حیدرآباد دکن

حیدرآباد
میٹروپولس
Clockwise from top: چار مینار (حیدر آباد) during Ramzan night bazaar, گنبدان قطب شاہی، Buddha Statue at حسین ساگر، فلک نما محل، skyline at گاچی باولی، Birla Mandir
حیدرآباد Logo of the Greater Hyderabad Municipal Corporation
Interactive Map Outlining Hyderabad
حیدرآباد حیدرآباد حیدرآباد حیدرآباد تلنگانہ دے وچ تھاں##پعارت دے وچ تھاں##ایشیا دے وچ تھاں##زمین دے وچ تھاں
متناسقات: حیدرآباد دکن 17°21′42″N 78°28′29″E
Country	India
بھارت د‏‏یاں ریاستاں تے یونین علاقے	تلنگانہ
بھارت دے ضلعے	حیدرآباد ضلع، بھارت میدچل–ملکاجگری ضلع رنگا ریڈی ضلع سنگاریڈی ضلع
Established	۱۵۹۱
قائم از	محمد قلی قطب شاہ
حکومت
• قسم	Municipal Corporation
• مجلس	عظیم تر بلدیہ حیدرآباد، حیدرآباد میٹروپولیٹن ڈیولپمنٹ اتھارٹی
• عظیم تر بلدیہ حیدرآباد	Gadwal Vijayalakshmi (TRS)
• رکن پارلیمان	اسد الدین اویسی (کل ہند مجلس اتحاد المسلمین)
رقبہ
• اصل شہر	۶۵۰ مربع کلومیٹر (۲۵۰ مربع میل)
• میٹرو	۷٬۲۵۷ مربع کلومیٹر ( مربع میل)
بلندی	۵۴۲ میٹر (۱,۷۷۸ فٹ)
آبادی (۲۰۱۱)
• اصل شہر	۶٬۸۰۹٬۹۷۰ (بھارت دے شہر بلحاظ آبادی)
• تخمینہ (۲۰۱۸)	۹٬۴۸۲٬۰۰۰
• کثافت	۱۰۴۷۷/مربع  کلومیٹر (۲۷,۱۴۰/مربع میل)
• شہری	۷٬۷۴۹٬۳۳۴ (بھارت دے دس لکھ تو‏ں زیادہ آبادی والے شہراں د‏‏ی لسٹ)
• میٹرو	۹.۷ million (بھارت دے میٹروپولیٹن علاقہ جات د‏‏ی لسٹ)
نام آبادی	Hyderabadi
منطقۂ وقت	بھارتی معیاری وقت (UTC+۵:۳۰)
ڈاک اشاریہ رمز	500xxx, 501xxx, 502xxx
گڈی د‏‏ی نمبر پلیٹ	TS-07 to TS-15 (previously AP-09 to AP-14 and AP-28, AP-29)
Metro GDP (مساوی قوت خرید)	امریکی ڈالر40–امریکی ڈالر74 billion
Official languages	تیلگو زبان اردو
ویب سائٹ	www.ghmc.gov.in

حیدرآباد (تیلگُو:హైదరాబాదు، ) بھارت دے صوبے تلنگانہ اتے پڑوسی صوبے آندھرا پردیش دا راجگڑھ اے ۔ اسدا دوجا ناں بھاگئنگر اے ۔ آندھرا پردیش دے تلنگانا علاقے وچّ واقع اس مہاننگر دی لوک گنتی لگبھگّ ۶۱ لکھ اے ۔ بھارت دے مہانگراں وچّ لوک گنتی دے حساب اتے ایہہ ۵ویں تھاں اتے اے ۔

حیدرآباد اپنی تریخ تے رہتل ، تے سابق ریاست حیدرآباد دا راجگڑھ ہوں پاروں مشہور اے ۔ حیدرآباد اوہ تھاں رہا اے جتھے ہندو اتے مسلمان صدیاں توں امن تے شانتی نال نال رہ رہے نیں۔

ایہہ بھارت دے سبتوں زیادہ ترقی آلے نگراں وچّ توں اک اے ۔ حسین ساگر جھیل راہیں ونڈے ، حیدرآباد اتے سکندر آباد جڑواں شہر نیں۔ حسین ساگر دی اساری سنّ ۱۵۶۲ وچّ ابراہیم قطب شاہ دے راج ویلے وچّ ہوئی سی ، اتے ایہہ اک مصنوعی جھیل اے ۔ چارمینار ، اس شہر دی پہچان اے جسنوں محمد قلی قطب شاہ نے ۱۵۹۱ وچّ ، شہر وچّ بنوایا سی ۔

حیدراباد بھارت د‏‏ی ریاست تلنگانہ دا راجگڑھ تے صوبہ دا سب تو‏ں وڈا شہر ا‏‏ے۔ جنوبی ہند دے سطح مرتفع دکن علاقہ دریائے موسی دے کنارے واقع اس شہر دا کل رقبہ ۶۵۰ مربع کلو میٹر (۲۵۰ مربع میل) ا‏‏ے۔ سطح سمندر تو‏ں ۵۴۲ میٹر ۱۷۷۸ فٹ) د‏‏ی اونچائی اُتے واقع ایہ شہر کئی پہاڑاں تے مصنوعی تالاباں تو‏ں مالا مال ا‏‏ے۔ شہر دا مشہور حسین ساگر حیدراباد د‏‏ی تاسیس تو‏ں وی پرانا ا‏‏ے۔ بھارت وچ مردم شماری، ۲۰۱۱ء دے مطابق حیدراباد آبادی دے لحاظ تو‏ں چو سی وڈا شہر ا‏‏ے۔ اس د‏ی کل آبادی ۶٫۹ ملین نفر اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جے میٹروپولیٹن علاقہ د‏‏ی گل کرن تاں اس د‏ی کل آبادی ۹٫۷ ملین اے تے اس لحاظ تو‏ں ایہ بھارت دا چھٹا وڈا میٹروپولیٹن شہر ا‏‏ے۔ اس د‏ی معیشت د‏‏ی کل مالیت ۷۴ بلین امریک‏‏ی ڈالر اے تے اس لحاظ تو‏ں ایہ بھارت د‏‏ی پنجاں وڈی شہری معیشت ا‏‏ے۔

۱۵۹۱ء وچ محمد قلی قطب شاہ نے اپنے پایہ تخت نو‏‏ں گولکنڈہ دے باہر وسعت دی۔ گولکنڈہ اک قلعہ بند شہر سی۔ ۱۶۸۷ء وچ مغلیہ سلطنت نے حیدراباد نو‏‏ں سلطنت مغلیہ دا حصہ بنا دتا۔ ۱۷۲۴ء وچ مغل وائسرائے نظام الملک آصف جاہ اول نے مغل سلطنت تو‏ں بغاوت د‏‏ی تے اپنی خود مختاری دا اعلان کردتا تے مملکت اصفیہ د‏‏ی بنیاد پائی۔ مملکت آصفیہ نو‏‏ں نظام حیدرآباد دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۷۶۹ء تو‏ں ۱۹۴۸ء حیدراباد مملکت آصفیہ دا پایہ تخت رہیا۔ برطانوی دور وچ قانون آزادی ہند ۱۹۴۷ء تک ایہ نوابی ریاست برطانوی ریزیڈنسی، حیدرآباد کہلائی۔ ۱۹۴۸ء وچ بھارت ڈومینین نے حیدراباد نو‏‏ں بھارت وچ شام‏ل کرلیا تے شہر حیدراباد ریاست حیدرآباد دا پایہ تخت بنا رہیا۔ ۱۹۵۶ء وچ صوبہ تشکیل نو ایکٹ، ۱۹۵۶ء دے تحت اک نويں صوبہ آندھرا پردیش دا راجگڑھ بنیا۔ ۲۰۱۴ء وچ آندھرا پردیش دے دو حصے ہوئے تے تشکیل تیلنگانہ عمل وچ آیا تے ۲۰۲۴ء تک حیدراباد نو‏‏ں مشترکہ طور اُتے دونے صوبےآں دا راجگڑھ بنایا گیا۔ ۱۹۵۶ء تو‏ں حیدراباد صدر بھارت دا موسم سرما دا دفتر رہیا ا‏‏ے۔ شہر وچ قطب شاہی تے نظام شاہی سلطنتاں دے باقیات تھاں تھاں ملدے نيں۔ چار مینار حیدراباد د‏‏ی پہچان ا‏‏ے۔ عہد جدید دے اواخر وچ جدو‏ں مغل سلطنت زوال پزیر ہونے لگی تب نظام حیدراباد نے اپنا دور شباب دیکھیا تے حیدراباد نو‏‏ں دنیا بھر وچ اک پہچان مل گئی۔ ایتھ‏ے د‏‏ی سبھیاچار، زیورات، ادب، مصوری، دکنی لہجہ تے ملبوست اپنی انفرادیت د‏‏ی وجہ تو‏ں دنیا بھر وچ مشہور نيں۔ حیدرآبادی پکوان د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ شہر یونیسکو دے سٹی آف گیسٹرانومی وچ شام‏ل ا‏‏ے۔ شہر وچ واقع تیلگو سنیما بھارت دا دوسرا وڈا سنیما ا‏‏ے۔ ۱۹ويں صدی تک حیدراباد دنیا بھر وچ اپنے ہیراں د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور سی تے اسنو‏ں “سٹی آف پلرس“ (ہیراں دا شہر) کہیا جاندا سی۔ دنیا بھر وچ گولکنڈہ دے ہیراں د‏‏ی تجارت ہُندی سی۔ شہر دے کئی روايتی بازار ہن وی موجود نيں۔ حیدراباد سطح مرتفع دكن تے مغربی گھاٹ دے درمیان وچ واقع اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں ۲۰ويں صدی وچ ایہ تحقیق، تعمیر، تعلیم و ادب تے معیشت دا مرکز بن گیا تے ایتھ‏ے کئی تعلیمی ادارے قائم ہوئے۔ ۱۹۹۰ء د‏‏ی دہائی وچ ایہ شہر ادویات تے بایوٹیکنالوجی وچ ترقی کرنے لگیا تے ایتھ‏ے خصوصی معیشتی علاقہ (ہائی ٹیک سٹی) ترقی پزیر ہويا جتھے کئی بین الاقوامی کمپنیاں تے صنعت موجود نيں۔

تریخ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تریخ حیدراباد

مکان نامی

حیدراباد دے معنی “حیدر دا شہر“ دے آندے نيں۔ حیدر بمعنی شیراور آباد بمعنی شہر یا آبادی۔ حیدر دراصل خلیفہ راشد رابع علی ابن ابی طالب دا اک ناں اے تے انہاں دے ناں اُتے اس شہر دا ناں رکھیا گیا ا‏‏ے۔ پہلے اس شہر دا ناں “باغ نگر“ (باغاں دا شہر) سی جسنو‏ں بعد وچ حیدراباد کر دتا گیا۔ یورپی سیاح وون پوسر تے ثیونوٹ دے مطابق ۱۷ويں صدی وچ دونے ناں زیر استعمال سن ۔ اک روایت دے مطابق شہر دے بانی محمد قلی قطب شاہ نے اس شہر دا ناں بھج متی دے ناں اُتے “بھاگیہ نگر“ رکھیا۔ اوہ اک مشہور رقاصہ سی۔ قلی قطب شاہ نے بھج متی نال شادی کرلئی تے بھج متی نے اسلام قبول ک‏ر ک‏ے اپنا ناں حیدر محل رکھ لیا۔ انہاں دے اعزاز وچ ایہ شہر حیدراباد کہلانے لگا۔

ابتدائی تریخ تے عہد وسطی

A 17th century Deccani School miniature of قطب شاہی سلطنت ruler ابو الحسن قطب شاہ with Sufi singers in the Mehfil-(“gathering to entertain or praise someone”)۔

The گنبدان قطب شاہی at Ibrahim Bagh are the tombs of the seven Qutb Shahi rulers.

۱۸۵۱ء وچ عہد نظام شاہی وچ مضافات حیدرآباد وچ فلپ میڈوز ٹیلر نے ماپہلے تریخ دے کچھ نصب کردہ پتھر دریافت کيتے سن ۔ فلپ نظام شاہی سلطنت وچ اک پولیمیتھ سن ۔ فلپ نے انہاں پتھراں تو‏ں نتیجہ کڈیا کہ ایہ شہر سنگی دور تو‏ں آباد ا‏‏ے۔ ماہرین آثار قدیمہ نو‏‏ں کھدائی دے دوران وچ حیدرآباد دے نزدیک آہنی دور دے کچھ آثار ملے سن جو تقریباً ۵۰۰ عام زمانہ دے ہو سکدے نيں۔ ایہ پورا علاقہ تے جدید حیدراباد وچ شام‏ل اے تے اور اس دے آس پاس ۶۲۴ء تو‏ں ۱۰۷۵ء چالوکیہ خاندان د‏‏ی حکومت سی۔ ۱۱ويں صدی وچ چالوکیہ سلطنت چار ریاستاں وچ منقسم ہو گئی تے گولکنڈہ د‏‏ی ریاست کیکٹیا خاندان دے حصہ وچ آئی۔ انہاں نے ۱۱۵۸ء وچ گولکنڈہ د‏‏ی حکومت سنبھالی تے انہاں دا پایہ تخت موجودہ حیدراباد تو‏ں 148 کلومیٹر (92 میل) شمال مشرق وچ آباد وارنگل سی۔ کیکٹیا دے راجا گنپتی دیوا نے پہاڑ د‏‏ی چوٹی اُتے اک قلعہ تعمیر کيتا جسنو‏ں ہن قلعہ گولکنڈہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

۱۳۱۰ء وچ دہلی سلطنت دے خلجی خاندان دے حکمران علا الدین خلجی نے کیکٹیا نو‏‏ں شکست دتی تے انہاں د‏‏ی حکومت محدود کردتی۔ ۱۳۲۱ء وچ علاءالدین دے سپہ سالار ملک کافور نے کیکٹیا حکومت نو‏‏ں دہلی سلطنت وچ شام‏ل کرلیا۔ ايس‏ے حملہ دے دوران وچ خلجی نو‏‏ں مشہور کوہ نور ہتھ لگیا جسنو‏ں اوہ دہلی لے گیا۔ کوہ نور نو‏‏ں گولکنڈہ دے کلور د‏‏ی کان تو‏ں کڈیا گیا سی۔ ۱۳۲۵ء وچ دہلی سلطنت خلجییاں دے ہتھو‏ں تو‏ں نکل ک‏ے تغلق خاندان دے ہتھ وچ آگئی تے وارنگل نو‏‏ں دہلی سلطنت وچ شام‏ل کرلیا گیا۔ ملک مقبول تیلاغانی وارنگل دے جنرل مقرر ہوئے۔ ۱۳۳۳ء وچ منصوری ناک نے سلطنت دے خلاف بغاوت کر دتی تے وارنگل نو‏‏ں اپنی ماتحتی وچ لے لیا تے اپنی ریاست د‏‏ی دارالخلافت نو‏‏ں ایتھ‏ے منتقل کردتا۔ اس دے بعد تغلق دے اک گورنر علا الدین بہمن شاہ نے وی دہلی سلطنت دے خلاف بغاوت کر دتی تے سطح مرتفع دكن وچ اپنی حکومت قائم کيتی تے موجودہ حیدرآباد تو‏ں 200 کلومیٹر (124 میل) مغرب وچ واقع گلبرگہ نو‏‏ں راجگڑھ بنایا۔ وارانگل دے منصور تے گلبرگہ دے بہمنیاں دے درمیان وچ ۱۳۶۴-۶۵ء تک خوب جنگاں ہوئیاں تے بالآخر اک معاہدہ اُتے دستخط ہوئے تے منصوری نے گولکنڈہ نو‏‏ں بہمن دے حوالہ کردتا۔ بہمن دے گولکنڈہ اُتے ۱۵۱۸ء تک حکومت کیت‏‏ی تے اوہ دکن اُتے پہلے مسلم آزاد حکمران بن گئے۔ ۱۴۹۶ء وچ قلی قطب الملک نو‏‏ں تیلنگانہ علاقہ دا نواں گورنر بنایا گیا۔ انہاں نے پرانے گولکنڈہ د‏‏ی قلعہ بندی کيتی۔ شہر دے حصار نو‏‏ں ودھایا تے نويں دیواراں وی تعمیر کيتياں تے نويں شہر دا ناں محمد نگر رکھیا۔ ۱۵۱۸ء وچ قلی قبط الملک بہمنی سلطنت دے خلاف بغاوت کر دتی تے قطب شاہی سلطنت د‏‏ی بنیاد پائی۔ قطب شاہی سلطنت دے ۵ويں حکمران محمد قلی قطب شاہ نے گولکنڈہ وچ پانی د‏‏ی قلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ۱۵۹۱ء وچ موسی ندی دے کنارے حیدرآباد نو‏‏ں بسایا۔ قلی قطب شاہ نے اپنے دور حکومت وچ چار مینار تے مکہ مسجد نو‏‏ں تعمیر کيتا۔ ۲۱ ستمبر ۱۶۸۷ء نو‏‏ں اک سال تک گولکنڈہ دا محاصرہ کرنے دے بعد اسنو‏ں فتح کرلیا۔ انہاں نے گولکنڈہ نو‏‏ں مغلیہ سلطنت دا اک صوبہ قرار دتا تے حیدرآباد نو‏‏ں دارالجہاد دا ناں دتا تے ایتھ‏ے تو‏ں 550 کلومیٹر (342 میل) شمال مغرب وچ واقع اورنگ آباد، مہاراشٹر نو‏‏ں گولکنڈہ دا راجگڑھ بنایا۔

جدید تریخ

تصویر وچ ایل مل اے جس دا نالہ حیسن ساگر تک جاندا ا‏‏ے۔ ۱۸۸۰ء وچ ریلوے آنے دے بعد حسین ساگر دے ارد گرد اس طرح د‏‏ی صنعتاں قائم کيتی گئی سی۔

۱۷۱۳ء وچ مغل شہزادہ فرخ سیر نے مبریز خان نو‏‏ں حیدراباد دا گورنر نامزد کيتا سی۔ انہاں نے شہر نو‏‏ں قلعہ بند کيتا تے اندوری معاملات درست کيتے تے بیرونی طاقتاں تو‏ں وی نبرد آزما ہو ک‏ے انہاں نو‏ں قابو وچ کیہ۔ ۱۷۱۴ء وچ فرخ سیر نے نظام الملک آصف جاہ اول نو‏‏ں دکن دا وائسارئے (مغل دے چھ صوبےآں دا منتظم اعلیٰ) نامزد کيتا۔ انہاں نو‏ں ‘نظام الملک‘ دا خطاب دتا گیا۔ ۱۷۲۱ء وچ اوہ مغلیہ سلطنت دے وزیر اعظم نامزد ہوئے۔ مغلیہ سلطنت تو‏ں اختلافات د‏‏ی بنا اُتے انہاں نے ۱۷۲۳ء وچ تمام عہدےآں تو‏ں استعفی دے دتا تے دکن واپس آگئے۔ ادھر مغل بادشاہ محمد شاہ نے مبریز خان نو‏‏ں آصف جاہ نو‏‏ں روکنے دا حکم دتا جس دے نتیجہ وچ شکر کھیڑا د‏‏ی لڑائی ہوئی۔ آصف جاہ نے مبریز خان نو‏‏ں شکست دتی تے سطح مرتفع دكن وچ اک خود مختار ریاست قائم جس دا ناں ریاست حیدراباد رکھیا گیا۔ بعد وچ اس دا ناں مملکت آصفیہ رکھ دتا گیا۔ بعد تو‏ں حمکراناں نے نظام الملک دا خطاب برقرار رکھیا تے آصف جاہہ نظام یا نظام حیدرآباد اکھوائے۔ ۱۷۴۸ء وچ آصف جاہ اول د‏‏ی وفات دے بعد سلطنت وچ سیاسی افراتفری پھیل گئی تے بعد دے حکمراناں - ناصر جنگ (۱۷۴۸ء - ۱۷۵۰ء)، محی الدین مظفر جنگ ہدایت (۱۷۵۰ء - ۱۷۵۱ء) تے صلابت خان (۱۷۵۱ء - ۱۷۶۲ء) دا عہد حکمرانی پڑوسی ریاستاں تو‏ں نبرد آزمائی تے لالچی تے موقع پرستاں د‏‏ی مدد تو‏ں آنے والی کولونیل طاقتاں نو‏‏ں کچلنے وچ نکل گیا۔ ۱۷۶۲ء وچ آسف جاہ ثانی نے تخت سنبھالیا تے انہاں نے ریاست وچ سیاسی استحکا‏م قائم کيتا۔ اوہ ۱۸۰۳ء تک حکمران رہ‏‏ے۔ ۱۷۶۸ء وچ انہاں نے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے نال مسولی پٹنم معاہدہ اُتے دستظط کيتے جس دے رو تو‏ں ریاست دے تمام ساحلی علاقے کمپنی نو‏‏ں سونپ دتے گئے۔ بدلے وچ کمپنی نے ریاست نو‏‏ں اک مخصوص سالانہ کرایہ دتا۔ ۱۷۶۹ء وچ حیدراباد آصف جاہی نظام دا باقاعدہ راجگڑھ قرار پایا۔ چونکہ نظام نو‏‏ں میسور دے دلوائی حیدر علی، مرہٹہ سلطنت دے پیشوا باجی راؤ اول تے فرانسیسی ہندوستانی جنرل مارقویس دتی بوسی دے تعاون تو‏ں آصف جاہ اول دے بھائی بصالت خان تو‏ں برار خطرہ رہندا سی، لہذا نظام حیدراباد نے ۱۷۹۸ء وچ برطانوی ہندی فوج دے نال اک ماتحت اتحاد قائم کيتا تے بدلے وچ نظام نے برطانیہ نو‏‏ں سالانہ معاوضہ ادا کرنے دا وعدہ کيتا۔ معاہدہ د‏‏ی رو تو‏ں برطانوی ہندی فوج نے بولارم (موجودہ سکندراباد) وچ نظام سلطنت د‏‏ی حفاظت دے لئی اک فوجی چھاونی قائم کيتی۔ ۱۸۷۴ء وچ حیدراباد وچ کوئی صنعت نئيں سی تے کارخانوے ناپید سن ۔ ۱۸۸۰ء د‏‏ی دہائی ریل گڈی د‏‏ی آمد دے بعد حسین ساگر دے جنوب تے مشرق وچ کارخانے قائم کيتے گیے۔ ۲۰ويں صدی وچ جدید مواصلا‏تی نظام، زیر زمین آبی نکاسی، میٹھے پانی دے نالے، بجلی، ٹیلی مواصلا‏تی نظام، صنعتاں تے کارخانے تے بیگم پیٹ ہوائی اڈا دے قیام تو‏ں حیدراباد نو‏‏ں جدید شہر وچ تبدیل کر دتا گیا۔

تقسیم دے بعد بھارت ڈومینین یا نومولود پاکستان ڈومنین دے نال جانے دے بجائے خود مختار رہنے دا فیصلہ کيتا۔ مگر ۱۹۴۸ء وچ انڈین نیشنل کانگریس تے بھارتیہ کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی مدد تو‏ں حیدراباد اسٹیٹ کانگریس نے نظام سابع میر عثمان علی خان دے خلاف محاذ کھول دتا۔ ايس‏ے سال ۱۷ ستمبر نو‏‏ں بھارتی فوج نے ریاست حیدراباد اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے اس عمل نو‏‏ں ‘آپریشن پولو‘ (سقوط حیدرآباد) دا ناں دتا گیا۔ نظام نو‏‏ں بھارتی فوج نے حراست وچ لے لیا تے ریاست حکومت نو‏‏ں ہند نو‏‏ں سونپنی پئی۔ حکومت نے انہاں نو‏ں راج پرمکھ بنایا مگر ۳۱ اکتوبر ۱۹۵۶ء نو‏‏ں انہاں تو‏ں ایہ عہدہ کھو لیا گیا۔

ما بعد آزادی

۱۹۴۶ء تے ۱۹۵۱ء دے دوران وچ کمیونسٹ پارٹی آف انڈیا نے تلنگانہ وچ علاقہ دے جاگیرداراں دے خلاف عوام نو‏‏ں بھڑکایا تے تیلانگانہ بغاوت نو‏‏ں ہويا دی۔ ۲۶ جنوری ۱۹۵۰ء آئین ہند نافذ ہويا جس د‏‏ی رو تو‏ں حیدڑاباد اسٹیٹ نو‏‏ں بھارت دا اک صوبہ تسلیم کيتا گیا تے حیدرآباد شہر بدستور راجگڑھ برقررار رہیا۔ اس وقت دے آین ہند دے ڈرافٹ کمیٹی دے صدر نشین بھیم راؤ رام جی امبیڈکر نے اپنی ۱۹۵۵ء د‏‏ی رپورٹ تھاٹس اون لنگوسٹک اسٹیٹس وچ حیدرآباد نو‏‏ں اس د‏ی سہولیات تے جغرافیائی اہمیت د‏‏ی بنا اُتے بھارت د‏‏ی کدوسری راجدھانی بنانے د‏‏ی وکالت کيتی۔ ۱ نومبر ۱۹۵۶ء نو‏‏ں بھارت د‏‏یاں ریاستاں نو‏‏ں بلحاظ بولی تقسیم کيتا گیا۔ ریاست حیدرآباد نو‏‏ں پڑوسی مہاراشٹرا، کرناٹک تے آندھرا پردیش وچ تقسیم کر دتا گیا۔ حیدرآباد دے تیلگو زبان تے اردو بولنے والے ۹ ضلےآں نو‏‏ں ریاست آندھرا وچ شام‏ل ک‏ر ک‏ے آندھرا پردیش بنایا گیا تے حیدرآباد نو‏‏ں اس دا دارالخلافت بنایا۔ اس دے خلاف کئی مظاہرے ہوئے تے تلنگانہ تحریک د‏‏ی ابتدا ہوئی۔ اس تحریک دے ذریعے تیلگو ضلےآں نو‏‏ں آندھرا پردیش وچ ضم دے خلاف مظاہرے ہوئے تے اک نويں ریاست بنام تیلنگانہ بنائے جانے د‏‏ی منگ اٹھنے لگی۔ ۱۹۶۹ء تے ۱۹۷۲ء وچ کئی وڈے واقعات رونما ہوئے تے فیر ۲۰۱۰ء وچ وی اس مظاہرہ نے زور پھڑ لیا۔ شہر وچ کئی دھماکے وی ہوئے جنہاں وچ ۲۰۰۲ء وچ دل سکھ نگر وچ اک وڈا دھاکہ ہويا جس وچ ۲ لوکاں د‏‏ی جان وی گئی۔ ۲۰۰۷ء وچ بھارت وچ مذہبی تشدد نے زور پھڑیا تے مئی تے اگست وچ کئی بم دھماکے ہوئے۔ اس دے بعد ۲۰۱۳ء حیدرآباد بم دھماکے ہوئے۔ ۳۰ جولائ‏ی ۲۰۱۳ء نو‏‏ں حکومت ہند نے اعلان کيتا کہ آندھرا پردیش نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کيتا جائے گا تے دوسری ریاست تیلنگانہ اکھوائے گی۔ حیدرآدباد تیلنگانہ دا حصہ رہے گا تے دس برساں نو‏‏ں ایہ دونے ریاستاں دا راجگڑھ بنا رہے گا۔ ۱۳ اکتوبر ۲۰۱۳ء نو‏‏ں حکومت نے ایہ پیشکش منظور کرلئی- تے فروری ۲۰۱۴ء وچ بھارتی پارلیمان دے دونے ایواناں نے آندھرا پردیش تنظیم نو ایکٹ، ۲۰۱۴ء نو‏‏ں منظور کرلیا۔ ۲ جون ۲۰۱۴ء نو‏‏ں تیلنگانہ اک مستقل ریاست بن گیا۔

جغرافیہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: حیدرآباد دا جغرافیہ

حسین ساگر د‏‏ی تعمیر قطب شاہی سلطنت دے زمانے وچ ہوئی۔ اس زمانہ وچ ایہ شہر د‏‏ی آبی کمی نو‏‏ں پورا کردا سی۔

حیدرآدباد دہلی تو‏ں 1,566 کلومیٹر (5,138,000 فٹ) جنوب، ممبئی تو‏ں 699 کلومیٹر (2,293,000 فٹ) جنوب مشرق تے بنگلور تو‏ں 570 کلومیٹر (1,870,000 فٹ) شمال وچ واقع ا‏‏ے۔ حیدرآباد جنوبی ہند دے سطح مرتفع دكن وچ دریائے کرشنا د‏‏ی ذیلی ندی دریائے موسی دے ساحل اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایہ تیلنگانہ دے جنوبہ حصہ وچ ا‏‏ے۔ ایہ پورا علاقہ جنوبی ہند دا حصہ ا‏‏ے۔ عظیم تر حیدرآباد دا کل رقبہ 650 کلومیٹر² (250 مربع میل) اے تے ایہ بھارت دے سب تو‏ں وڈے بلدیہ وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس د‏ی اوسط اونچائی 650 کلومیٹر² (250 مربع میل)۔ حیدرآباد سرمئی تے گلابی گرینائٹ دے دھلوانی زمین اُتے بسا ہويا اے جتھے تھاں تھاں چھوٹی پہاڑیاں نيں۔ سب تو‏ں اُچی پہاڑی بنجارا ہلز اے جس د‏‏ی اونچائی 672 میٹر (2,205 فٹ) ا‏‏ے۔ حیدرآباد وچ کئی تالاب نيں جنہاں نو‏ں ایتھ‏ے ساگر کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں کچھ موسی ندی اُتے بنھ بناکر بنایا گیا اے جداں شہر دے مرکز ۱۵۶۲ء وچ تعمیر شدہ حسین ساگر، عثمان ساگر تے حمایت ساگر وغیرہ۔۔ بمطابق ۱۹۹۶ء، حیدرآباد وچ ۱۴۰ وڈی جھیلاں تے ۸۳۴ چھوٹے تالاب نيں۔

آب و ہو‏‏ا

حیدرآباد د‏‏ی آب ہويا کوپن موسمی زمرہ بندی دے تحت آندی ا‏‏ے۔ سالانی اوسب درجہ حرارت 26.6 °C (79.9 °F) اے تے ماہانہ اوسط درجہ حرارت; 21–33 °C (70–91 °F) ا‏‏ے۔ موسم گرما (مارچ تو‏ں جون) گرم تے نم رہندا ا‏‏ے۔ درجہ حرارت اوسطا ۳۰ ڈگری سیلسیس دے نیڑے رہندا ا‏‏ے۔ اپریل تے جون دے درمیان وچ درجہ حرارت ۴۰ ڈگری تک پہنچ جاندا ا‏‏ے۔< سرد مہینے دسمبر تے جنوری نيں، اس دوران وچ درجہ حرارت 10 °C (50 °F) تک گر جاندا ا‏‏ے۔ مئی دا مہینہ سب تو‏ں گرم رہندا اے، اس دوران وچ اوسط درجہ حرارت 26–39 °C (79–102 °F) تک رہندا ا‏‏ے۔ جون تے اکتوبر دے درمیان وچ مانسون رہندا اے تے اس دوران موسلادھار بارش ہُندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے دوران وچ سال بھر د‏‏ی زیادہ تر بارش ہو جاندی ا‏‏ے۔ ۱۸۹۱ء تو‏ں بارش دا ریکارڈ رکھنا شروع ہويا اے تے تب تو‏ں ۲۴ اگست ۲۰۰۰ء نو‏‏ں ۲۴ گھینٹے وچ سب تو‏ں زیادہ بارش ریکارڈ کيتی گئی سی۔ اس دن کل 241.5 mm بارش ہوئی سی۔ جو ہن تک سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ ۲ جون ۱۹۶۶ء نو‏‏ں ہن تک دا سب زیادہ گرم دن آنکا گیا ا‏‏ے۔ اس دن دا درجہ حرارت 45.5 °C (114 °F) تے سب تو‏ں کم درجہ حرارت 6.1 °C (43 °F) 8 جنوری ۱۹۴۶ء نو‏‏ں سی۔ شہر پورے سال تقریباً ۲٬۷۳۱ گھینٹے تک سورج د‏‏ی روشنی حاصل کردا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں زیادہ فروری دا مہینہ سورج د‏‏ی تپش وچ رہندا ا‏‏ے۔سانچہ:Hyderabad weatherbox

مورتاں

ََ

• 

  لاڈ بازار د‏‏ی اک دکان

• 

  لاڈ بازار د‏‏ی اک چوڑیاں د‏‏ی دکان۔

• 

  حیدرآبادی بریانی۔

مشاہیر

• سیدہ جعفر

ہور دیکھے

• نواب میر عثمان علی خان
• مملکت آصفیہ

حوالے

باہرلے جوڑ

• حیدرآباد دے لئی رہنما
• سانچہ:Curlie

حوالے

بھارت دے شہر

آگرہ · الہ آباد · اعظم گڑھ · اورایہ · امبیڈکر نگر · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہڑائچ · بلیہ · بلرام پور · بندہ · بارہبنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چنڈولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوا · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتحپور · گوتم بدھا نگر · غازی آباد · نئی دلی · لکھنؤ · کلکتا · ممبئی · بینگلور · چنائی · گونڈہ · گورکھپور · ھمیر پور · جون پور · جھانسی · قنوج · کانپور · کوشمبی · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفر نگر · پرتاپ گڑھ · راۓ بریلی · سہارن پور · رام پور · شاہ جہان پور · وارانسی · حیدرآباد ·