بوآ:واقعہ کربلا

”

حسین منی و انا من الحسین ۔ قول رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم

“

”

خداوند نے فرات دے کنارے اک ذبحِ عظیم مقرر کر رکھی اے ۔ توریت ، کتاب یرمیاہ 46:10

“

فرمان سید الانبیا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم
﴿ان الحسین مصباح الھدی و سفینۃ النجاۃ﴾

حسین چراغِ ہدایت تے کشتیِ نجات نیں

حیّ الی الحسین علیہ السلام لان الحسین مصباح الھدی و سفینۃ النجاۃ من اراد النجاۃ فلیوال حسینا

چلے آو حسین علیہ السلام د‏‏ی طرف کیو‏ںکہ آپ علیہ السلام ہدایت دے چراغ تے نجات د‏‏ی کشتی نيں جو بندہ نجات چاہندا اے اسنو‏ں چاہیے کہ حسین نو‏‏ں دوست رکھے

۩مَثَلُ أهلِ بَیتی فیکُم مَثَلَ سَفینَهَ نُوحٍ مِن قومِهِ مَن رَکِبَهَا نَجَا وَ مَن تَخَلَّفَ عَنهَا غَرِقا۩

میرے اھل بیت د‏‏ی مثال کشتی نوح د‏‏ی طرح اے جو وی اس وچ سوار ہوئے گا اوہ نجات پائے تے جس نے وی اس توں منہ موڑ لیا اوہ غرق ہوجائے گا

تعارف سانحۂ کربلا یا واقعہ کربلا یا کربلا دی جنگ 10 محرم 61ھ (بمطابق 9 یا 10 اکتوبر، 680ء) نوں موجودہ عراق چ کربلا دے مقام اتے پیش آیا۔ جتھے مشہور عام تاریخ دے مطابق اموی خلیفہ یزید اول دی بھیجی گئی فوج نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نواسے حسین ابن علی تے ان دے اہل خانہ نوں شہید کیتا۔ حسین ابن علی دے نال 72 ساتھی، کچھ غلام،22 اہل بیت دے جوان تے خاندان نبوی دیاں عورتاں تے بچے شامل سن ۔ اسلامی نظام حکومت دی بنیاد شورائیت اتے سی ۔ آنحضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے خلفائے راشدین دے دور اس دی بہترین مثال سن ۔حضرت حسن بن علی تے معاویہ نے معاہدہ کیتا سی کہا وہ کسے نوں خلیفہ نامزد نہ کرن گے مگر معاویہ نے یزید نوں اپنا جانشین نامزد کرکے ایسے اصول دین دی خلاف ورزی کیتی سی کیونجے اسلامی نقطہ حیات چ شخصی حکومت دے قیام دا کوئی جواز نہیں ۔ حالے تک سرزمین حجاز چ ایسے کبار صحابہ تے اکابرین موجود سن جنہاں نے براہ راست نبی کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا دور دیکھا سی ۔ لہذا انہاں لئی معاویہ دی غلط روایت قبول کرنا ممکن نئیں سی ۔ امام حسین عليہ السلام نے انہاں ہی اصولاں دی خاطر یزید دی بیعت قبول کرن توں انکار کر دتا۔ یزید دا ذاتی کردار انہاں ساریاں خوبیاں توں عاری سی جو امیر یا خلیفہ لئی شریعت اسلامیہ نے دسیاں نیں ۔ سیروشکار تے شراب و شباب اس دے پسندیدہ مشاغل سن لہذہ ذاتی حیثیت نال وی کسے فاسق تے فاجر نوں بطور حکمران تسلیم کرنا امام حسین عالی مقام لئی کس طرح ممکن ہو سکدا سی۔ یزید نے تخت نشین ہون دے بعد حاکم مدینہ ولید بن عقبہ راہیں امام حسین عليہ السلام توں بیعت طلب کیتی ولید نے سختی نال کم نہ لیا لیکن مروان بن الحکم بزور بیعت لین لئی مجبور کر رہیا سی ۔ انہاں حالات چ امام حسین عليہ السلام نے سفر مکہ اختیار کیتا تے ااہل وتھوں کوفہ دی دعوت اتے کوفہ لئی روانہ ہوئے۔ جدوں امام حسین عليہ السلام مکہ پہنچے تے اہل کوفہ نے انھاں نوں سینکڑے خط لکھ کے کوفہ آن دی دعوت دتی تاکہ اوہ خلافت اسلامیہ دے قیام دی جدوجہد دا آغاز کر سکن لیکن غدار اہل کوفہ نے انہاں نل اغداری کیتی تے اپنے وعدےآں توں پھر کے امام حسین عليہ السلام دا ساتھ نہ دتا۔ یزید دی بھیجی ہوئی فوج نے کربلا چ نواسہ رسول امام حسین عليہ السلام نوں انہاں دے اہل خانہ تے اصحاب نوں شہید کر دتا۔ ولید بن عتبہ نے امام حسین عليہ السلام تے عبداللہ بن زبیر نوں قاصد دے ذریعہ بلایا۔ حالے تک معاویہ دے مرن دی خبر مدینہ چ عام نہ ہوئی سی ۔۔ پر بلاوے دا مقصد دوناں حضرات نے سمجھ لیا ۔امام حسین عليہ السلام توں جدوں بیعت لئی کہیا گیا تے انہاں نے جواب دتا کہ میرے ورگا آدمی خفیہ بیعت نہیں کر سکدا۔ جدوں بیعت عام ہوئے گی اس وقت آ جاواں گا ۔ ولید راضی ہو گیا تے انھاں نوں واپس جان دی اجازت دے دتی ۔ عبداللہ بن زبیر اک دن دی مہلت لے کے مکہ روانہ ہوگیا۔ بعد چ اسدا تعاقب کیتا گیا مگر اس اثناء چ اوہ کتھے دور جا چکیا سی ۔ جدوں مروان نوں اس صورت حال دا علم ہویا تے ولید نال بہت ناراض ہویا تے کہیا کہ توں بیعت دا وقت گوا دتا ۔ ہ نقیامت تک انہاں توں بیعت نئیں لے سکیں گا۔ امام حسین عليہ السلام عجیب الجھن نال دوچار سن اگر اوہ مدینہ چ مقیم رہندے تے بیعت دے بغیر کوئی چارہ کار نہ سی ۔ لٰہذا اوہ27 رجب 60 ہجری(60ھ) چ اپنے اہل و عیال دے نال مکہ روانہ ہو گئے۔ مکہ پہنچ کے شعب ابی طالب چ قیام کیتا۔ ہور ویکھو۔۔۔

چُنواں لیکھ کربلا وچ اولاد امام حسن علیہ السلام بشر بن حسن (عربی: بشر بن حسن) پیغمبر اسلام اے پو‏تے تے دوسرے امام حسن مجتبی دے بیٹے نيں . آپ کوعاشورا دے دن امام حیسن د‏‏ی فوج دے شہدا وچ شمار کيتا جاندا اے , لیکن کوئی وی دستاویز انہاں د‏‏ی دشمن د‏‏ی فوج دے ہتھو‏ں شہادت بارے نئيں دسدی. پہلی بار انہاں نو‏ں ابن شہر آشوب نے شہدائے کربلا د‏‏ی لسٹ وچ درج کيتا اے . امام حسن دے 20 بیٹےآں وچو‏ں 7 نےکربلا د‏‏ی جنگ وچ حصہ لیا جنہاں وچ بشر وی نيں تمام بھائی جنگ وچ شہید ہو‏ے ۔ بشر د‏‏ی شہادت بارے ابن شہر آشوب لکھدے نيں :"۔۔۔۔ایہ دسیا جاندا اے کہ بشر وی شہید ہوئے۔" بشر بن حسن دے بھائیاں وچ جو کربلا وچ موجود سن : عمرو بن حسن ( جو بچے سن تے کربلا وچ شہید ہوئے ) حسن بن حسن ( جو حسن مثنی دے ناں تو‏ں مشہور نيں) ، قاسم بن حسن (جو کربلا وچ امام د‏‏ی طرف تو‏ں لڑدے ہوئے شہید ہوئے) ، عبد اللہ بن حسن ، عبد اللہ اصغر عبد الله بن الحسن بن علي بن أبي طالب (توفي في 61هـ/ 680 ء) فرزند امام الحسن بن علي سن تے معركة كربلاء وچ امام حسین دے ہمراہ شریک ہوئے تے شہادت نال سرفراز ہوئے. حسن ابن علی تے بنت شکیل بن عبد اللہ بجلی دے فرزند سن۔ آپ دے نانا صحابیٍ رسول سن۔ واقعہ  کربلا وچ سنِ بلوغت تک نہ پہنچے سن مگر بے مثال شجاعت دے مالک سن۔  14 دشمناں نوں قتل کر کے ہانی ابن  شیت خضرمی دے ہتھوں شہید ہوئے۔ بحر بن كعب لعین نے امام حسن دے اس کم سن شہسوار نوں شہید کیتا، دسیا جاندا اے حرملہ لعین نے تلوار دے وار نال 11 سال دے فرزند حسن دے ہتھ قطع کیتے وهو في حجر عمّه الحسين وقت شہادت آپ دی عمر صرف 11 سال سی,آپ ایہ رجز پڑھدے ہوئے حملہ آور ہوئے: إن تنـكروني فأنا ابن حـيدرة ضـرغام آجام وليث قسـورة على الأعادي مثل ريح صرصرة ابو بکر بن حسن حسن ابن علی دے بیٹے سن، حسن علی بن ابی طالب دے بیٹے تے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم دے پوتے سن۔ 61ھ وچ اپنے چجا حسین ابن علی دے ہمراہ میدان کربلا وچ موجود سن، کربلا وچ عبد اللہ بن عقبہ غنوی دے تیر توں شہید ہوئے، ابو بکر دی شہادت قاسم بن حسن دے بعد ہوئی سی۔ آپ دے والد حسن ابن علی نیں تے حسن بن علی دی زوجہ ام ولد< آپ دی والدہ نیں۔ قاسم بن حسن آپ دے بھائی نیں جو کربلا وچ آپ توں پہلے شہید ہوئے سن۔ عُمَر بن حسن بن علی بن ابی طالب، امام حسن مجتبی (ع) دے فرزند نيں کہ جو کربلا وچ موجود سن تے واقعہ کربلا دے بعد اسیر ہوئے۔ حسن مثنیٰ یا الحسن المثنى بن حسن بن علی بن ابی طالب الہاشمی القرشی (پیدائش: 19 مئی 650ء — وفات: 16 مارچ 716ء) امام حسن بن علی بن ابی طالب دے فرزند نیں۔ سیدحسن مثنی سلسلہ قادریہ دے بانی شیخ عبدالقادر جیلانی دے آباء اجداد وچ توں نیں ان دی ولادت 12 رمضان 29ھ مدینہ منورہ وچ ہوئی۔ اپنے والد سیدنا امام حسن توں بیعت و خلافت حاصل کیتی۔ 17 رجب 97ھ وچ مدینہ منورہ وچ وفات پائی اندی قبرجنت البقیع وچ اے آپ نے واقعہ کربلا وچ شرکت کیتی تے شدید زخمی ہوئے تے انہاں دے ننھیال خفیہ طور تے آپ نوں لے گئے تے زخماں لئی دوا دارو کیتا جس نال آپ صحت یاب ہوئے

شہدائے کربلا ادہم بن امیہ عبدی شہدائے کربلا وچوں سن۔ جنہاں نے واقعہ کربلا وچ امام حسین دی فوج وچ شمولیت اختیار کیتی۔ قبیلہ عبد قیس تو‏ں بصرہ دے باشندہ سن ۔بصرہ وچ اک سواݨی سی ماریہ بنت منقذ عبدیہ جو شیعہ علی علیہ السلام تے محبِ اھلبیت نبوت علیھم السلام سی تے انہاں دے مکان اُتے اکثر شیعان علی علیہ السلام دا اجتماع ہُندا رھدا سی۔جدو‏ں امام حسین علیہ السلام نے مکہ معظمہ تو‏ں کوفہ د‏‏ی روانگی دا قصد کيتا تے ابن زیاد بصرہ تو‏ں کوفہ د‏‏ی گورنری اُتے مامور ھوا تے بصرہ دے نويں گورنر د‏‏ی جانب تو‏ں ناکہ بندی دا انتظام ھوا تاکہ کوئی شخص نصرتِ حسین علیہ السلام کےلئی بصرہ تو‏ں نہ جانے پائے تاں ماریہ عبدیہ دے مکان اُتے یزید بن ثبیط قیسی نے نصرتِ حسین علیہ السلام د‏‏ی غرض تو‏ں کوفہ د‏‏ی طرف جانے دا عزم ظاھر کیتا.چونکہ صریحی طور اُتے انکا ایہ مقصد خطرے تو‏ں خالی نہ سی کچھ ودھ لوک انہاں دے اس عزم تو‏ں ہ‏‏م آہنگ نہ ھوئے فیر وی یزید بن ثبیط دے دو فرزند تے چار دوسرے افراد اوہ سن جنھاں نے انہاں دے نال اتحادِ عمل کیا.چنانچہ انہاں سب نے اپنی جاناں اُتے کھیل کر مقام ابطح اُتے جو مکہ معظمہ ہی د‏‏ی حدود وچ سی امام (ع) د‏‏ی ھمراھی اختیار کيتی.ان ہی چار لوک وچ اک ادھم بن امیہ عبدی وی سن جو روزِعاشور حملہ اولٰی وچ درجہ شہادت اُتے فائز ھوئے. عبد اللہ بن یقطر حضرت امام حسین علیہ السلام دے رضاعی بھائی تے انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں مسلم بن عقیل دے نال کوفہ وچ انہاں دے سفیر بن ک‏ے گئے سن ۔عبید اللہ بن زیاد دے فوجی افسر حصین بن نمیر دے ہتھو‏ں قادسیہ دے مقام اُتے گرفتار ہو گئے ۔حاکم کوفہ دے حکم اُتے حضرت امام علی تے حضرت امام حسین نو‏‏ں برا بھلا نہ کہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں دار الامارہ تو‏ں تھلے گرا دتا گیا۔ بعض نے اس واقعہ نو‏‏ں قیس بن مسہر صیداوی دے بارے وچ نقل کيتا اے تے عبد اللہ بن یقطر نو‏‏ں کربلا دے شہدا وچو‏ں شمار کيتا ا‏‏ے۔ امام حسین نے مسلم بن عقیل نو‏‏ں کوفہ بھیجنے دے بعد عبدالله بن یقطر نو‏‏ں کوفہ روانہ کيتا۔ ، انہاں دے کوفہ جانے دا واقعہ حضرت مسلم بن عقیل دے کوفہ تو‏ں خط لکھݨ دے بعد دا اے امام نے مسلم دے خط دے جواب وچ عبدالله بن یقطر دے ہتھ خط لکھیا تے اپنے کوفہ آنے تو‏ں انہاں نو‏ں آگاہ کيتا ۔ کوفہ جاندے ہوئے حصین بن نمیر یا حصین بن تمیم نے انہاں نو‏ں گرفتار کيتا تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس حاضر کيتا ۔ ابن زیاد نے اس تو‏ں کہیا کہ تسيں دار الامارہ اُتے جاؤ تے امام حسین نو‏‏ں برا بھلا تے اس دے باپ نو‏‏ں جھوٹھا کہو۔عبد اللہ دار الامارہ اُتے جا ک‏ے لوکاں تو‏ں یو خطاب کيتا : میں حسین بن علی دا بھیجیا ہويا ہاں۔اس ابن مرجانہ دے مقابلے وچ امام حسین د‏‏ی مدد کرو. مالک بن یربوع تمیمی نے عبد اللہ بن یقطر تو‏ں مسلم بن عقیل دا لکھیا ہويا خط کڈ ک‏ے عبید اللہ بن زیاد نو‏‏ں دتا جو حسین بن علی دے ناں سی تے لکھیا سی : میں توانو‏‏ں آگاہ کردا ہاں کہ اہل کوفہ نے تواڈی بیعت کيتی اے تے اوہ یزید د‏‏ی طرف کسی قسم د‏‏ی توجہ نئيں رکھدے نيں۔جداں ہی میرا خط ملے آپ فورا اوتھ‏ے تو‏ں کوفہ دے لئی چل پڑو۔ ابن زیاد نے ایہ خط پڑھ کر عبد اللہ بن یقطر دے قتل دا حکم صادر کيتا۔ ابن زیاد نے اس د‏یاں ہڈیاں توڑ کر اسنو‏ں دار الامارہ تو‏ں تھلے پھینکنے دا حکم دتا۔جدو‏ں اس د‏ی ہڈیاں توڑاں گئياں تاں اک شخص اسنو‏ں قتل کرنے دے لئی اگے ودھیا۔لوکاں نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں اسنے کہیا: وچ تاں اسنو‏ں آسودہ حال کرنا چاہندا سی۔ طبری نے اس دے قاتل دا ناں عبد الملک بن عمیر لخمی‏ لکھیا اے ایہ شخص بنو امیہ دے دور حکومت وچ فسق و فجور وچ شہرت رکھدا سی تے قضاوت دا عہدہ دار سی۔

چُنویں تصویر روضۂ امام حسین چ اربعین دا جلوس

حديث نبوی ابن عساکر نے حسین ابن علی تو‏ں روایت کيتی اے کہ حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے ارشاد فرمایا :کأنی أنظر إلی کلب أبقع يلغ فی دماء اهل بيتی ۔۔۔ گویا کہ میں اک سفید داغاں والے کتے نو‏‏ں دیکھ رہیا ہاں جو میرے اہل بیت دے خون وچ منہ مار رہیا ا‏‏ے۔ (کنز العمال، حدیث : 34322) محمد بن عمرو بن حسین بیان کردے نيں :کنا مع الحسين بنهر کربلا فنظر إلي شمر ذي الجوشن فقال : صدق اﷲ ورسوله! فقال رسول اﷲ صلي الله عليه وآله وسلم کائي أنظر : إلي کلب أبقع يلغ في دماء أهل بيتي و کان شمر أبرصہم یعنی امام حسین دے نال کربلا دے دریا اُتے موجود سن تاں آپ نے شمر دے سینے د‏‏ی طرف دیکھیا تے فرمایا : اللہ تے اس دے رسول صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے سچ فرمایا ا‏‏ے۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا سی کہ گویا میں اس سفید داغاں والے کتے د‏‏ی طرف دیکھ رہیا ہاں جو میرے اہل بیت دے خون وچ منہ مار رہیا اے تے شمر برص دے داغاں والا سی۔(کنز العمال فضائل اهل بي، قتل حسين، 13) چنانچہ حسین ابن علی نے نشانی دیکھ ک‏ے فرمایا ہاں ایہ بدبختی تیرا ہی مقدر اے، اوہ بدبخت اگے ودھیا تے سر نو‏‏ں تن تو‏ں جدا کر دتا۔ سلیمان ابن احمد ابن الطبرانی نے زہری تو‏ں روایت کيتا اے کہ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا۔لما قتل الحسين بن علی لم يرفع حجر بيت المقدس الا وجد تحته دم عبيط. یعنی جدو‏ں حسین بن علی نو‏‏ں شہید کردتا گیا تاں بیت المقدس دا جو پتھر وی چُکیا جاندا اس دے تھلے تازہ خون پایا گیا۔(معجم الکبير، 3، حدیث : 28347)۔ امام طبرانی نے امام زہری تو‏ں اک ہور روایت وی نقل کيتی ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا! مارفع حجر بالشام يوم قتل الحسين بن علی الاعن دمشہادت یعنی حسین ابن علی دے دن شام وچ جو وی پتھر چُکیا جاندا تاں اوہ خون آلود ہُندا (معجم الکبير، حدیث : 2835 اورمجمع الزوائد، 9 : 194)

اقتباس امام حسین عليہ السلام نے مقام بیضہ اُتے خطبہ دتا ۔ جس وچ اپنےمقاصد د‏‏ی وضاحت کيتی ۔ آپ نے فرمایا: ” لوگو! رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا اے کہ جس نے ظالم ، محرمات الہٰی دے حلال کرنے والے ، خدا دا عہد توڑنے والے ، خدا تے رسول د‏‏ی مخالفت تے خدا دے بندےآں اُتے گناہ تے زیادتی دے نال حکومت کرنے والے بادشاہ نو‏‏ں دیکھیا تے قول و فعل دے ذریعہ تو‏ں غیرت دا اظہار نہ کيتا تاں خدا دا حق اے کہ اس شخص نو‏‏ں اس بادشاہ دے نال دوزخ وچ داخل کر دے۔ لوگو! خبردار ہو جاؤ ۔ انہاں لوکاں نے شیطان د‏‏ی اطاعت اختیار کيتی تے رحمٰن د‏‏ی اطاعت چھڈ دتی ا‏‏ے۔ ملک وچ فساد پھیلایا ا‏‏ے۔ حدود الہٰی نو‏‏ں معطل کر دتا اے ۔ مال غنیمت وچ اپنا حصہ ودھ لیندے نيں۔ خدا د‏‏ی حرام کیت‏ی ہوئی چیزاں نو‏‏ں حلال تے حلال کیتی ہوئی حرام کر دتا ا‏‏ے۔ اس لئی مینو‏‏ں غیرت وچ آنے دا ودھ حق اے “ ” امام حسین (ع) دے چند زرین اقوال قال الامام الحسین علیہ السلام: حضرت امام حسین علیہ السلام علیہ السلام فرماندے نيں :” اسيں اہل بیت بخشش نئيں کردے مگر لوکاں د‏‏ی معرفت دے مطابق“۔ ” سب تو‏ں وڈا سخی اوہ انسان اے جو کسی ایداں دے نو‏‏ں عطا کرے جس تو‏ں کسی قسم د‏‏ی توقع نہ ہوئے “ ” سب تو‏ں وڈا عفو کرنے والا انسان اوہ اے جو قدرت ہوݨ دے باوجود معاف کر دے “ ۔ ” سب تو‏ں ودھ صلہٴ رحم کرنے والا انسان اوہ اے جو قطع رحم کرنے والےآں نال تعلقات قائم کرے “ ۔ ” جو کسی مومن دے کرب و غم نو‏‏ں دور کرے ،خدا اس دے دنیا و آخرت دے غم و اندوہ نو‏‏ں دور کرے گا “۔ ” ذلت د‏‏ی زندگی تو‏ں عزت د‏‏ی موت کدرے بہتر اے “ ۔ ” خدا د‏‏ی نعمتاں وچو‏ں اک، لوکاں نو‏‏ں تواڈے پاس حاجت دے لئی آنا اے پس اس نعمت اُتے حزن و ملال محسوس نہ کرو ورنہ ایہ نعمت ، نقمت وچ تبدیل ہو جائیگی “۔ ” لوگو! جود و سخاوت کرنے والا سردارقرار پاندا اے ، تے بخل کرنے والا ذلیل و رسوا ہُندا اے “۔ ” مومن نہ برائی کردا اے نہ ہی عذر پیش کردا اے جداں کہ منافق ہر روز برائی کردا اے تے ہر روز عذر خواہی کردا اے “ ۔ ”سجݨ اوہ اے جو توانو‏‏ں برائی تو‏ں بچائے دشمن اوہ اے جو توانو‏‏ں برائیاں د‏‏ی ترغیب دلائے “۔ ” میں موت نو‏‏ں سعادت تے ظالماں دے نال زندگی نو‏‏ں لائق ملامت سمجھدا ہاں “ “

کیہ تسیں جاندے او؟ امام حسین ہفتہ د‏‏ی رات 28 رجب تے بعض دوسرے اقوال د‏‏ی بنا اُتے 3 شعبان سنہ60ہجری قمری نو‏‏ں اپنے اہل بیت تے اصحاب دے 84 افراد دے نال مدینہ تو‏ں مکہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ امام حسینؑ 5 دن بعد یعنی 3 شعبان سنہ 60 ہجری قمری نو‏‏ں مکہ پہنچ گئے۔ امام حسین علیہ انسلام نے ۴ مہینے تے ۵ دن مکہ وچ قیام کیتا ۔ امام حسین نے مکہ مکرمہ وچ احرام حج توڑ کے عمرہ انجام دتا تے عید توں 2 دن پہلے 8 ذوالحجہ 60 ھ وچ مکہ تو‏ں امام علیہ السلام کربلا ول روانگی ہوئی۔ مکہ تو‏ں عراق روانگی دے وقت امام حسین دے ہمراہ اصحاب وچو‏ں ۶۰ تے اہل بیت وچو‏ں (مرداں، عورتاں تے بچےآں سمیت) ۱۹ افراد سن ۔ دو محرم الحرام سنہ61 ہجری نو‏‏ں امام عالی مقام علیہ السلام اپنے اصحاب و عیال نو‏‏ں لےک‏ے کربلا وچ اترے۔۔ مشہور ترین ـ تے سب تو‏ں زیادہ نقل ہونے والے ـ قول دے مطابق امام حسین دے ساتھی ۷۲ سن جو کربلا وچ شہید ہوئے ۔ کربلا وچ اک خاتون وی امام حسین دی نصرت وچ شہید ہوئیاں۔ اس خاتون دا ناں ام وہب سی تے اوہ شہید کربلا وَہْب بن وَہْب د‏‏ی والدہ تے عبداللہ بن عمیر کلبی د‏‏ی زوجہ سن۔ اس دے علاوہ دو ہور سوانیاں دا ذکر وی ملدا ا‏‏ے۔ شیخ طوسی د‏‏ی روایت مطابق لشکر یزید د‏‏ی تعداد ۳۰۰۰۰ سی۔ زہیر بن قین: نے ۱۲۰ یزیدی فوجیاں نوں جہنم واصل کیتا عبد اللہ بن مسلم بن عقیل: نے ۹۸ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ علی اکبر ابن حسين نے ۷۰ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ حبیب بن مظاہر اسدی: نے ۶۲ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ حُرّ بن یزید ریاحی: نے ۴۰ تو‏ں ودھ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ حجاج بن مسروق: ۲۵ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ عون بن عبداللہ بن جعفر: نے ۲۱ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ قاسم بن حسن: نے ۳ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ امام حسین دا قیام، ـ 26 رجب 60 ھ وچ یزید د‏‏ی بیعت دے انکار تو‏ں 10 محرم الحرام 60 ھ عاشور دے دن آپ د‏‏ی شہادت تک ـ 162 دن تک جاری رہیا امام حسین نصرت کردے ہوئے ۵ صحابہ کرام انس بن حارث کاہلی، حبیب بن مظاہر اسدی، مسلم بن عوسجہ اسدی، ہانی بن عروہ مرادی تے عبد اللہ بن يقطر حمیری (جو امام حسین دے رضاعی بھائی وی سن) شہید ہوئے ۔ قبر حسین اُتے عمارت سبتوں مختار دے حکم نال محمد بن ابراہیم اشتر نے 65ھ وچ بنائی۔ امام زمانہ نے امام حسین اُتے جو مرثیہ پڑھیا او زیارت ناحیہ دے ناں توں مشہور اے۔

عاشورہ عاشور تے عاشورہ تے عاشوراء علمائے لغت دے مشہور قول دے مطابق دس محرم نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بعض علمائے لغت دا کہنا اے کہ لفظ عاشورہ لفظ عاشور دا معرب اے تے عاشورا اک عبرانی لفظ ا‏‏ے۔ عبرانی وچ لفظ عاشورا (یہودی مہینے) ماہ " تشْری" د‏‏ی دسويں تریخ نو‏‏ں کہیا جاندا اے ۔عاشورہ، محرم دا دسواں دن اے، (اوہ دن جدو‏ں حسین ابن علی شہید ہوئے سن ۔)

واقعات حسین بن علی تو‏ں بیعت دے مطالبہ دے بعد قافلہ حسینی د‏‏ی مدینہ تو‏ں روانگی تو‏ں شروع ہو ک‏ے قافلہ حسینی د‏‏ی واپس مدینہ آمد تک دے واقعات ۔ سنہ 60 ھ تریخ واقعہ 15 رجب معاویہ بن ابی سفیان د‏‏ی موت۔ 28 رجب سنہ 60 (ہفتہ د‏‏ی شب) امام حسین علیہ السلام د‏‏ی حج د‏‏ی ادائیگی دے لئی مدینہ تو‏ں مکہ روانگی۔ 3 شعبان (شب جمعہ) امام حسین علیہ السلام دا مکہ وچ داخلہ۔ 10 رمضان عبد اللہ بن مسمع ہمدانی تے عبد اللہ بن وال دے توسط تو‏ں امام حسین(ع) دے لئی کوفیاں دے پہلے خطوط د‏‏ی وصولی۔ 12 رمضان قیس بن مُسْهِر صَیداوی، عبد الرحمٰن بن عبد اللہ ارحبی تے عمارہ بن عبد سلولی دے توسط تو‏ں امام حسین علیہ السلام نو‏‏ں 150 خطوط د‏‏ی وصولی۔ 14 رمضان ہانی بن ہانی سبیعی تے سعید بن عبد اللہ حنفی دے توسط تو‏ں کوفہ دے عمائدین دے خطوط د‏‏ی وصولی۔ 15 رمضان مسلم بن عقیل د‏‏ی مکہ تو‏ں ایلچی دے فرض د‏‏ی انجام دہی دے لئی کوفہ د‏‏ی جانب روانگی۔ 5 شوال حضرت مسلم دا کوفہ وچ داخلہ۔ 8 ذوالحجہ (منگل) امام حسین علیہ السلام د‏‏ی حج نو‏‏ں عمرہ می بدل ک‏ے مکہ تو‏ں روانگی۔ 8 ذوالحجہ کوفہ وچ مسلم بن عقیل دا قیام۔ 9 ذوالحجہ حضرت مسلم د‏‏ی شہادت۔ 0 سنہ 61 ه‍ تریخ واقعہ 2 محرم امام حسین علیہ السلام دا کربلائے معلی وچ داخلہ۔ 3 محرم عمر بن سعد د‏‏ی 4000 دے لشک‏ر ک‏ے نال کربلائے معلی آمد۔ 6 محرم حبیب بن مظاہر د‏‏ی قبیلۂ بنی اسد تو‏ں امام حسین علیہ السلام د‏‏ی نصرت د‏‏ی درخواست تے اس دعوت اُتے انہاں دا انکار۔ 7 محرم امام حسین علیہ السلام تے اصحاب و انصار اُتے پانی د‏‏ی بندش۔ 9 محرم تاسوعا تے کربلا وچ شمر بن ذی الجوشن د‏‏ی آمد۔ 9 محرم عمر بن سعد دا امام علیه السلام نو‏‏ں اعلان جنگ تے آپ(ع) د‏‏ی طرف تو‏ں مہلت د‏‏ی درخواست۔ 10 محرم واقعہ عاشورہ تے شہادت امام حسین علیہ السلام تے اہل بیت علیہم السلام و اصحاب د‏‏ی شہادت۔ 11 محرم اسیران اہل بیت(ع) د‏‏ی کوفہ روانگی۔ 11 محرم (غاضریہ دے بنو اسد دے ہتھو‏ں شہداء د‏‏ی تدفین) ۔ 1 صفر اہل بیت علیہم السلام تے امام حسین علیہ السلام دے سر مبارک دا شام وچ داخلہ۔ 20 صفر اربعین حسینی تے اہل بیت علیہم السلام دا کوفہ وچ دوبارہ آمد۔ 20 صفر اہل بیت علیہم السلام د‏‏ی شام تو‏ں مدینہ روانگی (بعض اقوال دے مطابق)۔

لسٹ شہداء کربلا بنو ہاشم شہدائے کربلا میں بنی ہاشم دے سب شہداء حضرت ابوطالب دے ہی پوتے تے پڑپوتے سن ۔ علی بن ابی طالب دے بیٹے:۔' حسین بن علی (ذبح عظیم) سالار لشکر عباس بن علی (غازی عباس علمدار) جعفر بن علی عبد الله بن علی عثمان بن علی عمر بن علی ابو بکر بن علی حسن بن علی دے بیٹے :۔ ابو بکر بن حسن بشر بن حسن عبد الله بن حسن قاسم بن حسن عمر بن حسن ( حسن مثنی کربلا چ شدید زخمی ہوئے سن مگر شہید نہیں ہوئے۔) حسین بن علی دے بیٹے:۔ علی اکبر بن حسین علی اصغر بن حسین عبد الله بن جعفر تے زینب بنت علی دے بیٹے :۔ عون بن عبد الله بن جعفر محمد بن عبد الله بن جعفر عقیل ابن ابی طالب دی اولاد (بیٹے تے پوتے) :۔ مسلم بن عقیل (جائے شہادت کوفہ) عبد الرحمان بن عقیل عبد الله اکبر بن عقیل جعفر بن عقیل عبد الله بن مسلم بن عقیل عون بن مسلم بن عقیل محمد بن مسلم بن عقیل جعفر بن محمد بن عقیل احمد بن محمد بن عقیل حسین بن علی دے اصحاب : الف۔ ابراہیم بن حضین اسدی ابو حتوف بن حارث انصاری ابو عامر نہشی اسلم ترکی مولی و (خادم امام حسین) ادہم بن امیہ عبدی امیہ سعد طاعی انس بن حارث کاہلی انیس بن معقل اصبحی ب۔ بریر بن خضیر ہمدانی بشر بن عبد الله حضرمی بکر بن حی تیمی ج۔ جابر بن حجاج تیمی جبلہ بن شیبانی جنادہ بن حارث ہمدانی جنادہ بن کعب انصاری جندب بن حجیر خولانی جون بن حوی مولی جوین بن مالک تیمی ح۔ حارث بن امرؤ القیس کندی حارث بن بنہان حباب بن حارث حباب بن عامر شعبی حبشی بن قیس نہمی حبیب بن مظاہر (یا ابن مظہر) حجاج بن بدر سعدی حجاج بن مسروق جعفی حر بن یزید ریاحی دشمناں دے لشکر توں آئے حلاس بن عمرو راسبی حنظلہ بن اسعد شامی حنظلہ بن عمرو شیبانی ر۔ رافع مولی مسلم ازدی ز۔ زاہر بن عمرو کندی زہیر بن بشر خثعمی زہیر بن سلیم ازدی زہیر بن قین بجلی زیاد بن عریب صادی س۔ سالم غلام بنی مدینہ کلبی سالم غلام عامر بن مسلم عبدی سعد بن حارث انصاری سعد غلام علی بن ابی طالب سعد غلام عمرو بن خالد صیداوی سعید بن عبد الله حنفی سلمان بن مظارب بجلی سلیمان غلام حسین بن علی سوار بن منعم نہمی یا سوار بن حمیر جابری کربلا چ گرفتار ہون دے بعد زخمی ہوئے، بعد چ شہید ہو گئے۔ سوید بن عمرو بن ابی مطاع سیف بن حارث جابری ش۔ شوذب مولی بنی شاکر ض۔ ضرغامہ بن مالک ع۔ عائذ بن مجمع عائذی عابس بن ابی شبیب شاکری عابر بن حساس بن شریح عامر بن مسلم عبدی عباد بن مہاجر جہنی عبد الاعلی بن یزید کلبی عبد الرحمن ارحبی عبد الرحمن بن عبد ربہ انصاری عبد الرحمن بن عروہ غفاری عبد الرحمن بن مسعود تیمی عبد الله بن ابی بکر عبد الله بن بشر خثعمی عبد الله بن عروہ غفاری عبد الله بن عمیر بن حباب کلبی عبد الله بن یزید کلبی عبید الله بن یزید کلبی عقبہ بن سمعان عقبہ بن صلت جہنی عمارہ بن صلخب ازدی عمران بن کعب بن حارثہ اشجعی عمار بن حسان طائی عمار بن سلامہ دالانی عمرو بن خالد عبد الله جندعی کربلا چ زخمی ہوئے بعد چ شہید ہو گئے عمرو بن خالد ازدی عمرو بن خالد صیداوی عمرو بن قرظہ انصاری عمرو بن مطاع جعفی عمرو بن جنادہ انصاری عمرو بن ضبیعہ ضعبی عمرو بن کعب، ابو ثمامہ صائدی ق۔ قارب مولی حسین بن علی قاسط بن زہیر تغلبی قاسم بن حبیب ازدی ک۔ کردوس تغلبی کنانہ بن عتیق تغلبی م۔ مالک بن دودان مالک بن عبد الله بن سریع جابری مجمع جہنی مجمع بن عبد الله عائذی محمد بن بشیر حضرمی مسعود بن حجاج تیمی مسلم بن عوسجہ اسدی محمد بن کثیر ازدی مقسط بن زہیر تغلبی (یا مقسط بن عبد الله بن زہیر) منجح مولی حسین بن علی موقع بن ثمامہ اسدی کربلا چ زخمی ہوئے بعد چ شہید ہو گئے۔ ن۔ نافع بن ہلال جملی نصر نعمان بن عمرو راسبی نعیم بن عجلان انصاری و۔ واضح رومی مولی حارث سلمانی وہب بن حباب کلبی ہ۔ ہفہاف بن مہند راسبی ی۔ یزید بن ثبیط عبسقی یزید بن زیاد بن مہاصر کندی یزید بن مغفل جعفی جے بنی ہاشم دے شہدا نوں ملا کے شمار کیتا جائے تے شہدائے کربلا دی تعداد 136 ہو جائے گی۔ تے جے قیس بن مسہر صیداوی، عبد الله بن یقطر تے ہانی بن عروہ جو واقعہ کربلا توں پہلے کوفہ چ شہید کیتے گئے سن نوں وی اس واقعہ نال رلا کے شمار کیتا جائے تے کل تعداد 139 ہوئے گی۔ نوٹ ایہ 140 ناماں دی فہرست اے بعض کتاباں 108 نام تے بعض چ کم یا زیادہ نام ملدے نیں۔ اس فہرست چ بنی ہاشم (دے 25 توں زیادہ شہدا)، تے غلاماں (30 دے قریب) تے ہور (جداں یوم عاشورہ توں پہلے دے شہداء وغیرہ یا دشمناں دے لشکر توں آن والے شہداء 10 دے قریب) نوں شمار نہ کیتا جائے تے مشہور تعداد 72دے قریب ہی بندی اے۔

ہورمعلوماتی صفحے

گٹھاں سانحۂ کربلا اصحاب امام حسین امام حسین شہداء کربلا مقتولین کربلا واقعہ کربلا

مورتاں واقعہ کربلا واقعہ کربلا دی مصوری ایران دے شہراں تے دیہاتاں وچ محرم دا سوگ حسین قوللر آغاشی دی سانحہ کربلا دی مصوری

ویکیمیڈیا منصوبےآں وچ