جہاد ابتدائی
فائل:رساله عملیه.jpg | |
نماز | |
---|---|
واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
ہور عبادات | |
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
احکام طہارت | |
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
مدنی احکام | |
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
عائلی احکام | |
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
عدالدی احکام | |
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
اقتصادی احکام | |
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
ہور احکام | |
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
متعلقہ موضوعات | |
بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
جہاد ابتدائی اوہ جہاد ہُندا جس دا آغاز مسلماناں دی طرف توں اسلام نوں پھیلانے دے لئی کيتا جاندا اے۔ کفار، اہل کتاب کہ جو نہ تاں ٹیکس دیندے نيں تے نہ ہی اسلامی حکومت وچ زندگی گزارنے دے قوانین نوں قبول کردے نيں تے اہل بغی و محاربہ، ایہ تن گروہ نيں جنہاں توں جہاد ابتدائی دے لئی کہیا گیا اے۔
اکثر شیعہ فقہاء نے جہاد ابتدائی توں پہلے امام معصوم دی موجودگی، جہاد دے لئی مسلماناں دی کافی طاقت تے آغاز جنگ توں پہلے کافراں نوں اسلام دی دعوت نوں جہاد ابتدائی دی شرائط وچوں جانا اے لیکن بعض فقہاء نے جداں شیخ مفید، سید ابوالقاسم خوئی تے محمد مؤمن نے جہاد ابتدائی دے لئی حضور معصوم نوں شرط نئيں جانا اے۔
بعض فقہاء تے محققاں دا خیال اے کہ پیغمبر اکرمؐ تے ائمہؑ دے زمانے دیاں جنگاں دفاعی سن لیکن جہاد ابتدائی، قرآن و روایات دی بنیاد اُتے قابل اثبات نئيں اے۔
مفسیرین نے جہاد ابتدائی، عقیدے دی آزادی تے آیت لا اکراہ فی الدین دے وچکار تضاد دے شبہ دے جواب وچ بیان کیہ کيتا اے کہ آیات جہاد دی روشنی وچ کافراں تے مشرکاں نوں اسلام قبول کرنے اُتے مجبور نئيں کيتا جا سکدا بلکہ ایہ مظلوم دی مدد کرنے، جبر توں لڑنے تے مذہب دے آزادانہ انتخاب دے لئی زمینہ فراہم کرنے اُتے مشروط اے۔
تعریف
سودھوجہاد ابتدائی: اس جہاد نوں کہندے نيں جس دا آغاز مسلماناں دی طرف توں اسلام دی نشر و اشاعت دے لئی کيتا جاندا اے۔[۱] تے ایہ واجب کفائی ہُندا اے۔[۲] اکثر علمائے شیعہ تے خصوصا شروعاتی صدی ہجری دے فقہاء دا خیال اے کہ جہاد ابتدائی تن گروہ توں واجب اے۔ کفار، اہل کتاب کہ جو نہ تاں ٹیکس دیندے نيں تے نہ ہی اسلامی حکومت وچ زندگی گزارنے دے قوانین نوں قبول کردے نيں تے ایداں دے ہی باغی و جنگ کرنے والے۔[۳]
بعض فقہاء تے محققاں جداں حسین علی منتظری، ناصر مکارم شیرازی تے نعمت اللہ صالحی نجف آبادی، اصل جہاد ابتدائی نوں ایتھے تک کہ معصومین دے زمانے وچ وی قبول نئيں کردے تے انہاں دا خیال اے کہ اسلام دے تمام جہاد، دفاعی سن ۔سائیٹ غلطی: بند کردا </ref> ؛ <ref> دا گھاٹا ٹیگ بعض فقہاء جداں منتظری تے مکارم شیرازی مظلوماں نوں بچانے تے اسلامی تبلیغ دی راہ وچ حائل رکاوٹاں نوں دور کرنے دے جہاد نوں در حقیقت دفاعی جہاد سمجھدے نيں۔ [۴]
شرائط
سودھومشہور علمائے شیعہ دے مطابق جہاد ابتدائی دی تن شرطاں نيں:
- امام معصوم دی موجودگی: اس شرط دی بنا اُتے معصوم دی غیر موجودگی جداں زمانۂ غیبت وچ جہاد ابتدائی جائز نئيں اے۔
- آغاز جہاد دے لئی مسلماناں دا کافی مقدار وچ طاقت و قدرت دا حامل ہونا۔
- آغاز جنگ توں پہلے کفار نوں دعوت اسلام دینا تے اتمام حجت کرنا۔[۵]
مشہور فقہائے شیعہ جداں شیخ طوسی، قاضی ابن براج، ابن ادریس، محقق حلی، علامہ حلی، شہید ثانی تے صاحب جواہر دے مطابق جہاد ابتدائی دی شرط اے کہ امام معصوم موجود ہو تے اس دی اجازت وی ہوئے۔[۶] اس دے باوجود بعض فقہاء جداں شیخ مفید، ابوالصلاح حلبی، و سلار دیلمی نے جہاد ابتدائی دے لئی امام معصوم دے حضور نوں شرط نئيں جانا اے تے اس اعتبار توں اس دا زمانہ غیبت وچ انجام دینا جائز سمجھیا اے۔[۷] بعض فقہائے معاصر جداں سید ابوالقاسم خوئی[۸] تے محمد مؤمن نے وی قرآن و آیات دی بنا اُتے حضور معصوم دی شرط نوں غیر قابل اثبات جانا اے تے انہاں دے خیال وچ جہاد ابتدائی غیبت معصوم وچ وی تمام شرائط دے فراہم ہونے دے نال واجب اے۔[۹]
آزادیٔ عقیدے دے نال تعارض
سودھوبعض لوکاں دا خیال اے کہ اسلام دی نشر و اشاعت دے لئی جہاد ابتدائی، جبری طور اُتے عقیدے نوں تھوپنے دا سبب اے جو اس آیت سانچہ:قرآنی آیت[۱۰] کہ دین وچ کِسے طرح دا جبر و اکراہ نئيں اے، دے نال تعارض رکھدا اے۔[۱۱] شیعہ مفسرین نے اس شبہہ دے جواب وچ وکھ وکھ موقف اختیار کيتا اے جداں:
- قرآن مجید دی صریح تے غیر صریح تمام آیات اس شرط اُتے متوقف نيں کہ جہاد مظلومین دی مدد، برے حالات نال جنگ تے دین نوں آزادی دے نال انتخاب کرنے دا زمینہ فراہم کرے نہ ایہ کہ دین نوں جبری طور اُتے تھوپا جائے۔ بعض لوکاں نے ايسے بنیاد اُتے تمام جہاد نوں جہاد دفاعی قرار دتا اے۔[۱۲]
- آیات جہاد وچوں کسی اک آیت وچ وی مسلماناں اُتے واجب نئيں کيتا گیا اے کہ اوہ مشرکاں نال جنگ کرن تے انہاں نوں اسلام قبول کرنے اُتے مجبور کرن تے قبول نہ کرنے دی صورت وچ انہاں نوں قتل کر دتیاں۔[۱۳]
- جہاد ابتدائی، اجبرای طور اُتے دین تھوپنے دا ناں نئيں اے بلکہ دین اسلام دی فرمانروائی تے حکومت دا ناں اے۔[۱۴] محمد تقی مصباح یزدی دے مطابق پروردگار دا حق اے کہ سارے عالم وچ اس دی عبادت کيتی جائے پس اس دے بندےآں دا اک گروہ اس گل اُتے مأمور ہو کہ حق اللہ دی ادائگی دے واسطے جہاد ابتدائی کرے تے اوہ لوک جو شرک و کفر دی راہ اُتے چل رہے نيں تے ظلم و فساد دا راستہ اختیار کيتے ہوئے نيں انہاں نال جنگ کرے تاکہ دین خدا دی حکومت قائم ہو سکے۔[۱۵]
حوالے
سودھو- ↑ مؤمن، «جہاد ابتدایی در عصر غیبت»، ص۳۔
- ↑ مفتح، «جہاد ابتدایی در قرآن و سیرہ پیامبر»، ص۸۔
- ↑ بہرامی، نظام سیاسی اجتماعی اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۱۳۹-۱۴۱۔
- ↑ «جہاد ابتدایی»۔؛ منتظری، پاسخ بہ پرسشہایی پیرامون مجازاتہای اسلامی و حقوق بشر، ۱۳۸٧ش، ص۹۰۔
- ↑ عمید زنجانی، فقہ سیاسی، ج۳، ۱۳٧٧ش، ص۱۳۹۔
- ↑ جاوید، «حقوق بشر معاصر و جہاد ابتدایی در اسلام معاصر»، ص۱۲۹-۱۳۴۔
- ↑ جاوید، «حقوق بشر معاصر و جہاد ابتدایی در اسلام معاصر»، ص۱۲٧-۱۲۹۔
- ↑ رییس زادہ، «خویی، ابوالقاسم»، ص۵۱۸۔
- ↑ مؤمن، «جہاد ابتدایی در عصر غیبت»، ص۵۱۔
- ↑ سورہ بقرہ، آیہ ۲۵۶۔
- ↑ کامیاب، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، ص۸۔
- ↑ کامیاب، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، ص۲٧۔
- ↑ کامیاب، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، ص۲۸۔
- ↑ کامیاب، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، ص۱۶۔
- ↑ کامیاب، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، ص۱۶۔
مآخذ
سودھو- بہرامی، قدرت اللہ، نظام سیاسی اجتماعی اسلام، قم، سپاہ پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰ہجری شمسی۔
- جاوید، محمد جواد، و علی محمد دوست، «حقوق بشر معاصر و جہاد ابتدایی در اسلام معاصر»، در پژوہش نامہ حقوق اسلامی، سال یازدہم، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ہجری شمسی۔
- «جہاد ابتدایی»، سایت دفتر آیت اللہ مکارم شیرازی، تریخ بازدید: ۲۲ تیر ۱۳۹۶ہجری شمسی۔
- رئیس زادہ، محمد، «خویی، ابوالقاسم»، دانشنامہ جہان اسلام، بنیاد دایرۃ المعارف اسلامی، ۱۳٧۵ہجری شمسی۔
- صالحی نجف آبادی، نعمت اللہ، جہاد در اسلام، تہران، نشر نی، ۱۳۸۶ہجری شمسی۔
- کامیاب، حسین، و احمد قدسی، «بررسی شبہہ جہاد ابتدایی در تفسیر آیہ لا اکراہ فی الدین»، در مجلہ مطالعات تفسیری، ش۱۱، پاییز ۱۳۹۱ہجری شمسی۔
- عمید زنجانی، عباس علی، فقہ سیاسی، تہران، امیر کبیر، ۱۳٧٧ہجری شمسی۔
- منتظری، حسین علی، پاسخ بہ پرسش ہایی پیرامون مجازات ہای اسلامی و حقوق بشر، قم، ارغوان دانش، ۱۳۸٧ہجری شمسی۔
- مفتح، محمد ہادی، «جہاد ابتدایی در قرآن و سیرہ پیامبر»، در مجلہ علوم حدیث، ش۵۶، تابستان ۱۳۸۹ہجری شمسی۔
- مؤمن، محمد، «جہاد ابتدایی در عصر غیبت»، در مجلہ فقہ اہل بیت، ش۲۶، تابستان ۱۳۸۰ہجری شمسی۔