مکروہ
فائل:رساله عملیه.jpg | |
نماز | |
---|---|
واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
ہور عبادات | |
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
احکام طہارت | |
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
مدنی احکام | |
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
عائلی احکام | |
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
عدالدی احکام | |
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
اقتصادی احکام | |
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
ہور احکام | |
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
متعلقہ موضوعات | |
بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
مکروہ اسلامی تعلیمات وچ ایداں دے عمل نوں کہیا جاندا اے کہ جسنوں انجام دینے توں ترک کرنا بہتر ہُندا اے ۔اگر کوئی مکروہ نوں انجام دے تاں اوہ گناہگار نئيں کہلاندا تے نہ ہی سزا دا مستحق ہُندا اے ۔اسلامی عبادات یا معاملات دونے وچ مکروہات بیان ہوئے نيں ۔ثواب دا کم ہونا یا شارع دے نزدیک کسی چیز دا نا پسندیدہ ہونا ایہ دونے مکروہ وچ شامل نيں ۔
معنا
سودھولغوی لحاظ توں مکروہ دا لفظ "ک ر ہ" توں نکلیا اے [۱]۔ انسان اُتے آنے والی سختی یا مشکل نوں کہیا جاندا اے [۲] ۔فقہی اصطلاح وچ خدا دے نزدیک ناپسندیدہ عمل نوں کہیا جاندا اے تے اس دا انجام نہ دینا انجام دینے دی نسبت بہتر ہُندا اے۔[۳]
قسماں
سودھودرج ذیل چارٹ دی مدد توں مکروہ دیاں قسماں نوں سمجھیا جا سکدا اے :
ناں | تقسیم دا معیار | وضاحت |
---|---|---|
تحریمی تے تنزایہی | خدا دی نسبت ناپسندیدگی دی شدت | تحریمی : ایسا مکروہ اے جس دی ناپسندیدگی زیادہ شدت رکھدی اے ۔ جداں مستحبات مؤکدہ وغیرہ دا ترک کرنا۔[۴]
تنزایہی: انجام دینا منع اے لیکن انجام دینے دی صورت وچ ثواب کم ملے گا ۔ جداں مجسمے یا تصویر دی صورت وچ نماز پڑھنے توں روکیا گیا اے ۔اگر کوئی انہاں دی موجودگی وچ نماز پڑھے گا تاں اسنوں انہاں چیزاں دے بغیر جگہ اُتے پڑھی جانے والی نماز دی نسبت ثواب کم ملے گا۔ |
مطلق تے مقید | دستور خدا وچ وضعیت تے جعل دی نسبت | مطلق:ایداں دے عمل نوں کہیا جاندا اے جس دی کراہت کسی چیز اُتے موقوف نئيں ہُندی اے ۔[۵]
مقید یا معلق:ایداں دے عمل نوں کہیا جس دی کراہت کسی دوسری اُتے موقوف ہُندی اے ۔حمام وچ نماز پڑھنا۔ |
اصلی تے تبعی | تعلقِ کراہت دی جہت توں | اصلی: جسنوں خود مکروہ کہیا گیا ہوئے۔ حمام وچ نماز پڑھنا۔
تبعی: جسنوں خود مکروہ نئيں کہیا گیا لیکن ضمنی طور کسی کلام توں سمجھیا جاندا ہو۔مثلا کلام وچ حمام وچ نماز پڑھنے نوں ناپسندیدہ کہیا اے تے اسيں اس کلام توں ایہ سمجھدے نيں کہ حمام وچ نماز پڑھنے دے لئی جانا وی ناپسندیدہ اے ۔[۶] |
نفسی تے غیری | متعلقِ تکلیف دی مطلوبیت دی جہت توں | ایسا عمل اے جسنوں خود ناپسندیدہ کہیا گیا ہوئے۔
غیری:خود ناپسندیدہ عمل نئيں لیکن کسی دوسرے مکروہ عمل دے انجام دینے دا مقدمہ بننے دی وجہ توں مکروہ ہُندا اے ۔جداں حمام وچ نماز پڑھنا خود مکروہ اے ہن اوتھے نماز پڑھنے دے قصد توں جانا وی مکروہ ہوئے گا۔[۷] |
معلق تے منجز | حکمِ شارع دی جہت | معلق:ایسا عمل اے جس دی کراہت فعلی اے لیکن اس دا وجود استقبالی اے۔[۸]
منجز:ایسا عمل جس دی کراہت تے اوہ عمل دونے اک زمانے وچ موجود ہون۔[۹] |
مشہور مکروہات
سودھوعبادات
سودھومکروہ عبادی : ایسی عبادت جس دے ثواب وچ کمی ہو[۱۰] ۔یعنی ایسی عبادت اے جس دا انجام دینا اس عمل دی نسبت کم ثواب رکھدا اے جسنوں اس (مکروہ) دے بغیر انجام دتا جائے۔جداں حمام وچ نماز وچ پڑھنا ۔چند مشہور مکروہ عبادات مذکور نيں :
- حمام وچ نماز وچ پڑھنا
- کسی دوسرے انسان دے سامنے نماز پڑھنا
- دروازے دے سامنے نماز پڑھنا
- لوکاں دے گزرنے دی جگہ اُتے نماز پڑھنا جداں سڑک ،گلی کوچہ وغیرہ
- اگ دے سامنے نماز پڑھنا
- باروچی خانے وچ نماز پڑھنا
- مجسمے یا تصویر دے سامنے نماز پڑھنا
- قبر دے سامنے ،اُتے یا دو قبراں دے درمیان نماز پڑھنا[۱۱]
- نیند آرہی ہوئے تاں نماز پڑھنا
- تنگ جوراب پہنے ہوئے نماز پڑھنا
- عاشورا دے دن روزہ رکھنا
- عرفہ یا روز عید قربان دے شک دی صورت وچ روزہ رکھنا
معاملات
سودھومکروہ غیر عبادی:عمل دا کامل نہ ہونا اے ۔یعنی شارع اسنوں انجام دینا چنگا نئيں سمجھدا اے بھانويں اوہ عمل ممنوع نئيں جائز اے ۔[۱۲]
- قصابی دا کم کرنا
- کفن فروشی
- گھٹیا لوکاں توں معاملہ کرنا
- اذان تے اقامت دے دوران معاملہ کرنا
- گندم تے جَو دی خرید و فروخت نوں پیشہ بنانا
- صرافی یعنی سونے چاندی دی خرید فروش دا کم
حوالے
سودھومآخذ
سودھو- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۴ق، چاپ سوم.
- اصفہانی، محمد حسین، الفصول الغرویہ فی الاصول الفقہیہ، قم، دار احیاء العلوم الاسلامیہ، ۱۴۰۴ق.
- بنی ہاشمی خمینی، محمد حسن، رسالہ شانزده مرجع.
- خمینی، سیدروح الله، نجاة العباد، تہران، موسسہ تنظیم نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق.
- صاحب بن عباد، المحیط فی اللغہ، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ق.
- فاضل لنکرانی، محمد، شرح کفایہ الاصول، قم، نشر نوح، ۱۳۸۵ش، چاپ پنجم.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرہنگ نامہ اصول فقہ، قم، ۱۳۸۹ ش.
- ملکی اصفہانی، مجتبی، فرہنگ اصطلاحات اصول - قم، ۱۳٧۹ ش.