عبد الله بن یقطر
| عبد الله بن یقطر | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
نسب
سودھوبنی لیث بن بکر بن عبد مناف بن کنانہ[۱] قبیلہ دے عبد اللہ بن یقطر بن ابی عقب لیثی امام حسین(ع) دے رضاعی بھائی نيں۔اسی وجہ توں ابن حجر نے اسنوں صحابہ وچوں شمار کيتا اے .[۲] بعض انہاں نوں حمیری کہنے دی وجہ توں یمن دے قبیلہ حمیر توں سمجھدے نيں کہ جو مدینہ وچ پیدا ہوئے۔[۳]
عبد اللہ دے باپ دا ناں یقطر تے ماں دا ناں میمونہ سی۔بعض دے نزدیک یقطر یمن دے رہنے والے سن ۔ یقطر پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے خادم تے یقطر دی بیوی میمونہ امام علی ابن ابی طالب(ع) دے گھر دی خدمات انجام دیندی سی ايسے وجہ توں امام حسین دی نگہداری اس دے ذمے سی ايسے بنا اُتے ایہ امام حسین دی رضاعی ماں دے ناں توں مشہور ہوگئی۔[۴] علامه حلّی نے خلاصۃ الاقوال[۵] نے طبری دے حوالے توں یقطر دی بجائے بقطر ذکر کيتا اے .[۶] یوسفی غروی دا بیان اے کہ ساڈے شیوخ دے نزدیک یقطر درست اے [۷]
بچپن
سودھوبوہت سارے تاریخی منابع نے انہاں نوں امام حسین دا رضاعی بھائی کہیا۔ اس لحاظ توں انہاں دی پیدائش چوتھی ہجری وچ کہی جا سکدی اے ۔ بعض دے نزدیک آپ حضرت امام حسین توں تن دن پہلے پیدا ہوئے۔[۸]
دور حاضر دے بعض مؤلفین انہاں دے رضاعی بھائی ہوݨ نوں قبول نئيں کردے نيں تے کہندے نيں :
- عبدالله دی والدہ چونکہ امام حسین(ع) دی پرورش دے فرائض سر انجام دیندی سی اس وجہ توں اوہ رضاعی بھائی مشہور ہو گئے۔نیز اوہ معتقد نيں کہ حضرت امام حسین حضرت فاطمہ زہرا دے علاوہ کسی دا دُدھ نئيں پیتا اے [۹] بعض نے حمیری انہاں دا لقب شمار کيتا اے .[۱۰]
سفیر کوفہ
سودھوامام حسین نے مسلم بن عقیل نوں کوفہ بھیجنے دے بعد عبدالله بن یقطر نوں کوفہ روانہ کيتا۔ [۱۱]، انہاں دے کوفہ جانے دا واقعہ حضرت مسلم بن عقیل دے کوفہ توں خط لکھݨ دے بعد دا اے امام نے مسلم دے خط دے جواب وچ عبدالله بن یقطر دے ہتھ خط لکھیا تے اپنے کوفہ آنے توں انہاں نوں آگاہ کيتا ۔[۱۲] کوفہ جانے دے بارے وچ چند قول نقل ہوئے نيں:
- مسلم بن عقیل توں پہلے.[۱۳]
- مسلم دے امام نوں خط لکھݨ دے بعد[۱۴]
- مسلم بن عقیل دے ہمراہ گئے۔ جدوں مسلم نے کوفیاں دی بے وفائی دیکھی تاں عبد اللہ نوں امام دی طرف روانہ کيتا توں کہ اوہ امام نوں نويں حالات توں آگاہ کرے۔بعض دے مطابق عبد اللہ ايسے سفر دے دوران گرفتار ہوئے .[۱۵]
- حضرت مسلم دے ہمراہ سن جدوں لوکاں آپ دتی بیعت کيتی تاں مسلم نے انہاں نوں امام نوں کوفہ دے لوکاں دی بیعت کيتی خبر دینے دے لئی مدینہ روانہ کیا.[۱۶]
امام حسین علیہ السلام نے تھلے لکھے خط عبد اللہ دے ہتھ کوفیاں دے ناں بھجوایا:
- بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِیمِ
- من الحسین بن علی الی إخوانه من المؤمنین و المسلمین، سلام علیکم فإنی أحمد إلیکم اللّه الذی لا إله إلا هو. أما بعد، فإن کتاب مسلم بن عقیل جاءنی یخبرنی فیه بحسن رأیکم و اجتماع ملئکم علی نصرنا و الطلب بحقنا، فسألت اللّه أن یحسن لنا الصنیع و أن یثیبکم علی ذلک أعظم الأجر، و قد شخصت إلیکم من مکة یوم الثلاثاء لثمان مضین من ذی الحجة یوم الترویة، فإذا قدم علیکم رسولی فاکمشوا أمرکم وجدوا فإنی قادم علیکم فی أیامی هذه إن شاء اللّه، و السلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته[۱۷]
- بسم اللہ الرحمن الرحیم
- حسین بن علی دی طرف توں مسلمان تے مومنین اُتے سلام ہوئے۔ اس خدا دی حمد تے سپاس جس دے علاوہ کوئی معبود نئيں اے ۔مسلم بن عقیل دا خط مینوں ملا۔مسلم بن عقیل دے خط توں تواڈی حسن رائے،ساڈی مدد تے ساڈے حق دے حصول اُتے تواڈے اتفاق دی خبر موصول ہوئی۔خداوند کریم توں اپنے دعا گو ہاں کہ اوہ اس کم نوں نیک قرار دے تے اس کم دی انجام دہی اُتے توانوں اجر عظیم توں نوازے۔منگل دے روز بمطابق یوم ترویہ تواڈی جانب عازم سفر ہونگا۔میرا قاصد تواڈے پاس جدوں پہنچ جائے تاں تسيں ابتدائی کم انجام دو۔ان شاء اللہ وچ وی تسيں توں جلد ملاں گا۔تم اُتے خدا دی رحمتاں تے برکدیاں نازل ہوݨ۔
گرفتاری
سودھوکوفہ جاندے ہوئے حصین بن نمیر[۱۸] یا حصین بن تمیم[۱۹] نے انہاں نوں گرفتار کيتا تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس حاضر کيتا ۔
ابن زیاد نے اس توں کہیا کہ تسيں دار الامارہ اُتے جاؤ تے امام حسین نوں برا بھلا تے اس دے باپ نوں جھوٹھا کہو۔عبد اللہ دار الامارہ اُتے جا کے لوکاں توں یو خطاب کيتا :
- میں حسین بن علی دا بھیجیا ہويا ہاں۔اس ابن مرجانہ دے مقابلے وچ امام حسین دی مدد کرو.[۲۰]
خط دی برآمدگی
سودھومالک بن یربوع تمیمی نے عبد اللہ بن یقطر توں مسلم بن عقیل دا لکھیا ہويا خط کڈ کے عبید اللہ بن زیاد نوں دتا جو حسین بن علی دے ناں سی تے لکھیا سی :
- میں توانوں آگاہ کردا ہاں کہ اہل کوفہ نے تواڈی بیعت کيتی اے تے اوہ یزید دی طرف کسی قسم دی توجہ نئيں رکھدے نيں۔جداں ہی میرا خط ملے آپ فورا اوتھے توں کوفہ دے لئی چل پڑو۔
ابن زیاد نے ایہ خط پڑھ کر عبد اللہ بن یقطر دے قتل دا حکم صادر کيتا۔ [۲۱]
ابن زیاد نے اس دیاں ہڈیاں توڑ کر اسنوں دار الامارہ توں تھلے پھینکنے دا حکم دتا۔جدوں اس دی ہڈیاں توڑاں گئياں تاں اک شخص اسنوں قتل کرنے دے لئی اگے ودھیا۔لوکاں نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں اسنے کہیا: وچ تاں اسنوں آسودہ حال کرنا چاہندا سی۔[۲۲] طبری نے اس دے قاتل دا ناں عبد الملک بن عمیر لخمی لکھیا اے [۲۳] ایہ شخص بنو امیہ دے دور حکومت وچ فسق و فجور وچ شہرت رکھدا سی تے قضاوت دا عہدہ دار سی۔[۲۴]
ابن کثیر نے اس داستان نوں قیس بن مسہر صیداوی دے لئی نقل کيتا اے ۔[۲۵] تے عبدالله بن یقطر دی شہادت دس محرم نوں کربلا وچ ذکر کيتی اے [۲۶] شیخ مفید نے وی اپنی کتاب الاختصاص وچ اسنوں شہدائے کربلا وچوں شمار کيتا اے۔[۲۷] قیس بن مسہر نوں نامہ رساں کہیا اے [۲۸] اگرچہ الارشاد وچ عبدالله بن یقطر دا تذکرہ ضعیف قول دے نال کیااے۔ [۲۹] جدوں کہ ابن سعد نے اس دی شہادت عبید اللہ بن زیاد دے کوفے وچ آنے دے پہلے دن مسلم بن عقیل توں پہلے لکھی اے ۔[۳۰]
ابن قتیبہ و ابن مسکویہ کہندے نيں امام نے قیس بن مسہر دے ذریعے مسلم نوں خط بھیجیا سی تھا تے عبد اللہ بن یقطر مسلم دے نال سی۔ مسلم نے جدوں اپنی شہادت توں پہلے حالات نوں خراب دیکھیا تاں انہاں نے عبد اللہ بن یقطر نوں امام حسین دی طرف روانہ کيتا توں کہ امام نوں جدید حالات توں آگاہ کر دے لیکن عبد اللہ بن یقطر راستے ہی وچ حصین بن تمیم دے ہتھوں گرفتار ہو گئے تے عبید اللہ بن زیاد دے پاس بھیج دتے گئے ۔[۳۱]
جب عبدالله بن یقطر دی شہادت دی خبر ملی تاں امام حسین(ع) خطبہ ارشاد فرمایا:
- ساڈے حمایتیاں نے سانوں چھڈ دتا اے۔ مسلم، ہانی، قیس بن مسہر تے عبدالله بن یقطر شہید ہو گئے نيں۔نیز امام نے انہاں نوں اپنے نال آنے وچ آزاد چھڈ دتا ۔[۳۲]
بوہت سارے افراد جو دنیاوی تے اپنے ذاتی میلان دی بنا اُتے آپ دے ساتھے اوہ آپ نوں چھڈ کے چلے گئے صرف مدینہ توں آنے والے آپ دے نال رہ گئے ۔[۳۳][۳۴]
عبدالله و قیس بن مسہر دے واقعے دی مشابہت
سودھواکثر تاریخاں وچ عبدالله بن یقطر تے قیس بن مسہر صیداوی دی شہادت ملدی جلدی مذکور نيں۔لیکن باریک بینی توں دیکھدے ہوئے انہاں دے درمیان دو فرق موجود نيں:
امام نے شروع وچ عبد اللہ بن یقطر نوں اک راستے توں کوفہ روانہ کيتا۔ فیر امام نے اک ہور خط قیس بن مسہر دے ہتھوں اک دوسرے راستے توں کوفہ بھیجیا۔لیکن دونے گرفتار ہو کے شہید ہو گئے[۳۵] دونے دی شہادت کیفیت اک ورگی اے [۳۶]
اس لحاظ توں
1.عبدالله بن یقطر نوں حاجر نامی جگہ توں روانہ کيتا تے زبالہ وچ اس دی شہادت دی خبر آپکو ملی ۔[۳۷][۳۸][۳۹]
2. قیس بن مسہر را بیضہ توں بھیجیا تے اس دی شہادت دی خبر عذیب الہجانات وچ آپ تک پہنچی ۔[۴۰]
حوالے
سودھو- ↑ الخرائج و الجرائح، القطب الراوندی، ج2، ص550
- ↑ الإصابہ، ج5، ص 8
- ↑ موسوعہ التریخ الإسلامی، یوسفی غروی، ج6، ص113
- ↑ موسوعہ التریخ الإسلامی، یوسفی غروی، ج6، ص113
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص493
- ↑ تاریخ الطبری، ج5، ص398
- ↑ وقعۃ الطف، ص164
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص494
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص93
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص93
- ↑ أنساب الأشراف، ج3، ص168(چاپزکار، ج3، ص378)
- ↑ إبصار العین، سماوی، ص93
- ↑ تحفہ الأبرار، تعریب، ص234
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص494
- ↑ ذخیرة الدارین، شیرازی، ص496
- ↑ الفتوح/ترجمہ، متن، ص852
- ↑ الإرشاد، مفید، ج2، ص75
- ↑ أنسابالأشراف، ج3، ص168(چاپ زکار،ج3، ص378)
- ↑ إبصارالعین، سماوی، ص94
- ↑ أنساب الأشراف، ج3، ص168(چاپ زکار، ج3، ص378)
- ↑ بحارالأنوار، المجلسی، ج44، ص343
- ↑ أنساب الأشراف، ج3، ص169(چاپ زکار،ج3، ص379)
- ↑ تاریخ الطبری، ج5، ص398
- ↑ تقریب المعارف، حلبی، ص399
- ↑ البدایہ والنہایہ، ج8، ص168
- ↑ البدایہ والنہایہ، ج8، ص189
- ↑ الاختصاص، مفید، ص83
- ↑ الإرشاد، مفید ،ج2، ص70
- ↑ الإرشاد، مفید ،ج2، ص70
- ↑ الطبقات الکبری، خامسہ1، ص460
- ↑ إبصارالعین، سماوی، ص94
- ↑ إحقاق الحق، الشوشتری، ج27، ص159
- ↑ تاریخ الطبری، ج5، ص398
- ↑ أنساب الأشراف، ج3، ص169(چاپ زکار،ج3، ص379)
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون ،ج1، ص552
- ↑ پژوہشی پیرامون شہدای کربلا، ص319
- ↑ انساب الأشراف، ج3، ص167(چاپ زکار،ج3، ص378)
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون، ج1، ص553
- ↑ تجارب الأمم،ج2، ص60
- ↑ موسوعہ کربلاء، لبیب بیضون، ج1، ص553
منابع
سودھو- ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه، مترجم مستوفی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1372ش.
- ابن حجر، احمد بن علی العسقلانی،الإصابہ فی تمییز الصحابہ، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیہ، ط الأولی، 1415ق.
- ابن سعد، محمد بن سعد کاتب واقدی، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیہ، ط الأولی، 1410/1990.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر بن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407/1986.
- ابوحاتم تمیمی، السیرة النبویہ و أخبار الخلفاء، الکتب الثقافیہ، بیروت،(1417ق).
- ابومخنف، لوط بن یحیی کوفی، وقعہ الطف، ترجمہ یوسفی غروی، محمدہادی، جامعہ مدرسین، قم، 1417ق، چاپ سوم.
- بلاذری (م 279)، أحمد بن یحیی بن جابر،کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سہیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، 1417ق.
- حلبی، ابوالصلاح(447ق)، تقریب المعارف، الہادی، قم،1404ق.
- راوندی، قطب(573ق)، الخرائج و الجرائح، مدرسہ الإمام المہدی عجّل الله تعالی فرجہ الشریف، قم، 1409ق.
- سماوی، محمد بن طاہر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیہ السلام، دانشگاه شہید محلاتی، قم،1419ق.
- شوشتری، قاضی نور الله المرعشی، إحقاق الحق و إزہاق الباطل، مکتبہ آیت الله المرعشی النجفی،قم،1409ق.
- شیرازی، السید عبد المجید الحسینی الحائری، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیہ السلام و اصحابہ، زمزم ہدایت، قم.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تریخ الأمم و الملوک ، تحقیق محمد أبو الفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث، ط الثانیہ، 1387/1967.
- طبری، عماد الدین حسن بن علی، وفات قرن ہفتم، تحفہ الأبرار، تعریب عبد الرحیم مبارک، آستان قدس رضوی، مشہد
- مفید(413 ق)، الإختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
- مفید(413 ق)، الإرشاد فی معرفۃ حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم،1413ق.
- یوسفی غروی، محمدہادی، موسوعہ التریخ الإسلامی،مجمع اندیشہ اسلامی، قم، 1417ق.