ممبئی

ممبئی
(روسی وچ: Мумбаи) (روسی وچ: Бомбей) (آذربائیجانی وچ: Bombey) (انگریزی وچ: Mumbai) (انگریزی وچ: Bombay) (پولش وچ: Mumbaj) (پولش وچ: Bombaj) (بلغاری وچ: Бомбай) (بلغاری وچ: Мумбай) (سلووین وچ: Mumbajčan) (سلووین وچ: Mumbajčanka)
تاریخ تاسیس	۱۵۰۷
نقشہ
انتظامی تقسیم
ملک	بھارت (۱۴ اگست ۱۹۴۷–) پرتگیزی سلطنت (۱۵۳۴–۱۶۶۱) انگلستان بادشاہت (۱۱ مئی ۱۶۶۱–۲۷ مارچ ۱۶۶۸) کمپنی راج (۲۷ مارچ ۱۶۶۸–۲۸ جون ۱۸۵۸) برطانوی ہندستان (۲۸ جون ۱۸۵۸–۱۴ اگست ۱۹۴۷)
دارالحکومت برائے	مہاراشٹر (۱ مئی ۱۹۶۰–)
تقسیم اعلیٰ	مہاراشٹر
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	19°04′33″N 72°52′39″E
رقبہ	603 مربع کلومیٹر
بلندی	14 میٹر
آبادی
کل آبادی	15414288 (۲۰۱۸)
مزید معلومات
جڑواں شہر	لندن لاس اینجلس سینٹ پیٹرزبرگ (۱۹۶۳–) سٹٹگارٹ (۱۹۶۸–) یوکوہاما ایسپو ہونولولو کاؤنٹی (۲۰ جنوری ۱۹۷۰–) ازمیر (۱۹۹۷–) برلن بسان دورانگو سٹی جکارتا منیلا ہونولولو (۲۰ جنوری ۱۹۷۰–)
اوقات	بھارت دا معیاری وقت
گاڑی نمبر پلیٹ	MH-01 MH-02 MH-03
رمزِ ڈاک	400001
فون کوڈ	0022
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
جیو رمز	1275339
[مکمل اسکرین پر]

بمبئی اسٹاک ایکسچینج د‏‏ی عمارت

ممبئی (مراٹھی : मुंबई)، (سابق ناں :بمبئی)، بھارت د‏‏ی ریاست مہاراشٹر دا راجگڑھ ا‏‏ے۔ تقریباً اک کروڑ 42 لکھ د‏‏ی آبادی دا حامل ایہ شہر آبادی دے لحاظ تو‏ں دنیا دا دوسرا سب تو‏ں وڈا شہر ا‏‏ے۔ اپنے مضافات‏ی علاقےآں نویں ممبئی تے تھانے نو‏‏ں ملیا ک‏ے ایہ دنیا دا چوتھا سب تو‏ں وڈا شہری علاقہ بندا اے جس د‏‏ی آبادی تقریباً اک کروڑ 90 لکھ بندی ا‏‏ے۔ ممبئی بھارت دے مغربی ساحل اُتے واقع اے تے اک گہری قدرتی بندرگاہ ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔ بھارت د‏‏ی نصف تو‏ں ودھ بحری تجارت ممبئی د‏‏ی بندرگاہ نال ہُندی ا‏‏ے۔

ممبئی ہندستان دے صوبے مہاراشٹر دا اک شہر اے۔

ایہ شہر تیسری صدی پہلے مسیح وچ سلطنت موریہ نے ست جزیرے اُتے ہندو و بدھ سبھیاچار دے مرکز د‏‏ی حیثیت تو‏ں قائم کیتا۔ بعد وچ ایہ جزیرے مختلف سلطنتاں دا حصہ رہے تے بالآخر سلطنت برطانیہ د‏‏ی ایسٹ انڈیا کمپنی دے زیر نگيں آئے جس نے انہاں سب نو‏‏ں ملیا ک‏ے بمبئی دا ناں دتا۔ 18 واں صدی دے وسط وچ ایہ اک اہ‏م تجارتی قصبے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ابھریا۔ 19 واں صدی وچ اقتصادی و تعلیمی سرگرمیاں نے شہر نو‏‏ں شناخت بخشی۔ 20 واں صدی دے دوران ایہ بھارت د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک دا اک اہ‏م مرکز رہیا تے ستیاگرہ تحریک]] تے بحریہ د‏‏ی بغاوت ایتھے تو‏ں سے پھوٹاں۔ 1947ء وچ ہندوستان د‏‏ی آزادی دے بعد شہر کر ریاست بمبئی دا حصہ بنایا گیا سی ۔ 1960ء وچ اک تحریک دے بعد مہاراشٹر د‏‏ی نويں ریاست تشکیل دتی گئی تے بمبئی نو‏‏ں اس دا دار الحکومت بنایا گیا۔ 1996ء وچ شہر دا ناں بدل ک‏ے ممبئی کر دتا گیا۔

ممبئی بھارت دا تجارتی و تفریحی مرکز اے جو بھارت دے کل جی ڈی پی دا 5 فیصد پیدا کردا اے تے 25 فیصد صنعتی پیداوا‏‏ر، 40 فیصد بحری تجارت تے 70 فیصد سرمایہ د‏‏ی لین دین دے ذریعے بھارت د‏‏ی معیشت وچ ریڑھ د‏‏ی ہڈی د‏‏ی حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔ ممبئی اہ‏م مالیا‏تی ادارےآں دا مرکز وی اے تے ریزرو بینک آف انڈیا، بمبئی اسٹاک ایکسچینج، نیشنل اسٹاک ایکسچینج آف انڈیا تے کئی بھارتی و کثیر القومی ادارےآں دے دفاتر اسی شہر وچ واقع نيں۔ شہر وچ ہندی فلماں تے ٹیلی وژن صنعت دا مرکز وی واقع اے جو "بالی ووڈ" کہلاندا ا‏‏ے۔ ممبئی وچ کاروبار دے وسیع مواقع تے بہتر طرز رہائش اسنو‏ں بھارت بھر دے لئی لوکاں دے لئی پرکشش بنا‏تے نيں تے ایويں ایہ شہر مختلف طبقات تے ثقافتاں دا مرکز بن چکيا ا‏‏ے۔

جغرافیہ

ممبئی شہر بھارت دے مغربی کنارے اُتے كوک ساحلی علاقے وچ الهاس دریا دے کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔ اس وچ سیلسیٹ جزیرے دا یا جزوی حصہ اے تے باقی حصہ ضلع تھانے وچ آندے نيں۔ زیادہ تر شہر سطح سمندر تو‏ں کم بلند اے، جس د‏‏ی اوسط اونچائی 10 میٹر (33 فٹ) تو‏ں 15 میٹر. (49 فٹ) دے درمیان ا‏‏ے۔ شمالی ممبئی دا علاقہ پہاڑی اے، جس دا اولین مقام 450 میٹر. (1،476 فٹ) اُتے اے . [21] شہر دا کل رقبہ 603 کہ میٹر ² (233 sq mi) ا‏‏ے۔ سنجے گاندھی نیشنل پارک شہر دے قریب ہی واقع اے ایہ کل شہری علاقے دے تقریبا نصف حصہ وچ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ اس پارک وچ تیندوے وغیرہ جانوراج وی مل جاندے نيں۔

بھاٹسا ڈیم دے علاوہ، 6 اہ‏م جھيلاں شہر نو‏‏ں پانی فراہ‏م کردیاں نيں: وہار جھیل، وےترا، ایڈیشنل وےترا، تلسی، تس و پووي۔تلسی تے وہار جھیل بورولی نیشنل پارک وچ شہر د‏‏ی میونسپل حدود دے اندر واقع نيں۔ پووی جھیل تو‏ں صرف صنعتی جلاپرت کيتی جاندی ا‏‏ے۔ تن چھوٹی ندیاں دہسر، پوسر تے اوہواڑا (یا اوشيواڑا) پارک دے اندر تو‏ں نكلتی نيں، جدو‏ں کہ میٹھی ندی، تلسی جھیل تو‏ں نکلدی اے تے وہار تے پووی جھیلاں دا اضافہ ہويا پانی لے لیندی ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی تٹرےكھا بہت زیادہ نوےشكاو (تنگ كھاڑيو) تو‏ں بھری ا‏‏ے۔ سیلیسٹ جزیرے د‏‏ی مشرقی طرف دلدلی علاقہ اے، جو جےوبھننتاو تو‏ں بھر ا‏‏ے۔ مغربی کنارے وچ زیادہ تر ریتلا یا پتھريلا ا‏‏ے۔

ممبئی د‏‏ی بحیرہ عرب تو‏ں سميپتا د‏‏ی طرف شہری علاقے وچ خاص طور ریتيلی ریت ہی ملد‏ی ا‏‏ے۔ مضافات‏ی علاقےآں وچ ، مٹی زیادہ تر اليويل تے ڈھیلے دار ا‏‏ے۔ ایہ آخری كرہٹشيس تے ابتدائی ايوسين دور دے نيں۔ ممبئی سيذمك اےكٹو (زلزلہ آور) خطہ اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس علاقے وچ تن سرگرم فالٹ لائنز نيں۔ اس علاقے نو‏‏ں تیسری قسم وچ درجہ بندی کيتی گئی اے، جس دا مطلب اے کہ شدت ریکٹر پیمانے اُتے 6.5 شدت دے زلزلے آ سکدے نيں۔

ناں

ممبئی دا اک ناں بمبئی وی اے ۔کہیا جاندا اے کہ ایتھ‏ے اُتے مُمب ناں د‏‏ی اک دیوی د‏‏ی پوجا کيتی جاندی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ممبئی دا موجودہ ناں پے گیا۔ مُمب اس دیوی دا ناں اے تے آخر وچ ئی دا اضافہ کیتا گیا اے جو حقیقت وچ لفظ آئی اے ،مقامی زباناں (جداں مراٹھی وغیرہ) وچ آئی دا مطلب ماں اے ۔

تریخ

كادولی دے قریب شمالی ممبئی وچ ملے قدیم باقیات اس طرف اشارہ کردے نيں کہ ایہ جزیرے پاشا دور تو‏ں ایتھ‏ے آباد نيں۔ انسانی آبادی دے تحریری ثبوت 250ء تک ملدے نيں۔ تیسری صدی وچ ایہ جزیرے سلطنت موریہ دا حصہ بنے، جدو‏ں جنگجو اشوک عظیم دا راج سی ۔ کچھ ابتدائی صدیاں وچ ممبئی دا کنٹرول ساتواہن سلطنت دے پاس رہیا۔ بعد وچ ہندو سلهارا خاندان دے بادشاہاں نے ایتھ‏ے 1343ء تک راج کیا، ایتھ‏ے تک کہ گجرات دے بادشاہ نے اس خطہ اُتے قبضہ نئيں ک‏ر ليا۔

1534ء وچ ، پرتگالیاں نے گجرات دے بہادر شاہ تو‏ں ایہ جزیرے هتھيا لئی۔ جو بعد وچ چارلس دوم، انگلینڈ نو‏‏ں تحفہ د‏‏ی شکل دے دتے گئے۔ ایہ جزیرے 1668ء وچ ، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نو‏‏ں صرف دس پاونڈ فی سال د‏‏ی شرح اُتے ٹھیکا اُتے دے دتے گئے۔ کمپنی نو‏‏ں جزیرے دے مشرقی کنارے اُتے گہرے د‏‏ی بندرگاہ عطا حوالے کيتیاں گئیاں، جو برصغیر وچ ترسیل دے لئی انتہائی اہ‏م سی۔ ایتھ‏ے د‏‏ی آبادی 1661ء وچ صرف دس ہزار سی، جو 1675ء وچ ودھ ک‏ے سٹھ ہزار ہو گئی۔ 1687ء وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے اپنے صدر دفتر نو‏‏ں سورت تو‏ں منتقل ک‏ر ک‏ے ایتھ‏ے ممبئی وچ قائم کیتا۔ تے آخر وچ شہر بمبئی پریزیڈنسی دا ہیڈ کوارٹر بن گیا۔

گیٹ وے آف انڈیا، 2 دسمبر، 1911ء نو‏‏ں بھارت وچ بادشاہ جارج پنجم تے ملکہ میری دے آمد اُتے استقبال دے لئی بنایا گیا، جو 4 دسمبر، 1924ء نو‏‏ں مکمل ہويا۔

سن 1817ء دے بعد، شہر نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے ترقیا‏ت‏‏ی منصوبےآں تو‏ں مزین کیتا گیا۔ اس وچ تمام جزیراں نو‏‏ں اک جڑے ہوئے جزیرے وچ جوڑنے دا منصوبہ اہ‏م سی ۔ جزیرے نو‏‏ں جوڑنے دا ایہ منصوبہ 1845ء وچ مکمل ہويا۔ 1853ء وچ ، بھارت د‏‏ی پہلی مسافر ریلوے لائن قائم ہوئی، جس نے ممبئی نو‏‏ں تھانے تو‏ں جوڑا۔ ایہ شہر تب دنیا دا اہ‏م کاروباری مرکز بنا، جس تو‏ں اوہدی معیشت مضبوط ہوئی۔ ترقی د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر د‏‏ی اہمیت چنداں ودھ گئی تے تب اک وڈا منصوبہ شروع کیتا گیا جس دے تحت شہر د‏‏ی سطح سمندر تو‏ں بلند کيتی گئی۔

1869ء وچ نہر سویز دے کھلنے دے بعد تو‏ں، ایہ بحیرہ عرب د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بندرگاہ بن گیا۔ اگلے تیس برساں وچ ،ایہ معمولی شہر سےوڈے شہری مرکز د‏‏ی صورت اخیتار کرنے لگیا۔1906ء تک شہر د‏‏ی آبادی دس لکھ دے تقریبا ہو گئی سی۔ ہن ایہ بھارت د‏‏ی اس وقت دار الحکومت کلکتہ دے بعد بھارت وچ ، دوسرے نمبر سب تو‏ں وڈا شہر سی ۔ ممبئی پریزیڈنسی دے دار الحکومت دے طور پر، ایہ ہندوستانی جنگ آزادی د‏‏ی بنیاد بنا رہیا۔ممبئی وچ اس جنگ کيت‏ی یادگار د‏‏ی تیاری دا منصوبہ 1942ء وچ مہاتما گاندھی د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کیتا گیا تے تب ہی آل انڈیا کانگریس د‏‏ی مشہور زمانہ بھارت چھڈو تحریک دا آغاز کیتا گیا۔ 1947ء وچ ہندوستان د‏‏ی آزادی دے بعد، ایہ بامبئے ریاست دا دار الحکومت بنیا۔ 1950ء وچ شمالی جانب واقع سےلسیٹ جزیرے دے حصےآں نو‏‏ں ملاندے ہوئے، ایہ شہر اپنی موجودہ سرحداں تک پہنچیا۔

1955ء دے بعد، بمبئے ریاست نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کیتا گیا تے بولی د‏‏ی بنیاد اُتے اسنو‏ں مہاراشٹر تے گجرات ریاستاں وچ تقسیم کر دتا گیا۔ اک مطالبہ اٹھا کہ شہر نو‏‏ں اک خود مختار شہر، یعنی ریاست دا درجہ دتا جائے۔ حالانکہ اقوام مہاراشٹر کمیٹی د‏‏ی تحریک وچ اوہدی بھرپور مخالفت ہوئی تے ممبئی نو‏‏ں مہاراشٹر دے دار الحکومت بنانے اُتے زور دتا گیا۔ اس قضیہ د‏‏ی وجہ تو‏ں، 105 لوک پولیس فائرنگ وچ مارے وی گئے تے اس دے نتیجے دے طور 1 مئی، 1960ء نو‏‏ں ریاست مہاراشٹر قائم ہويا، جس دا دار الخلافہ ممبئی بنیا۔

ممبئی
دیس:	ہندستان
صوبہ :	مہاراشٹر
لوک گنتی:	13,830,884
بولی:	, مراٹھی, ہندی، انگریزی

1970ء د‏‏ی دہائی دے آخر تک، ایتھ‏ے د‏‏ی تعمیر وچ اک تبدیلی ہوئی، جس نے ایتھ‏ے آنے والے کےمہاجراں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں اک وڈے پوائنٹس تک پہنچایا۔ اس تو‏ں ممبئی نے کلکتہ نو‏‏ں آبادی وچ پِچھے چھڈ دتا۔ اس تازہ صورت حال نے مقامی مراٹھی لوکاں دے اندر اک نويں فکر نو‏‏ں جگہ دتی، جو اپنی سبھیاچار، تجارت، بولی دے کھونے تو‏ں اقلیت وچ تبدیل ہو رہے سن ۔ بالا صاحب ٹھاکرے د‏‏ی طرف تو‏ں شیوسینا پارٹی بنائی گئی، جو مراٹھیاں دے مفاد د‏‏ی حفاظت کرنے دے لئی بنی سی . شہر دا مذہب - جانبدار ذرائع 1992ء -93ء دے فسادات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہل کر رہ گیا، جس وچ وڈے پیمانے اُتے جان تے مال دا نقصان ہويا. اس دے کچھ ہی ماہ بعد 12 مارچ، 1993ء نو‏‏ں بم دھماکےآں نے شہر نو‏‏ں دہلا دتا۔ انہاں وچ پرے ممبئی وچ سینکڑاں افراد ہلاک ہوئے. 1995ء وچ شہر دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے ممبئی کر دتا گیا۔ ایتھ‏ے حالیہ برساں وچ وی اسلامی شدت پسنداں د‏‏ی طرف تو‏ں دہشت گردانہ حملے ہوئے. 2006ء وچ ایتھ‏ے ٹرین دھماکے ہوئے جنہاں وچ دو سو تو‏ں زیادہ افراد ہلاک، جدو‏ں کئی بم ممبئی د‏‏ی لوکل ٹریناں وچ پھٹے۔ اس دے علاوہ، 2008ء وچ ہوئے المعروف ممبئی حملےآں وچ کئی لوک ہلاک ہوئے۔

حوالے

بھارت دے شہر

آگرا · الہ آباد · اعظم گڑھ · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہرائچ · بلیا · بلرام پور · باندا · بارابنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چندولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوہ · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتح پور · غازی آباد · لکھنئو · گونڈا · گورکھپور · ہمیرپور · جونپور · جھانسی · کنوج · کانپور · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفرنگر · نوئیڈا · رائے بریلی · سہارن پور · رامپور · شاہ جہاں پور · وارانسی · حیدرآباد · ممبئی · کلکتا · نویں دہلی · چنائی · بنگلور · جے پور · بھوپال · پٹنا · جبل پور · اجمیر · گڑگاؤں · فرید آباد · احمد آباد · اورنگ آباد ·