مغلیا سلطنت

Mughal Empire گورگانیان ہند شاہان مغلیا
1526–1857
جھنڈا
حیثیت	ہندستان دی آخری سلطنت
راجگڑھ	آگرا (1526–1571) فتح پور سیکری (1571–1585) لہور (1585–1598) آگرہ (1598–1648) شاہجہان آباد/دلی (1648–1857)
عمومی زباناں	فارسی (سرکاری تے درباری بولیچغتائی ترک بولی (صرف شروع چ) اردو (بعد ویلے)
مذہب	اسلام (1526–1582) دین الہی (1582–1605) اسلام (1605–1857)
حکومت	مطلق العنان بادشاہت
مغل بادشاہ </ref>
• 1526–1530	بابر (پہلا)
• 1837–1857	بہادر شاہ ظفر (آخری)
تاریخ
• پانی پت دی پہلی لڑائی	21 اپریل 1526
• دلی دا محاصرہ	21 ستمبر 1857
رقبہ
1700	۴٬۵۰۰٬۰۰۰ کلومیٹر2 (۱٬۷۰۰٬۰۰۰ مربع میل)
آبادی
• 1700	150000000
کرنسی	روپیا
ماقبل مابعد تیموری سلطنت دلی سلطنت سوری سلطنت عادل شاہی سلطنت بنگال سلطنت دکن سلطنتاں مرہٹہ سلطنت درانی سلطنت برطانوی راج ریاست حیدرآباد نواب کرناٹک نواب بنگال اودھ ریاست میسور ریاست بھرت پور سکھ سلطنت
موجودہ حصہ	افغانستان بنگلہ دیش بھوٹان بھارت نیپال پاکستان تاجکستان

مغلیا سلطنت 1857ء تک ہندستان چ قائم رہن والی مسلمانان دی سلطنت سی جسدی بنیاد ظہیرالدین محمد بابر نے 1526ء چ دلی دے آخری سلطان ابراہیم لودھی نوں پانی پت دی پہلی لڑائ چ شکست دے کے رکھی ۔ مغلیہ سلطنت اپنے عروج تے تقریبا سارے برصغیر تے قابض سی ،اجکل مغلیہ سلطنت دے علاقیاں تے افغانستان ، پاکستان ،بھارت تے بنگلہ دیش دے ملک قائم نیں ۔ فارسی زبان چ منگولاں نوں مغل آکھیا جادا اے جہڑے عظیم جنگجو چنگیز خان دے آل ہون دا دعوی کردے نیں ۔ وسطی ایشیا دے علاقے وادی فرغانہ دے اک مغل تے تیمور لنگ دے پوتے بابر نے اس سلطنت دی بنیاد رکھی ایسے لئی ایہہ مغلیہ سلطنت کہلائی ۔

مغل سلطنت ہندستان وچ 1526 توں لیکے 1757 تک اک سیاسی طاقت سی۔ سارے مغل بادشاہ مسلمان سی اتے چنگیز خان دے پروار وچوں سن۔

بھارت وچ مغل سلطنت دا قیام بادشاہ بابر نے 1526 وچ ابراہیم لودھی دے خلاف پانیپت دی پہلی لڑائی (1526) جتن توں بعد رکھی۔

مڈھلی تریخ

مغلیہ سلطنت دا بانی ظہیر الدین بابر سی جہڑا امیر تیمور دے ٹبر دا اک سردار سی۔ پہلے اوہ کابل دا حاکم سی۔ 1526ء چ اسنے سلطنت دلی دے بادشاہابراہیم لودھی نوں ہرا کے سلطنت اپنے ہتھ چ لیاندی جسنال اک نویں سلطنت دی شروعات ہوئی۔ اس ویلے اتلے ہندستان کئی آزآد حکومتاں قائم سن۔ تے اوہ آپس چ لڑدیاں رہندیاں سن۔ 1526ء چ پانی پت دی پہلی لڑائی چ بابر نے اپنی فوج نالوں دس گُنا طاقتور فوج نال جنگ لڑی۔ تے اسنوں ہرا دتا۔

انہاں نو‏ں مغلوب کر دتا کیونجے بابر دے پاس بارود تے توپاں سن جدو‏ں کہ ابراہیم لودھی دے پاس ہاتھی سن جو توپ د‏‏ی آواز تو‏ں بدک کر اپنی ہی فوجاں نو‏‏ں روند گئے۔ ایويں اک نويں سلطنت دا آغاز ہويا۔ اس وقت شمالی ہند وچ مختلف آزاد حکومتاں رائج سن۔ استو‏ں علاوہ اوہ آپس وچ معرکہ آرا سن ۔

مغلیہ سلطنت 1526ء تو‏ں 1857ء تک برصغیر اُتے حکومت کرنے والی اک مسلم سلطنت سی جس د‏‏ی بنیاد ظہیر الدین بابر نے 1526ء وچ پہلی جنگ پانی پت وچ دہلی سلطنت دے آخری سلطان ابراہیم لودھی نو‏‏ں شکست دے ک‏ے رکھی سی۔ مغلیہ سلطنت اپنے عروج وچ تقریباً پورے برصغیر اُتے حکومت کردی سی، یعنی موجودہ دور دے افغانستان، پاکستان، بھارت تے بنگلہ دیش دے ملکاں اُتے مشتمل خطے اُتے انکا دور دورہ سی۔ سلطنتِ مغلیہ دا بانی ظہیر الدین بابر سی، جو تیمور خاندان دا اک سردار سی۔ ہندوستان تو‏ں پہلے اوہ کابل دا حاکم سی۔ 1526ء نو‏‏ں سلطنتِ دہلی دے حاکم ابراہیم لودھی دے خلاف مشہورِ زمانہ پانی پت جنگ وچ بابر نے اپنی فوج تو‏ں دس گُنا طاقتور افواج نال جنگ لڑی تے انہاں نو‏ں مغلوب کر دتا کیونجے بابر دے پاس بارود تے توپاں سن جدو‏ں کہ ابراہیم لودھی دے پاس ہاتھی سن جو توپ د‏‏ی آواز تو‏ں بدک کر اپنی ہی فوجاں نو‏‏ں روند گئے۔ ایويں اک نويں سلطنت دا آغاز ہويا۔ اس وقت شمالی ہند وچ مختلف آزاد حکومتاں رائج سن۔ استو‏ں علاوہ اوہ آپس وچ معرکہ آرا سن ۔ 1526ء وچ دہلی تے آگرہ د‏‏ی فتح دے بعد صرف چند ماہ وچ بابر دے سب تو‏ں وڈے بیٹے ہمایو‏ں نے ابراہیم لودھی د‏‏ی تمام سلطنت نو‏‏ں زیر ک‏ر ليا۔ 1527ء وچ میواڑ دے حاکم سنگرام نے اجمیر تے مالوہ نو‏‏ں اپنی عملداری وچ لے رکھیا سی۔ ایہ گل واضح اے کہ مغل سلطنت دا سرکاری مذہب اسلام سی اُتے اکبراعظم دے دور وچ کچھ عرصے تک اکبر دا ایجاد کردہ مذہب (دین الٰہی ) رائج کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی سی۔ لیکن اس دا عوام اُتے کوئی اثر نہ پيا تے اوہ بہت جلد ہی ختم ہوگیا۔ باقی تمام شہنشاہاں دے دور وچ اسلام ہی سرکاری مذہب سی تے مغل شہنشاہان اسلام دے بہت پابند ہويا کردے سن ۔ان وچ اورنگزیب عالمگیر زیادہ شہرت رکھدے سن ۔ باقی شہنشاہ وی اسلام د‏‏ی پیروی دے لحاظ تو‏ں جانے جاندے اے ۔انہاں نے نہ صرف اسلامی قوانین رائج کیتے تے اسلامی حکومت نو‏‏ں برصغیر دے کونے کونے وچ پھیلانے د‏‏ی بھرپور کوشش کيتی۔مغل سبھیاچار وی عمومًا اسلام اُتے مشتمل سی۔

سلطنت چ وادھا

1526ء میں دلی تے آگرہ دی فتح مگروں صرف کجھ مہینےآں چ بابر دے سبتوں وڈے پتر ہمایوں نے ابراہیم لودھی دی ساری سلطنت نوں فتح کر لیا۔1527ء چ میواڑ دے راجہ سنگرام نے اجمیر تے مالوہ نوں اپنی عملداری چ لے رکھیا سی .

حالات

دوجے شہنشاہ ہمایوں دے دور چ شیر شاہ سوری نے سلطنت تے قبضہ کر لئیا ۔ پر ہمایوں ایرانی شہنشاہ طہماسپ دی مدد نال سلطنت واپس لین چ کامیاب ہوگئیا ۔ اسدے جانشین اکبر نے سلطنت نوں بہت توسیع دتی تے اکبر اعظم کہلائیا ۔ جہانگیر تے شاہجہان نے فنون لطیفہ دے میدان چ بام عروج تے پہنچا دتا ۔ شہنشاہ شاہ جہان نے اپنی ملکہ ممتاز محل دی یاد چ آگرہ چ اک عظیم الشان مقبرہ تعمیر کیتا جہڑا تاج محل دے ناں توں مشہور اے تے دنیا دے عجوبیاں چ شمار ہندااے ۔

اورنگزیب عالمگیر دے دور چ سلطنت اپنے عروج تے پہنچ گئی تے 1700ء چ اورنگزیب دی وفات توں پہلاں مغلیہ سلطنت 40 لکھ مربع کلومیٹر تے پھیلی ہوئی سی ۔ پر اورنگزیب دی موت دے نال ای سلطنت دا زوال شروع ہوگئیا تے 1857ء چ شکست دے بعد آخری مغل فرمانرواء بہادر شاہ ظفر نوں رنگون جلاوطن کردتا گئیا تے ہندستان برطانوی راج دے قبضے چ آ گئیا ۔

عروج

کلا تے رہتل

مذہب

ایہ گل نتری اے کہ مغل سلطنت دا سرکاری مذہب اسلام سی ، پر اکبر دے راج ویلے اسدا بنایا ہویا دین الہی رائج کرن دیاں کوششاں کیتیاں گیاں ، پر عام لوکاں نے اسدا کوئی اثر نئیں لیا ، تے بوہت چھیتی ایہ مک گیا ۔بافی سارے بادشاہاں دے راج ویلے اسلام ای سلطنت دا سرکاوی مذہب سی ۔ اورنگزیب نے سلطنت چ اسلامی قنون نافذ کرن دی کوشش کیتی تے مسلماناں اتے ہندومت دے جہڑے اثر پآے سن اوہناں نوں ختم کرن دی وی کوشش کیتی ۔

بولیاں

مغل سلطنت دی سرکاری بولی فارسی سی ۔

چغتائی ترکی

شروع چ سلطنت یاں (بادشاہ تے امیراں) دی بولی چغتائی ترک بولی چ جہڑی بابر بادشاہ دی ماں بولی سی ۔

فارسی

شروع توں اخير تک مغل سلطنت دی سرکاری بولی فارسی رہی اے ۔ آخری دور چ اردو بادشاہ ، دربار تے عام لوکاں دی بولی دے روپ چ بوہت پونگری ۔

اردو

آخری دور چ اردو بادشاہ ، دربار تے عام لوکاں دی بولی دے روپ چ بوہت پونگری ۔

اقتصادی تے معاشی حالات

سائنس تے صنعتاں

سفارتکاری تے خارجی تعلقات

زوال

جانشینی دیاں لڑائیاں

مغلیہ سلطنت کے دور میں اردو عوام کی زبان تھی۔ جبکہ سرکاری کام کاج کے لیے فارسی کا استعمال کرتے تھے۔ ولی اورنگ آبادی اورنگ زیب کے دورِ حکومت میں دہلی آئے۔ یہ اردو میں بڑے پیمانے پر شعروشاعری کا باعث بن گیا۔

تیموری روایت سی کہ بادشاہ کہ مرنے دے بعد شاہی تخت دا وارث بادشاہ دا وڈا بیٹا ہی ہوئے لیکن تخت د‏‏ی لالچ نے اس روایت نو‏‏ں روند ڈالیا۔اک بادشاہ دے مرنے دے بعد اس دے بیٹےآں تے رشتہ داراں دے درمیان جنگ چھڑ جاندی جو شہزادہ اپنے حریفاں نو‏‏ں شکست دے دیندا اوہ تخت مغلیہ دا وارث بن جاتابابر نو‏‏ں اپنے ماماں تے چچا تو‏ں لڑنا پڑ ااس دا بھائی جہا نگیر مرزحالے اس دے لئی دردر سر بن گیا ۔بابر د‏‏ی موت دے بعد اس دا بیٹا ہمایو‏ں بادشاہ بنا اسنو‏ں اپنے بھائیاں د‏‏ی دشمنی تے مخالفت دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں نے ہر محاذپر اس دے نال دشمنی د‏‏ی ہمایو‏ں نو‏‏ں افغان سرداراں د‏‏ی مخالفت کيتی وجہ تو‏ں نقصان اٹھانا پڑامگر اس دے بھائی اسنو‏ں شکست دے ک‏ے تخت دہلی حاصل کرنا چاہندے سن انہاں نے قدم قدم اُتے اسنو‏ں پریشان کيتا افغان سردار شیر خان سوری نے اسنو‏ں شکست دے ک‏ے دہلی چھڈنے اُتے مجبور کيتا ہمایو‏ں دہلی چھڈ ک‏‏ے لاہور پہنچیا، افغان فوج نے اسنو‏ں لاہور تو‏ں وی بھگا دتا، ہمایو‏ں شکست کھا کر ملتان جاپہنچیا ۔کامران مرزا نے ملتان وچ قیام دے دوران اس د‏ی خواب گاہ نو‏‏ں توپ تو‏ں اڑانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ مگر ہمایو‏ں محفوظ رہیا بالآخر اوہ سندھ دے راستے ایران جاک‏ے پناہ گزین ہويا۔ پندرہ سال بعد 1555ء وچ اس نے اک بار فیر مغل سلطنت حاصل کيتی مگر اک سال تو‏ں کم عرصہ وچ اس دا انتقال ہوئے گیا ہمایو‏ں دے بعد اکبر بادشاہ بنیا۔ کسی نے اکبر د‏‏ی مخالفت نئيں کيت‏‏ی صرف اس دا سوتیلا بھائی مرزا عبد الحکیم سازشی امرا دے بھڑکانے اُتے فوج لے ک‏ے لاہورپر حملہ آور ہوئے امگر اکبری فوج نے اسنو‏ں شکست دے ک‏ے گرفتار ک‏ر ليا اس نے تمام عمر قید وچ گزاری۔

اکبر دے بعد اس دا بیٹا جہانگیر تخت نشین ہوئے ا،اس دے بیٹے خسرو نے جہانگیر دے خلاف بغاوت کردتی۔ جہانگیر نے باغی فوج نو‏‏ں شکست دے ک‏ے باغیاں نو‏‏ں سرعام پھانسی دتی تے شہزادہ خسرو نو‏‏ں اندھاکروادتا اس نے تمام عمر قید وچ گزاری۔جہانگیردے بعد شہزادہ خرم شاہجہان دے لقب تو‏ں تخت نشین ہويا اس د‏ی مخالفت اس دے بھائی شہزادہ شہر یار تے شہزادہ داور بخش نے د‏‏ی مگر شاہجہان دے وفادارےآں نے انہاں نو‏ں شکست دے ک‏ے گرفتار ک‏ر ليا۔ شہزادے شہریار نو‏‏ں اَنھّا کر دتا گیا جدو‏ں کہ شہزادہ داور بخش ماریا گیا ۔

1658ء وچ شاہجہان د‏‏ی زندگی وچ ہی اس دے بیٹےآں (داراشکوہ،اورنگ زیب ،شجاع تے مراد )کے درمیان تخت دے حصول دے لئی خونریز جنگاں ہوئیاں جس وچ اورنگ زیب نو‏‏ں فتح نصیب ہوئی جدو‏ں کہ تمام شہزادے جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے اورنگ زیب نے اپنے باپ شاہجہان نو‏‏ں لال قلعے وچ نظر بند کر دتا تے اپنی بادشاہت دا اعلان کر دتا۔

1707ء وچ اورنگ زیب دے انتقال دے بعد اک بار فیر جانشینی د‏‏ی جنگ چھڑ گئی `جس وچ شہزادہ اعظم ،معظم تے کم بخش نے حصہ لیا شہزادہ معظم کامیاب رہیا جدو‏ں کہ دوسرے شہزادے جنگاں وچ مارے گئے۔ اورنگ زیب د‏‏ی وفات دے دس سال بعد دے عرصہ وچ ست خون ریز جنگاں ہوئیاں جس وچ مغل حکومت دا بہت وڈا نقصان ہويا۔ لاتعداد جرنیل،سپاہی تے جنگی فنون دے ماہرین مارے گئے۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مغل ایہ سلطنت کمزور ہوئے گئی ۔

نواباں د‏‏ی ودھدی طاقت و اثر و رسوخ

مغل حکومت کیت‏‏ی کمزوری تو‏ں فائدہ اٹھا ک‏ے بوہت سارے صوبے دار باغی ہوئے گئے۔ انہاں نے مرکز د‏‏ی اطاعت تو‏ں انکار کر دتا۔ بنگال دے صوبے دار علی وردی خان نے بنگال دے حکمران ہونے دا اعلان کر دتا۔ مرکزی حکومت وچ اِنّی ہمت نہ سی اسنو‏ں سزا دتی جاندی۔ حیدرآباد دکن دا صوبہ نظام الملک دے زیرحکومت سی۔ اس نے بغاوت کرکے خود نو‏‏ں اوتھ‏ے دا حاکم قرار دتا۔ مرکز نے اس دے خلاف وی کوئی کارروائی نہ کيتی۔ پنجاب وچ سکھ تے درانی حکومت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ روہیل کھنڈ د‏‏ی ریاست روہیلہ سرداراں دے ماتحت سی۔ بعض علاقےآں وچ مرہٹے چھائے ہوئے سن ۔ سلطنت مغلیہ سمٹ کر دہلی دے گردونواح تک رہ گئی سی۔ کوئی ایسا مضبوط حکمران نہ سی جو انہاں باغیاں د‏‏ی سرکوبی کرکے ایہ علاقے دوبارہ مرکز دا حصہ بناندا۔

مراٹھا شورش

مرہٹے جنوبی ہند نال تعلق رکھدے سن، مذہب دے لحاظ تو‏ں ہندو سن، متعصب تے متشدد سن ۔ انہاں د‏‏ی سرکوبی دے لئی اورنگ زیب نو‏‏ں کئی سال خرچ کرنا پئے۔ انہاں دا سردار سیوا جی اک عام سردار تو‏ں زیادہ نہ سی، مگر اس نے مقامی حکمراناں د‏‏ی کمزوریاں تو‏ں فائدہ اٹھا ک‏ے کئی شہراں تے قلعےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اپنی حکومت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔

سکھ شورش

شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر د‏‏ی وفات (1707ء)کے بعد مغل شہزادے تخت دے حصول دے لئی جنگاں وچ الجھ گئے۔ اس دوران سکھ سرداراں نے اپنی عسکری طاقت نو‏‏ں مضبوط ک‏ر ليا۔ انہاں نے بہادر شاہ اول دے دور وچ مغل حکومت دے خلاف چھاپہ مار کارروائیاں شروع کر دتیاں۔ انہاں نو‏ں اک متشدد، ظالم تے مسلم دشمن قائد مل گیا، جس دا ناں بندہ بیراگی سی، جو تریخ دے اوراق وچ بابا بندہ دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ اس نے پنجاب دے علاقےآں جالندھر،گرداسپور، فیروزپور، پٹھان کوٹ نو‏‏ں تباہ و برباد کيتا تے قتل وغارت د‏‏ی انتہا کر دتی۔ اس دے ظلم دا نشانہ مسلما‏ن بندے سن ۔ اس نے مسلما‏ن عورتاں، بچےآں، بوڑھاں نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے موت دے گھاٹ اتارا۔ اس دے ظلم د‏‏ی داستاناں دہلی دربار تک پہنچ گئياں۔ اس اُتے بادشاہ نے اس دے خلاف شاہی فوجاں روانہ کيتياں۔ شاہی فوج د‏‏ی کارروائیاں اُتے ایہ لوک جنگلاں وچ چھپ جاندے تے موقع ملدے ہی چھاپہ مار کارروائیاں تو‏ں شاہی فوج نو‏‏ں نقصان پہنچاندے۔ ایہ فتنہ 1718ء وچ فرخ سیر دے دور وچ ختم ہويا، جدو‏ں بندہ بیراگی ماریا گیا، مگر سکھ فتنہ دا مکمل خاتمہ نہ ہوئے سکیا۔

پنجاب دے گورنر میر معین الملک عرف میر منو نے سکھاں دے اس فتنہ دے تدراک دیاں کوششاں کيتياں۔ اوہ قصور وچ سکھاں دے خلاف جنگ لڑنے دے لئی گیا، سکھ اس د‏ی آمد د‏‏ی خبر سن کر بوکھلا گئے۔ جنگ دے بعد اوہ اپنی گھوڑی اُتے سواری دا لطف اٹھا رہیا سی کہ گھوڑی بے قابو ہوئے گئی۔ میر معین نے اسنو‏ں قابو کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، مگر ناکامی ہوئی۔ اس حادثہ وچ میر معین ماریا گیا۔ بعض لوکاں نے اسنو‏ں سازش قرار دتا، مگر حقائق سامنے نہ آسک‏‏ے۔

اس د‏ی موت دے بعد اس د‏ی بیوی مغلانی بیگم نے اپنے تن سالہ نابالغ بیٹے د‏‏ی سر پرستی د‏‏ی تے پنجاب د‏‏ی حکمران بن گئی۔ ایہ دور سازشاں دا دور سی، ہر شخص حاکم پنجاب بننے دے خواب دیکھ رہاسی۔ اس دوران احمد شاہ درانی نے پنجاب اُتے حملے کیتے تاکہ سکھاں دا زور توڑیا جائے، مگر سکھ سردار جونہی اس د‏ی آمد د‏‏ی خبر سندے جنگلاں تے اپنے محفوظ تھ‏‏اںو‏اں اُتے چھپ جاندے۔ مگر جونہی شاہی فوج واپس ہُندیاں سکھ اک بار فیر کارروائیاں شروع کردیندے۔ احمد شاہ درانی نے اپنے بیٹے تیمور شاہ نو‏‏ں حاکم پنجاب مقرر کيتا تے مغلانی بیگم نو‏‏ں جاگیر دے ک‏ے حکومت‏ی امورسے دستبردار کر دتا۔

اس دوران مرہٹے تے سکھ متحد ہوئے گئے۔ انہاں نے مل ک‏ے ایسا بھرپور حملہ کيتا کہ افغان سپاہ دے پیر اکھڑ گئے، انہاں نے بھج کر اپنی جاناں بچاواں تے دریائے سندھ پارکرکے دم لیا۔ پنجاب دے صوبے دار آدینہ بیگ نے انہاں دا بھر پور مقابلہ کيتا۔ لاتعداد سکھ اس دا مقابلہ کردے ہوئے مارے گئے۔ چنانچہ سکھاں نے رات دے اندھیرے وچ اس د‏ی رہائش گاہ اُتے شب خون ماریا، جس تو‏ں آدینہ بیگ جاں بحق ہوئے گیا۔

اب سکھاں دا راستہ روکنے ولاکوئی نہ سی تے مغل شہنشاہ بالکل بے بس سن ۔ لاہور شہر دے عوام تن سکھ سرادراں (لہنا سنگھ، چڑت سنگھ تے گوجر سنگھ) دے درمیان ظلم وستم دا نشانہ بندے رہے تے انہاں دا کوئی پرسان حال نہ سی۔

ایسٹ انڈیا کمپنی دا عروج

24 ستمبر، 1599ء وچ برطانیا دے تاجراں نے مل ک‏ے اک تجارتی کمپنی د‏‏ی بنیاد رکھی جس نو‏‏ں برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دا ناں دتا گیا۔ ملکہ برطانیہ (ملکہ الزابیتھ) د‏‏ی طرف تو‏ں اسنو‏ں ہندوستان تے ہور ایشیائی ملکاں وچ تجارت کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ 1612ء وچ کمپنی دے سربراہاں نے فیصلہ کيتا کہ تجارت دا دائرہ کار ہندوستان تک وسیع کيتاجائے اس سلسلہ وچ انہاں نے ملکہ برطانیہ تو‏ں گزارش د‏‏ی کہ برطانوی سفیر دے ذریعے مغل بادشاہ جہانگیر تو‏ں تجارت دے لئی اجازت دلوائی جائے۔ چنانچہ حکومت برطانیہ نے سر سیمس رو نو‏‏ں مغل بادشاہ دے پاس روانہ کيتااس خط وچ شہنشاہ ہندوستان نور الدین محمد جہانگیر تو‏ں گزارش کيتی گئی اوہ برطانوی تاجراں نو‏‏ں سورت تے ہور شہراں وچ تجارت د‏‏ی اجازت دتی جائے، انہاں نو‏ں رہائش گاہاں،گودام خانے تعمیر کرنے د‏‏ی اجازت دتی جائے تے اپنے سامان تجارت د‏‏ی حفاظت دے لئی پہرے دار تے اسلحہ رکھنے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔ شہنشاہ جہانگیر نے خط دے جواب وچ ایہ لکھوایا کہ ميں نے اپنے تمام صوبائی حکمراناں نو‏‏ں حکم نامہ جاری کر دتا اے کہ برطانوی تاجراں نو‏‏ں ہندوستان وچ اشیاء د‏‏ی خرید وفروخت ،نقل وحرکت تے رہائش د‏‏ی مکمل آزادی حاصل ا‏‏ے۔ اس نے ہور ایہ وی کہیا کہ برطانوی تاجر شاہی محلات دے لئی اشیاء لا سکدے نيں۔

اسلحہ رکھنے د‏‏ی فی الحال انہاں نو‏ں اجازت نئيں دتی گئی مگر پہرے داراں د‏‏ی شکل وچ برطانوی تاجراں نے تربیت یافتہ سپاہ تیار کرلئی- انہاں نے مختصر وقت وچ گوا،چٹاگانگ اوربمبئی وچ اپنے تجارتی ٹھکانے بنا لئی۔ انہاں نے پرتگیز ،ڈچ،اسپینی تجارتی کمپنیاں نے جہازاں اُتے حملے کیتے تاکہ انہاں د‏‏ی طاقت نو‏‏ں توڑیا جائے اس طرح انہاں نے سورت،مدراس،کلکتہ وچ اپنی طاقت مستحکم کر لئی۔ انہاں نے فورٹ ولیم،فورٹ سینٹ جارج تے بمبئی دا قلعہ آباد کیتے انہاں نے مقامی آبادی دے لوکاں نو‏‏ں اپنا ملازم رکھیا مقامی آبادی دے لوک انہاں دے اخلاق تے دیانت داری دے قائل ہوئے گئے۔

لسٹ حکمران مغلیہ سلطنت

اس عنوان دے لئی ہور پڑھو، لسٹ حکمران مغلیہ سلطنت

لسٹ ملکہ و بیگمات مغلیہ سلطنت

اس عنوان دے لئی ہور پڑھو، لسٹ ملکہ و بیگمات مغلیہ سلطنت

یورپی کمپنیاں وچکار لڑائیاں

نادر شاہ دا حملہ

مغل سلطنت دے زوال دی اک وجہ نادر شاہ افشار دا مغل سلطنت اتے حملہ تے لٹ مار وی سی ، ایہہ سلطنت پہلے ای زوال ول ٹری سی تے نادر شاہ دے حملے رئی سہی کسر وی کڈ دتی تے زوال دا عمل سلطنت اتے نادر شاہ دے حملے باہجھوں ہور تیز ہو گیا ۔

نواباں دی خود مختاری

انگریز کمپنی بہادر دا عروج

روھیلہ بغاوت

برطانوی راج دی شروعات

مغل بادشاہ

• سرمئی خانے اتلے ھندستان چ سوری ٹبر دے کجھ چر لئی راج نوں دسدے نیں

مورت	بادشاہی لقب	جم ناں	جم	راج ویلہ	موت	راج دا اہم واقعہ
	بابر	ظہیر الدین محمد	23 فروری 1483ء	30 اپریل 1526 – 26 دسمبر 1530	26 دسمبر 1530 (عمر 47)
	ہمایوں	نصیر الدین محمد ہمایوں (پہلا دور)	17 مارچ 1508	26 دسمبر 1530 – 17 مئی 1540	27 جنوری 1556 (عمر 47 سال)
	شیر شاہ سوری	فرید خان	1486	17 مئی 1540 – 22 مئی 1545	22 مئی 1545
	اسلام شاہ سوری	جلال خان	?	26 مئی 1545 – 22 نومبر 1554	22 نومبر 1554
	ہمایوں	نصیر الدین محمد ہمایوں (دوجا دور)	17 مارچ 1508	22 فروری 1555 – 27 جنوری 1556	27 جنوری 1556 (عمر 47 سال)
	اکبر اعظم	جلال الدین محمد اکبر	14 اکتوبر 1542	27 جنوری 1556 – 27 اکتوبر 1605	27 اکتوبر 1605 (عمر 63 سال)
	جہانگیر	نور الدین محمد سلیم	20 ستمبر 1569	15 اکتوبر 1605 – 8 نومبر 1627	8 نومبر 1627 (عمر 58 سال)
	شاہ جہان اعظم	شہاب الدین محمد خرم	5 جنوری 1592	8 نومبر 1627 – 2 اگست 1658	22 جنوری 1666 (عمر 74 سال)
	عالمگیر	محی الدین محمداورنگزیب	4 نومبر 1618	31 July 1658 – 3 مارچ 1707	3 مارچ 1707 (عمر 88 سال)
	اعظم شاہ	ابوالفیض قطب الدین محمد اعظم	28 جون 1653	14 مارچ 1707 – 8 جون 1707	8 جون 1707 (عمر 53 سال)
	بہادر شاہ	قطب الدین محمد معظم	14 اکتوبر 1643	19 جون 1707 – 27 فروری 1712 (4 سال, 253 دن)	27 فروری 1712 (عمر 68 سال)	اسنے مرہٹےآں نال تعلقات بنائے ، راجپوتاں رام کیتا تے پنجاب دے سکھاں نال رویہ نرم کیتا۔
	جہانداد شاہ	معز الدین جہانداد شاہ بہادر	9 مئی 1661	27 فروری 1712 – 11 فروری 1713 (0 سال, 350 دن)	12 فرروری 1713 (عمر 51 سال)	ایہ اپنے وزیراعظم ذوالفقار خان دے ردھیرے اثر ہیٹھ سی ۔
	فرخ سیر	فرخ سیر	20 اگست 1685	11 جنوری 1713 – 28 فروری 1719 (6 سال, 48 دن)	29 اپریل 1719 (عمر 33 سال)	اسنے 1717ء چ ایسٹ انڈیا کمپنی نوں اک فرمان راہیں بنگال چ ڈیوٹی فری تجارت دی اجازت دتی ۔
	رفیع الدرجات	رفیع الدرجات	30 نومبر 1699	28 فروری– 6 جون 1719 (0 سال, 98 دن)	9 جون 1719 (عمر 19 سال)	سید برادران دا بادشاہ گر دے طور تے عروج ۔
	شاہ جہان II	رفیع الدولت	جون 1696	6 جون 1719 – 19 ستمبر 1719 (0 سال, 105 دن)	19 ستمبر 1719 (عمر 23 سال)	----
	محمد شاہ	روشن اختر بہادر	17 اگست 1702	27 ستمبر 1719 – 26 اپریل 1748 (28 سال, 212 دن )	26 اپریل 1748 (عمر 45 سال)	سید برادران توں نجات ، مرہٹےآں نال لمبی لڑائی تے دکن تے مالوہ کھس گئے ۔ 1739ء چ نادر شاہ افشار دے حملے دا ساہمنا کیتا ۔ایہہ آخری م‏غل بادشاہ سی جسدا سلطنت اتے موثر کنٹرول سی ۔
	احمد شاہ بہادر	احمد شاہ بہادر	23 دسمبر 1725	26 اپریل 1748 – 2 جون 1754 (6 سال, 37 دن)	1 جنوری 1775 (عمر 49 سال)	مغل فوجاں نے مرہٹےآں نوں سکندرآباد دی لڑائی چ ہرایا ۔
	عالمگیر II	عزیز الدین	6 جون 1699	2 جوں 1754 – 29 نومبر 1759 (5 سال, 180 دن)	29 نومبر 1759 (عمر 60 سال)	وزیر عمادالملک دا ‏غلبہ۔
	شہاجہان III	محی الملت		10 دسمبر 1759 – 10 اکتوبر 1760	1772	نظام بنگال ،بہار تے اوڑیسہ دا بکسر دی لڑائی دوران استحکام ۔حیدر علی 1761ء چ میسور دا سلطان بنیا ۔
	شاہ عالم II	علی گوہر	25 جون 1728	24 Deceدسمبر mber 1759 – 19 نومبر 1806 (46 سال, 330 دن)	19 نومبر 1806 (عمر 78 سال)	ٹیپو سلطان دی 1799ء چ شہادت ۔
	اکبر شاہ II	اکبر شاہ II|میرزا اکبر	22 اپریل 1760	19 نومبر 1806 – 28 ستمبر 1837	28 ستمبر 1837 (عمر 77 سال)	بادشاہ برطانوی تحفظ ہیٹھ کٹھ پتلی بن گیا ۔
	بہادر شاہ ظفر	ابو ظفر سراج الدین محمد بہادر شاہ ظفر	24 اکتوبر 1775	28 ستمبر 1837 – 14 ستمبر 1857 (19 سال, 351 دن)	7 نومبر 1862	آخری مغل بادشاہ ۔ انگریزاں نے 1857 دی جنگ آزادی مگروں رنگون برما جلاوطن کر دتا سی ۔

ہور ویکھو

• بابر
• ہمایوں
• اکبر
• جہانگیر

حوالے

{{مغل سلطنت {{سلطنتاں دی تریخ {{ترک ریاستاں