعاں دے امام محمد تقی اِنتقال کر گئے۔ امام علی نقی اُنہاں دے جانشین مقرر ہوئے۔
• 836ء: المعتصم باللہ نے نويں راجگڑھ سامرا وچ منتقلی اختیار کيتی۔
• 837ء: جاٹاں د‏‏ی بغاوت دا آغاز ہويا۔
• 839ء: مسلم مورخ ابن جریر طبری شہر آمل، طبرستان وچ پیدا ہويا۔

840ء تو‏ں 850ء

• 842ء: 5 جنوری — عباسی خلیفہ المعتصم باللہ 45 سال د‏‏ی عمر وچ دار الخلافہ سامرا وچ فوت ہويا۔
• 842ء: عباسی شہزادہ الموفق باللہ سامرا وچ پیدا ہويا۔ اوہ عباسی خلیفہ المتوکل علی اللہ دا پُتر سی۔
• 843ء: عرباں نے بغاوت کيتی۔ بازنطینیاں نے جزیرہ کریٹ نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر اوہ ناکا‏م رہ‏‏ے۔
• 844ء: جنگ موروپوٹاموس- خلافت عباسیہ تے بازنطینی سلطنت دے وچکار ایشیائے کوچک دے موروپوٹاموس دے مقام اُتے جنگ لڑی گئی۔ جس وچ عباسی فتح یاب ہوئے۔
• 25 اکتوبر — دولت صفاریہ دا بانی یعقوب ابن اللیث الصفار افغانستان دے شہر کرنین وچ پیدا ہويا۔
• 843ء: 6 دسمبر — شیعاں دے گیارہويں امام حسن بن علی عسکری د‏‏ی ولادت سامرا وچ ہوئی۔
• 845ء: حکومت آل طاہر دے حکمران عبداللہ بن طاہر الخراسانی دا انتقال ہويا۔ طاہر بن عبداللہ دوم امیر آل طاہر د‏‏ی حیثیت تو‏ں تخت نشاں ہويا۔
• 847ء: 10 اگست— عباسی خلیفہ الواثق باللہ فوت ہويا۔ المتوکل علی اللہ تخت نشاں ہويا۔

851ء تو‏ں 860ء

• 852ء: امیر قرطبہ عبدالرحمن دوم فوت ہويا۔ محمد بن عبدالرحم الاوسط تخت نشاں ہويا۔
• 855ء: عباسی وزیر ابو الحسن علی ابن الفرات بغداد وچ پیدا ہويا۔
• 858ء: مسلم منجم و ماہر فلکیات، ریاضی دان جابر بن سنان البتانی حرانبلاد الشام وچ پیدا ہويا۔
• 858ء: عباسی خلیفہ المتوکل علی اللہ نے نويں شہر الجعفریہ د‏‏ی نیہہ رکھی۔
• 858ء: فارسی صوفی تے مصنف حسین بن منصور حلاج شہر صوبہ فارس وچ پیدا ہويا۔
• 860ء: احمد سامان خدا نے ماوراء النہر وچ دولت سامانیہ د‏‏ی نیہہ رکھی۔

861ء تو‏ں 870ء

• 861ء: 11 دسمبر— عباسی خلیفہ المتوکل علی اللہ قتل ہويا۔ اُس دا پُتر المنتصر باللہ تخت نشاں ہويا۔
• 862ء: 8 جون— عباسی خلیفہ المنتصر باللہ زہر دتے جانے دے سبب فوت ہويا۔ المستعین باللہ خلیفہ مقرر ہويا۔
• 863ء: 3 ستمبر — عرباں تے بازنطینیاں دے وچکار اناطولیہ دے قدیمی علاقے پفلاگونیا دے قریبی دریا لالہ کاون دے نزدیک لڑی گئی جس وچ بازنطینی فتح یاب ہوئے۔ اس جنگ دے نتیجے وچ امارت ملاتیا ختم ہو گئی۔
• 864ء: شیعی محدث محمد بن یعقوب الکلینی شہر رے دے اک چھوٹے تو‏ں قصبہ کلین وچ پیدا ہويا۔
• 864ء: طبرستان وچ حسن بن زید نے دولت زیدیہ د‏‏ی نیہہ رکھی۔
• 865ء: فارسی ریاضی دان، منجم و ماہر فلکیات النیریزی پیدا ہويا۔
• 869ء: دلدل میسوپوٹیمیا تے اہواز دے علاقےآں وچ زنج قوم نے بغاوت زنج شروع کيتی۔
• 870ء: جون— عباسی شہزادے الموفق باللہ نو‏‏ں ولی عہد مقرر کيتا گیا۔

871ء تو‏ں 880ء

• 871ء: اٹلی دے بادشاہ لوئی دوم نے اٹلی دے جنوب مشرقی علاقے وچ واقع مقام باری اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ جس دے نتیجے وچ بربر امارت یعنی امارت باری دا خاتمہ ہو گیا جو اک قلیل المدتی امارت سی
• 873ء: مشرقی فارس دا علاقہ خراسان آل طاہر دے ہتھو‏ں تو‏ں نکل گیا۔ خراسان نو‏‏ں دولت صفاریہ دے حکمران یعقوب ابن اللیث الصفار نے دولت صفاریہ وچ شام‏ل ک‏ر ليا۔ دولت آل طاہر زوال پزیر ہونا شروع ہوئی۔
• 872ء: مسلم مفکر و فلسفی فارابی موجودہ قازقستان دے شہر فاراب وچ پیدا ہويا۔ وفات 950ء
• 873ء: سلطنت فاطمیہ دا بانی عبیداللہ مہدی پیدا ہويا۔
• 873ء: اگست — افریقی اغالبہ نے سسلی دے شہر سرقوسہ، صقلیہ دا محاصرہ ک‏ے لیا۔
• 873ء: 21 مئی — افریقی اغالبہ دا سرقوسہ، صقلیہ اُتے مکملاً قبضہ ہو گیا۔ سرقوسہ، صقلیہ بازنطینیاں دے ہتھو‏ں تو‏ں ہمیشہ دے لئی نکل گیا۔
• 874ء: 4 جنوری — شیعاں دے گیارہويں امام حسن بن علی عسکری سامر وچ فوت ہوئے۔ محمد بن حسن مہدی انہاں دا جانشین ہويا۔ جنوبی عراق وچ زنج قوم نے بغاوت دے اعلان وچ خود مختاری قائم کرلئی- دولت سامانیہ دا بانی تے امیر احمد سامان خدا فوت ہويا۔ نصر اول اُنہاں دا جانشین ہويا۔
• 876ء: قاہرہمصر وچ طولونی امیر مصر احمد ابن طولون دے حکم تو‏ں مسجد ابن طولون د‏‏ی تعمیر شروع ہوئی۔
• 879ء:5 جون — دولت صفاریہ دا بانی یعقوب ابن اللیث الصفار فوت ہويا۔
• 879ء: قاہرہمصر مسجد ابن طولون د‏‏ی تعمیر مکمل ہو گئی جس د‏‏ی نیہہ 876ء وچ رکھی گئی سی

881ء تو‏ں 890ء

• 883ء: دلدل میسوپوٹیمیا تے اہواز دے علاقےآں وچ زنج قوم د‏‏ی بغاوت زنج ختم ہوئی۔ عباسیاں نو‏‏ں مکمل فتح ہوئی۔
• 887ء: عرب شاعر، انجنئیر، ہر فن مولا، موجد، طبیب تے ماہر موسیقار عباس ابن فرناس اندلس دے شہر قرطبہ وچ 77 سال د‏‏ی عمر وچ فوت ہويا۔ پیدائش 810ء

891ء تو‏ں 900ء

• 891ء: بحرین وچ قرامطہ نے سلطنت قائم کرلئی-
• 891ء: 2 جون— عباسی ولی عہد شہزادے الموفق باللہ دا بغداد وچ اِنتقال ہويا، اُسنو‏‏ں الرصافہ عراق وچ دفن کيتا گیا۔
• 891ء: جون— عبیداللہ ابن سلیمان عباسی وزیر مقرر ہويا۔
• 892ء: اگست— دولت سامانیہ دے امیر نصر اول فوت ہويا۔ اسماعیل ابن احمد امیر سامانیہ مقرر ہويا۔
• 892ء: 15 اکتوبر — عباسی خلیفہ المعتمد باللہ فوت ہويا۔ المعتضد باللہ بحیثیت خلیفہ تخت نشاں ہويا۔
• 893ء: یمن وچ الہادی یحیی ابن الحسین ابن القاسم نے دولت زیدیہ قائم کيتی۔
• 894ء: خاندان رستم اسپین دے ماتحت ہويا۔
• 896ء: 18 جنوری— حاکم مصرو شام خماوریہ بن احمد بن طولون مصر دے راجگڑھ القطائع وچ فوت ہويا۔ جیش بن خمارویہ بحیثیت حاکم مصروشام تخت نشاں ہويا۔
• 896ء: نومبر— فقہائے مصر تے قاضیانِ مصر دے فتویٰ دے مطابق حاکممصروشام جیش بن خمارویہ نو‏‏ں اُس دے وزیر علی ابن احمد المضراعی دے ہمراہ قتل کر دتا گیا۔
• 898ء: آل بویہ دا بانی رکن الدولہ دیلمی شہر دیلم ملک فارس وچ پیدا ہويا۔
• 898ء: قرامطہ نے بصرہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ صدی دے اِختتام تک مسلم آبادی دنیا د‏‏ی کل آبادی دا تیسرا حصہ سی

حوالے