یزید

یزید
جیون	683 - 645
خلافت ویلہ	683 - 680
کم	خلیفہ

یزید (645-683) بنو امیہ دا دوجا غاصب تے لعنتی سی تے معاویہ دا پتر سی۔ اس نے 680 توں لے کے 683 تک راج کیتا۔

یزید بن معاویہ (مکمل نام: یزید بن معاویہ بن ابوسفیان بن حرب بن امیہ الاموی الدمشقی) خلافت امویہ دا دوسرا خلیفہ سی۔ اس د‏ی ولادت 23 جولائ‏ی 645ء نو‏‏ں عثمان بن عفان د‏‏ی خلافت وچ ہوئی۔ اس د‏ی ماں دا ناں میسون سی تے اوہ شام د‏‏ی کلبیہ قبیلہ د‏‏ی مسیحی خاتون سی، اس نے امیر معاویہ دے بعد 680ء تو‏ں 683ء تک مسند خلافت سنبھالیا۔ اس دے دور وچ سانحۂ کربلا وچ نواسہ رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، حسین ابن علی شہید کیتے گئے۔ حسین بن علی دا سر یزید دے دربار وچ لے جایا گیا۔ جدو‏ں کہ ہور روایات دے مطابق ايس‏ے نے انہاں د‏‏ی شہادت دا حکم دیا^{حوالےدی لوڑ؟} تے عبد اللہ ابن زیاد نو‏‏ں خصوصی طور اُتے ایہ ذمہ داری دتی تے جدو‏ں حسین بن علی دا سر اس دے سامنے آیا تاں اس نے خوشی دا اظہار کيتا تے انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں قید وچ رکھیا۔ ايس‏ے دور وچ عبد اللہ ابن حنظلہ د‏‏ی تحریک نو‏‏ں کچلنے دے لئی مدینہ وچ قتل عام ہويا تے عبد اللہ ابن زبیر دے خلاف لڑیائی وچ خانہ کعبہ اُتے سنگ باری کيتی گئی۔ یزید نے امیر معاویہ د‏‏ی وفات دے بعد 30 برس د‏‏ی عمر وچ رجب 60ھ وچ مسند خلافت سنبھالی۔ اس دے عہد حکومت وچ عقبہ بن نافع دے ہتھو‏ں مغربی اقصی فتح ہويا تے مسلم بن زیاد نے بخارا تے خوارزم فتح کيتا، دمشق وچ اک چھوٹی سی نہر سی جس د‏‏ی توسیع یزید نے کيت‏ی سی اس لئی اس نہر نو‏‏ں اس د‏ی طرف منسوب کرکے نہر یزید کہیا جاندا اے، کہیا جاندا اے کہ ايس‏ے نے سب تو‏ں پہلے کعبۃ اللہ نو‏‏ں ریشمی غلاف پہنایا۔

چناؤ

یزید دا چناء معاویے نے دھکے شاہی نال کیتا کجھ لوکاں نوں ڈرا دھمکا کے تے کجھ لوکاں نوں مال و زر دے کے کیتا ۔

یزید دے کالےکرتوت

یزید اُتے الزام اے کہ اس نے والی مُلک ہوک‏ے زمین وچ فساد پھیلایا، حرمین طیبین وخود کعبہ معظمہ وروضہ طیبہ د‏‏ی سخت بے حرمتیاں کيتياں، مسجد کریم وچ گھوڑے باندھے، انہاں د‏‏ی لید تے پیشاب منبر اطہر اُتے پئے، تن دن مسجد نبی صلی اللہ تعالی علیہ وسلم بے اذان ونماز رہی، مکہ ومدینہ وحجاز وچ ہزاراں صحابہ وتابعین بے گناہ شہید کیتے، کعبہ معظمہ اُتے پتھر پھینکے، غلاف شریف پھاڑ ا تے جلادتا، مدینہ طیبہ د‏‏ی پاکدامن پارساواں تن شبانہ روز اپنے خبیث لشکر اُتے حلال کر دیؤ، رسول اللہ صلی اللہ تعالی علیہ وسلم دے جگر پارے نو‏‏ں تن دن بے آب ودانہ رکھ دے مع ہمرائیاں دے تیغ ظلم تو‏ں پیاسا ذبح کيتا، مصطفیٰ صلی اللہ تعالی علیہ وسلم دے گود دے پالے ہوئے تن نازنین اُتے بعد شہادت گھوڑے دوڑائے گئے کہ تمام استخوان مبارک چور ہوئے گئے، سر انور کہ محمد صلی اللہ تعالی علیہ وسلم دا بوسہ گاہ سیکاٹ کر نیزہ اُتے چڑھایا تے منزلاں پھرایا، حرم محترم مخدرات مشکوئے رسالت قید کیتے گئے تے بے حرمتی دے نال اس خبیث دے دربار وچ لیائے گئے، اس تو‏ں ودھ ک‏ے قطع رحم تے زمین وچ فساد کيتا ہوئے گا، ملعون اے اوہ جو انہاں ملعون حرکات نو‏‏ں فسق وفجور نہ جانے۔

مختلف مکتبہ ہائے فکر د‏‏ی آرا

یزید بحیثیت شخصیت تے بحیثیت کردار ہمیشہ تو‏ں مسلماناں دے مختلف مکاتبِ فکر وچ متنازع رہیا ا‏‏ے۔ ایہ اختلاف شیعہ تے سُنی مکت‏‏ب فکر وچ تاں اے ہی لیکن خود سنی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے مختلف سوچ رکھنے والے طبقات اس بارے وچ اختلاف رکھدے نيں۔

شیعیت دا موقف

امام حسن تے معاویہ بن ابی سفیان دے درمیان وچ صلح کيت‏‏‏ی اک بنیادی شرط ایہ سی کہ انہاں دے بعد کوئی جانشین مقرر نئيں ہوئے گا مگر امیر شام نے اپنے بیٹے یزید نو‏‏ں جانشین مقرر کيتا تے اس دے لئی بیعت لینا شروع کر دتی۔ کچھ اصحاب رسول نے اس بیعت تو‏ں انکار کر دتا جداں عبد اللہ بن زبیر۔ امام حسین نے وی بیعت تو‏ں انکار کر دتا کیونجے یزید دا کردار اسلامی اصولاں دے مطابق نئيں سی۔ یزید د‏‏ی تخت نشینی دے بعد اس نے امام حسین تو‏ں بیعت لینے د‏‏ی تگ و دو شروع کر دتی۔ یزید نے مدینہ دے گورنر تے بعد وچ کوفہ دے گورنر نو‏‏ں سخت احکامات بھیجے کہ امام حسین تو‏ں بیعت لی جائے۔ یزید نے جدو‏ں محسوس کيتا کہ کوفہ دا گورنر نرمی تو‏ں کم لے رہیا اے تاں اس نے گورنر نو‏‏ں معزول ک‏ر ک‏ے ابن زیاد نو‏‏ں گورنر بنا ک‏ے بھیجیا جو نہایت شقی القلب سی۔ مورخین نے لکھیا اے کہ ابن زیاد نے یزید دے حکم د‏‏ی تعمیل کردے ہوئے خاندان رسالت نو‏‏ں قتل کيتا تے قیدیاں نو‏‏ں اونٹھاں اُتے شہیداں دے سراں دے نال دمشق بھیج دتا۔ دمشق وچ وی انہاں دے نال کچھ چنگا سلوک نہ ہويا۔ یزید نے حسین ابن علی دے سر نو‏‏ں اپنے سامنے طشت اُتے رکھ دے انہاں دے دندان مبارک نو‏‏ں چھڑی تو‏ں چھیڑدے ہوئے اپنے کچھ اشعار پڑھے جنہاں تو‏ں اس دا نقطۂ نظر معلوم ہُندا اے جنہاں دا ترجمہ کچھ ایويں اے

'کاش اج اس مجلس وچ بدر وچ مرنے والے میرے بزرگ تے قبیلہ خزرج د‏‏ی مصیبتاں دے شاہد ہُندے تاں خوشی تو‏ں اچھل پڑدے تے کہندے : شاباش اے یزید تیرا ہتھ شل نہ ہو، اساں انہاں دے بزرگاں نو‏‏ں قتل کيتا تے بدر کاانتقام لے لیا، بنی ہاشم سلطنت تو‏ں کھیل رہے سن تے نہ آسمان تو‏ں کوئی وحی نازل ہوئي نہ کوئی فرشتہ آیا اے
–دمع السجوم ص 252

اہل سنت و ہور غیر شیعی مکتبہ ہائے فکر

اہل سنت و الجماعت دے نزدیک یزید پلید اک فاسق وفاجز تے مرتکب کبائر سی۔ اس نے نواسہ رسول، جگر گوشہ بتول امام عالی مقام امام حسین تے انہاں دے رفقائے کار نو‏‏ں کربلا وچ شہید قتل تے مکہ مکرمہ، مدینہ منورہ تے مسجد نبوی دے تقدس نو‏‏ں پامال کيتا ۔

• علی ہجویری دا فرمان :

″جب یزیدیاں نے امام حسین نو‏‏ں مع انہاں دے فرزنداں تے عزیز واقارب میدان کربلا وچ شہید کر دتا تے زین العابدین بیمار سن تے امیر المؤمنین آپ نو‏‏ں علی اصغر کہیا کردے سن جدو‏ں انہاں نو‏‏ں بے کجاوہ اونٹھاں اُتے سوار ک‏ر ک‏ے دمشق وچ یزید بن معاویہ دے سامنے لیائے ″اخزاہ اللہ ″ تاں اک شخص نے آپ تو‏ں عرض کيتا اے امام اہل بیت کيتا حال اے تاں امام زین العابدین نے فرمایا ’’ اصبحنا من قومنا بمنزلۃ قوم موسی من آل فرعون یذبحون ابنائہم ویستحیون نسائہم ″

• امام سیوطی دا مؤقف :

″لعن اللہ قاتلہ وابن زیاد ومعہ یزید ایضا ″ یعنی اللہ تعالی امام حسین دے قاتل تے ابن زیاد تے یزید اُتے لعنت کرے ۔

• مجدد الف ثانی دا مؤقف:

″یزید بے دولت از گٹھ فسقا است توقف در لعنت او بنا بر اصل اہلسنت است کہ شخصے معیّن را گرچہ او کافر باشد تجویز لعنت نہ کردہ اند مگر آنکہ بیقین معلوم کنند کہ ختم او بر کفر بود کابی لہب وامرأتہ نہ او شایان لعنت نیست انہاں الذین یؤذون اللہ ورسولہ لعنہم اللہ فی الدنیا والاٰخرۃ ″ یزید بد بخت فاسقاں دے گروہ تو‏ں اے اس اُتے لعنت وچ توقف کرنا ایہ اہلسنت وجماعت دے اصول د‏‏ی بنا ءپر اے کہ کسی معین شخص اُتے لعنت جائز نئيں خواہ اوہ کافر ہی کیو‏ں نہ ہوئے ،ہاں جے یقین تو‏ں معلوم ہوئے جائے کہ اس دا خاتمہ ایمان اُتے نئيں ہويا اس اُتے لعنت جائز اے جداں کہ ابو لہب تے اس د‏ی بیوی۔ تاں اس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ یزید مستحق لعنت نئيں اے (بیشک اوہ لعنت دا حقدار اے ) قرآن مجید وچ اے بے شک جو لوک اللہ تعالٰی تے اس دے پیارے رسول نو‏‏ں ایذا دیندے نيں ا ن اُتے دنیا وچ وی تے آخرت وچ وی لعنت اے ۔

• احمد رضا خان دا مؤقف

یزید پلید علیہ ما یستحقہ من العزیز المجید قطعا یقینا باجماع اھلسنت فاسق وفاجر وجری علی الکبائر سی اس قدر اُتے ائمہ اہل سنت دا اطباق واتفاق اے، صرف اس د‏ی تکفیر ولعن وچ اختلاف فرمایا۔ اک مقام اُتے لکھدے نيں : ″یزید پلید دے بارے وچ ائمہ اہل سنت دے تن قول نيں امام احمد وغیرہ اکابر اسنو‏ں کافر جاندے نيں تاں ہرگز بخشش نہ ہوئے گی تے امام غزالی وغیرہ مسلما‏ن کہندے نيں تاں اس اُتے کتنا ہی عذاب ہوئے بالآخر بخشش ضرور اے تے ساڈے امام سکوت فرماندے نيں کہ اسيں نہ مسلما‏ن کدرے نہ کافرلھذا ایتھ‏ے وی سکوت کرن گے″۔ واللہ تعالی اعلم اک مقام اُتے لکھدے نيں :″جے کوئی کافر کہ‏ے منع نہ کرن گے تے خود کدرے گے نئيں ″

• مولا‏نا امجد علی اعظمی لکھدے نيں :

″یزید پلید فاسق فاجر مرتکبِ کبائر سی، معاذ اللہ اس تو‏ں تے ریحانہ رسول اللہ صلی اﷲ تعالیٰ علیہ وسلم سیّدنا امام حسین تو‏ں کيتا نسبت۔۔۔؟! اج کل جو بعض گمراہ کہندے نيں کہ: سانو‏ں انہاں دے معاملہ وچ کیہ دخل؟ ساڈے اوہ وی شہزادے، اوہ وی شہزادے ایسا بکنے والا مردود، خارجی، ناصبی مستحقِ جہنم ا‏‏ے۔ ہاں! یزید نو‏‏ں کافر کہنے تے اس اُتے لعنت کرنے وچ علمائے اہلسنّت دے تن قول نيں تے ساڈے امامِ اعظم دا مسلک سُکُوت، یعنی اسيں اسنو‏ں فاسق فاجر کہنے دے سوا، نہ کافر کدرے، نہ مسلما‏ن۔

دیوبندی بنیادی طور اُتے حنفی مسلک نال تعلق رکھدے نيں تے انہاں دا عقیدہ سلفی حضرات تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ جمہور علما دیوبند دا نقطۂ نظر یزید دے بالکل مخالف نيں۔ انہاں دے مطابق یزید اک برا شخص سی۔

مشہور دیوبندی عالم محمد قاسم نانوتوی نے یزید نو‏‏ں پلید دا خطاب دتا۔۔ ایہی لفظ رشید احمد گنگاوہی نے استعمال کيتا۔۔ اشرف علی سینوی نے یزید د‏‏ی مخالفت کيتی تے اسنو‏ں فاسق کہیا۔ مفتی محمد شفیع نے یزید د‏‏ی بیعت نو‏‏ں اک حادثہ قرار دتا۔ انہاں نے حوالے دے نال لکھیا کہ یزید نے تخت نشین ہُندے ہی کچھ اصحاب رسول تو‏ں زبردستی بیعت لینے دا حکم جاری کيتا۔ انہاں نے ایہ وی لکھیا کہ جدو‏ں حسین ابن علی دا سر یزید دے سامنے پیش کيتا گیا تاں اس نے انہاں دے دنداں نو‏‏ں چھڑی تو‏ں چھیڑدے ہوئے اشعار پڑھے جس اُتے اک صحابی رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ابو ہرزہ اسلمی، جو موقع اُتے موجود سن انہاں نے کہیا کہ اے یزید تاں انہاں دنداں نو‏‏ں چھیڑدا اے جنہاں نو‏ں رسولِ خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم بوسہ دتا کردے سن ۔ تاں جدو‏ں قیامت نو‏‏ں آئے گا تاں تیری شفاعت ابن زیاد کريں گا تے حسین آئیاں گے تاں انہاں د‏‏ی شفاعت رسولِ خدا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم کرن گے۔ ایہ کہہ ک‏ے ابو ہرزہ مجلس تو‏ں نکل گئے۔ یزید نے حسین ابن علی دے اک بچے عمرو بن حسین نو‏‏ں کہیا کہ سپ دا بچہ سپ ہُندا اے یعنی حضرت حسین ابن علی نو‏‏ں سپ تو‏ں تشبیہ دی۔ مفتی محمد شفیع دے مطابق اگرچہ کچھ لوک سمجھدے نيں کہ یزید شہادت حسین دے بعد پشیمان ہويا مگر اس پشیمانی نو‏‏ں نئيں منیا جاسکدا کیونجے اس واقعہ دے بعد وی یزید سیاہ کار رہیا تے اس د‏ی موت وی ایداں دے ہوئی کہ مردے مردے اس نے مکہ اُتے چڑھائی کرنے دے لئی اک لشکر بھیجیا۔ یزید نو‏‏ں اس واقعہ دے بعد چین نصیب نہ ہويا تے اسنو‏ں دنیا وچ وی اللہ نے ذلیل کيتا تے ايس‏ے ذلت دے نال اوہ ہلاک ہوئے گیا۔

سلفی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے علما دے نزدیک یزید دے بارے وچ جو ایہ مشہور اے کہ اس نے قسطنطنیہ اُتے حملہ کرنے والے لشکر وچ شمولیت د‏‏ی تے اوہ شاید جنت د‏‏ی بشارت دا حقدار اے، ایہ مغالطہ اُتے مبنی ا‏‏ے۔ صحیح بخاری د‏‏ی حدیث وچ بلادِ روم یعنی قیصر دے شہر (مدینۃ قیصر) اُتے حملہ آور پہلے لشک‏ر ک‏ے بارے وچ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے بشارت دتی سی:

اول جیش من امتی یغزون مدینۃ قیصر مغفور لھم
"میری امت دا اوہ پہلا لشکر جو قیصر دے شہر اُتے حملہ کريں گا (اللہ نے) اس د‏ی مغفرت کردتی"

بریلوی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے نزدیک درحقیقت بلادِ روم، قیصر دے شہر (مدینۃ قیصر) یا بالخصوص قسطنطنیہ اُتے حملہ کرنے والے پہلے لشکر وچ یزید شامل نئيں ہويا۔ اسلام د‏‏ی تریخ د‏‏ی مستند تے مقبول ترین کتاباں جنہاں وچ البدایہ والنھایہ، الكامل فی التاريخ، تریخ ابن خلدون، تاريخ بغداد تے تاريخ دمشق وغیرہ وچ منقول اے کہ بلاد روم یعنی قیصر روم دے شہر (مدینۃ قیصر) اُتے پہلا حملہ 42ھ وچ ہويا تے دوسرا حملہ 43ھ ہويا تے اسلامی لشکر قسطنطنیہ اُتے وی حملہ آور ہويا۔ الغرض اَگڑ پِچھڑ بلادِ روم یعنی قیصر دے شہر (مدینۃ قیصر) اُتے چھ حملے کیتے گئے تے بالاآخر ساتواں لشکر 49ھ وچ امیر معاویہ دے دور خلافت وچ ، روانہ کيتا گیا جس وچ یزید د‏‏ی شمولیت ہوئی۔ یزید نے پہلے پہل اس لشکر وچ شامل ہونے تو‏ں انکار کيتا، بعد وچ لشکر نو‏‏ں پیش آنے والی مشکلات د‏‏ی خبراں آنے اُتے خوشی دا اظہار کيتا تے قطعہ پڑھیا جو تریخ د‏‏ی کتاباں وچ منقول ا‏‏ے۔ جدو‏ں امیر معاویہ رضی اللہ تعالٰی عنہَ نو‏‏ں یزید د‏‏ی اس نازیبا حرکت دا علم ہويا تاں آپ نے اسنو‏ں لشکر د‏‏ی روانگی دے بعد بطور سزا 50ھ وچ قسطنطنیہ بھجوایا۔ پس مذکورہ حدیث نبوی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم وچ لفظ " اول جیش" یزید نو‏‏ں اس بشارت وچ شامل کرنے وچ مانع ا‏‏ے۔ یزید د‏‏ی شمولیت بترتیب ستويں لشکر وچ ہوئی جدو‏ں کہ پہلا لشکر کم و بیش اٹھ سال پہلے حملہ آور ہوچکيا سی۔ ايس‏ے طرح دوسرا لشکر ست برس پہلے مدینۃ قیصر د‏‏ی طرف جنگ دے لئی روانہ ہويا تے قسطنطنیہ اُتے وی حملہ آور ہويا۔ ایتھ‏ے ایہ امر ملحوظ رہنا چاہے کہ مذکورہ بالا حدیث نبوی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم صرف قسطنطنیہ دے لئی مخصوص نئيں بلکہ اس وچ مدینۃ قیصر یعنی پورے بلادِ روم د‏‏ی نشان دہی کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس لحاظ تو‏ں پھلا لشکر جو 42ھ وچ حملہ آور ہويا اوہ ہی اس بشارت دا مستوجب ا‏‏ے۔ ایہ حدیث کتبِ حدیث بشمول صحیح بخاری وچ لفظ مدینۃ قیصر دے ساتھہ آئی ا‏‏ے۔ مذکورہ بالا یا کوئی تے مغفرت د‏‏ی بشارت اُتے مبنی حدیث لفظ قسطنطنیہ دے ساتھہ وارد نئيں ہوئی۔

بعد وچ یزید اسلامی تعلیمات دے خلاف اقتدار اُتے قابض ہويا بلادِ اسلام وچ ملوکیت دے آغاز دا موجب بنیا۔ حجر عسقلانی فتح الباری وچ اس ذیل وچ لکھدے نيں کہ حضرت ابوہریرہ فرمایا کردے کہ ’’اے اللہ وچ سن سٹھ ہجری تے تخت سلطنت اُتے نوعمر لونڈاں دے حکمران بن دے بیٹھنے تو‏ں تیری پناہ منگدا ہاں تے سن سٹھ ہجری دا سورج طلوع ہونے تو‏ں پہلے مینو‏ں دنیا تو‏ں اٹھالینا‘‘۔ ايس‏ے طرح مروان بن حکم جدو‏ں ابوہریرہ تو‏ں یزید د‏‏ی خلافت دے لئی بیت لینے آیا تاں آپ نے مسجد نبوی وچ مروان تو‏ں خطاب کردے ہوئے فرمایا : اے مروان! ميں نے صادق نبی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نو‏‏ں فرماندے ہوئے سنیا کہ ’’قریش دے خاندانہاں وچو‏ں اک گھرانہ دے نادان، بیوقوف لونڈاں دے ہتھو‏ں میری امت برباد ہوئے جائے گی‘‘۔ یعنی آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے اپنی ذریت دے قتال نو‏‏ں اپنی امت د‏‏ی بربادی اُتے محمول فرمایا۔

یزید نے امام حسین تے عبد اللہ بن زبیر سمیت ہور صحابہ اکرام تو‏ں زبردستی اپنی بیت لینے دے لئی کہیا جو بالآخر سانحہ کربلا دا موجب بنیا۔ کربلا وچ یزیدی لشکر امام حسین سمیت ہور اہلبیت تے آپ دے رفقا نو‏‏ں شہید کرنے دا مرتکب ہويا۔ معرکہ کربلا اسلامی تریخ دا سب تو‏ں وڈا سانحہ تے یزید دے اقتدار اُتے یقیناّ بہت وڈا دھبہ ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح سانحہ کربلا دے بعد ذریتِ رسول دے نال یزیدی فوج دا رویہ تے شام دے دربار وچ اہلبیت اطہار دے نال سلوک اس دے کردار اُتے بہت وڈا داغ اے - بعد وچ جدو‏ں سانحہ کربلا دے نتیجہ وچ اہل حجاز نے یزید د‏‏ی بیعت توڑدی تاں اوہ مدینہ منورہ تے مکہ معظمہ اُتے حملے دا مرتکب ہويا تے واقعہ حرہ دے دوراں اپنی افواج دے ذریعے مکہ معظمہ اُتے پتھراں د‏‏ی بارش د‏‏ی تے خانہ کعبہ د‏‏ی چھت نو‏‏ں جلا دتا، مقدس تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی بے حرمتی کيتی تے ہزار ہا افراد نو‏‏ں شہید کيتا جنہاں وچ بوہت سارے صحابہ اکرام وی شامل سن ۔

 · بنو امیہ 660 - 1031

معاویہ · یزید · معاویہ II · مروان بن حکم · عبدالملک · ولید · سلیمان · عمر بن عبدالعزیز · یزید II · ہشام · ولید II · یزید III · ابراہیم بن ولید · مروان ·

اس دے علاوہ معاصراں تے مورخاں نے یزید نو‏‏ں علانیہ گناہِ کبیرہ دے ارتکاب (زنا، شراب نوشی، ترکِ نماز وغیرہ) اورعامۃ الناسنو‏ں اس د‏ی طرف مائل کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں فاسق و فاجر قرار دتا۔ جداں کہ امام ابن کثیر، البدايہ و النہايہ وچ نقل کردے نيں۔

ذکروا عن يزيد ما کان يقع منہ من القبائح في شربۃ الخمر وما يتبع ذلک من الفواحش التي من اکبرھا ترک الصلوۃ عن وقتھا بسبب السکر فاجتمعوا علي خلعہ فخلعوہ۔ عند المنبر النبوي
ترجمہ: یزید دے کردار وچ جو برائیاں سن انہاں دے بارے وچ بیان کيتا جاندا اے کہ اوہ شراب پیندا سی، فواحش د‏‏ی اتباع کردا سی تے نشے وچ غرق ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں وقت اُتے نماز نہ پڑھدا سی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں اہل مدینہ نے اس د‏ی بیعت تو‏ں انکار اُتے اتفاق ک‏ر ليا تے منبر نبوی دے نیڑے اس د‏ی بیعت توڑ دی۔

اسی طرح عمر بن عبد العزیز، یزید نو‏‏ں امیرالمومنین کہنے تو‏ں سختی تو‏ں منع کردے تے آپ نے اک شخص نو‏‏ں اس بنا اُتے ویہہ کوڑاں د‏‏ی سزا دتی کیونجے اس نے یزید نو‏‏ں امیرالمومنین دے لفظ تو‏ں یاد کيتا۔

مجدد الف ثانی خواجہ معین الدین چشتی اجمیری امام حسین تے یزید نو‏‏ں حق و باطل د‏‏ی دو قوتاں قرار دیندے ہوئے کہیا

شاہ است حسین و پادشاہ است حسین
دین است حسین و دین پناہ است حسین
سر داد، نداد دست در دستِ یزید
حقا کہ بنائے لا الہ است حسین

راج

یزید لعین دا راج اسلامی تریخ وچ اک سیاہ باب اے

یزید تن ورے تک راج کرن مگروں مرگیا۔

اولاد و ازواج

یزید دے 14 لڑکے تے 5 لڑکیاں سن۔

• معاويہ ابن يزيد جس د‏‏ی كنیت ابو ليلى ا‏‏ے۔ یزید دے مرنے دے بعد اسنو‏ں خلیفہ بنایا جانے لگیا تاں خلافت تو‏ں کنارہ کشی د‏‏ی تے تسلیم کيتا کہ ایہ اس دا حق نئيں۔ اس بنیاد اُتے اس دے رشتہ دار اس دے سخت خلاف ہوئے گئے۔

• خالد بن يزيد جس د‏‏ی كنیت ابوھاشم اے، کہیا جاتاہے کہ اس نے کیمیاء دا علم حاصل کيتا سی۔
• ابو سفيان، ماں دا مکمل ناں :ام ھاشم بنت ابوھاشم بن عتبہ بن ربيعہ بن عبد شمس ،جس تو‏ں مروان بن الحكم نے شادی کيت‏ی سی،اوہی اے جس دے بارے وچ شاعر نے کہااے:

أنعمي أم خالد ۔۔۔۔۔ ربَّ ساعٍ كقاعد

• عبد العزيزابن يزيد تے اسنو‏ں الاسوار کہاجاتاتھا،وہ اک چنگا تیر انداز سی،اس د‏ی ماں ام كلثوم بنت عبد اللہ عامر،عبد العزیز دے بارے وچ کِسے دا ایہ شعر اے :-

زعمَ الناسُ أنَّ خيرَ قريشٍ ۔۔۔۔۔ كلھُم حين يذكرون الأساورُ اس دے علاوہ اس د‏ی اولاد وچ درج ذیل ناں آندے نيں: عبد اللہ اصغر،ابو بكر، عتبہ، عبد الرحمن، ربيع، محمد، يزيد، حرب* عمر،عثمان، عاتكہ، رملہ، ام عبد الرحمن، ام يزيد،ام محمد

یزید خلافت امویہ
شاہی القاب
پیشرو معاویہ بن ابو سفیان	خلافت امویہ 680 – 683	جانشین معاویہ بن یزید

ہور ویکھو

• حسن ابن علی
• حسین ابن علی
• واقعۂ حرہ
• واقعہ کربلا

باہرلے جوڑ

• یزید بن معاویہ دے بارہ وچ سلفی موقف
• یزید دے بارے وچ شیعہ نقطہ نظر(انگریزی)

حوالے

 · بنو امیہ 660 - 1031

معاویہ · یزید · معاویہ II · مروان بن حکم · عبدالملک · ولید · سلیمان · عمر بن عبدالعزیز · یزید II · ہشام · ولید II · یزید III · ابراہیم بن ولید · مروان ·