سعد بن حارث خزاعی
| سعد بن حارث خزاعی | |
|---|---|
| جم |
|
| وفات |
|
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
سعد بن حارث خزاعی، علی بن ابی طالب دے غلام تے ملازماں وچوں سن . عبدالله مامقانی نے لکھیا اے کہ خلافت علی بن ابی طالب چ ایہہ کجھ چر رئیس شرطہ (پولیس) تے کجھ چر آذربائیجان دا حاکم رہیا. مامقانی لکھدا اے ، سعد امام علی مگروں ملازم حسن ابن علی تے انہاں مگروں ملازم حسین ابن علی سی ۔آپ نال اوہ کربلا آیا تے روز عاشورا شہادت پائی. [۱]
سعد بن حارث خزاعی دا شمار شہدائے کربلا وچ ہُندا اے ۔امیر المؤمنین امام علی ابن ابی طالب دے شجاع شیعاں وچوں سن ۔قبیلۂ ازدی دے دی شاخ بنی خزاعہ نال تعلق سی ہور انہاں دا ناں حضرت امام حسین دے اصحاب با وفا وچ وی ذکر ہُندا اے ۔
صحابیت
سودھوانہاں نے بچپن وچ رسول خدا دی ریارت کيتی سی تے آپ دے والد وی صحابی رسول سن ۔ فیر امیر المومنین علی دے ہمراہ رہے تے کچھ عرصہ دے لئی سپاہ کوفہ دے سالار وی رہے۔ سعد بن الحارث امیر المومنین علی دی شہادت دے بعد حضرت امام حسن و امام حسین دے نال رہے۔ جدوں حضرت امام حسین مدینہ توں مکہ پہنچے تاں اوتھے مولا دی خدمت وچ پیش ہوئے تے فیر مکہ توں کربلا آئے تے روز عاشور جنگ کردے ہوئے جان قربان کر دتی۔
صاحب فرسان نے حدایق الوردیہ، ابصارالعین، تنقیح المقال اورالاصابہ ورگی معتبر کتاباں توں انہاں دے حالات نقل کيتے نيں۔ [۲] انہاں نے الاصابہ توں سعد کاترجمہ ایويں نقل کيتا اے۔ سعید بن حارث بدل سعد بن الحارث بن شاربہ بن مرہ بن عمران بن ریاح بن سالم بن غاضر بن حبشہ بن کنجب الخزاعی مولیٰ علی بن ابی طالبؑ لہ ادراک وکان علی شرطۃ علی ؑ فی الکوفہ وولاۃ آذربایجان۔[۳] لیکن موجودہ الاصابہ وچ مراجعہ کرنے توں ایہ مطلب نئيں ملا۔اور وسیلۃ الدارین نے وی ص128 اُتے صحابی اورشہیدکربلا دے عنوان توں ذکرکیا اے تنقیح المقال دی عبارت وچ وی اس طرح موجود اے، سعد بن الحارث الخزاعی مولیٰ امیرالمؤمنین صحابی امامی شہید الطف ثقہ۔ ہور لکھدے نيں کہ سعد بن الحارث لہ ادراک الصحبۃ النبیؐ وکان علی شرطۃ امیرالمؤمنین فی الکوفہ وولاۃ آذربائیجان۔[۴]
ہور تفصیلات انہاں کتاباں وچ موجو د نئيں البتہ اِنّا ضرور ملدا اے کہ سعد امیرالمؤمنین ؑ دی شہادت دے بعد حضرت امام حسن وامام حسین ؑ دے ہرمیدان وچ یارومددگار رہے جدوں حضرت امام حسینؑ نے قیام کیاتو ابتداء وچ اپنے مولا دی خدمت وچ مکہ وچ جاملے پھرمکہ توں کربلا آئے اورروزعاشور جنگ کردے ہوئے جان قربان کردتی۔ [۵]
تنقیح المقال وچ مامقانی[۶] دے قول اُتے اعتراض کيتا گیا کہ انہاں نے کسی مستند دا ذكر کيتے بغیر انہاں نوں صحابہ وچوں گِنا اے ۔اور اسنوں قبول کرنا مشکل اے کیونجے قدیمی مآخذ انہاں دی اس خصوصیت توں خالی نيں شایداسی وجہ توں سید محسن امین نے اعیان الشیعہ وچ اسنوں قبول نئيں کيتا اے [۷] ہور شوشتری نے ایہ کہہ کے کہ جدوں اس دی اصل ثابت نئيں اے تاں اس دی جزئیات کِداں قابل اثبات نيں، مامقانی تے دیگران توں اختلاف کيتا اے ۔[۸]
اس گل دا ذکرضروری اے کہ محقق شوشتری نے جو انہاں دے صحابی ہوݨ پرتنقید دی اے اس دلیل دی بنا پرکہ اگرصحابی ہُندے توقدیم منابع نے کیوں ذکر نئيں کيتا [۹] تاں اس دا جواب ایہ اے کہ غلام شمار کردے ہوئے تے اہل بیت دا نال دینے دی وجہ توں بہت ساریاں کتاباں وچ اہمال و اخفاء بردا گیا اے تے بہت ساریاں تفصیلات توں گریز کيتا گیاہے لیکن مذکورہ بالا بعض معتبر منابع وچ انہاں دا ذکر صحابی رسولؐ ہوݨ دے عنوان توں آجانا ہی صحابیت دے اثبات دے لئی کافی اے۔
خلافتِ امیر المؤمنین
سودھوآپ امام علی ابن ابی طالب دے غلام سن [۱۰] ۔ امام علی ابن ابی طالب دی طرف توں اک مدت تک آذربائیجان دے والی رہے تے کوفہ وچ شرطۃ الخمیس دے سربراہ وی رہے[۱۱] ۔البتہ ایہ معلوم نئيں کہ کس زمانے وچ ایہ ذمہ داری انہاں دے سپرد سی لیکن کسی ذمہ داری نوں غلاماں دے سپرد کرنے دی بعض تاریخی مستندات توں تقویت ہُندی اے جسطرح امام علی اپنے غلام قنبر نوں بعض اوقات حکومتی ذمہ داریاں سپرد کردے سن ايسے طرح سعد بن حارث نوں تحقیق کرنے دی غرض توں زیاد بن ابیہ دے تحتِ فرمان علاقے وچ بھیجیا جتھے اس دے نال باہمی الفاظی نزاع وی پیش آئی تے ايسے طرح رے تے دستبنی دے علاقے وچ حکومتی کارندے یزید بن حجیہ دی خیانت دی وجہ توں اسنوں جدوں امام علی نے زندانی کيتا تاں اس دی محافظت دے لئی سعد بن حارث نوں مقرر کيتا ۔[۱۲]
شہادت
سودھومحمد بن طاہر سماوی نے ابن شہر آشوب دے حوالے توں ذکر کیتا اوہ پہلے حملے وچ شہید ہوݨ والے اصحاب وچوں نيں[۱۳] ۔بھانويں موجودہ مناقب ابن شہر آشوب وچ اس دا تذکرہ نئيں اے ۔
حوالے
سودھو- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ فرسان الہیجاء، ص154
- ↑ فرسان الہیجاء، ص154
- ↑ تنقیح المقال، ج2، ص12
- ↑ شہدائے کربلا، ص 180
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال ذیل سعد بن الحرث الخزاعی ص12
- ↑ امین، اعیان الشیعہ، ج7، ص221
- ↑ قاموس الرجال، ج5، ص27-28.
- ↑ قاموس الرجال، شوشتری، ج5، ص27، 28
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج3، ص288؛ ذخیرة الدارین، ص476؛ قاموس الرجال، ج5، ص27؛ امین، اعیان الشیعہ، ج7، ص221.
- ↑ رکـ: ذخیرة الدارین، ص476؛ تنقیح المقال، ج2، ص12؛ قاموس الرجال، ج5، ص27؛ امین، اعیان الشیعہ، ج7، ص221؛ سیمای کارگزاران، ج1، ص72، 470.
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج3، ص288؛ شرح ابن ابی الحدید، ج2، ص251-252؛ سیمای کارگزاران، ج1، ص284، 378، 379، 406، 470.
- ↑ سماوی۔ابصار احسین فی انصار الحسین 96/97
مآخذ
سودھو- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن ہبۃ الله، جلوه تریخ در شرح نہج البلاغہ، ترجمہ و تحشیہ محمود مہدوی دامغانی، نشر نی، تہران، 1367-1379ش.
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التریخ، دارصادر، بیروت، 1385ق/1965م.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دارالتعارف، 1421 ق.
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، موسسہ نشر الاسلامی، قم، 1414ق.
- حسینی حائری شیرازی، عبد المجید بن محمد رضا، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیہ السلام و أصحابہ، باقر دریاب نجفی، زمزم ہدایت، قم.
- سماوی، محمد بن طاہر، ابصار العین فی انصار الحسین علیہ السلام، تحقیق محمد جعفر طبسی، مرکز الدراسات الاسلامیہ لحرس الثورة، [بی جا]، 1377ش/1419ق.
- مامقانی، عبد اللہ، تنقیح المقال فی علم الرجال، مطبعہ المرتضویہ، نجف اشرف.