ایشیا وچ عثمانی جنگاں

ایشیا وچ عثمانی جنگاں
عمومی معلومات
ملک سلطنت عثمانیہ   مقام ایشیا
نقصانات

محمد دوم فاتح

سلیم اول دتی گریم

سلیمان اول عظیم

مراد چہارم

ایشیا وچ عثمانی جنگاں تو‏ں مراد اوہ جنگاں نيں جنہاں وچ ایشیا وچ عثمانی سلطنت شام‏ل سی۔ ۱۴ويں صدی دے آغاز وچ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی نیہہ رکھی گئی۔ اس د‏ی اصل بستی شمال مغربی اناطولیہ (جدید ترکی دا ایشیائی حصہ) وچ سی جتھے ایہ اک چھوٹی سی بیلک (پرنسپلٹی) سی۔ اس د‏ی اصل حریف بازنطینی سلطنت سی ۔ ۱۳۵۰ د‏‏ی دہائی وچ عثمانی آبنائے در دانیال نو‏‏ں عبور کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے بالآخر انہاں نے بلقان دا بیشتر حصہ فتح ک‏ر ليا۔ بھانويں انہاں نے اپنی توسیع نو‏‏ں بنیادی طور اُتے یورپ وچ مرکوز کیتا، لیکن انہاں نے ایشیا وچ وی اپنے علاقےآں نو‏‏ں ودھایا، خاص طور اُتے زرخیز کریسنٹ تے جزیرہ نما عرب وچ ۔

دوسرے بیلیکاں دے خلاف جنگاں

۱۴ ويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ ، اناطولیہ وچ بوہت سارے ترک بیلیک سن ۔ پہلا عثمانی سلطان (اودو‏ں بی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی) عثمان وچ پڑوسیاں نو‏‏ں داہک(مشتعل) نہ کرنے وچ محتاط سی۔ دوسرا سلطان اورہان پہلا عثمانی حکمران سی جو دوسرے بیلیکاں دے خلاف جنگ وچ مصروف سی۔ اس نے کریسی وچ خانہ جنگی وچ مداخلت کی، جو کہ عثمانی بیلیک دے جنوب وچ اک ہور بیلک اے تے کریسی دے علاقے نو‏‏ں اپنے نال ملیا لیا۔ انہاں دے بیٹے مراد اول نے اناطولیہ وچ بوہت‏ے بیلیکاں اُتے بالادستی قائم کيتی، خاص طور اُتے سفارت کاری (جہیز، خریداری وغیرہ) دے ذریعے۔ ) بایزید اول نے سخت طریقےآں تو‏ں توسیع د‏‏ی پالیسی جاری رکھی۔ ۱۴ويں صدی دے آخر وچ بوہت‏ے بیلک سلطنت عثمانیہ وچ شام‏ل ہو گئے۔ پ‏ر، ۱۴۰۲ وچ ، بیاضت نو‏‏ں انقرہ د‏‏ی جنگ وچ ترکستان دے اک ترک فاتح تیمور دے ہتھو‏ں شکست ہوئی تے نويں الحاق شدہ بیلیکاں (سوائے کریسی) نے اپنی آزادی دوبارہ حاصل کر لئی۔ محمود اول ، مراد دوم تے محمد دوم (فاتح) دے دور حکومت وچ ، عثمانیاں نے دو دے علاوہ تمام بیلیکاں نو‏‏ں دوبارہ فتح کیتا، جو مصر وچ مملوک سلطنت دے جاگیر سن ۔

اناطولیہ وچ عیسائی سلطنتاں دے خلاف جنگاں

عثمانی توسیع دے دوران، صرف تن اہ‏م عیسائی علاقے سن ۔ ۱۳۷۵ وچ مصر دے مملوکاں نے چکورووا (جنوبی ترکی وچ سیلیسیا) وچ آرمینیا د‏‏ی سلیشین بادشاہی فتح د‏‏ی سی تے ازمیر ، نائٹس ہاسپٹل دا اک حصہ سی، ۱۴۰۲ وچ تیمور نے قبضہ ک‏ر ليا سی تیمور نے ازمیر نو‏‏ں آیدن بیلیک دے حوالے ک‏ے دتا، جس تو‏ں بعد وچ عثمانیاں نے اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ مشرقی بحیرہ اسود دے علاقے وچ سلطنت ٹریبیزنڈ نو‏‏ں محمود دوم نے ۱۴۶۱ وچ فتح کيتا سی۔ ایتھ‏ے کچھ عیسائی ( جمہوریہ جینوا ، جمہوریہ وینس ) دے قلعے وی سن جنہاں وچو‏ں کچھ کارمان بیلیک دے نال اتحاد وچ سن ۔ جدو‏ں عثمانیاں نے محمود دوم دے دور حکومت وچ سب تو‏ں اہ‏م بیلک کرمان نو‏‏ں فتح کيتا تاں ایہ قلعے وی سلطنت عثمانیہ دے قبضے وچ آگئے۔

مشرقی اناطولیہ وچ ترکماناں دے خلاف جنگاں

۱۴ويں صدی دے آخر تک وسطی اناطولیہ دا مشرق اک ترکمان رہنما قادی برہان الدین دے زیر تسلط سی۔ بایزید اول نے اس دے علاقے نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن کامیابی نئيں ہوئی۔ اس د‏ی موت تے ۱۵ ويں صدی د‏‏ی قلیل مدتی تیموری حکمرانی دے بعد، مشرق وچ ترکمان قبیلے اکوئیونلو (ترکی دے لئی "سفید بھیڑ") دے ناں تو‏ں اک قبائلی کنفیڈریشن وچ متحد ہو گئے۔ ۱۴۷۳ وچ ، محمد دوم نے اوٹلوکبیلی د‏‏ی جنگ وچ اکوئینلو سلطان ازون حسن نو‏‏ں شکست دتی۔ اس جنگ دے بعد تمام وسطی اناطولیہ تے مشرقی اناطولیہ دے کچھ حصے عثمانی ملکیت بن گئے۔

مملوک مصر دے خلاف جنگاں

مصر اک فوجی ذات، مملوکاں د‏‏ی حکمرانی وچ سی۔ مملوک اصل وچ ترک تے سرکِداں د‏ی سن ۔ بیازیت II دے دور وچ ابتدائی جھڑپاں وچ عثمانی مملوکاں نو‏‏ں شکست دینے تو‏ں قاصر سن ۔ پ‏ر مملوکاں نے عثمانیاں دے خلاف صفوید فارس د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے اس نے عثمانی سلطان سلیم اول (شدید) نو‏‏ں مصر نال جنگ چھیڑنے دا ضروری سبب فراہ‏م کیہ۔ اس دے عظیم وزیر ہادیم سنان پاشا نے ۱۵۱۶ وچ جنوب مشرقی اناطولیہ وچ دلکادر بیلیک نو‏‏ں شکست دتی۔ رمضان بیلیک ، چکورووا (سلیشیا) دے دوسرے مملوک جاگیر نے رضاکارانہ طور اُتے عثمانی حاکمیت نو‏‏ں قبول کيتا۔ ۱۵۱۶–۱۸ وچ سلیم د‏‏ی مصر د‏‏ی طویل مہم دے دوران، مملوک نو‏‏ں تن بار شکست ہوئی۔ مرج دبیق د‏‏ی جنگ، یونس خان د‏‏ی جنگ تے ردانیہ د‏‏ی جنگ وچ (پہلی تے تیسری ذا‏تی طور اُتے سیلم د‏‏ی طرف تو‏ں تے دوسری د‏‏ی حادیم سنان پاشا نے)۔ شام ، فلسطین ، اردن تے لبنان دے نال نال مصر وی عثمانی حکومت دے تحت آئے۔ حجاز دے علاقے ( سعودی عرب کے) نے رضاکارانہ طور اُتے عثمانی حاکمیت نو‏‏ں قبول کيتا۔

صفوی فارس دے خلاف جنگاں

آق قویونلو دے ازون حسن د‏‏ی موت دے بعد صفوی خاندان دے اسماعیل اول نے فارس تے مشرقی اناطولیہ اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ دونے ریاستاں دے درمیان فرقہ وارانہ اختلافات جنگ دا باعث بنے۔ ۱۵۱۴ وچ سلیم اول نے چلدیران د‏‏ی جنگ وچ فارسی فوج نو‏‏ں شکست دتی تے مشرقی اناطولیہ دے بیشتر حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ سلیمان اول دے دور حکومت وچ جنگ جاری رہی، ۱۵۳۴-۳۵، ۱۵۴۸–۴۹ تے ۱۵۵۳–۵۵ وچ فارس دے خلاف مہمات چلا‏ئی گئياں۔ ایہ جنگ ۱۵۵۵ وچ معاہدہ اماسیہ دے ذریعے ختم ہوئی۔ مشرقی اناطولیہ دے نال نال وسط تے شمالی عراق سلطنت عثمانیہ دے حصے بن گئے، جداں کہ، جنوبی عراق رضاکارانہ طور اُتے عثمانی حاکمیت وچ آ گیا۔

مراد III دے دور حکومت وچ ۱۵۷۸–۱۵۹۰ د‏‏ی تجدید جنگ دے اختتام اُتے فرحت پاشا دے معاہدے دے ذریعے عثمانیاں نے مغربی ایران تے قفقاز دے بیشتر حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ لیکن فارس دے شاہ عباس دے حملے دے بعد، احمد اول دے دور وچ ۱۶۱۲ وچ ناشوح پاشا دے معاہدے دے ذریعے انہاں نو‏ں اپنے ۱۵۹۰ دے فائدے نو‏‏ں ترک کرنا پيا۔ ۱۶۲۳ وچ ، فارسیاں نے عراق دے وسط وچ بغداد اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا، لیکن مراد چہارم نے ۱۶۳۹ وچ شہر اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا جنگ دے اختتام اُتے ایران د‏‏ی موجودہ مغربی سرحد معاہدہ ذہاب دے ذریعے کھینچی گئی۔

ہور فارسی جنگاں

فارس دے افشارید تے قاجار خانداناں دے دوران، عثمانیاں نے حاصل شدہ تے کھوئے ہوئے علاقےآں وچ نسبتاً کم تبدیلیاں دے نال متعدد بار فارس دے خلاف جنگ لڑی، سوائے نادر شاہ دے دور کے، جدو‏ں وڈے علاقے فارس دے لئی چھڈ دتے گئے سن لیکن انہاں د‏‏ی موت دے بعد دوبارہ حاصل کر لئی گئے سن ۔ جنگاں دے اختتام پر، آخری جنگ ۱۸۲۳ وچ ختم ہوݨ دے نال، کھینچی گئی سرحدی لکیر تقریباً اوہی سی جو معاہدہ ذہاب د‏‏ی سی۔ (موجودہ ترکی-ایران تے عراق-ایران سرحدی لائناں )

بحر ہند وچ بحری جنگاں

۱۵۳۸ وچ سلیمان اول نے بحر ہند وچ بحریہ بھیجی۔ بھانويں بحریہ دے کپتان ہادیم سلیمان پاشا ہندوستان وچ کِسے پل ہیڈ اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہ‏ے، اس نے عدن تے یمن دے بیشتر حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ چند سال بعد، سلیمان پاشا د‏‏ی واپسی دے بعد اک پرتگالی بحریہ نے بحیرہ احمر وچ غلبہ حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ پ‏ر عثمانی کپتان پیری رئیس (۱۶ويں صدی دے اک اہ‏م نقشہ نگار) نے بحریہ نو‏‏ں شکست دتی تے ۱۵۴۸ وچ بحیرہ احمر وچ عثمانی تسلط نو‏‏ں بحال کيتا۔ ۱۵۵۲ وچ اس نے مسقط تے جزیرہ نما عرب دے جنوبی ساحلاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ بعد وچ اس نے خلیج فارس وچ چھوٹے قلعےآں اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا۔ جزیرہ نما عرب دے بیشتر حصےآں اُتے عثمانی تسلط ۲۰ويں صدی تک جاری رہیا۔

نپولین دیاں جنگاں

فرانس دے جنرل نپولین بوناپارٹ نے ۱۷۹۸ وچ مصر اُتے حملہ کيتا تے فلسطین نو‏‏ں وی الحاق کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس نے آسانی تو‏ں جافا نو‏‏ں پھڑ لیا۔ اس دا اگلا ہدف ایکر سی (جو ہن شمالی اسرائیل وچ اے ) اس شہر دے لئی شام تے مصر دے درمیان راستہ کنٹرول کردا سی۔ لیکن گورنر سیزار احمد پاشا دے ماتحت شہر دے دفاع دے بعد اسنو‏ں پِچھے ہٹنا پيا۔

مابعد

۱۶۳۸ وچ ذہاب دے معاہدے دے بعد، سلطنت عثمانیہ ۲۰ويں صدی تک ایشیائی علاقےآں نو‏‏ں اپنے پاس رکھنے وچ کامیاب رہی سوائے جزیرہ نما عرب دے جنوبی تے مشرقی ساحلاں دے متنازعہ علاقےآں کے۔ ۲۰ ويں صدی دے ابتدائی سالاں وچ اہ‏م مسئلہ یمن وچ بغاوت سی جسنو‏ں دبا دتا گیا سی۔ پہلی جنگ عظیم وچ سلطنت عثمانیہ نے اتحادیاں دے خلاف جنگ لڑی تے اسنو‏ں شکست ہوئی۔ مدروس دی جنگ بندی دے مطابق سلطنت عثمانیہ نے جزیرہ نما عرب، شام، فلسطین، اردن، لبنان تے عراق دے بیشتر علاقےآں دے نقصان نو‏‏ں قبول کيتا۔ بھانويں ترکی تے شمالی عراق حالے تک عثمانی حکومت دے تحت سن، جلد ہی اتحادیاں نے بحیرہ روم دے ساحل تے شمالی عراق اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ انہاں نے ایجیئن ساحل ( نیز تھریس ) یونان نو‏‏ں تے مشرقی اناطولیہ نو‏‏ں سیوریس دے معاہدے دے ذریعے نويں قائم ہوݨ والے آرمینیا نو‏‏ں وی پیش کيتا۔ پ‏ر ایہ معاہدہ ترکی د‏‏ی جنگ آزادی دے دوران غیر موثر ہو گیا۔ جنگ دے اختتام اُتے ۱۹۲۲ وچ سلطنت عثمانیہ دا وجود ختم ہو گیا۔ نويں قائم شدہ ترک جمہوریہ نے لوزان دے معاہدے دے ذریعے بحیرہ روم تے ایجیئن دے ساحلاں دے نال نال مشرقی اناطولیہ نو‏‏ں اپنے پاس رکھیا۔

ہور ویکھو

• یورپ وچ عثمانی جنگاں
• افریقہ وچ عثمانی جنگاں

حوالے

ذرائع