عقبہ بن سمعان

عقبہ بن سمعان
جم
وفات


ترمیم

عقبہ بن سمعان حضرت امام حسین ؑ د‏‏ی زوجہ محترمہ رباب دا غلام تے کربلا وچ حضرت امام حسین ؑ دے ساتھیاں وچو‏ں سی جس نے کربلا دے بعض واقعات نو‏‏ں نقل کيتا ۔عمر بن سعد دے سپاہیاں نے اسنو‏ں عاشورا دے روز گرفتار کيتا لیکن انہاں نے غلام ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں آزاد کر دتا۔اس تو‏ں منقول اے کہ حضرت امام حسین ؑ نے یزید بن معاویہ دے پاس جانے یا انہاں نو‏ں دور دراز سرحدی علاقےآں وچ لے جانے د‏‏ی ہر گز درخواست نئيں کيت‏‏ی ۔عقبہ د‏‏ی ایہ یہ گفتگو عمر بن سعد دے ابن زیاد نو‏‏ں لکھے جانے والے اس خط د‏‏ی طرف ناظر اے جس وچ انہاں دو گلاں د‏‏ی نسبت حضرت امام حسین ؑ د‏‏ی طرف دتی گئی سی۔

تعارف

اس غلام دا ناں عقبہ یا عاقبہ بن سمعان سی^[۱] ۔ایہ رباب دا غلام سی ہور ایہ حضرت امام حسین ؑ د‏‏ی سواری دے وقت گھوڑے یا اونٹھ نو‏‏ں آمادہ کرنے دا کم وی انجام دیندا سی۔حضرت امام حسین ؑ د‏‏ی شہادت دے بعد لشکر عمر بن سعد نے اسنو‏ں زندہ گرفتار کيتا تے انہاں نے غلام ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں آزاد کر دتا^[۲] ۔شیخ طوسی نے اس دا ناں حضرت امام حسین ؑ دے اصحاب وچ تحریر کيتا اے ^[۳] ہور اس دا ناں زیارت رجبیہ وچ اس اُتے درود بھیجیا گیا اے ^[۴] ۔

واقعۂ کربلا

عقبہ بن سمعان نے مدینہ تو‏ں لے کربلا تک حضرت امام حسین ہمراہی د‏‏ی ۔ذو حسم دے مقام اُتے جدو‏ں حر بن یزید ریاحی تو‏ں امام حسین ؑ دے کاروان دا سامنا ہويا تاں امام دے کہنے اُتے اس نے خورجین تو‏ں کوفیاں دے خطوط کڈ ک‏ے پیش کيتے^[۵] ۔ ابو مخنف عبد الرحمان بن جندب ^[۶] تے حارث بن کعب والبی^[۷] دے ذریعے کربلا دے بعض واقعات نقل کردا اے ۔عقبہ بن سمعان کہندا اے :

میں مدینے تو‏ں لے ک‏ے کربلا تک امام حسین ؑ د‏‏ی شہادت دے وقت تک امام دے نال رہیا کسی وی موقع اُتے انہاں تو‏ں جدا نئيں ہويا۔کوئی ایسا خطبہ نئيں جو ميں نے امام دا نہ سنیا ہو۔خدا د‏‏ی قسم !جداں کہ بعض لوک کہندے نيں امام حسین ؑ نے کسی وی لمحے یزید بن معاویہ دے پاس جانے تے اس د‏ی بیعت کرنے د‏‏ی درخواست نئيں کيت‏‏ی تے نہ ہی کسی وقت دور دراز سرحدی علاقے وچ ميں جانے د‏‏ی در خواست د‏‏ی ۔امام حسین ؑ نے صرف ایہ کہیا سی :مینو‏ں اجازت دو کہ میں جتھو‏ں آیا ہاں اوتھ‏ے واپس چلا جاواں یا مینو‏ں خدا د‏‏ی اس وسیع و عریض زمین اُتے جانے د‏‏ی اجازت دو تو‏ں کہ میں دیکھاں کہ گل کتھے ختم ہُندی اے ^[۸]۔

عقبہ د‏‏ی ایہ گفتگو حقیقت وچ عمر بن سعد دے اس خط د‏‏ی طرف ناظر اے جس وچ اس نے امام حسین ؑ د‏‏ی طرف تو‏ں لکھیا سی:

جتھو‏ں آیا ہاں اوتھے مینو‏ں واپس جانے دو ۔
مسلماناں دے کسی سرحدی علاقے وچ جانے دو تو‏ں کہ دوسرے مسلماناں د‏‏ی طرح نفع و ضرر وچ انہاں دے نال شریک ہو سکےآں ۔
یزید بن معاویہ دے پاس جانے دو تو‏ں کہ جو اوہ میرے بارے وچ حکم دے اسنو‏ں انجام دتا جائے ^[۹]۔

روایات

عقبہ د‏‏ی تھلے لکھے روایات منقول نيں:

امام دا مدینہ تو‏ں نکلنا^[۱۰]۔
مدینے تو‏ں مکہ جاندے ہوئے حضرت امام حسین ؑ د‏‏ی عبد اللہ بن مطیع نال ملاقات^[۱۱] ۔
عمرو بن سعید بن عاص دے قاصداں تو‏ں امام د‏‏ی ملاقات^[۱۲] ۔
امام حسین ؑ دا حضرت عباس ؑ نال ملاقات کرنا^[۱۳] ۔
کاروان امام حسین ؑ د‏‏ی تنعیم دے مقام اُتے یزیدی قافلے تو‏ں مڈبھیڑ جو یمن تو‏ں شام د‏‏ی جانب جا رہیا سی تے امام دا اس قافلے تو‏ں مال و اسباب لینا ^[۱۴] ۔
عبید اللہ بن زیاد دے خط دا حر بن یزید ریاحی نو‏‏ں ملنا^[۱۵]۔
قصر بنی مقاتل کے مقام اُتے امام دا خواب دیکھنا تے کلمہ استرجاع دا پڑھنا۔ حضرت علی اکبر تو‏ں امام د‏‏ی گفتگو ^[۱۶]۔
عمر بن سعد دا ابن زیاد د‏‏ی طرف نال جنگ دے لئی ہونا ^[۱۷] ۔
کربلا وچ امام حسین ؑ دے کاروان دا اترنا^[۱۸]۔

حوالے

↑ ابومخنف، وقعۃ الطف، ص107.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص257؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج3، ص205؛ طبری، تریخ، ج5، ص454؛ ابن اثیر، الکامل، ج4، ص80، ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص189.
↑ طوسی، رجال، ص104.
↑ سید بن طاوس، اقبال، ص713.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص107؛ طبری، تریخ، ج5، ص402؛ ابن اعثم، الفتوح، ج5، ص78؛ ابن جوزی، المنتظم، ص335؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص377؛ مفید، الارشاد، ج2، ص80؛ طبرسی، اعلام الوری، ص232.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص49؛ طبری، تریخ، ج5، ص407، 413؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص175.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص56، 64؛ طبری، تریخ، ج5، ص383، 385؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص159، 166
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص187؛ طبری، تریخ، ج5، ص413-414؛ ابن اثیر، الکامل، ج4، ص54؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص175.
↑ بلاذری، انساب‌الاشراف، ج3، ص183؛ طبری، تریخ، ج5، ص415؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ج5، ص93؛ مفید، الارشاد، ج2، ص88.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص351.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص351.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص385؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص166؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص368؛ ابن نما، مثیرالاحزان، ص39.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص383؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص159.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص32، 40.
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص40، 177-176؛ طبری، تریخ، ج5، ص407؛ مفید، الارشاد، ج2، ص82؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص379؛ طبرسی، اعلام الوری، ص233.
↑ ذہبی، تریخ الاسلام، ج5، ص195
↑ ابومخنف، وقعہ الطف، ص32، 40

مآخذ

ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التریخ، دارصادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایہ و النہایہ، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
ابن نما حلی، مثیرالأحزان، انتشارات مدرسہ امام مہدی (عج)، قم، ۱۴۰۶ق.
ابومخنف کوفی، وقعہ الطف، جامعہ مدرسین، چاپ سوم، قم، ۱۴۱۷ ق.
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الأشراف(ج۳)، تحقیق: محمد باقر المحمودی، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۷۷ق/۱۳۹۷م.
سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الأعمال، دارالکتب الإسلامیہ، تہران، ۱۳۶۷ ق.
ذہبی، محمد بن احمد، تریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری،‌دار الکتب الإسلامیہ، تہران.
طبری، محمد بن جریر، تریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراہیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
طوسی، رجال، انتشارات اسلامی جامعہ مدرسین، ۱۴۱۵ق.
مجلسی، بحارالأنوار، مؤسسہ الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
مفید، الإرشاد، انتشارات کنگره جہانی شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق.

ہور ویکھو

حوالے

[1] ابومخنف، وقعۃ الطف، ص107.

[2] ابومخنف، وقعہ الطف، ص257؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج3، ص205؛ طبری، تریخ، ج5، ص454؛ ابن اثیر، الکامل، ج4، ص80، ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص189.

[3] طوسی، رجال، ص104.

[4] سید بن طاوس، اقبال، ص713.

[5] ابومخنف، وقعہ الطف، ص107؛ طبری، تریخ، ج5، ص402؛ ابن اعثم، الفتوح، ج5، ص78؛ ابن جوزی، المنتظم، ص335؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص377؛ مفید، الارشاد، ج2، ص80؛ طبرسی، اعلام الوری، ص232.

[6] ابومخنف، وقعہ الطف، ص49؛ طبری، تریخ، ج5، ص407، 413؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص175.

[7] ابومخنف، وقعہ الطف، ص56، 64؛ طبری، تریخ، ج5، ص383، 385؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص159، 166

[8] ابومخنف، وقعہ الطف، ص187؛ طبری، تریخ، ج5، ص413-414؛ ابن اثیر، الکامل، ج4، ص54؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص175.

[9] بلاذری، انساب‌الاشراف، ج3، ص183؛ طبری، تریخ، ج5، ص415؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ج5، ص93؛ مفید، الارشاد، ج2، ص88.

[10] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص351.

[11] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص351.

[12] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص385؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص166؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص368؛ ابن نما، مثیرالاحزان، ص39.

[13] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40؛ طبری، تریخ، ج5، ص383؛ ابن کثیر، البدایہ و النہایہ، ج8، ص159.

[14] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40.

[15] ابومخنف، وقعہ الطف، ص32، 40.

[16] ابومخنف، وقعہ الطف، ص40، 177-176؛ طبری، تریخ، ج5، ص407؛ مفید، الارشاد، ج2، ص82؛ مجلسی، بحارالانوار، ج44، ص379؛ طبرسی، اعلام الوری، ص233.

[17] ذہبی، تریخ الاسلام، ج5، ص195

[18] ابومخنف، وقعہ الطف، ص32، 40

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]