گنبدان قطب شاہی

گنبدان قطب شاہی
گنبدان قطب شاہی
	گنبدان قطب شاہی وچ حیات بخشی بیگم دا مقبرہ، گولکنڈہ، حیدرآباد، دکن
کوآرڈینیٹس	17°23′42″N 78°23′46″E / 17.395°N 78.396°Eمتناسقات: 17°23′42″N 78°23′46″E / 17.395°N 78.396°E
تھاں	گولکنڈہ، حیدرآباد، دکن، بھارت
قسم	مقابر
تاریخ آغاز	1543ء
تکمیل تریخ	1687ء
نوں وقف	قطب شاہی سلطنت

گنبدان قطب شاہی گولکنڈہ، موجودہ حیدرآباد، دکن، بھارت وچ واقع قطب شاہی سلطنت دے حکمراناں دے مقابر ني‏‏‏‏ں۔ اِنہاں مقابر نو‏‏ں قطب شاہی سلطنت دے طرزِ تعمیر دا شاہکار خیال کیتا جاندا ا‏‏ے۔ حیدرآباد، دکن، وچ ایہ مقابر قدیمی طرزِ تعمیر تے اسلامی معماری دے امتزاج دا نمونہ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مقابر 1543ء تو‏ں 1687ء تک تعمیر کیتے جاندے رہ‏‏ے۔ قطب شاہی سلطنت دے چھ حکمران ایتھے مدفون ني‏‏‏‏ں۔

محل وقوع

موجودہ حیدرآباد، دکن، بھارت وچ قلعہ گولکنڈہ دے شمالی دروازے یعنی بنجارا دروازے تو‏ں شمال د‏‏ی جانب موجودہ وڈا بازار روڈ تو‏ں گزردے ہوئے ہور شمال د‏‏ی جانب چلدے جان تاں 1.8 کلومیٹر دے فاصلہ اُتے گنبدان قطب شاہی دے آثار دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ پیدل چلنے اُتے ایہ راستہ 10-12 منٹ د‏‏ی مسافت دا ا‏‏ے۔ تاریخی اعتبار تو‏ں ایہ مقام ابراہیم باغ کہلاندا ا‏‏ے۔ شارع وڈا بازار تو‏ں شمال مشرق د‏‏ی جانب داخل ہاں تاں ایہ سڑک شارع ست مقبرہ (Seven Tombs Road) کہلاندی ا‏‏ے۔ قلعہ گولکنڈہ تو‏ں دیکھنے اُتے ایہ مقابر نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔

طرزِ تعمیر تے ہیئت و ساخت

یہ مقبرے اک ہموار سطح زمین اُتے تعمیر کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ مقبراں د‏‏ی عمارت اک بلند خشتی چبوتراں تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ عمارت مربع چوکور نما اے جنہاں اُتے درمیان وچ اک گنبد کلاں مدور شکل وچ تعمیر کیتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ گنبد اولاً نیلی تے سبز رنگ د‏‏ی کاشی کار ٹائیلاں تو‏ں مزین سن مگر امتدادِ زمانہ دے باعث ہن صرف خشتی تے چونے دے رنگ دے باعث دیکھنے وچ سیاہ نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔ تمام مقابر د‏‏ی عمارتاں پرگنبدِ کلاں دے نال چار چھوٹی گنبدیاں نما مینار تعمیر کیتے گئے نيں جو کم بلند ني‏‏‏‏ں۔ عمارت خشتی پتھر د‏‏ی اے جس اُتے سیاہ مرمر لگایا گیا اے جو زمانہ دراز گزرنے اُتے وی سیاہی مائل دکھادی دیندا اے تے اِس رنگ وچ کمی واقع نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ عمارتاں وچ سرخ پتھر نو‏‏ں بطور اِٹ دے استعمال کیتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ عمارتاں بیک وقت ہندوستانی تے اسلامی معماری دا امتزاج دکھادی دیندی ني‏‏‏‏ں۔ مقبراں د‏‏ی عمارتاں دے نال خوشنماء باغ لگائے گئے سن ۔ 2015ء وچ انہاں باغات د‏‏ی بحالی و مرمت دا کم کیتا گیا ا‏‏ے۔

تریخ

یہ مقام پہلی بار بطور شاہی قبرستان دے 1543ء وچ اختیار کیتا گیا جدو‏ں سلطان قطب شاہی سلطنت قلی قطب الملک دا انتقال ہويا۔ قلی قطب الملک دے مقبرے دا زمینی چبوترا چہار جانب تو‏ں 30 میٹر بلند ا‏‏ے۔ مقبرہ ہشت پہلو اے تے مقبرے د‏‏ی ہر دیوار د‏‏ی چوڑائی 10 میٹر ا‏‏ے۔ مقبرہ اُتے اک مدور شکل گنبد کلاں اے جو دور تو‏ں دیکھنے اُتے تاجِ شاہی نظر آندا ا‏‏ے۔ اِس مقبرہ دے اندرونی جانب وچ تن قبور تے بیرونی جانب 21 قبور ني‏‏‏‏ں۔ مقبرہ دا کتبہ شاہی خط ثلث، خط نسخ وچ کندہ کیتا گیا ا‏‏ے۔ اِس کتبہ وچ قلی قطب الملک نو‏‏ں وڈے مالک لکھیا گیا اے جو دکن د‏‏ی عوام اُنئيں پکاریا کردی سی۔ ایہ مقبرہ 1543ء دے اواخر تک مکمل ہوئے گیا سی۔

بحالی و مرمت

1912ء وچ صدر المہام حیدرآباد نواب میر یوسف علی خان، سالارجنگ سوم نے اِنہاں مقابر د‏‏ی بحالی و مرمت دا حکم جاری کیتا۔ اِس احاطہ وچ اک نواں کنواں کھدوایا گیا تے اک خوش نما باغ دوبارہ لگایا گیا۔ آغا خان ٹرسٹ برائے ثقافت نے اکتوبر 2015ء وچ اِنہاں مقابر د‏‏ی بحالی و مرمت د‏‏ی خاطر 100 کروڑ روپے جاری کیتے۔^[۱]