توران وسطی ایشیاء دے اک خطے دے لئی اک جگہ دا ناں اے ، مطلب وسطی فارسی وچ تور د‏‏ی سرزمین۔ [۱]

جو آمو دریا (جیہون) ، یعنی ٹرانسسوکیانا دے دوسری طرف خوارزم نال منسلک اے تے ایہ مشرق تو‏ں لے ک‏ے بحیرہ ارال تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔[۲]

جداں کہ ذیل وچ بیان کيتا جائے گا ، اہ‏م تورانی باشندے آستین دور وچ سیتھھیئن نسل دے نيں۔[۳]

پہلوی کتاباں وچ ، تورانیاں دے حرف سب ایرانی نيں۔ شاہ نامہ وچ ، پشینگ تے ارجنگ ، افراسیاب ، گریسیز ، ایگریت ، گرووی ، کہرم ، سیپہرم ، اندریمین ، سورکیہ ، شھیدھ ، فرنگی ، مانیج ، وائس ، فارشیدورڈ ، لاہک ، ہممان ، پیران ، برمن ، پلسم ، گول آباد ، جداں خطوط۔ ، ارجاسپ ، وئڈ فرفش ، نمخشت ، وغیرہ) واضح طور اُتے ظاہر کردے نيں کہ آوستا دے دور دے ترانی "ایرانی" قبیلے سن ۔ ایرانی آریائی قبیلے د‏‏ی اک شاخ نيں جو خود نو‏‏ں دو گروہاں وچ تقسیم کيتا گیا اے: مشرقی ایرانی (سیتھیاں) تے مغربی ایرانی (میڈیس تے فارسی)۔ پارٹیان تے ساسانیڈ زمانے وچ ، دوسرے قدیم ترانیاں د‏‏ی یاد دے بعد افسانےآں وچ شامل ہوئے گئے تے وسطی ایشیاء وچ ہیپٹالیاں تے خیون د‏‏ی جگہ دے نال ، تے اس دے بعد اسلامی عہد وچ ، اس علاقے وچ ترکاں د‏‏ی آباد کاری دے نال ، اسنو‏ں افسانوی داستاناں وچ شامل کيتا گیا۔ بھولی تے معدوم قبیلے دے قبیلے دا ناں "توران" اس علاقے دے نويں تے نويں باشندےآں ، یعنی ہیپٹالین تے خیون تے ہناں ، تے آخر وچ "ترکاں" اُتے لاگو ہويا تے انہاں دے مطابق ڈھال لیا گیا۔ ایہی وجہ اے کہ اسلامی عہد د‏‏ی متون وچ ، تور تے ترن د‏‏ی اصطلاح بعض اوقات وسطی ایشیاء تے ٹرانسسوکیانا وچ بسنے والے ترکاں دے لئی وی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے ، کیو‏ں کہ توران دے اندراج دے تھلے دیہکھوڈا د‏‏ی لغت وچ کہیا گیا اے: ایہ ناں ترکستان تے کچھ خراسان اے تے ایہ مشرق تو‏ں ا‏‏ے۔[۴]

ایران تے توران دے عوام اک ہی فرد دے طور اُتے سمجھ‏‏ے جاندے سن ، ایہ دونے ہی فریدون دے اولاد سن ، لیکن دو مختلف علاقےآں دے نال تے اکثر اک دوسرے دے نال لڑدے رہندے نيں۔[۵]

ہورویکھو

سودھو

حوالے

سودھو
  1. Emeri "van" Donzel, Islamic Reference Desk, Brill Academic Publishers, 1994. pg 461. Actual Quote: Iranian term applied to region lying to the northeast of Iran and ultimately indicating very vaguely the country of the Turkic peoples. ↑
  2. معین، محمد (۱۳۸۲). فرهنگ فارسیب معین(اعلام). امیرکبیر
  3. Edward A Allworth,Central Asia: A Historical Overview, Duke University Press, 1994. pp 86
  4. لغت فرس اسدی چ اقبال ص 367
  5. K. H. Menges, in Encyclopaedia Iranica Excerpt: "In a series of relatively minor movements, Turkic groups began to occupy territories in western Central Asia and eastern Europe which had previously been held by Iranians (i.e. , Turan). The Volga Bulgars, following the Avars, proceeded to the Volga and Ukraine in the 6th-7th centuries."

باہرلےجوڑ

سودھو