مطہرات
فائل:رساله عملیه.jpg | |
نماز | |
---|---|
واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
ہور عبادات | |
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
احکام طہارت | |
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
مدنی احکام | |
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
عائلی احکام | |
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
عدالدی احکام | |
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
اقتصادی احکام | |
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
ہور احکام | |
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
متعلقہ موضوعات | |
بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
مُطَہرات ايک فقہی اصطلاح اے جو پاک کرنے والى انہاں گيارہ چيزاں دے لئی استعمال ہوتى اے جو نجس چيزاں نوں پاک کرتى ہيں.
پانى، زمین، سورج، سميت ديگر اٹھ چيزيں مطہرات ميں توں ہيں، تے نجاست توں طہارت، نماز تے طواف جيسى عبادتاں دے صحيح ہونے کى شرايط ميں توں اے نيز نجس چيزاں دا کھانا بھى حرام اے .
طہارت دا معنى
سودھوبيرونى تے اندرونى آلودگى تے پليدى توں پاک کرنے نوں طہارت کہیا جاندا اے [۱] تے اس دے بارے ميں علم فقہ تے علم اخلاق ميں بحث ہوتى اے . فقہ ميں طہارت کى دو قسميں ہيں: نجاست توں ظاہرى طہارت جو مطہرات دے ذريعے حاصل ہوتى اے جدوں کہ باطنى طہارت وضو، غسل یا تیمم دے ذريعے انجام دى جاتى اے .
مُطہّرات، مُطَہِّر کى جمع اے جس دے معنى پاک کرنے والا، جو طہر تے طہارت دے لفظ توں ليا گيا اے . عربى لغت ميں طہارت پاکيزگى تے صفائى نوں کہیا جاندا اے ؛ جدوں کہ اصطلاح ميں شرعى وضعی احکام ميں توں ايک اے جو نجس چيزاں دے علاوہ تمام چيزاں اُتے صدق آندا اے . تے ايک چيز کسى دوسرى چيز نوں اس وقت پاک کرسکتى اے جدوں اوہ خود بھى پاک ہو.
کلی احکام
سودھواسلامى فقہ ميں نماز(نماز میت دے علاوہ) تے طواف جيسى بعض عبادتاں نوں انجام دينے دے ليے بدن تے کپڑےآں دا نجاست توں پاک ہونا شرط اے . مسجديں تے پیغمبر(ص) تے ائمہ عليہم السلام دے حرم نوں بھى ہر قسم دے نجاست توں پاک ہونا چاہیدا تے اسى طرح نجس چيزاں دا کھانا بھى حرام اے . اس قسم کى پاکيزگى نوں خَبَث (نجاست) توں طہارت کہیا جاندا اے . شيعہ اکثر فقہاء دس چيزاں نوں ذاتى طور اُتے نجس سمجھدے ہيں جو پاک نہيں ہوسکدے ہيں تے گيلے ہونے کى صورت ميں جو چيز انہاں توں لگے گى اسنوں بھى نجس (مُتِنَجِّس) کرينگے.
خون | پيشاب | پاخانہ | مَنی | مردار | کتا | سور | کافر | شراب | فُقّاع |
اگر کوئى پاک چیز نجس ہوجائے تاں مطہرات دے ذريعے اسنوں پاک کيا جاسکدا اے تے مطہرات مندرجہ ذيل ہيں:
پانى | زمین | سورج | استحالہ تے انقلاب | انتقال | اسلام | تبعیت | عين نجاست دا زائل ہونا | نجاست کھانے والے جانور دا استبراء | مسلمان دا غائب ہونا | معمول دے مطابق (ذبیحہ کے) خون دا بہہ جانا |
مطہرات
سودھو۱. پانى
سودھوتمام مسلماناں دے نزديک پاک کرنے والى چيزاں ميں سب توں زيادہ رائج پانى اے .[۲]
اہل سنت ميں توں صرف حنفیہ والے مضاف پانى جيسے گلاب دا پانى، سرکہ تے … نوں بھى پاک کرنے والا قرار ديتے ہيں.[۳]
۲. زمین
سودھوزمین جے خشک تے پاک ہوئے تاں پااں دے تلوے تے جوندے دے نچلے حصہ نوں اس شرط دے نال پاک کرتى اے کہ زمين اُتے چلنے، رگڑنے يا .... توں عين نجاست دور ہوئى ہو. شيعہ تے حنفى، زمين نوں پاک کرنے والى قرار ديتے ہيں..[۴]
۳. سورج
سودھووہ چيزيں جو زمين ميں لگى ہوئى ہيں جيسے درخت تے جو زمين توں اگتى ہيں، عمارتيں، ميخ تے چٹائى وغيرہ جے صرف دُھپ کى وجہ توں خشک ہوجائيں توشیعہ فقہ دے مطابق ہوئے پاک ہوتى ہيں.
- حنفیہ: جدوں بھى نجس زمين خشک ہوجائے دُھپ کى وجہ توں ہوئے يا ہويا کى وجہ توں، دونے صورتاں ميں زمين پاک ہوگى.
- شافعی، مالکی و حنبلی: انہاں دے مطابق زمین خشک ہونے توں پاک نہيں ہوتى اے سورج دے ذريعے خشک ہوجائے يا ہويا کى وجہ توں، بلکہ اس اُتے پانى ڈالنا چاہیدا. ليکن پانى دے ذريعے کيسے پاک ہونگى اس بارے ميں بھى مختلف نظريات ہيں.[۵]
۴. استحالہ تے انقلاب
سودھواستحالہ یعنی کسى چيز کى حقيقت تے ماہيت کسى دوسرى چيز ميں بدل جانا، جيسے نجس لکڑى جل کے راکھ بن جانا. شافعى تے حنبلى، نجس چيز دا دھواں تے راکھ نوں بھى نجس سمجھدے ہيں.[۶]
مشہور فقہاء دے نظريے دے مطابق شراب دا سرکے ميں بدل جانے نوں «انقلاب» کہیا جاندا اے جو پہلے والے شراب تے اس دا برتن پاک ہونے دا باعث بندا اے .[۷]
۵. انتقال
سودھو«انتقال» یعنی نجس چيز پاک چيز دا جز بن جائے جيسے مچھر دا انسانى جسم توں ليا ہويا خون، مچھر دے بدن ميں منتقل ہونے دے بعد پاک اے . يا نجس کھاد درخت ميں جذب ہونے دے بعد پاک ہوتى اے .[۸]
٦. اسلام
سودھوکافر خود نجس اے تے اسلام لیانے دے بعد اس دا بدن پاک ہُندا اے .
٧. تبعیت
سودھونجاست ميں توں کوئى ايک، دوسرے نجس دے پاک ہونے کى وجہ توں پاک ہوجائے تاں اسنوں «تبعیت» کہیا جاندا اے، مثلا شراب سرکہ ميں تبديل ہوکے پاک ہُندے ہى شراب دا برتن بھى خود بخود پاک ہوئے گا يا والدين دا اسلام لاندے ہى بچہ بھى پاک ہوئے گا.
۸. عین نجاست دا زائل ہونا
سودھوبعض اوقات عين نجاست دا دور ہُندے ہى نجس شدہ چيز پاک ہوتى اے مثلا حيوان دا بدن کہيں اُتے نجاست توں آلودہ ہوچکيا ہوئے تاں اس جگہے توں نجاست دور ہُندے ہى حيوان دا بدن پاک ہوئے گا اسى طرح انسان دے بدن دے داخلى اعضاء جيسے منہ تے ناک بھى بدن پاک ہُندے ہى پاک ہونگے.
۹. نجاست کھانے والے جانور دا استبراء
سودھوان حلال گوشت جانوراں دا پيشاب تے پاخانہ نجس اے جنہيں انسانى نجاست کھانے کى عادت اے تے ايسے جانوراں نوں پاک کرنے دے لئی استبراء کى ضرورت اے . يعنى کچھ عرصہ انہاں جانوراں نوں نجاست کھانے توں روکنا ہوئے گا تے يہ مدت مختلف جانوراں دے لئی مختلف اے .
۱۰. مسلمان دا غائب ہونا
سودھواگر کسى مسلمان دا بدن يا کپڑے يا اس دے پاس موجود دوسرى کوئى چيز نجس تھى تے کچھ عرصہ بعد جدوں دوبارہ ملاقات ہوئى تاں انہيں پاک کرنے دا احتمال ديا جاندا اے تاں اوہ چيزيں پاک تے طہارت دے حکم ميں ہيں تے اس توں پُچھنے کى ضرروت نہيں اے ليکن اس شرط دے نال کہ اوہ مسلمان مميز ہوئے تے طہارت دے موضوع تے احکام توں آگاہ ہو.
۱۱. معمول دے مطابق (ذبیحہ کے) خون دا بہہ جانا
سودھوحلال گوشت جانور نوں شرعی ذبح تے اس کى رگاں توں معمول دے مطابق خون نکلنے دے بعد جو خون اس دے بدن ميں رہ جاندا اے اوہ پاک اے .[۹]
شيعہ تے اہل سنت دے فقہ ميں مطہرات دا تقابلى جايزہ
سودھومطہرات دے احکام دے بارے ميں شيعہ تے اہل سنت دے مذاہب ميں مندرجہ ذيل کچھ فرق پائے جاندے ہيں:
عنوان | شیعہ | مالکی | شافعی | حنفی | حنبلی |
---|---|---|---|---|---|
سورج | سورج سطح زمين، درخت، تے عمارتاں کى نجاست نوں اس شرط دے نال پاک کردا اے کہ صرف دُھپ کى وجہ توں خشک ہوئے ہاں | پاک کردا اے | پاک نہيں کردا اے | پاک نہيں کردا اے | پاک نہيں کردا اے |
اگ | جے کسى نجس چيز دا استحالہ کرے تو، مطہر اے (البتہ اس صورت ميں استحالہ نے پاک کيا اے خود اگ نے نہيں. | مطہر اے | جے استحالہ دا باعث بنے بھى تاں مطہر نہيں اے | مطہر اے | جے استحالہ دا باعث بنے بھى تاں مطہر نہيں اے |
دباغت کرنا(کھل نوں پکا کر استعمال دے قابل بنانا) | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | کتا تے سور دے علاوہ دوسرے حيوانات ميں مطہر اے | تمام حیوانات يہاں تک کہ کتا تے سور ميں بھى مطہر | مطہر نہيں اے [۱۰] |
روى نوں دھننا | مطہر نہيں اے | مطہر نیست | مطہر نہيں اے | مطہر اے | مطہر نہيں اے |
منى نوں رومال يا ہتھ توں خشک کرنا | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر اے تے پانى توں دھونے کى ضرورت نہيں اے | مطہر نہيں اے |
صيقل تے چمکلى نجس چيز اُتے ہتھ پھيرنا | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر اے تے پانى توں دھونے کى ضرورت نہيں اے | مطہر نہيں اے |
تين مرتبہ نجس انگلى تے پستان اُتے ہتھ پھيرنا | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر نہيں اے | مطہر اے | مطہر نہيں اے [۱۱] |
اہل سنت دے مخصوص نظريے
سودھواہل سنت دے بعض گروہ خاص کر حنفى مسلک والے بعض دوسرى چيزاں نوں بھي مطہرات ميں توں شمار کردے ہيں:
حنفی فقہاء مندرجہ ذيل امور نوں بھى مطہرات ميں توں شمار کردے ہيں:
- دُھننا: نجس روى دھننے توں پاک ہوجاتى اے .[۱۳]
- کسى چيز نوں استعمال کرنا: جے گندم يا کسى تے چيز کى خاص مقدار نجس ہوجائے تے اتنى مقدار نوں استعمال کرے يعنى کھا لے يا بيچے يا کسى نوں ديدے تاں باقى مقدار جو رہ گئى اے اوہ پاک اے .[۱۴]
- پونچھ لينا: اوہ چمکيلى تے صاف چيزيں جنہاں ميں مسام نہيں تے نجاست داخل نہيں ہوسکتى اے ؛ جيسے لوہا، گلٹ، شيشہ تے آئينہ انہاں نوں ہتھ توں پونچھ لينے توں پاک ہوتى ہيں تے پاني توں دھونے کى ضرورت نہيں.[۱۶]
- لعاب دہن: جے پستان يا انگلى نجس ہوجائے تاں تين مرتبہ چاٹنے توں پاک ہوتى ہيں.[۱۷]
- ابالنا: جے گھى يا گوشت نجس ہوجائے تاں ابالنے توں پاک ہُندے ہيں.[۱۸]
اس مطلب توں مربوط ديگر مطالب
سودھوحوالے
سودھو- ↑ فرہنگ سیاح، ج۲، ص۹۸۰.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۸
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۸.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۸.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۸.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۸.
- ↑ فرہنگ فقہ فارسی، ج۱، ص٧۴۲
- ↑ فرہنگ فقہ فارسی، ج۱، ص٧۱۲
- ↑ العروۃ الوثقی، ج۱، ص۱۰٧
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲٦
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹-۳۰
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
- ↑ مغنیہ، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۹.
منابع
سودھو- مغنیہ، محمد جواد، الفقہ علی المذاہب الخمسۃ، بیروت، دار التیار الجدید و دار الجواد، چاپ دہم، ۱۴۲۱ق.
- الطباطبائی الیزدی، سید محمد کاظم، العروۃ الوثقی، تہران، المکتبہ العلمیہ الاسلامیہ