ترکستان

ترکستان دے معنی ترکاں دی سرزمین اے ،جہڑا وسطی ایشیا دا اک خطہ اے ،جس چ اج وی ترکاں دی اکثریت اے ۔ ترک تے فارسی کہانیاں چ اسدا ذکر تے حوالہ ملدا اے تے ایہہ توران دا حصہ اے ۔

ترکستان اوغوز ترک ، قازق ، کرغیز ، ازبک ، ترکمان ، خزار ، قراقل پاک (ازبکستان دے صوبے قراقل پاکستان دے باشندے) تے ایغور قوماں دا وطن اے ،ایہو ای قوماں وقت دے نال نال اگے ودھ دیاں رہئیاں تے اج ترکستان توں باہر ترکی ، آذربائیجان تے تاتارستان ، باشکیرستان وی اینہاں ای ترکاں دیاں ریاستاں نیں ۔

ترکستان نوں مغربی ترکستان تے مشرقی ترکستان چ تقسیم کیتا گئیا اے ، مغربی ترکستان اوہ مسلم اکثریتی علااقہ اے جس تے پہلے روسی سلطنت تے فیر سویت یونین نے قبضہ کر لئیا سی ، جدوں کہ مشرقی ترکستان تے 18ویں صدی دے وسط چ چین دی چنگ سلطنت نے قبضہ کرلئیا تے اسنوں سنکیانگ یعنی نواں صوبہ یا سرحدی صوبہ دا ناں دتا ۔ ترکستان اک شاندار تریخ دا حامل اے ، جہڑی 3 ہزار سال قبل مسیح توں شروع ہندی اے ۔ یورپ تے ایشیاء دے درمیان تجارت دا اہم رستہ شاہراہ ریشم وی ایتھوں ای گزردی سی ۔

ترکستان 8ویں صدی عیسوی چ مسلماناں نے فتح کیتا تے اودوں توں ای ایہہ مسلم سلطنتاں چ شامل رہیا تے ایتھے وی کئي شاندار مسلم سلطنتاں قائم ہوئیاں ، جنہاں چ سلطنت خوارزم (خوارزم شاہی سلطنت ، دولت سامانیہ تے تیموری سلطنت زیادہ مشہور نیں ۔ 1860ء دے نیڑے مغربی ترکستان دے کجھ حصیاں تے روس نے قبضہ کرلئیا تے مکمل مغربی ترکستان تے قبضہ 1920ء دے قریب بخارا دی امارت (خانان بخارا تے سویت قبضہ ہون تے ہوئیا ۔

انقلاب روس دے بعد ترکستان نوں ترکستان اشتراکی جمہوریہ چ تبدیل کردتا گئیا تے بعد چ مسلماناں دی مزاحمت ختم کرن لئی اسنوں قازق ، ازبک ، کرغیز ، تاجک تے ترکمان اشتراکی جمہوری ریاستاں چ ونڈ دتا گئیا ۔ ترکمان مسلمان جہڑے ماہر گھڑ سوار تے جنگجو سن تے گھوڑے رکھنا تے پالنا اینہاں دی ثقافت سی ۔ اینہاں ترکواناں نے ایسے گھڑ سوار چھاپہ مار دستے ترتیب دتے جہڑے روسی فوجاں تے اچانک حملہ کردے تے گھوڑیاں تے روپوش ہوجاندے تے روسیاں نوں بہت نقصان پہچاندے ۔ روسی حکومت اینہاں توں اینی کو خوف ذدہ ہوگئی کہ اسنے ترکماناں لئی گھوڑا رکھنا جرم قرار دتا تے گھوڑا رکھن تے پابندی لادتی ایہہ پابندی سویت یونین دے خاتمے توں کجھ چر پہلے ای ختم کیتی سی ۔ اج وی ترکمانستان دے قومی نشان چ گھوڑا نمایاں اے ۔

سویت یونین دے خاتمے دے بعد مغربی ترکستان دیاں ریاستاں نے آزادی حاصل کرلئی تے ازبکستان ، قزاقستان ، کرغیزستان ، تاجکستان تے ترکمانستان دے نانواں نال آزاد ملک بن گئے ۔

مشرقی ترکستان جس نوں چینی ترکستان وی آکھیا جاندا اے ، چینی اسنوں سنکیانگ آکھے نیں ،ایہہ ایغور ترکاں دی سرزمین اے تے چین دے ایغور علیحدگی پسند اسنوں ایغورستان آکھدے نیں ۔ اییہہ ہلے وی چين دے قبضے ہیٹھ اے تے عوامی جمہوریہ چین نے اسنوں سنکیانگ ایغور خودمختار علاقہ قرار دتا ہوئیا اے ۔