توران

توران وسطی ایشیاء دے اک خطے دے لئی اک جگہ دا ناں اے ، مطلب وسطی فارسی وچ تور د‏‏ی سرزمین۔

جو آمو دریا (جیہون) ، یعنی ٹرانسسوکیانا دے دوسری طرف خوارزم نال منسلک اے تے ایہ مشرق تو‏ں لے ک‏ے بحیرہ ارال تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔

جداں کہ ذیل وچ بیان کيتا جائے گا ، اہ‏م تورانی باشندے آستین دور وچ سیتھھیئن نسل دے نيں۔

پہلوی کتاباں وچ ، تورانیاں دے حرف سب ایرانی نيں۔ شاہ نامہ وچ ، پشینگ تے ارجنگ ، افراسیاب ، گریسیز ، ایگریت ، گرووی ، کہرم ، سیپہرم ، اندریمین ، سورکیہ ، شھیدھ ، فرنگی ، مانیج ، وائس ، فارشیدورڈ ، لاہک ، ہممان ، پیران ، برمن ، پلسم ، گول آباد ، جداں خطوط۔ ، ارجاسپ ، وئڈ فرفش ، نمخشت ، وغیرہ) واضح طور اُتے ظاہر کردے نيں کہ آوستا دے دور دے ترانی "ایرانی" قبیلے سن ۔ ایرانی آریائی قبیلے د‏‏ی اک شاخ نيں جو خود نو‏‏ں دو گروہاں وچ تقسیم کيتا گیا اے: مشرقی ایرانی (سیتھیاں) تے مغربی ایرانی (میڈیس تے فارسی)۔ پارٹیان تے ساسانیڈ زمانے وچ ، دوسرے قدیم ترانیاں د‏‏ی یاد دے بعد افسانےآں وچ شامل ہوئے گئے تے وسطی ایشیاء وچ ہیپٹالیاں تے خیون د‏‏ی جگہ دے نال ، تے اس دے بعد اسلامی عہد وچ ، اس علاقے وچ ترکاں د‏‏ی آباد کاری دے نال ، اسنو‏ں افسانوی داستاناں وچ شامل کيتا گیا۔ بھولی تے معدوم قبیلے دے قبیلے دا ناں "توران" اس علاقے دے نويں تے نويں باشندےآں ، یعنی ہیپٹالین تے خیون تے ہناں ، تے آخر وچ "ترکاں" اُتے لاگو ہويا تے انہاں دے مطابق ڈھال لیا گیا۔ ایہی وجہ اے کہ اسلامی عہد د‏‏ی متون وچ ، تور تے ترن د‏‏ی اصطلاح بعض اوقات وسطی ایشیاء تے ٹرانسسوکیانا وچ بسنے والے ترکاں دے لئی وی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے ، کیو‏ں کہ توران دے اندراج دے تھلے دیہکھوڈا د‏‏ی لغت وچ کہیا گیا اے: ایہ ناں ترکستان تے کچھ خراسان اے تے ایہ مشرق تو‏ں ا‏‏ے۔

ایران تے توران دے عوام اک ہی فرد دے طور اُتے سمجھ‏‏ے جاندے سن ، ایہ دونے ہی فریدون دے اولاد سن ، لیکن دو مختلف علاقےآں دے نال تے اکثر اک دوسرے دے نال لڑدے رہندے نيں۔