امام جماعت
| فائل:رساله عملیه.jpg | |
| نماز | |
|---|---|
| واجب نمازاں | یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت |
| مستحب نمازاں | نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں |
| ہور عبادات | |
| روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری | |
| احکام طہارت | |
| وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات | |
| مدنی احکام | |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث | |
| عائلی احکام | |
| شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع | |
| عدالدی احکام | |
| قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر | |
| اقتصادی احکام | |
| خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود | |
| ہور احکام | |
| حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف | |
| متعلقہ موضوعات | |
| بلوغ • فقہ • شرعی احکام • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ | |
امام جماعت یا پیش نماز توں مراد اوہ شخص اے جس دی اقتدا کردے ہوئے دوسرے لوک نماز پڑھدے نيں۔ فقہی اعتبار توں نماز جماعت دی برقراری دے لئی امام جماعت وچ کچھ شرائط دا پایا جانا ضروری اے۔ انہاں شرائط وچوں بلوغ، عقل تے عدالت زیادہ اہم نيں۔
امام جماعت دے انتخاب وچ امام معصومؑ سب اُتے مقدم نيں۔ معصومؑ دی عدم موجودگی وچ امام راتب، عادل حاکم دی طرف توں منصوب امیر، صاحب خانہ تے سادات[نوٹ ۱] مقدم نيں۔ ايسے طرح متاخر فقہا امام جماعت دے عالم دین ہونے نوں اس دی افضل شرائط وچوں سمجھدے نيں۔
شرائط سودھو
شیعہ فقہ وچ امام جماعت دے لئی درج ذیل شرائط مذکور نيں:
جنہاں افراد دا امام جماعت ہونا مکروہ اے:
- مشہور قول دی بنا اُتے مقیم دا مسافر دے لئی تے مسافر دا مقیم دے لئی امام جماعت ہونا۔[۸]
- جذام تے برص دے مریض دا امام جماعت ہونا۔[۹]
- جس اُتے شرعی حد جاری ہوئی ہو تے اسکے توبہ کرنے دے بعد امام جماعت ہونا۔[۱۰]
- ایسا انسان جو کسی عذر دے بغیر مختون نہ ہوئے۔[۱۱]
- متاخرین وچ مشہور قول دی بنا اُتے دیہاتی دا غیر دیہاتی دے لئی امام جماعت ہونا۔[۱۲]
- تیمم دے نال نماز پڑھنے والے دا با وضو شخص دے لئی امام جماعت ہونا۔[۱۳]
- ایداں دے شخص دا امام جماعت ہونا جس توں مقتدی خوش نہ ہون۔[۱۴]
بعض فقہا نے قیدی، جولااے، حجام، دباغ (چمڑا پکانے ، صاف کرنے یا رنْگنے دا کم یا پیشہ کرنے والا)، پیشاب تے پاخانے نوں روکے ہوئے شخص دی امامت کروانا مکروہ اے ہور ناقص[نوٹ ۵] العضو دا کامل تے کامل دا کامل تر دے لئی امام جماعت ہونا مکروہ اے۔[۱۵]
احکام سودھو
امام جماعت، مامومین(امام دی اقتدا وچ نماز پڑھنے والے) تے نماز وچوں ہر اک دے متعلق احکام بیان ہوئے نيں۔انہاں وچوں کچھ احکام ذکر کيتے جا رہے نيں:
- اگر نماز دے بعد پتہ چلے کہ شرائط صحت نماز جداں ارکان نماز وچ خلل،طہارت دا نہ ہونا،فسق یا کفر دا ہونا وغیرہ وچ توں کسی اک شرط دے نہ ہونے دی وجہ توں امام دی نماز باطل سی تاں ایسی نماز دا صحیح ہونا مشہور اے۔[۱۶]
- نماز دے بعد پتہ چلے کہ امام نے بلوغ و عقل ورگی شرائطِ امام جماعت دی عدم موجودگی دے نال نماز پڑھائی سی تاں فقہا دے درمیان مامومین دی اس نماز دے صحیح ہونے وچ اختلاف پایا جاندا اے۔[۱۷]
- نماز دے دوران امام دی نماز دے باطل ہونے یا شرائط امام جماعت دے فقدان دی وجہ توں نماز دے باطل ہونے دا پتہ چل جائے تاں ایسی نماز دے صحیح ہونے وچ اختلاف نظر اے تے بعض دے نزدیک مامومین نوں دوبارہ نماز پڑھنا چاہیدا۔[۱۸] جدوں کہ بعض دے نزدیک نمازی فرادا(یعنی تنہا نماز پڑھنے) دی نیت کر کے اپنی نماز جاری رکھے۔[۱۹]
- نماز جماعت دے دوران امام جماعت دے مر جانے یا بیہوش ہو جانے دی صورت وچ جائز اے کہ مامومین وچوں واجد شرائط امام جماعت وچوں کوئی اک شخص نماز نوں اختتام تک پہنچائے۔[۲۰]
- اثنائے نماز وچ وضو دے باطل ہونے یا ناک وچوں خون بہنے جداں ضروری مواقع پیش آنے دی صورت وچ امام جماعت نماز نوں مکمل کروانے دے لئی کسی دوسرے شخص نوں اپنی جگہ کھڑا کر سکدا اے۔[۲۱]
بہتر تے برتر ہونا سودھو
شیعہ فقہ دے مطابق نماز جماعت دے لئی امام دے انتخاب وچ امام معصوم (ع) سب اُتے مقدم نيں۔[۲۲] امام معصوم دی عدم موجودگی وچ استحباب یا افضلیت عمل[۲۳] دی بنا اُتے افراد دی ترتیب:
- امام راتب (وہ شخص جو دائمی تے مستقل طور اُتے کسی مسجد یا جگہ دا امام جماعت ہو)
- امام عادل دی طرف توں منصوب عمال
- صاحب خانہ اپنے گھر وچ دوسرےآں اُتے مقدم اے۔[۲۴]
- مختلف جہات توں مساوی افراد دی موجودگی وچ سادات تے ہاشمی ترجیح رکھدے نيں۔[۲۵]
دو نفر یا چند نفر دی امامت وچ اختلاف دی صورت وچ بعض فقہا دی تصریح دے مطابق مامومین دی طرف توں منتخب امام مقدم اے۔ مامومین دی طرف توں امام جماعت وچ اختلاف پیدا ہونے دی صورت وچ انہاں دے ذاتی کمالات تے امتیازات دی طرف رجوع کيتا جائے گا۔ انہاں کمالات، انہاں دی ترتیب تے انہاں دے باہمی تقدم و تاخر وچ اختلاف پایا جاندا اے۔ قول مشہور دی بنیاد پر، اقرا (جس دی قرائت اچھی ہو) افقہ (جو مسائل و احکام شرعی نوں زیادہ جاندا ہو) اُتے مقدم اے۔ افقہ دوسرے تمام امتیازات جداں ایمان وچ سبقت، عمر وچ وڈے ہونے تے زیادہ حسین اُتے مقدم اے۔ ہر لحاظ توں مساوی ہونے دی صورت وچ انہاں دے درمیان قرعہ توں فیصلہ ہوئے گا۔ [۲۶]
مستحبات سودھو
بعض امور دی انجام دہی اوراس دتی رعایت مستحب اے۔ مثلا:
۱۔ صف دے درمیان وچ کھڑے ہونا۔[۲۷]
۲۔ نماز دے افعال دی بجا آوری وچ کمزور ترین افراد دی رعایت کرنا مگر ایہ کہ اوہ لوک خود نماز دے طولانی ہونے دے خواہش مند ہون۔[۲۸]
۳۔ نماز دی قرائت تے ذکر معمول دے کے مطابق اس قدر بلند آواز وچ پڑھے کہ لوک سن سکن۔[۲۹]
۴۔ نماز جماعت وچ شریک ہونے دا قصد رکھنے والےآں دے لئی رکوع نوں عام وقفہ توں دو برابر طول دینا۔[۳۰]
۵۔ نماز ختم ہونے دے بعد مامومین دی نماز دے ختم ہونے تک اپنی جگہ توں نہ اٹھنا۔[۳۱]
غیر عالم دین دی اقتدا کرنا سودھو
معاصر فقہا امام جماعت دے انتخاب وچ عالم دین ہونے دے مقدم ہونے دے قائل نيں۔ انہاں وچوں بعض دے نظریات ایہ نيں:
- امام خمینی: غیر عالم دی اقتدا اس صورت وچ جائز اے جدوں عالم امام جماعت تک رسائی نہ ہوئے۔[۳۲]
- آیت اللہ صافی گلپائگانی: اصل مسئلہ نوں یعنی حتی عالم تے مجتہد دے لئی غیر عالم و غیر مجتہد دی اقتدا نوں جائز قرار دیندے نيں لیکن مسیتاں دی جماعت دے سلسلہ وچ زیادہ ثواب دی وجہ توں عالم دین دی اقتدا کرنے، ايسے طرح توں اس روش اُتے سیرت دے موجود ہونے تے ہور دوسرے مصالح دے پیش نظر عالم دین دی امامت دی نصیحت کردے نيں۔[۳۳]
- آیت اللہ خامنہ ای: نصیحت کردے نيں کہ عالم دین تک رسائی ہونے دی صورت وچ غیر عالم دی اقتدا نہ کيتی جائے۔[۳۴]
- آیت اللہ مکارم شیرازی: عالم دین تک رسائی نہ ہونے دی صورت وچ شرائط رکھنے والے غیر عالم دین دی امامت نوں بلا اشکال سمجھدے نيں۔ واجد شرائط عالم دین تک رسائی ک صورت وچ احتیاط ایہ اے کہ واجد شرائط عالم دین مقدم اے۔[۳۵]
حوالے سودھو
- ↑ شہید اول، اللمعۃ الدمشقیۃ، دارالتراث، ص۴۸.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧۴
- ↑ یزدی، عروۃ الوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۰.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧۴
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳٧.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۰.
- ↑ یزدی، عروۃ الوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۰.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳٧۴.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۴.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۸۳.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧٧.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۸٧.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۴
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧٧.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۹۰-۳۹۱ ؛ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۴
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧٧؛ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۴،ص۲.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۴،ص۱۱.ص۹-۱۰.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۴،ص۱۱.
- ↑ شہید اول، اللمعۃ الدمشقیۃ، دارالتراث، ص۴۸؛ ؛ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۵۹۸.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۶۸-۳۶۹.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۶۸-۳۶۹.
- ↑ علامہ حلی، تذکرۃ الفقہاء، آلالبیت(ع)، ج ۴، ص ۳۰۵
- ↑ خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧٧؛ زدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۳.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۴۸.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۵۳.
- ↑ نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۵٧-۳۶۶.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۵.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۵.
- ↑ شہید اول، اللمعۃ الدمشقیۃ، دارالتراث، ص۴۸.
- ↑ علامہ حلی، تذکرۃ الفقہاء، آلالبیت(ع)، ج ۴، ص ۳۲۸.
- ↑ یزدی، عروۃالوثقی، مرکز فقہ الائمۃ الأطہار، ج۱،ص۶۰۶.
- ↑ سامانہ اطلاع رسانی پرتال امام خمینی
- ↑ نظر آیت اللہ صافی گلپایگانی پیرامون امام جماعت غیر روحانی
- ↑ اجوبہ الاستفتاءات
- ↑ پایگاہ اطلاع رسانی دفتر آیت اللہ مکارم شیرازی.
- ↑ اعمال دی افضلیت یا استحباب دی بنا پر
- ↑ غیر بالغ ممیز بچہ مشہور قول دی بنا اُتے نماز جماعت دے لئی امام نئيں بن سکدا اے ۔جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۲۵.
- ↑ پس درج ذیل افراد امامت دے لئی صحیح نئيں نيں:
- قرائت نماز توں ناواقف شخص۔
- گنگا شخص بول سکنے والےآں دے لئی امام نئيں بن سکدا۔
- اک حرف نوں دوسرے حرف دے نال تلفظ کرنے والا جداں سین نوں شین کہنے والا۔نجفی، جواہر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۳۴.
- ↑ پس بیٹھ کر نماز پڑھنے والا امام جماعت نئيں ہو سکدا۔خمینی، تحریرالوسیلہ، ۱۳٧۹، ج۱،ص۲٧۵؛
- ↑ علمی،جسمانی یا کوئی تے نقص ہو۔
مآخذ سودھو
- علامہ حلی، حسن بن یوسف، تذکرۃ الفقہاء، قم، موسسہ آلالبیت(ع) لإحیاء التراث، ایران، بیتا.
- خمینی، روحاللہ، تحریر الوسیلہ، قم، دار العلم، ایران، ١٣٧٩.
- خمینی، روح اللہ، استفتائات، قم، جامعہ مدرسین، قم، ۱۳٧۲ش.
- شہید اول، محمد بن مکی، اللمعۃ الدمشقیۃ في فقہ الإمامیۃ، محقق: علی اصغر و محمدتقی: مروارید، بیروت، دار الاسلاميہ؛ دار التراث.
- صافی گلپایگانی، نظر آیتاللہ صافی گلپایگانی پيرامون امام جماعت غير روحانی، سایت ابنا، تریخ درج مطلب: ۱۵ آبان ۱۳۹۱ش، تریخ بازدید:۱۰ مہر ۱۳۹۶ش.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقہ الامامیہ، محقق: محمدباقر بہبودی، تہران، مکتبہ المرتضویہ، ایران، ١٣٨٧.
- محقق حلی، جعفر بن حسین، المختصر النافع فی فقہ الامامیہ، قم، مؤسسہ المطبوعات الدینیہ، ۱۴۱۸ق.
- نجفی، محمد حسن، جواہر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاءالثراث العربی، ۱۴۰۴ق.
- یزدی، محمد کاظم، عروۃ الوثقی (مع تعلیقات الفاضل اللنکراني)، تعلیق: محمد فاضل موحدی لنکرانی، محقق:مرکز فقہی ائمہ اطہار(ع)، قم، مرکز فقہ الأئمۃ الأطہار (ع)، ایران.
- سامانہ اطلاعرسانی پرتال امام خمینی، تریخ درج مطلب:۲۸ خرداد ۱۳۹۴ش، تارخ بازدید: ۱۰ مہر ۱۳۹۶ش.
- پایگاہ اطلاع رسانی دفتر آیت اللہ مکارم شیرازی، تاریح بازدید:۱۰ مہر ۱۳۹۶ش.