معاہدہ لوزان
| لوزان دے مقام اُپر ترکی نال ہون والا امن معاہدہ Accord relatif à la restitution réciproque des internés civils et à l'échange des prisonniers de guerre, signé à Lausanne | |
|---|---|
 معاہدہ لوزان دے مطابق ترکی دیاں سرحداں | |
| دستخط | 24 جولائی 1923ء |
| مقام | لوزان، سویٹزر لینڈ |
| موثر | 6 اگست 1924ء |
| شرط | Following ratification by ترکی and any three of the سلطنت برطانیہ، فرانس، اٹلی تے جاپان، the treaty would come into force for those "high contracting parties" and thereafter for each additional signatory upon deposit of ratification |
| دستخط کنندگان |
|
| فریق |
|
| تحویل دار | فرانسیسی جمہوریہ |
| زبان | فرانسیسی |
 معاہدہ لوزان at Wikisource | |
معاہدہ لوزان 24 جولائی 1923ء نوں سوئٹزرلینڈ دے شہر لوزان وچ جنگ عظیم اول دے اتحادیاں تے ترکی دے درمیان طے پایا۔ معاہدے دے تحت یونان، بلغاریہ تے ترکی دیاں سرحداں متعین کیتیاں گئیاں تے قبرص، عراق تے شام اُتے ترکی دا دعویٰ ختم کرکے آخر الذکر دونے ملکاں دی سرحداں دا تعین کیتا گیا۔ اس معاہدے دے تحت جمہوریہ ترکی نوں عالمی سطح اُتے تسلیم کیتا گیا۔
معاہدے دیاں وجہاں
سودھومصطفیٰ کمال پاشا (بعد ازاں اتاترک) دی زیر قیادت ترک افواج دی جانب توں یونانی افواج نوں اناطولیہ توں کڈ باہر کرنے دے بعد نویں ترک جمہوریہ نے معاہدہ سیورے نوں مسترد کر دتا۔ 20 اکتوبر 1922ء نوں امن کانفرنس دا دوبارہ آغاز ہویا تے طویل بحث و مباحثے دے بعد کانفرنس اک مرتبہ فیر 4 فروری 1923ء نوں ترکی دی مخالفت دے باعث متاثر ہوئی۔ 23 اپریل نوں دوبارہ آغاز تے مصطفیٰ کمال دی حکومت دے شدید احتجاج دے بعد 24 جولائی نوں 8 مہینے دے طویل مذاکرات دے نتیجے وچ معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔
معاہدے دیاں شرطاں
سودھواس معاہدے اُتے 143 مضامین دے نال اہم حصےآں اُتے مشتمل سی:
- ترک اسٹریٹ دے کنونشن
- تجارت (معتبراں دے خاتمے) - آرٹیکل 28 نے فراہم دی: "اعلی معاہدہ جماعتاں وچوں ہر اک اس طرح قبول کردا اے، جتھے تک ایہ تعلق اے، ترکی وچ ہر احترام وچ مکمل خاتمے ختم." (Trade (abolition of capitulations) — Article 28 provided: "Each of the High Contracting Parties hereby accepts, in so far as it is concerned, the complete abolition of the Capitulations in Turkey in every respect.")
- معاہدے
- پابند خطوط
ایہ معاہدے ترکی جمہوریہ دی آزادی دے لئی بلکہ یونانی آرتھوڈوکس مسیحی اقلیت تے یونان وچ اقلیتی اقلیت دی حفاظت دے لئی وی فراہم کردتی اے. پر، ترکی دے زیادہ تر مسیحی آبادی تے یونان دے ترک باشندے پہلے یونان تے ترکی ولوں دستخط کردہ یونانی تے ترکی آبادی دے ایکسچینج دے بارے وچ پہلے کنونشن دے تحت ہتھیار ڈال چکے نیں . صرف قسطنطالب، آئبروس تے ٹینیسو یونین نوں خارج کر دتا گیا سی (اس وقت تقریبا 270،000) تے مغربی تھریس دی مسلم آبادی (1923 وچ تقریبا 120،000). اس معاہدے دے آرٹیکل 14 گوکیسادہ تے بوزکاڈا "خصوصی انتظامی تنظیم" 17 فروری 1926 نوں ترک حکومت ول توں منسوخ کر دتا گیا حق، ترکی نے رسمی طور اُتے قبرص دے نقصان نوں قبول کیتا (جس وچ 1878 ء وچ برلن کانگریس دے بعد برطانوی سلطنت نوں اجرت دتی گئی سی لیکن عالمی جنگ وچ جدوں تک وچ نے جنگ عثمانی علاقے وچ نئيں رکھی سی ) مصر دے نال نال مصر تے انجیل دے مصری سوڈان (جس اُتے برطانوی فوج نے قبضہ کر لیا سی) "اربی ریوولٹ تے 1882 وچ بحال کرنے والی آرڈر"، لیکن یہودی برتری سلطنت تک عثمانی علاقاں تک جاری رہے گی) جس نے انھاں نے 5 نومبر 1914 نوں انضباطی طور اُتے انحصار کیدا سی. موصل دے صوبے دی قسمت نوں لیگ آف اقوام متحدہ دے ذریعہ مقرر کیتا گیا سی. ترکی نے وی اطالوی-ترکی جنگ (1911-1912) دے بعد 1912 وچ آوٹی دے معاہدے دے آرٹیکل 2 دے مطابق ترکی نوں واپس جانے دے لئی ترکی نوں واپس جانے دا پابند قرار دتا سی.
سرحداں
سودھواس معاہدے نے یونان، بلغاریہ تے ترکی دی سرحداں نوں ختم کر دتا. ڈوڈیکانی جزائر (آرٹیکل 15) اُتے تمام ترکی دے دعوے اُتے دستخط کیتے گئے؛ قبرص (آرٹیکل 20)؛ مصر تے سوڈان (آرٹیکل 17)؛ شام تے عراق (آرٹیکل 3)؛ تے (انقرہ دے معاہدے دے نال) بعد وچ دو ملکاں دے حدود آباد ہوئے.
شام دے جنوب دے جنوب تے عرب جزیرے اُتے عراقی علاقاں جو حالے وی ترکی دے کنٹرول وچ رہ رہے سن جدوں 30 اکتوبر 1918 نوں آرمیسٹس دے دستخط اُتے دستخط کیتے جانے والے معاہدے دے متن وچ واضح طور اُتے نشان دہی نئيں کیتی گئی. پر، آرٹیکل 3 وچ ترکی دے جنوبی سرحد دی تعریف دا مطلب ایہ اے کہ ترکی نے انہاں سرکاری طور اُتے استعمال کیتا. انہاں علاقاں وچ یمن، اسیر تے حجاز دے ہور علاقاں جداں مدینہ شہر شامل سن. اوہ 23 جنوری 1919 تک ترک فوجاں ول توں منعقد ہوئے سن.
ترکی نے ڈنیوب توں رومانیہ وچ ایڈاکلی جزیرہ نوں آدھی رات توں لے کر لوزین دے معاہدے دے آرٹیکل 25 تے 26؛ رسمی طور اُتے 1920 دے تائنین دے معاہدے توں متعلقہ احکامات نوں تسلیم کر دے ہوئے. برلن دے 1878 کانگریس وچ اک سفارتی غیر قانونی حیثیت توں، جزیرے تکنیکی طور اُتے عثمانی سلطنت دا حصہ رہے.
ترکی نے لیبیا وچ اپنے امتیازات نوں مسترد کر دتا جس وچ 1912 ء وچ اوشی دے معاہدے دے آرٹیکل 10 (1923 ء وچ لوزین دے معاہدے دے آرٹیکل 22 دے مطابق) دی تعریف کیتی گئی سی.
معاہدے
سودھوبوہت توں معاہداں وچ، امریکا دے نال اک علاحدہ معاہدہ سی: چیسٹر رعایت. ریاست ہائے متحدہ امریکا نے سینٹ معاہدہ کرنے توں انکار کر دتا تے اس دے نتیجے وچ ترکی نے رعایت دا اعلان کیتا.
اس دے بعد
سودھولوزین دے معاہدے نے ترکی دے نویں جمہوریہ دی اقتدار دی بین الاقوامی شناخت دی وجہ توں عثمانی سلطنت دی جانبدار ریاست دی حیثیت توں. اسٹریٹٹس اُتے کنونشن صرف 13 سال تک جاری رہیا تے 1936 وچ سٹراٹ دے رجسٹر دے بارے وچ مونٹرییکس کنونشن دے نال تبدیل کر دتا گیا سی. معاہدے وچ روایندی حدود نوں چھیندی ای دوبارہ کم کیتا گیا.
لیسن دے معاہدے دے مطابق حالیہ صوبے شام دے فرانسیسی مینڈیٹ دا اک حصہ رہے، لیکن 1938 وچ ہایے اسٹیٹ دے طور اُتے اپنی آزادی حاصل دی، جس دے بعد بعد وچ 1939 وچ اک ریفرنڈم دے بعد ترکی وچ شمولیت اختیار کیتی. سیاسی عدم استحکام 150 افراد دی حیثیت توں ترکی (عثماني سلطنت دے زیادہ تر اولاداں) نے جو شہریاں نوں آہستہ آہستہ حاصل کیتا سی - آخری اک 1974 وچ سی.